Search

Bu makalede, Yanarsu (Garzan) Çayı’nın İkiköprü ile Dicle Nehri arasında kalan havzasında “arkeolojikyerleşmeler ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim” konusunda yayınlanmış bir makaledeğerlendirilmiştir. Yanarsu Çayı, Dicle Nehri’nin önemli kollarından biri olup Diyarbakır Havzası’nındoğusunda yer almaktadır. Bu akarsuyun Diyarbakır Havzası’nda kalan aşağı havzasında,geniş taraçalar oluşmuştur. Taraçalar tarım potansiyelinin yüksek olması ve su kaynaklarınınvarlığı nedeniyle arkeolojik yerleşmeler tarafından kullanılmıştır. Sarıaltun (2021) “Aşağı GarzanHavzası’nda arkeolojik yerleşmeler ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim” konusunda yapmış olduğumakalesinde, taraçaları GT1 (30-40 m), GT2 (+10-20 m), GT3 (+5-9 m) ve GT4 (+1-4 m)olmak üzere 4 basamakta değerlendirmiştir. Ayrıca Aşağı Garzan Havzası’nda 100 günlük ayrıntılıjeomorfolojik arazi çalışması yaptığını belirtmektedir. Fakat Sarıaltun’un (2021) havza sınırlandırması,yöntem, jeoloji ve jeomorfoloji konularında sunduğu görüş, yorum ve bulgularınınönemli hatalar içerdiğini düşünüyoruz. Bu hataların en önemlisi taraçalar konusunda yapılmışsınıflandırmadır. Çünkü aynı havzada bizim yapmış olduğumuz jeomorfolojik gözlem ve araştırmalarınsonuçları ile Sarıaltun’un (2021) sonuçları tamamen farklıdır. Başta jeomorfoloji konularıolmak üzere hatalı değerlendirmeler ile ilgili olarak aşağıdaki başlıklarda somut deliller sunulmuştur.Ayrıca Yanarsu Çayı taraçalarının jeomorfolojik özellikleri kısaca özetlenmiştir. Böylecetaraçaların sınıflandırılması ile ilgili hataların düzelmiş olacağını düşünüyoruz., In this study, an article published on “the interaction between archaeological settlementsand geomorphology” in the section of Yanarsu (Garzan) Stream basin between İkiköprü andthe Tigris River was evaluated. Yanarsu Stream is one of the important tributaries of the TigrisRiver and located in the east of the Diyarbakır Basin. Wide terraces were formed in thelower basin of this stream, which is in the Diyarbakır Basin. These terraces were used by archaeologicalsettlements due to their high agricultural potential and the availability of waterresources. In his article on “The interaction between archaeological site and geomorphologyin the Lower Garzan Basin”, Sarıaltun (2021) evaluated the terraces in 4 steps as GT1 (30-40m), GT2 (+10-20 m), GT3 (+5-9 m) and GT4 (+1-4 m). Sarıaltun also states that he carried out a100-day detailed geomorphological field study in the Lower Garzan Basin. However, we thinkthat Sarıaltun’s (2021) opinions, comments and findings on the basin classification, method,geology and geomorphology contain mistakes. The most important of these mistakes is theclassification made about the terraces. Because the results of our geomorphological observationsand researches in the same basin and the results of Sarıaltun (2021) are completelydifferent. Tangible evidence has been presented under the following headings regarding incorrectassessments, especially on the geomorphological issues. In addition, the geomorphologicalfeatures of the terraces of Yanarsu Stream were briefly summarized. Thus, we considerthat the mistakes related to the classification of the terraces will be corrected.

In this study, a spatial and temporal analysis was conducted for natural disasters that occurred in Ağrı province, located in eastern Turkey. Natural disasters often occur in the province due to geological, geomorphological, climatic, and hydrographic characteristics. According to data from the Disaster and Emergency Management Presidency, the province of Ağrı is one of the most vulnerable in our country in terms of natural disasters. Consequently, the disaster statistics from 1955 to 2017 were analyzed in this study to reveal the unsafe condition of this province. A total of 955 natural disasters have occurred in the province of Ağrı according to the disaster data report. Among these disasters, torrents and floods take the first place, followed by earthquakes, landslides, rockfalls, and avalanches. The Mann–Kendall test, Sen’s slope, Spearman’s Rho, and Kernel density estimation methods were used to determine the future trends of natural disasters in the province. According to the findings of the study, there has been a significant increase in the number of disasters in the province. In the trend analysis findings, the increase in natural disasters between 2010 and 2017 has drawn attention. Geographic Information System programs were used to create thematic maps of disasters and to reveal the average annual disaster frequency, total number of people affected, and spatial distribution of disasters. The distribution maps show that the intensity of natural disasters increases in the areas where the rivers open to the plain, on the slopes, and in fault zones., Bu çalışmada, Türkiye’nin doğusunda yer alan Ağrı ilinde meydana gelen doğal afetlerin mekânsal ve zamansal analizi yapılmıştır. İlin jeofizik, jeomorfolojik, iklim ve hidrografik özellikleri nedeniyle sıklıkla doğal afetler görülmektedir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) verilerine göre Ağrı ili doğal afetler açısından ilk sıralarda yer almaktadır. İlin bu riskli durumunu ortaya koymak amacıyla 1955-2017 yılları arasındaki afet verileri analiz edilmiştir. Afet verilerine göre Ağrı ilinde toplam 955 doğal afet yaşanmıştır. Bu afetlerden sel ve taşkınlar ilk sırada yer almakta olup bunu heyelan, deprem, kaya düşmesi ve çığ afetleri izlemektedir. Ağrı ilindeki doğal afetlerin geleceğe yönelik eğilimlerinin belirlenmesi amacıyla Mann-Kendall (MK) testi, Sen’s slope, Spearman’ın Rho ve Kernel yoğunluk analizi yöntemi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre ilin afet sayılarında ciddi artışların olduğu görülmektedir. Trend analizi sonuçlarında ise 2010-2017 yılları arasında doğal afetlerin artışı dikkat çekmektedir. Afetlerin tematik haritaları, ortalama yıllık afet sıklığı, toplam etkilenen insan sayısı ve afetlerin mekânsal dağılımını ortaya koymak amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemi programları kullanılmıştır. Dağılış haritalarına göre akarsuların ovaya açıldığı alanlarda, eğimli yamaçlarda ve fay zonlarında doğal afetlerin yoğunluğunun arttığı görülmüştür.

The aim of this study is to analyze the erosionsusceptibility of the area between Ballı and Memikan streams, which are locatedin the northeast of Malatya. In the research area, Baskil migmatites formed byplutonic rocks such as granite, granodiorite and gabbro and Eosen units formedby sandstone, marl, and conglomerate have a wide surfacing area. Very severeerosions have been taking place in the northeast of Malatya due to climaticcharacteristics, lithological structure and destruction of vegetation. In orderto determine the effect of the erosion and erosion susceptibility, certainanalyses have been done using Geographic Information Systems (GIS) and RemoteSensing (RS) software. In this analysis data about lithology, slope, streamdensity, vegetation and soil brightness have been used. These factors having aneffect on erosion have been classified according to their importance and theweight value of each factor has been assigned according to their effect onerosion. Layers, whose weight values have been assigned, have been overlaidusing Raster Calculator and erosion susceptibility map has been created.According to the results of the analysis, areas, whose erosion susceptibilityis very low, account for 11%, areas in low-class account for 16 %, 27 % of thearea is in medium class, 37 % of the area is in high class, and finally 9% ofthe area is in very high class. Based on this, erosion susceptibility has beendetermined to be very high. According to these results, efforts of combatingerosion in the region must be carried out with determination., Bu çalışmada, Malatya'nınkuzeydoğusunda yer alan Ballı ve Memikan dereleri arasındaki sahanın erozyonduyarlılık analizi yapılmıştır. İncelenen alanda, granit, granodiyorit ve gabrogibi derinlik kayaçlarından oluşan Baskil Mağmatitleri ile kumtaşı, marn vekonglomeradan oluşan Eosen birimleri geniş yüzeyleme alanına sahiptir. Malatyakuzeydoğusunda, iklim özellikleri, litolojik yapı ve bitki örtüsünün tahripedilmesi nedeniyle çok şiddetli erozyon yaşanmaktadır. Bu olumsuz durumunortadan kaldırılması amacıyla geniş alanlarda ağaçlandırma çalışmalarıyapılmıştır. Bu çalışmalara rağmen adı geçen alanda yaşanan şiddetli erozyonöncelikli sorunu oluşturmaktadır. Çünkü bu araziden taşınan malzeme KarakayaBaraj Gölü'nde siltasyona neden olmaktadır. Yaşanan erozyonun etkisi ve erozyonduyarlılığının belirlenmesi amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve UzaktanAlgılama (UA) yazılımları kullanılarak analizler yapılmıştır. Bu analizlerdelitoloji, eğim, akarsu yoğunluğu, bitki örtüsü ve toprak parlaklığı gibiveriler kullanılmıştır. Erozyon üzerinde etkili olan bu faktörler önemderecelerine göre sınıflandırılmış ve her faktörün erozyon üzerindeki etkisinegöre ağırlık değeri atanmıştır. Ağırlık değeri atanan katmanlar RasterCalculator ile toplanarak erozyon duyarlılık haritası oluşturulmuştur.Duyarlılık haritası kendi içerisinde çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çokyüksek olmak üzere 5 sınıfa ayrılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, erozyonduyarlılığı çok düşük olan alanların oranı % 11, düşük duyarlı alanların oranı% 16, orta duyarlı alanların oranı % 27, yüksek duyarlı alanların oranı % 37,çok yüksek duyarlı alanların oranı % 9’dur. Analiz sonuçlarına göre erozyonduyarlılığıyüksek çıkmıştır. Bu sonuçlara göre, yöredeki erozyonlamücadele çalışmaları kararlılıkla yürütülmelidir.

In this study, the morphometric characteristics of Aksu stream and Batlama creek that caused flood and overflows in Giresun have been analyzed. The risk of flood of Giresun is high because it is located on Eastern Black Sea. Black Sea region is one of the areas where the most frequently floods are occurred in Turkey because of its geomorphologic features and climatic conditions. The important flood that causes the loss of life and property in Giresun stems from Aksu Stream in the east and Batlama Creek in the west of the city. The climate, lithologic and geomorphologic characteristics, vegetation and improper land use of these stream basins are effective in the occurrence of flood and overflows. In this study, the morphological features of these rivers within the geomorphologic characteristics that are effective in the formation of the flood have been analyzed. The change in climate and vegetation occurs rapidly in the flood, but the changes in the morphometry watershed occur in a long time. For this reason, morphometric analysis in the study of floods is important. Spatial and relief analysis have been conducted in order to determine the morphometric characteristics of watersheds of Aksu and Batlama. When the obtained findings and climate features of these rivers are evaluated it is high risk in terms of flood. For this reason, it is important to consider the morphometry of watershed in the studies about flood and overflows.Key words: Giresun, Aksu Stream, Batlama Creek, Flood and Overflows, Morfometric analyses, Bu çalışmada, Giresun'da sel ve taşkın oluşumuna neden olan, Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik özellikleri analiz edilmiştir. Giresun, Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer aldığı için sel ve taşkın riski yüksektir. Jeomorfolojik özellikleri ve iklim koşulları nedeniyle Karadeniz Bölgesi, Türkiye'de sel ve taşkın olaylarının en sık yaşandığı bölgelerin başında gelmektedir. Giresun'da can ve mal kayıplarına neden olan önemli sel ve taşkınlar kentin doğusunda yer alan Aksu Çayı ve batıdaki, Batlama Deresi'nden kaynaklanmaktadır. Sel ve taşkın oluşumunda bu akarsu havzalarının iklimi, litolojik ve jeomorfolojik özellikleri, bitki örtüsü ve yanlış arazi kullanımı etkili olmaktadır. Bu çalışmada ise sel ve taşkın oluşumunda etkili olan faktörlerden jeomorfolojik özellikler kapsamında yer alan, akarsu havzalarının morfometrik analizleri yapılmıştır. Taşkın oluşumunda etkili olan iklim ve bitki örtüsündeki değişme hızlı gerçekleşmektedir. Fakat havza morfometrisindeki değişiklikler daha uzun zamanda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, sel ve taşkın çalışmalarında morfometrik analizler önemlidir. Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik özelliklerini belirlemek amacıyla; alansal ve relief analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular ve bu akarsuların havzalarındaki iklim özellikleri değerlendirildiğinde, taşkın açısından yüksek riskli olduğu görülmüştür. Bu nedenle sel ve taşkınlara yönelik planlama çalışmalarında havza morfometrisinin dikkate alınması gereklidir.Anahtar kelimeler: Giresun, Aksu Çayı, Batlama Deresi, Sel ve Taşkın, Morfometrik analizler

This study aimed at investigation the geomorphologic characteristics of lower Kahta Stream Basin located over the belt of South-eastern Taurus Mountains and Adıyaman basin. In geomorphologic investigations, some specific areas play a key role in overcoming a variety of geomorphic problems. Lower Kahta Stream Basin, as well, plays a crucial role in specifying the geomorphologic characteristics of Adıyaman basin and its surrounding. The source of Kahta Stream comes from the Southeastern Taurus and also it is one of the most important tributaries of the Euphrates River. Kahta Stream Basin located in the north of Adıyaman basin had been deformed as being intersected by Eastern Anatolia fault, Southeastern Anatolia Thrust and Adıyaman fault. Because of its tectonic structure, the effect of recent tectonic moves is apparently seen in its morphological development. In the lower Kahta Stream Basin, the mountains areas in the same with anticlines have been intersected by the faults and so it has risen, while the bases of the basin have descended. Catching up with this tectonic change, the Kahta Stream has formed deep narrow straits by sinking into its streambed. The mountainous areas in the north of lower Kahta Stream Basin and high plateaus on them form the low plateaus and the main geomorphologic units of the Kahta Stream Valley. It is possible to see the forms evolving in the folded and faulted structure on the mountainous areas in the North. In the areas where streams intersect with the anticlines, mountain passes, mass movement on faulted slopes, karstic forms and terraces are the other important geomorphologic units in the lower basin. Keywords: Geomorphology, Southeastern Taurus Mountains, Adıyaman Basin, Kahta Stream, Lower Kahta Stream Basin., Bu çalışmada, Güneydoğu Toroslar ve Adıyaman Havzası üzerinde yer alan Kahta Çayı Aşağı Havzası'nın jeomorfolojisi incelenmiştir. Jeomorfoloji çalışmalarında bazı özel sahalar geniş alanlardaki jeomorfolojik sorunların çözümünde kilit vazifesi görmektedir. Kahta Çayı Aşağı Havzası da Adıyaman Havzası ve çevresinin jeomorfolojik özelliklerinin belirlenmesi açısından kilit konumundadır. Kahta Çayı, kaynağını Güneydoğu Toroslar'dan almakta olup Fırat Nehri'nin en önemli kollarından biridir. Adıyaman Havzası kuzeyinde yer alan Kahta Çayı Havzası, Doğu Anadolu Fayı, Güneydoğu Anadolu Bindirmesi ve Adıyaman Fayı tarafından kesilerek deforme edilmiştir. Bu tektonik yapı özelliği nedeniyle, morfolojik gelişimde genç tektonik hareketlerin etkisi belirgindir. Kahta Çayı Aşağı Havzası'nda antiklinallere karşılık gelen dağlık alanlar faylarla kesilerek yükselmiş, havza tabanları ise alçalmıştır. Bu tektonik gelişime ayak uyduran Kahta Çayı ise yatağı içerisinde gömülerek derin boğazlar oluşturmuştur. Kahta Çayı Aşağı Havzası’nın kuzeyindeki dağlık alanlar ve bunların üzerindeki yüksek platolar, Adıyaman Havzası'nı oluşturan alçak platolar ile Kahta Çayı Vadisi ana jeomorfolojik birimleri oluşturmaktadır. Kuzeydeki dağlık alanlar üzerinde kıvrımlı ve kırıklı yapıda gelişen şekilleri görmek mümkündür. Akarsuların antiklinalleri kestiği alanlarda klüzler, faylı yamaçlarda kütle hareketleri, karstik şekiller ve taraçalar diğer önemli jeomorfolojik birimlerdir. Anahtar Kelimeler: Jeomorfoloji, Güneydoğu Toroslar, Adıyaman Havzası, Kahta Çayı, Kahta Çayı Aşağı Havzası.

In this study, the hydrographical characteristics and the economical potential of Anamur Stream have been investigated. Anamur Stream which takes its source from Taşeli Plateau is located on the southernmost corner of Taşeli Peninsula. Anamur Sream which is one of the most important streams of Taşeli Plateau facing to Mediterranean Sea discharges from the east of Anamur into the sea. The monthly average flow rate of Anamur Creek, which has a non-uniform flow pattern, is 24.43 m3/sec. The precipitation is important for Anamur Creek which is fed with karstic sources. The flow rate which increases with the rainfalls in winter reaches to the maximum level with the snow melt in winter. It decreases to the minimum level in summer depending on the drought. The fact that the flow is low during summer and high during winter and spring directly relates with the climatic characteristics. Local climate characteristics observed around Anamur enabled the production of agricultural products with high-profit like banana and strawberry. There has been an increase in the production and income with the opening of other agricultural areas in the basin to irrigation apart from Anamur Plain. A large number of ponds and dams have been constructed on the stream in order to meet water requirements during the dry period. A major part of these ponds and dams are used in order to meet the water requirement of Anamur locality. In recent years, projects for meeting water requirements of the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) have been put into practice. For this purpose, Anamur Creek has been chosen due to its high potential and its closeness to the TRNC., Bu çalışmada, Anamur Çayı’nın hidrografik özellikleri ve ekonomik potansiyeli incelenmiştir. Kaynağını Taşeli Platosu’ndan alan Anamur Çayı, Taşeli Yarımadası’nın en güney uç bölümünde yer almaktadır. Taşeli Platosu'nun Akdeniz'e bakan önemli kenar akarsularından biri olan Anamur Çayı, Anamur doğusunda denize dökülmektedir. Uzun yıllar aylık ortalama akım miktarı 24.43 m3/s olup düzensiz rejim özelliği görülmektedir. Karstik kaynaklarla beslenen Anamur Çayı'nın akımı üzerinde yağışlar önemlidir. Kış mevsimindeki yağmur yağışları ile artan debi, bahar mevsiminde kar erimeleriyle maksimum seviyeye ulaşmaktadır. Yaz mevsiminde ise kuraklığa bağlı olarak minimum seviyeye düşmektedir. Yaz mevsiminde akımın düşük, kış ve bahar mevsiminde yüksek olması doğrudan iklim özellikleri ile ilgilidir. Anamur çevresinde görülen yerel iklim özellikleri muz ve çilek gibi geliri yüksek olan tarım ürünlerinin yetiştirilmesine imkan sağlamıştır. Anamur Ovası dışında havzadaki diğer tarım alanlarının sulamaya açılması üretim ve gelir artışına neden olmuştur. Kurak dönemde su ihtiyacının karşılanması için çok sayıda gölet ve baraj yapılmıştır. Bu gölet ve barajların önemli bir bölümü Anamur çevresinin su ihtiyacını karşılamada kullanılmaktadır. Son yıllarda bu akarsu üzerinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) su ihtiyacını karşılamaya yönelik proje uygulamaları başlamıştır. Anamur Çayı'nın tercih edilmesinde KKTC’ye yakınlık ve yüksek potansiyel etkili olmuştur. Anahtar kelimeler: Anamur Çayı, Anamur Ovası, Akdeniz, Hidrografik Özellikler, Taşeli Platosu The Hydrographical Characteristics And The Economical Potential Of Anamur (Dragon) Creek (Mersin) Abstract In this study, the hydrographical characteristics and the economical potential of Anamur Stream have been investigated. Anamur Stream which takes its source from Taşeli Plateau is located on the southernmost corner of Taşeli Peninsula. Anamur Sream which is one of the most important streams of Taşeli Plateau facing to Mediterranean Sea discharges from the east of Anamur into the sea. The monthly average flow rate of Anamur Creek, which has a non-uniform flow pattern, is 24.43 m3/sec. The precipitation is important for Anamur Creek which is fed with karstic sources. The flow rate which increases with the rainfalls in winter reaches to the maximum level with the snow melt in winter. It decreases to the minimum level in summer depending on the drought. The fact that the flow is low during summer and high during winter and spring directly relates with the climatic characteristics. Local climate characteristics observed around Anamur enabled the production of agricultural products with high-profit like banana and strawberry. There has been an increase in the production and income with the opening of other agricultural areas in the basin to irrigation apart from Anamur Plain. A large number of ponds and dams have been constructed on the stream in order to meet water requirements during the dry period. A major part of these ponds and dams are used in order to meet the water requirement of Anamur locality. In recent years, projects for meeting water requirements of the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) have been put into practice. For this purpose, Anamur Creek has been chosen due to its high potential and its closeness to the TRNC. Key words: Anamur Stream, Anamur Plain, Mediterranean Sea, Hydrographical Characteristics, Taşeli Plateau

Please click the pdf for the full text., Makale tam metni için pdf e tıklayınız.

The aim of this study is to evaluate the earthquake which took place around 30 to 35 km east of Kovancılar district, Elazığ on March 8, 2010 and the effects of building material and fabric style on the loss of life and property. During the earthquake that affected more than 30.000 people including 42 deaths in the region, the main shock occurred on Karakoçan Fault, while after shocks clustered on the East Anatolian Fault (EAF). The earthquake having a conspicuous complicated pattern took place in the intersection area between Karakoçan Fault and EAF. Surface ruptures, mass movements, high economic damage and considerable loss of life were associated with the Karakoçan Fault, beyond EAF. That the damages were incurred after the main shock at the constructions settled down along the EAF is suggestive for the fact that the main shock was due to the Karakoçan Fault. Besides geological and geomorphological characteristics, the construction material and construction style have also considerable effects on the high loss of life and property in such a medium-scale (M= 6.0) earthquake. All of the dwellings where deaths occurred in Kovancılar-Okçular earthquake were made of stone. The mixed buildings made up of stone, adobe brick and hollow brick were also considerably damaged.Keywords: Earthquake, Kovancılar-Okçular, East Anatolian Fault (EAF), Karakoçan Fault, Construction Material, Construction Style, Bu çalışmada; 08 Mart 2010 tarihinde Kovancılar ilçesinin (Elazığ) 30-35 km doğusunda meydana gelen deprem ile can ve mal kayıpları üzerinde yapı malzemesi ve tarzının etkisi değerlendirilmiştir. Bölgede 30.000’den fazla nüfusu etkileyen ve 42 kişinin ölümüne neden olan bu depremde ana şok Karakoçan Fayı, artçı şoklar ise Doğu Anadolu Fayı (DAF) üzerinde görülmüştür. Deprem Karakoçan Fayı ile DAF’nın kesişme sahasında oluşmuş, oldukça karmaşık bir yapı göstermektedir. Bu depremde ortaya çıkan yüzey kırıkları, kütle hareketleri, yüksek maddi hasar ve can kayıpları DAF dışında Karakoçan Fayı üzerinde kalmaktadır. DAF üzerinde kalan yerleşmelerdeki hasarın da ana şoktan sonra ortaya çıkması, ana şokun Karakoçan Fayı’na bağlı olduğunun önemli yersel verileridir. Orta büyüklükde (M=6.0) bir depremde büyük can ve mal kayıplarının yaşanmasında jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerin yanında yapı malzemesi ve yapı tarzının etkisi büyüktür. Kovancılar-Okçular depreminde can kayıplarının olduğu meskenlerin tamamı taştan yapılmıştır. Taş malzeme dışında taş, kerpiç ve delikli tuğlanın kullanıldığı karma yapılar büyük hasar görmüştür.Anahtar kelimeler: Deprem, Kovancılar-Okçular, Doğu Anadolu Fayı (DAF), Karakoçan Fayı, Yapı malzemesi, Yapı tarzı

The purpose of this study is to emphasize the effect of human factors on the occurrence, frequency and incidence rate of floods experienced in Batman, SE Turkey. Batman is a medium-sized industrial city which has developed rapidly due to its petroleum reserves. It became a province in 1990. Rapid population growth due to labor migration and migrations from rural areas has resulted in unplanned development of the city. Important problems have come about as a result of this rapid and unplanned development, including an increase in the frequency and incidence rate of flood and torrent events. 22 out of 39 districts in the city were variously affected by the flood and torrent events experienced in the autumn of 2006. In this regard, Batman city is a high risk area with respect to hydrography. Improper construction practices, illegal housing and unplanned urbanization are also effective on the escalation of flood and torrent events, sometimes to catastrophic levels, which occur in Batman due to the physical-geographical characteristics of the Basin of Iluh Creek. In order to reveal the effect of these factors, observations were made in the city and household interview surveys were conducted in the districts affected by the flood event. The results of the observations and surveys suggest that human actions are directly effective on the catastrophic escalation of flood and torrent events in Batman city, affecting broad areas and thus causing great loss of life and property. Keywords: Batman, Turkey, natural disasters, flood and torrent, human factors, hydrographic risk, Öz Bu çalışmada Batman'da yaşanan taşkınların oluşum, sıklık ve frekansında beşeri faktörlerin etkisi vurgulanmıştır. Batman, petrole bağlı olarak hızlı gelişme göstermiş ve 1990 yılında il statüsü kazanmış orta ölçekli bir sanayi şehridir. İşçi göçü ve kırsal alandan aldığı göçlerle aşırı nüfus artışı şehrin plansız gelişmesini sağlamıştır. Hızlı ve plansız gelişme sonrasında önemli sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunların başında sel ve taşkınların sıklık ve frekansındaki artış gelmektedir. 2006 yılı sonbaharında yaşanan sel ve taşkından şehrin 39 mahallesinden 22 mahallesi farklı ölçüde etkilenmiştir. Bu yönü ile Batman şehri hidrografik açıdan yüksek riskli bir alandır. İluh Deresi Havzası'nın Fiziki Coğrafya özelliklerine bağlı oluşan sel ve taşkınların, Batman şehrinde bazı yıllar afet boyutunda etkili olmasında hatalı imar uygulamaları, kaçak yapılaşma ve plansız şehirleşme de etkili olmuştur. Bu faktörlerin etkisini ortaya koymak için şehir merkezinde gözlemler ve taşkından etkilenen mahallelerde hane halkı anketleri yapılmıştır. Gözlem ve anket sonuçlarına göre Batman şehir merkezinde yaşanan sel ve taşkın olaylarının afet boyutunda geniş alanları etkileyerek büyük can ve mal kayıplarına yol açması üzerinde doğrudan belirtilen beşeri faaliyetlerin etkili olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Batman, Türkiye, Doğal afetler, Sel ve taşkın, Beşeri faktörler, Hidrografik riskli alan

In this study geomorphological features of Zamantı Stream's upper basin which covers the western Uzunyayla Plateau, were investigated. Corresponding to an important Neogene basin Uzunyayla Plateau consists of Zamantı Stream upper basin (Uzunyayla) at northern East Taurus and Kangal Basin. Uzunyayla Kangal Basin on Late Miocene-Pliocene which are surrounded by highland, are a structural plateau area. Because of the fact that the highland in North and South has been limited by the thrust and reverse faults, the research area is the intermountain basin. This type of basin which had been formed in neo orogenical zones, are called Piggy-back basin in geology. Highland, plateau and valleys are main morphological units in the research area in which its height is approximately 1650 m. Keeping sedimentation area characteristics during Late Miocene-Pliocene this basin has been linked to outer drainage in Quaternary., Bu çalışma ile Uzunyayla Platosu'nun batı bölümünü oluşturan Zamantı Çayı Yukarı Havzası'nın jeomorfolojik özellikleri ortaya konulmuştur. Önemli bir Neojen havzasına karşılık gelen Uzunyayla Platosu, Doğu Toroslar'ın kuzeyinde Zamantı Çayı Yukarı Havzası (Uzunyayla) ve Kangal Havzası'ndan oluşmaktadır. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Uzunyayla Kangal Havzası, dağlık alanlarla çevrelenmiş bir yapısal plato alanıdır. Kuzey ve güneydeki dağlık alanlar bindirme ve ters faylarla sınırlandırıldığı için inceleme alanı bir dağ arası havzasıdır. Genç orojenik kuşaklar üzerinde gelişen bu tip havzalar jeolojide pigyy-back havza olarak adlandırılmaktadır. Ortalama 1650 m yükseltilerinde olan inceleme alanında dağlık alanlar, platolar ve vadiler ana jeomorfolojik birimlerdir. Üst Miyosen-Pliyosen boyunca sürekli sedimantasyon alanı özelliğini koruyan havza Kuvaterner'de dış drenaja bağlanmıştır.

Bu çaly?mada, Batman'da hyzly ?ehirle?menin jeomorfolojik birimler üzerinde meydan getirdi?i de?i?im ve bu de?i?imin sel ve ta?kyn üzerindeki etkisi de?erlendirilmi?tir. Alansal olarak hyzly geli?en ?ehirler plansyz geli?me ile birlikte jeomorfolojik yapy özerinde önemli de?i?ikliklere yol açmaktadyr. Batman ?ehri son 30 yylda petrole ba?ly olarak hyzly geli?mi? orta ölçekli bir sanayi ?ehridir. Nüfustaki hyzly arty? ?ehrin alansal olarak yayylmasyny sa?lamy?tyr. Bu geli?me çok hyzly ve düzensiz oldu?u için ?ehrin kuruldu?u alanda jeomorfolojik açydan önemli de?i?iklikler ortaya çykmy?tyr. Uydu görüntüleri ve ?ehir içi arazi çaly?malarynda görülen bu de?i?ikliklerin ba?ynda dere yataklarynyn yapyla?maya maruz kalarak ortadan kaldyrylmasy gelmektedir. Yluh Dersi dy?ynda ?ehrin kuruldu?u alandaki di?er derelerin de ortadan kaldyrylmasy ve Yluh Deresi yata?yna yapylan müdahaleler ?iddetli ya?y?lar sonrasynda sel ve ta?kynlara neden olmaktadyr., This study evaluates the change in geomorphological units due to rapid urbanization in the city of Batman and the effect of this change on flood and torrent events. In addition to unplanned development, the rapid expansion of cities also causes significant changes in the geomorphological structure. Batman is a medium-sized industrial city that has rapidly developed within three decades due to the discovery of petroleum. The rapid growth in population has caused the city to expand. Significant changes with regard to geomorphology in the foundation area of the city have occurred due to the rapid and unplanned nature of the development. Satellite images and local field work reveal that these changes primarily include the devastation of stream beds due to their occupation by settlements. The destruction of creeks situated in the foundation area of the city and interventions in the stream bed of Iluh Creek give rise to flood and torrent events following intense precipitations

Batman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde petrole bağlı olarak son 50 yılda hızlı gelişerek il statüsü kazanmış orta ölçekli bir şehirdir. 1950 öncesinde İluh adında küçük bir köy iken Raman Dağı'nda pertrolün bulunması ve 1966 yılında modern rafinerinin kurulmasıyla gelişmeye başlamıştır. Türkiye'de 1970 yılından sonraki şehirleşme hareketleri sürecinde hızlı gelişen örnek şehirlerden biridir. Batman'da görülen hızlı şehirleşme hareketleri belli dönemler halinde gerçekleşmiştir. 1990 yılına kadar olan gelişmede petrol çıkarımı ve rafineri, bu dönemden sonra ise özellikle terör nedeniyle kırsal alanlardan gelen göçler etkili olmuştur. Bu çalışmada, nüfus artışındaki belirli dönemler dikkate alınarak Batman şehrinin kuruluş ve gelişmesi; 1955 yılına kadar olan dönem, 1955-1980, 1980-1990, 1990-2000 ve 2000-2010 yılları arasındaki gelişme dönemleri olarak 5 farklı dönem halinde değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: Batman şehri, Şehirleşme, Petrol, İluh, Raman Dağı AbstractBatman, which is located in the Southeastern Anatolia Region of Turkey, is a medium-sized city that has rapidly developed within the last five decades thanks to petroleum extraction and thus gained the status of a province. Batman, once a small village called Iluh before 1950, started to develop with the extraction of petroleum on Mountain Raman and the establishment of modern oil refinery in 1966. It is one of the model cities that have rapidly developed in the process of urbanization in Turkey after 1970. Rapid urbanization movements in Batman came about in specific periods. Petroleum extraction and establishment of an oil refinery played a considerable role in the development of Batman city until 1990, and after this period, migrations from rural areas especially due to terrorist actions had an effect in the development process of the city. In this study, considering specific periods with regards to population growth, the foundation and development process of Batman city was evaluated in five different periods including the period till 1955, the development periods from 1955 to 1980, from 1980 to 1990, from 1990 to 2000 and from 2000 to 2010. Keywords: Batman city, Urbanization, Petroleum, Iluh, Mountain Raman

Bu çalışmada, Kayabeyli (Baskil /Elazığ) köyünün yer değiştirmesinde etkili olan kaya düşmeleri, sel ve çığ olayları değerlendirilmiştir. Kırsal yerleşmelerin büyük bölümü yerleşme açısından elverişli olmayan alanlarda kurulduğu için zamanla terk edilmekte veya başka alana taşınmaktadır. Bu yer değiştirme üzerinde doğal felaketler ve ekonomik faktörler etkili olmaktadır. Baskil (Elazığ) ilçesine bağlı Kayabeyli (Rışvanuşağı) köyü de doğal olaylar sonucu yer değiştirmek zorunda kalmış bir kırsal yerleşmedir. Kayabeyli, Elazığ’ın batısında Hasan Dağı güney eteklerinde kurulmuştur. Köy, faylanma etkisine bağlı oluşan falez şeklindeki dik kayalık alanların önünde kurulduğu için kaya düşmeleri riski çok yüksektir. Meskenlerin eğimli yamaçların önünde birikinti yelpazesinin kök kesimine kurulması çığ ve taşkın riskini doğurmuştur. Bu yerleşmenin kuruluşunda doğal riskler göz ardı edildiği için uzun süre kaya düşmeleri, sel ve çığ olayları etkisinde kalmıştır. Kayabeyli’nin taşınmasında yanlış yer seçiminin yanında insanın doğal bitki örtüsünü tahrip etmesi de etkili olmuştur.

Doğu Toroslar’ın batı bölümünde yer alan Uzunyayla çevresi yapı ve karstlaşma ilişkisinin açık olduğu bir alandır. Yörede karstlaşma üzerinde genç tektonik ve paleocoğrafya etkin rol oynamıştır. Karstlaşmanın derinliğini kıvrımlı, kırıklı Paleozoik ve Mesozoik kireçtaşları altındaki Üst Kretase yaşlı ofiyolitler belirlemektedir. Kireçtaşlarının Alt-Orta Miyosen tektonik hareketleriyle yükselmesi karstlaşmayı hızlandırmıştır. Neotektonik dönem yapılarından KD-GB doğrultusundaki SarızYazyurdu fayı, karstik birimleri aynı doğrultuda kesmiş ve karstlaşmayı yönlendirmiştir. Dolinler, karstik kaynaklar (Pınarbaşı, Yedigöz ve Karagöz), travertenler, kanyon vadiler, subatan-suçıkanlar (Karagöz deresi), düdenler ve en az bir kenarı fayla sınırlandırılan uvala ve polyeler oluşmuştur. Üst MiyosenPliyosen’de Uzunyayla havzasının çökmesi ve buna bağlı gelişen karasal çökeller havza tabanında karstlaşmanın örtü birimleri altında sürmesine yol açmıştır. Pliyo-Kuvaterner’de Toroslar’ın bütünüyle yükselmesi ve aktif tektonik karstlaşmayı yeniden canlandırmış, yüzeysel drenajın yeraltına kaymasına neden olmuştur. Ayrıca, Kuvaterner’deki iklim değişmeleri nedeniyle karstlaşma soğuk ve kurak dönemlerde yavaşlamış, sıcak ve nemli dönemlerde ise artmıştır. Uzunyayla’nın güney ve doğusunda kalınlığı 600 m.yi aşan Mesozoik yaşlı kalkerler üzerindeki dolinlerin büyük boyutlu olanları (koyak), 2000 m.’den yüksek alanlar üzerinde, Kuvaterner buzul devirlerinde oluşan buzkar çukurlarının sonradan karstlaşmasıyla oluşmuştur. Uvalalar (Karıölen, Abdalbudaran ve Kötüaçan) ve Polyeler (Şekerpınar Çavdarlı, Çamurlu, Hara, Erdoğan ve Serçekale), Sarız-Yazyurdu fay zonu boyunca tektonik ve karstlaşmaya bağlıdır. Yöredeki uvalalar büyüklüklerine göre polyeden küçük, ancak faya da bağlı oluştuklarından polyelere benzer karstik çukurluklardır. Bu çalışmada, Doğu Toroslar’ın batı bölümünü oluşturan Uzunyayla (Kayseri)) ve yakın çevresinde karstik şekiller ile neotektonik arasındaki ilişkiler ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Çelikhan ovası Türkiye’nin büyük tektonik yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu Anadolu fay zonunun kesiştiği alanda, bu iki yapının denetiminde şekillenmiş, dar alanlı, tektono-karstik bir ovadır. Flüvyal süreçler ve Permo-Karbonifer yaşlı mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş tektonik kökenli Çelikhan ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar arasında, 1250-1350 m.’ler arasında, 15 km2 alan kaplamaktadır. Çelikhan ovası çevresinde relief derin vadiler ve yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık yörede ovanın dar alanlı ve bu nedenle de tarım alanlarının kısıtlı olması halkı zorunlu olarak mera hayvancılığına yöneltmiştir. Karstik ve dağlık ekosistemde bitki örtüsünün uzun yıllar tahribi sonucunda yörenin % 70’inden fazla bölümünde şiddetli erozyon ortaya çıkmıştır. Yöre halkı geçim sıkıntısı nedeniyle büyük şehirlere göç etmektedir. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarıyla bozulan ekolojik denge yeniden kurulmaya çalışılmaktadır. Yörenin en önemli coğrafi sorunları; şiddetli erozyon, kütle hareketleri, çığ, siltasyon ve yüksek deprem riskidir. Dağlık ve karstik ekosistemdeki yöre gür karstik kaynakları, zengin florası, lokal kliması ile hayvancılık, arıcılık, alabalık yetiştiriciliği, meyvecilik ve yöreye özgü tütün yetiştiriciliğine uygun koşulara sahiptir. Bu çalışmada, kırsal bir alan özelliğindeki Çelikhan ovası ve yakın çevresinin doğal ortam koşulları tanıtılmakta, coğrafi çevre ile insan arasındaki ilişkiler değerlendirilmektedir.

This study focus on geomorphological properties of Tohma Stream’s Upper Basin and its’ morphological development. Study area consist of west half of Kangal Basin which constitutes eastern part of Uzunyayla Plateau. Kangal Basin on Late Miocene-Pliocene which are surrounded by highland, are a structural plateau area. Because of the fact that the highland in North and South has been limited by the thrust and reverse faults, the research area is the intermontane basin. This types of basin which had been formed in neo orogenical zones, are called Piggy-back basin in geology. Highland, plateau and valleys are main morphological units in the research area in which its height is approximately 1650 m. Left lateral faults in the strike of northeast-southwest and right lateral faults in the strike of northwest-southeast which cut the left lateral fault, vertically, developed as secondary faults in the north and south of basin. Offset ridge and valley, fault scarps, sag-pond, triangular facets, and big mass movements have been seen throughout fault zones. Geomorphological units can be seen in curled, faulty, horizontal and monoclinal structure at the Basin which is important in terms of morphological and tectonic. Typical karstic units developed on limestones based on Mesozoic, Miocene and Pliocene. The Basin which was the sedimentation area throughout Late Miocene-Pliocene had been bounded to the external drainage by dried up lakes in Quaternary. Rivers which sink deeply into their beds on the basin gangue, epirogeneticly, had constituted important gorges. 1980 Bu çalışmada, Tohma Çayı Yukarı Havzası’nm jeomorfolojik özellikleri ve havzanın morfolojik gelişiminin ortaya konulması amaçlanmıştır. İnceleme alanı, Uzunyayla Platosu’nun doğu bölümünü oluşturan, Kangal Havzası’mn batı yarısını kapsamaktadır. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Kangal Havzası dağlık alanlarla çevrelenmiş bir yapısal plato alanıdır. Kuzey ve güneydeki dağlık alanlar bindirme ve ters faylarla sınırlandırılmış olduğundan inceleme alanı bir dağ arası havzasıdır. Genç orojenik kuşaklarda oluşan bu tip havzalara jeolojide piggy-back havza denilmektedir. Ortalama 1650 m yükseltilerinde bir yapısal platoya karşılık gelen inceleme alanında dağlık alanlar, platolar ve vadiler ana jeomorfolojik birimlerdir. Havzanın kuzey ve güneyinde KD-GB doğrultulu sol yanal atımlı faylar ve bu fayları dikine kesen KB-GD doğrultulu sağ yanal atımlı ikincil faylar gelişmiştir. Fay hatları boyunca, ötelenmiş sırt ve vadiler, fay diklikleri, fay façetaları, fay basamakları, fay gölleri ve kütle hareketleri görülmektedir. Ayrıca, kıvrımlı, kırıklı, bindirmek, yatay ve monoklinal yapıda tipik yapısal şekiller gelişmiştir. Geniş alanlarda yüzeyleyen Mesozoyik- Pliyosen kireçtaşları üzerinde tipik karstik şekiller oluşmuştur. Üst Miyosen-Pliyosen boyunca sürekli sedimantasyon alanı olan havza, Kuvaterner’de dış drenaja açılmıştır. Bölgesel ölçekli yükselmelere bağlı olarak havza dolgularını yaran akarsular epijenik boğazlar oluşturmuştur.

Kangal Havzası, Doğu Toroslar'ın batı bölümünde yer alan UzunyaylaPlatosu'nun doğu bölümünü oluşturmaktadır. Uzunyayla Neojen Havzası'na karşılıkgelen bu alan, morfolojik olarak kendi içerisinde batıda Uzunyayla (Zamantı ÇayıYukarı Havzası) Havzası, doğuda ise Kangal Havzası'ndan oluşmaktadır. Torosorojenik kuşağı üzerinde yer alan Kangal Havzası kuzeyde Tecer-Gürlevik, Felhan,Yaycı, Çatal ve Yılanlı dağları, güneyde Gürün Dağları ile Delidağ, doğuda BozbelDağları ve batıda Uzunyayla Havzası'ndan havza tabanına karşılık gelen eşik saha ilesınırlandırılmıştır. Bu sınırlar içerisinde Kangal Havzası morfolojik anlamda tam birhavzaya karşılık gelmektedir. Kangal Havası, kuzey ve güneyden yüksek dağlıkalanlarla çevrelenmiş olduğundan bir dağ arası havzasıdır. Kuzey ve güneyde bindirmeyapıları arasında oluşan Kangal Havzası, jeolojik olarak bir Pigyy-back havzasıdır. ÜstMiyosen-Pliyosen boyunca sürekli sedimantasyon alanı olduğu için Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı bir havzaya karşılık gelmektedir.Üst Miyosen-Pliyosen boyunca sürekli sedimantasyon alanı özelliğini koruyanUzunyayla ve Kangal havzaları bu dönem boyunca birleşik tek havzadır. Pliyosen sonuKuvaterner başlarında göllerin karalaşması ve epirojenik yükselmelerle UzunyaylaPaltosu kendi içerisinde iki havzaya ayrılmıştır. Bu dönemden sonra yaşanan tektonikhareketlerle de Kangal Havzası kendi içerisinde tali havzalara bölünmüştür.nceleme alanında Miyosen öncesi, Alt Orta Miyosen, Üst Miyosen, Pliyosen veEn Alt Pleyistosen dönemlerinde oluştuğu tesbit edilen beş farklı aşınım ve birikimdönemi belirlenmiştir.Kuzey ve güneyde bindirme yapıları arasında gelişen havzada sıkışma etkisinebağlı olarak kıvrımlı, kırıklı ve şaryajlı yapılar gelişmiştir. Üst Miyosen-Pliyosen'ekadar K-G doğrultusundaki sıkışma etkisinde gelişen yapılar Paleotektonik, budönemden sonra doğrultu atımlı tektonik rejime bağlı oluşan yapılar Neotektonikyapıları oluşturmaktadır. Sıkışma etkisinde yaşlı birimler kıvrımlanıp birbiri üzerineIIbindirmişlerdir. Bu nedenle Alt Pliyosen'e kadar olan birimler çeşitli derecelerdekıvrımlanmıştır. Son kıvrımlanma hareketi ile Miyosen birimlerinin büyük bölümümonoklinal bir yapı kazanmıştır. Üst Miyosen-Pliyosen'den sonra bindirmeler yerini solyanal doğrultu atımlı bindirme bileşenli faylara bırakmıştır. Dikey hareketlerin önemkazandığı bu dönemden sonra dağlık alanlar yükselmiştir. Yüksek dağlık alanlardantaşınan malzeme, havza tabanında kalınlığı yer yer 200 m'yi bulan yatay yapılı birimlerioluşturmuştur. Pliyosen gölünün paleo-körfezlerine karşılık gelen alanlarda bataklıkortamında oluşan turbaların tektonik hareketlerle alçalıp üzerilerinin kapanmasıylakömür oluşumları gerçekleşmiştir.Kuvaterner başlarında havzanın dış drenaja açılmasıyla havza dolguları hızlı birşekilde yarılarak yapısal plato özelliği kazanmıştır. Bu yapısı ile Kangal Havzasıboşalma alanına karşılık gelmektedir. Havza dolgularının yarılmasıyla monoklinal veyatay yapıda görülen önemli yer şekilleri oluşmuştur. Yörenin Uppertan yükselmesisonucu yapıya gömülen akarsular güneyde epijenik kuzeyde ise antesadans boğazlaroluşturmuştur. Yine Karabel ve Çaltı çayları vadilerinde görülen akarsu sekilerihavzanın dönemler halinde yükseldiğini göstermektedir.Karstlaşmada alttaki ofiyolitli yapı taban seviyesi rolü görmüştür. Dağlıkalanlarda kalker yapı üzerinde ve Karabel Çayı Havzası'nda jipsler üzerinde tipikkarstik şekiller gelişmiştir.Kuzey ve güneyde bindirme hatları boyunca önemli maden yatakları oluşmuştur.Bindirmelerin doğrultu atımlı faylara dönüşmesi ile oluşan Pınarbaşı-Kangal ve Kulmaçfay zonları boyunca; ötelenmiş vadiler ve sırtlar, fay façetaları, fay diklikleri, faygölleri, kütle hareketleri, sıcak su kaynakları ve genç bazalt çıkışları görülmüştür.Doğrultu atım rejimi etkisinde kuzey ve güneydeki KD-GB doğrultulu sol yanal atımlıfaylar, KB-GD doğrultulu sağ yanal atımlı ikinci faylarla kesilmiştir.Kangal Havzası'nın jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerinden kaynaklanan;susuzluk, yanlış yerleşme alanı seçimi ve arazi kullanımı, erozyon, kütle hareketleri,depremsellik gibi önemli sorunlar yaşanmaktadırAnahtar kelimeler: Jeomorfoloji, Uzunyayla, Kangal Havzası, Pigyy-backhavza, Gürün Dağları, Kangal, Çaltı Çayı, Tohma Çayı, Merkezi Anadolu (OrtaAnadolu) Fay Zonu, Göksun-Yazyurdu Fay Zonu, Pınarbaşı-Kangal Fay Zonu,Kulmaç Fay Zonu, Tecer Fayı, Karabel Bindirmesi Kangal Basin forms the eastern part of Uzunyayla Plateau which is settled in thewestern part of Eastern Taurus Mountains. This terrain consists of The Uzunyayla Basinin the west and Kangal Basin in the east morphologicaly. Kangal Basin which is in theorogenic line of Taurus is surrounded by the mountains of Tecer Gürlevik, Felhan,Yaycı, Çatal and Yılanlı from the North, Gürün and Delidağ from the south, Bozbelfrom the east and same part of Uzunyayla Basin from the east. In such surroundings,Kangal Basin morphologicaly deserves its autright title of basin. Because of the hightmountains from the North and South Kangal Basin can be caunted as an in-mountainbasin. Throughout the pressures from the North and South, Kangal Basin had a newform and became a Pigyy-back basin. During the Upper Miocene-Pliocene periods thebasin can be thaught as an old basin, for it was effected by the sedimantations.Keeping sedimantations The Upper Miocene-Pliocene period created acompound basin from Uzunyayla and Kangal and through this period this was the onlycompound basin. After the Pliocene (the beginning of Quaternary) Uzunyayla Plateauwas divided into two basins because of the transformation of lakes into lands andepirogenic surges. After this period Kangal Basin was again separated into secondarybasin by the tectonic movements.In the research field five different erodition and conglomeration phases werefaund and considered to have formed in the Pre-Miocene, Lower-Middle Miocene,Upper Miocene, Pliocene and the very Lower-Pleystocene periods.Among the northern and southern pressures Kangal Basin found its form andcould sequently produc curly, faulted formations in itself. Until the Upper Miocene-Pliocene period the formations effected by the pressure on N-S direction are calledPaleotectonic; and after this period the formations effected by tectonic movements areIIcalled Neotectonic movements. Under the pressure concerned the very aged units.Cumulatively huddled. That?s why the units involved till Lower-Pliocene were curled indiversity. By the final curling rise many units of Miocene time had a monoclinal form.After the Upper Miocene-Pliocene the pressures replaced with the faults with left sidedpressures. Chasing the palpable vertical movements of important, mountainous regionsrose. The remnants which came down the high mountains formed even 200 meters ofhorizontal units on the basin. The turbas formed in the muddy lands of the paleo-gulf inPliocene lake. With the tectonic movements these turbas went down and they werecovered, and then coal mines emerged.In the beginning of Quaternary; the basin?s stacj rapidly faulted and become aplateau wise terrain because of the autside floods. This time the Kangal Basin wassimilar to a terrain which is prosessing down. The compact basin turned into monoclinaland horizontal formations. After the rising of the region the fluids disappeared becomeepijenic (in the south) and antesedans (in the north) strait. Similarly the fluid formationson the valleys of Karabel and Çaltı rivers justify that the basin was rising in someperiods.While having the carstic shape the ofiyolitic form was underpinning the basin. Inthe mountainous regions, some kinds of carstic formations emerged on the limestoneforms and gibsum of the Karabel River Basin.In the North and in the South of the pressure lines, crocial mine reservesemerged. And also the pressure lines then turned into faults and had the names ofPınarbaşı-Kangal and Kulmaç fault zones. And along these zones offset valleys, faultfacet, fault rising, fault lakes (sag-pond), unit rising, springs and early basalt edgeswere seen.Under these pressure of the directive lines the NE-SW left sided faults (in thenorth and south) and came across the NW-SE right sided faults. Because of thegeological and geomorphological features of the Kangal Basin crucial problems likedrought, erosion, risings, earthquakes and malpractice of the endaves are seen.Key words: Geomophology, Uzunyayla, Kangal Basin, Pigyy-back basin, GürünMountains, Kangal, Çaltı River, Tohma River, Central Anatolian Fault Zone, Göksun-Yazyurdu Fault Zone, Pınarbaşı-Kangal Fault Zone, Kulmaç Fault Zone, Tecer Fault,Karabel Thrust Belt. 405

Çelikhan ovası Türkiye’nin büyük tektonik yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu Anadolu fay zonunun kesiştiği alanda, bu iki yapının denetiminde şekillenmiş, dar alanlı, tektono-karstik bir ovadır. Flüvyal süreçler ve Permo-Karbonifer yaşlı mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş tektonik kökenli Çelikhan ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar arasında, 1250-1350 m.’ler arasında, 15 km2 alan kaplamaktadır. Çelikhan ovası çevresinde relief derin vadiler ve yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık yörede ovanın dar alanlı ve bu nedenle de tarım alanlarının kısıtlı olması halkı zorunlu olarak mera hayvancılığına yöneltmiştir. Karstik ve dağlık ekosistemde bitki örtüsünün uzun yıllar tahribi sonucunda yörenin % 70’inden fazla bölümünde şiddetli erozyon ortaya çıkmıştır. Yöre halkı geçim sıkıntısı nedeniyle büyük şehirlere göç etmektedir. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarıyla bozulan ekolojik denge yeniden kurulmaya çalışılmaktadır. Yörenin en önemli coğrafi sorunları; şiddetli erozyon, kütle hareketleri, çığ, siltasyon ve yüksek deprem riskidir. Dağlık ve karstik ekosistemdeki yöre gür karstik kaynakları, zengin florası, lokal kliması ile hayvancılık, arıcılık, alabalık yetiştiriciliği, meyvecilik ve yöreye özgü tütün yetiştiriciliğine uygun koşulara sahiptir. Bu çalışmada, kırsal bir alan özelliğindeki Çelikhan ovası ve yakın çevresinin doğal ortam koşulları tanıtılmakta, coğrafi çevre ile insan arasındaki ilişkiler değerlendirilmektedir. Çelikhan plain is a plain which is located in the concurrent area of East Anatolian Fault Zone and the Southeast Anatolian Thrust. This plain is formated by this two structures. This area is narrow and a tectono-karstic plain. The tectonic origin Çelikhan plain (Adıyaman) covers the area of 15 km2 in the between 1250 and 1350 m. in the southeast Taurus. Çelikhan plain (Adıyaman) is formated by means of fluvial processes and karstification of permo-carbonifer marbles. Çelikhan plain and its environment consists of deep valleys and high mountains. The people tend to stock-breeding, reluctantly, because of the fact that the plain is narrow and high mountains. Narrow plain and high mountains also affect the agricultural area, negatively. Destruction of vegetation in karstic and mountainous ecosystem cause a strong erosion in % 70 part of this area. The people in environs migrate to cities because of economical reasons. Because of the fact that the studies of afforestation and controlling erosion, ecological balance is damaged. But this balance is tried to reconstruct by the people. The most important geographical problems of the region or environs are strong soil erosion, avalanche, mass movement, siltation and high earthquake risk. The environs in mountainous and karstic ecosystem is suitable for stock-breeding, apiculture, fishery and tobacco producing, which is the characteristic of this region. In this study, natural environments of Çelikhan plain which is an rural area, and its close environment are introduced and the relations of between geographical environment and human are analyzed.

Çelikhan ovası Türkiye’nin büyük tektonik yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu Anadolu fay zonu üzerinde yer almaktadır. Dolayısı ile bu iki yapı Çelikhan ovası ve çevresinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Şöyle ki ova, Güneydoğu Anadolu bindirme cephesinin hemen gerisinde, Doğu Anadolu fay zonunun bindirme yapılarını kestiği alana yerleşen akarsuların aşındırmasıyla açılmış bir tektonik pencereye karşılık gelmektedir. Bilindiği gibi Güneydoğu Anadolu bindirmesi Orta Miyosen-Pliyosen aralığında ortaya çıkmıştır. Doğu Anadolu fayı ise bindirmeden daha genç olup yörede Pliyosen başlangıcında ortaya çıkmış ana jeomorfolojik birimleri deforme etmiş, 2-10 km. genişlikte akarsularca kolayca aşınan bir zon oluşturmuştur. Çelikhan Ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar arasında etkin tektonik hareketlerin yanı sıra flüvyal süreçlerin ve Permo-Karbonifer yaşlı mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş depresyondur. Bu depresyonun tabanında yer alan Çelikhan ovası 1250-1350 m.’ler arasında 15 km2 alan kaplamaktadır. Tektonik yükselmenin yanı sıra kalker ve mermerlerin diğer kayaçlara göre aşınıma daha dayanıklı olması nedeniyle çevredeki dağlık alanların yükseltileri 2000 m.’yi aşmıştır. Akarsular Doğu Anadolu fay zonuna yerleşerek subsekant vadiler meydana getirmiş ve tektonik pencerenin açığa çıkmasını sağlamıştır. Doğu Anadolu fayı Kuvaterner’de gençleşerek yan dereleri 300-1500 m. arasında değişen değerlerde sol yanal ötelemiştir. Bu çalışmanın amacı böyle yoğun bir tektonik sahada yer alan Çelikhan ovası ve çevresinin jeomorfolojik özelliklerini ortaya koymaktır. Çelikhan Plain take place on the Southeast Anatolian thrust and East Anatolian fault zone which are the major tectonic structures of Turkey. Consequently these two structures played an important role in the formation of the Çelikhan Plain. The plain takes place in the back of the Southeast Anatolian thrust front. It appears as a tectonic window which was opened through erosion formed by rivers in the area where the East Anatolian fault zone cuts thrust structures . As it has been known, Southeast Anatolian thrust was formed at the Middle Miocene-Pliocene internal. However, the East Anatolian fault zone is younger the thrust and it was formed at the beginning of Pliocene age. It deformed main geomorphologic units and formed an easily erosionable zone in the width of 2-10 km by rivers. Çelikhan Plain (Adıyaman) is situated among ranges of the Southeastern Taurus mountains. It is a depression which was formed with the effects of tectonic movements, fluvial processes, karstification of marbles aged Permo-Carboniferous. Çelikhan plain situated at the bottom of this depresion is covered an area of 15 km2 at the surface elevation of 1250 m and 1350 m. This depression bottom an area of 15 km2 at the surface elavation of 1250 and 1350 m. By the side of uplift due to tectonic. Limestone and marbles which have more strength than the other stone toward erosion, were formed mountainous areas higher than 2000 m. in the surrounding area. After the rivers settled in the East Anatolian fault zone, they formed subsequent valleys and caused formation of the tectonic window. The East Anatolian fault rejuvenated Quaternary and its side rivers took left lateral offset at changing degrees between 300 and 1500 m. This study aims to explain geomorphologic characteristics of the Çelikhan plain and its surroundings which lies in such a heavy tectonic area.

vı - '.?; ÖZET ^v » * lı Çelikhan Ovası, Güneydoğu Toroslar içerisinde Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde gelişmiş bir çöküntü ovasıdır. Çelikhan Ovası, doğuda Sincik (Adıyaman), batıda Kurucava (Adıyaman), arasında Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde gelişmiştir. Bu faya bağlı olarak çökmüş, karstlaşmayla oluşmuş tektono - karstik bir ovadır. Çelikhan Ovası 1260-1320 m yükseltisinde 11,3 km2 lik bir alan kaplamaktadır. Çalışma alanında ana jeomorfolojik birimler; dağlık alanlar, dağlık karakteri belirgin platolar, ova ve havzalar, vadiler ve boğazlardır. İnceleme alanında 1950-2200 m yükseltilerinde zirve düzlükleri, 1650-1950 m yükseltilerinde akarsularla yarılmış dağlık karakteri belirgin yüksek düzlükler (yüksek platolar), 1450-1650 m yükseltilerinde alçak düzlükler (alçak platolar) parçalı ve dar alanlı olarak görülmüşlerdir. Çelikhan Ovası çevresindeki dağlık alanlar genelde bir yükselim alanıdır. Bu yükselmede Güneydoğu Anadolu Bindirmesi ve Doğu Anadolu Fayı etkili olmuştur, inceleme alanında dört havza bulunmaktadır. Bunlardan Çelikhan Ovası tektono-karstik oluşumlu- ir. Kurucaova Doğu Anadolu Fayı'nın hareketine bağlı olarak çökmüş ve akarsularla taşınan malzemelerle doldurulmuştur. Eski Abdulharap Gölü Havzası bindirme cephesinde belirmiş, karstlaşmayla şekillenmiştir. Eski Porga Yazısı blok faylanmalarıyla çökmüş bir graben alanıdır. İnceleme alanındaki havzalardan Çelikhan Ovası, Kurucaova, Eski Abdulharap Gölü ve Eski Porga Yazısı Bulam, Kuruçay ve Abdulharap çayları tarafından Kuvaterner'de kapılarak dış drenaja bağlanmışlardır. Bu kapılmalar sonucu Bulam, Kuruçay ve Abdulharap boğazları oluşmuştur. Eski Abdulharap Gölü kaynağını Kerbelek Dağından alan Meşebaşı Deresi ve karşısında Çalı Deresi birikinti konilerinin Abdulharap Çayı önünü kapamalarıyla oluşmuş tipik bir alüvyal set gölüdür. Bu set gölü günümüzde Çat Baraj'ı suları altında kalmıştır. İnceleme alanında Doğu Anadolu Fayı Üst Miyosen - Pliyosen aralığında ana jeomorfolojik birimleri deforme etmiştir. Fay yörede tek hat şeklinde olmayıp çok sayıda kola ayrılarak 2-3 km lik bir zon içinde devam etmektedir. Bu alan içerisinde ötelenmiş sırtlar, tepeler, dereler ortaya çıkmıştır. summary '%:-^, ;;>:' Master Thesis Murat SUNKAR The Geomorphology Of Çel i khan Plain (Adıyaman) And its Near Surrounding Fırat University The Instituation of Social Sciences Physical Geography 2000,88 Page Çelikhan Plain is a subsidance basin or plain on the fault zone of East Anatolia in the Southeastern Taurus. It is shaped on the Eastern Anatolia fault zone that takes between the east part of Sincik (Adıyaman), and the western part of Kurucaova (Adıyaman). It subsidanced. connecting to this fault and it is also tektono-karstic plain. Çelikhan Plain covers an area of about 11,3 km2 that is at the 1260-1320 m elevation. The main geomorphologic units in the study are mountain areas, the plateaus whose character is known, the plain and basins, the valleys and the georges. In the research areas, the level, in the mountains 1950-2200 m in high the level 1650-1950 m in high that is occured with the help of rivers and who's chracter is known the low level 1450-1650 m in high were observed in partly in a limited areas In general the mountainous areas around Çelikhan Plain are rising areas. In this rising the Southeasten Anatolia Thurust and East Anatolia Fault have been effective. In the research area there are four basins. From these Çelikhan Plain ha a tektonic and karstic formation. Kurucaova subsidanced connecting to the movement of East Anatolia fault and filled with the materials which are carried by running waters. The old basin of Abdulharap Lake becomes evident at the fault front and is taken form with karstic phenomenon. The Old Porga Plateau is a graben area that subsidanced with fault blocks. From the river basins in the resarches areas Çelikhan Plain, Kurucaova, the Old Abdulharap Lake and the Old Porga Plateau, is fastened to the out drenage capturing by Bulam, Kuruçay and Abdulharap streams in Quaternary. At the result of capturing is fastened to the out drenage by Bulam, Kuruçay and Abdulharap georges were occured. The Old Abdulharap Lake is a typical alluvial dammed lake which takes its source from Kerbelek Mountain and formed Meşebaşı Stream, the accumulation cones of Çalı Stream close front of Abdulharap Stream. Nowadays, this alluvial dammed lake is under the waters of Çat Dam. The Eastern Anatolia Fault had deformed effected the main geomorphological units in research area between Upper Miocene- Pliocene period. The fault being not onlyasingle line but it also continues in a 2-3 km lines by dividing into many arms, In this area ridges, hills and streams were asppeured. 88

Bu tez çalışmasında, Dicle Nehri'nin önemli kollarından biri olan Yanarsu (Garzan) Çayı Aşağı Havzası'nın jeomorfolojik özellikleri incelenmiştir. Yanarsu Çayı aşağı havzası, kuzeyden Mereto Dağı, güneyde Garzan ve Yanarsu dağları, batıdan Kıra Dağı ile sınırlandırılmaktadır. Kuzeydeki dağlık alanlar Paleozoyik ve Mesozoyik, güneydeki dağlık alanlar Eosen ve Oligosen dönemine ait Formasyonlardan oluşmaktadır. Bu iki dağlık kütle arasında havza tabanlarına karşılık gelen düzlükler ise Üst Miyosen-Pliyosen dolgularından oluşmaktadır. Diyarbakır Havzası'nın en doğu bölümünde güneyde Garzan ve Yanarsu Dağı, kuzeyde Eski Garzan Reşan Antiklinali arasında yer alan hafif dalgalı düzlükler, Garzan Ovası olarak adlandırılmaktadır. Ova, kuzey ve güneyde kıvrımlı yapılar arasında bir senklinale karşılık gelmektedir. Bu senklinal, Yanarsu (Garzan) Çayı tarafından iki parçaya bölünmüştür. Bu bölünme ile birlikte Yanarsu Çayı'nın batısında kalan alanlar akarsular tarafından fazla yarılmıştır. Doğuda kalan bölüm ise batıya göre fazla parçalanmamış hafif dalgalı düzlüklerden oluşmaktadır. Asıl Garzan Ovası, Yanarsu Çayı doğusunda kalan kuzey ve güneyden kıvrımlı yapılarla sınırlandırılan hafif dalgalı düzlüklere karşılık gelmektedir. Ova KB-GD doğrultusunda 10 km genişliğinde, 25 km uzunluğunda ortalama 250 km2'lik alan kaplamaktadır. Garzan Ovası, Üst Miyosen-Pliyosen çakıltaşı, kumtaşı ve kiltaşı litolojilerinden oluşan genç örtü birimleri üzerinde gelişmiştir. Üst Miyosen-Pliyosen boyunca sedimantasyon alanı olan havza Kuvaterner'de dış drenaja açılarak günümüz şeklini almıştır. Bu havzada buzul topoğrafyası dışındaki bütün yapılara ait yer şekilleri görülmekte olup jeomorfoloji açısından bir açık hava müzesi özelliğindedir. In this thesis study, the geomorphological characteristics of the lower basin of Yanarsu (Garzan) Stream which is one of the important tributaries of Dicle River have been investigated. The lower basin of Yanarsu Stream is surrounded by Mereto Mountain in the north, Garzan and Yanarsu Mountains in the south and Kıra Mountain in the west. The mountainous areas are composed of Paleozoic and Mesozoic formations in the north and of Eocene and Oligocene Formations in the south. The plains formed by to the river basins between these two mountainous areas are composed of Upper Miocene-Pliocene fillings. The slightly undulating plains in the easternmost part of the Diyarbakır basin and between Garzan and Yanarsu Mountains in the south and old Garzan Resan Anticline in the north are called Garzan Plain. The plain corresponds to a syncline between the folded structures in the north and south. This syncline is divided into two parts by Yanarsu (Garzan) Stream. With this division, the areas to the west of the Yanarsu Stream have been extremely split off by tributaries. The part remaining in the east is composed of slightly undulating plains which are unweathered compared to the west. The original Garzan Plain corresponds to the slightly wavy plains bounded by the folded structures in the north and south remaining in the east of the Yanarsu Stream. The 10 km wide and 25 km long plain covers an average area of 250 km2 in the NW-SE direction.Garzan Plain developed on the late cover units consisting of Upper Miocene-Pliocene conglomerate, sandstone and claystone lithologies. The basin, which was a sedimentation area during the Upper Miocene-Pliocene, took its present form by opening to external drainage in the Quaternary. This basin where all the structures are seen except for the glacial topography is an open-air museum in terms of geomorphology. 89

Rize şehri kuzeyde Karadeniz, batıda Fener Burnu ile doğuda Taşlıdere arasında yükseltisi 300-350 m'yi bulan tepelerle çevrelenmiş bir koyun çevresinde kurulmuştur. Şehir, Doğu Karadeniz'de, Karadeniz kıyısı ile güneyde yükseltisi 2500 m'yi geçen Rize Dağları'nın kuzey yamaçlarında yer almaktadır. İlin batı sınırını Derepazarı ve Kalkandere, doğu sınırını ise Çayeli ilçeleri oluşturmaktadır.Rize genelinde Paleozoyik bir temel üzerinde Kretase'de başlayan büyük orojenezle yüzeye çıkmış granodiyorit ve flişler geniş alan kaplamakla birlikte Neojen depolarına da rastlanılmaktadır. Litoloji olarak volkanik kayaçlar andezit, bazalt, dasit ve riyodasitlerden oluşmaktadır. Bu birimler dışında Üst Kretase dönemine ait volkano-sedimanter kayaçlar ise Rize şehri güneyinde yüzeylenmektedir. Kıyı düzlükleri ve vadi tabanlarının genişlediği alanlarda alüvyonlar görülmektedir. Rize şehrinin kurulduğu alanda denizel taraçalar, tepeler ve vadiler önemli morfolojik birimleri oluşturmaktadır. Şehrin kurulduğu alanın litolojik ve jeomorfolojik özellikleri yerleşmeleri olumsuz etkilemektedir.Şehrin yerleşme tarihi M.S. V. yüzyıla kadar gitmekte olup farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Şehrin kurulduğu alanın topoğrafik yapısı nedeniyle şehrin genişlemesi ve gelişmesine uygun arazi sınırlıdır. Bu nedenle şehir için zorunlu olarak kıyıdaki düzlük alanlar kullanılmıştır. Kısa sürede bu düzlüklerin dolmasıyla denizden arazi kazanma çalışmaları başlamıştır. İlk dolgu çalışmaları 1960'lı yıllarda başlamış olup günümüzde artarak devam etmektedir. Günümüzde resmi rakamlara göre Rize şehrindeki yerleşmelerin % 70'e yakını dolgular üzerinde yer almaktadır. Son 50-60 yıldan beri kıyıda yapılan dolgu çalışmaları nedeniyle kıyı bölgesinin morfolojik yapısında çok ciddi değişiklikler yaşanmıştır. Bu değişimin en bariz örneği kıyının 250-500 m arasında değişen değerlerde gerilemiş olmasıdır. Son 10 yılda denizin doldurulması dışında kıyı gerisindeki yamaçlarda yer alan çay üretim alanları da yerleşmeye açılmıştır. Rize şehrinin genişlemesine bağlı olarak jeomorfolojik birimlerde önemli değişmeler yaşanmıştır. Bu değişimin başında doğal kıyının ortadan kaldırılması, vadilerin doldurulması, yamaç ve sırtların oyulması gelmektedir. Yol ve yerleşme alanları için yapılan kazı çalışmalarında litoloji ve jeomorfoloji dikkate alınmamıştır. Bu durum nedeniyle sel, taşkın ve kütle hareketleri gibi doğal afetlerin sayısında ve etkisinde artış görülmektedir. Özellikle şehir içerisinde kalan dere yataklarının ortadan kaldırılması veya kanala alınması nedeniyle ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde şiddetli sağanaklar sonrasında can ve mal kayıplarına neden olan sel ve taşkınlar yaşanmaktadır. Sel ve taşkın dışında büyük çaplı heyelanlar da yerleşmeler için ciddi tehlike arz etmektedir.Rize şehrinin 1980'den sonra hızlı gelişmesi ve bu gelişmede jeomorfolojik birimlerde ortaya çıkan değişme ve bu değişmenin doğal afetler üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. Doğu Karadeniz kıyı kuşağında yer alan şehirlerin hemen tamamında benzer sıkıntılar görülmekle birlikte, yerleşme alanı bakımından en sıkıntılı olanı Rize şehridir. Doğal afetlerin görülme sıklığı açısından da Rize şehri en ön sırada yer almaktadır. Şehrin bu özel durumu nedeniyle detaylı jeomorfoloji çalışmalarına uygun bir alandır. The City of Rize is located around a bay between the Black Sea in the north, Fener Cape in the west and Taşlıdere in the east. As a province, it is located in East Black Sea Region, between Black Sea coast and northern slopes of Rize Mountains that exceeds the height of 2500 meters. The provincial borders are formed by Derepazarı and Kalkandere in the west and Çayeli Country in the east. The City of Rize is located between Fener Cape and Taşlıdere, and around a bay which is surrounded by hills reaching up to 300-350 meters.While granodiorites and flysches surfaced with the orogenesis, started in the Cretaceous Period, on a Palaeozoic basement cover large areas, Neogene basins can also be observed throughout Rize. Lithologically, volcanic rocks are composed of andesite, basalt, dacite, and rhyodacite. Apart from these units, volcano sedimentary rocks from the Upper Cretaceous Period curop out on the southern part of Rize. Alluvial deposits are observed in coastal plains and widened valley basins. Marine terraces, hills, and valleys, where Rize City is established, are the prominent morphological units. The lithological and geomorphological features of the provincial zone affect urban settlements negatively.The first settlements in Rize go back to 5th Century A.D. and the city was home to different civilizations. As a result of the topographical structure of the area where the city is located, there is a limited area for the expansion and growth of the city. Therefore the coastal plains are used for urban settlements. The efforts of obtaining land from the sea have taken place in a short time after the existing plains were filled by settlements. The first landfilling works began in 1960's, and today these works continue increasingly. Official figures indicate that approximately 70% of the city settlements are on the filled areas. Serious changes occurred in the morphological structure of the coastal areas due to filling operations that have been made for the last 50-60 years. The most significant example of this change is the removal of the natural coastline away with varying distances between 250-500 meters. In the last 10 years, besides filling of the sea, the tea gardens on the hillsides have also been opened to settlement. Significant changes occurred in the geomorphological units due to the expansion of Rize City. These changes mainly occurred as removal of the natural coastline, landfilling of valleys and excavation of hillsides and ridges. Lithology and geomorphology are disregarded in excavation operations in roads and settlement areas. For this reason, increased frequency of natural disasters such as floods, overflows and mass movement of soil is observed. Particularly due to removal or canalizing of stream beds within the urban area, floods and overflows that cause loss of life and property occur with heavy soakers in spring and fall seasons. Apart from floods and overflows, the large scale landslides also create serious risks for settlements.This study was prepared to determine the changes in geomorphologic units with the rapid development of Rize City after 1980, and effects of these changes on natural disasters. Although similar problems are observed in almost every city that is located on the coastline of East Black Sea, Rize City has the biggest concerns in terms of the urban settlement. Rize City has the highest frequency of natural disasters in the mentioned region. The city is an appropriate area for detailed geomorphology studies because of these special conditions. 240

Bu çalışmada, Kalar şehri ve çevresinin doğal ortam özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanı, Irak'ın kuzeydoğu bölümünde yer almaktadır. Bu alan Khanaqen Bölgesi'nden Sirwan Nehri ile ayrılmıştır. Bu nehir çalişma alanının doğu sınırlarını oluşturur. Bu nedenle, 34.32,45 ile 35.09,53 doğu boylamları, arasında ve 45.19,19 ile 45.37,13 enlemleri arasında yer almaktadır. İlin toplam alanı 323.7 km2 olup bunun 529.3 km2'sini Rizgary ilçesi, 346.7 km2'sini Shex tawel, 496 km2'sini Pebaz ilçeleri oluşturmaktadır. Coğrafyanın bir dalı olan Fiziki Coğrafya, dünya gezegenindeki fiziksel özelliklerin incelenmesi konusunda üzerinde önemlidir. İnceleme alanının topografyası jeolojik birimleri oluşturan litolojik özelliklerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. İncelenen alanın jeomorfolojisini tektonik, litoloji, iklim ve bitki örtüsü faktörleri etkilemiştir. Bu nedenle, jeomorfolojik evrim birçok jeomorfolojik süreç tarafından kontrol edilmektedir. Ana endojen süreç, Arabistan-Avrasya çarpışması esnasında Zagros bindirmesinin son aşamasında oluşan formasyonların batı ve kuzeybatıda yükselmesidir. Başlıca eksojenik süreçler hava şartlarına bağlı olup erozyon, flüvyal süreç, yamaç süreçleri ve antropojenik süreçleri kapsamaktadır. Çalışılan alanda tanınan başlıca jeomorfolojik yer şekilleri yapısal, denudasyon, akarsu, çözünme ve antropojenik faaliyetlere baglıı oluşmuştur. Karayolu yapımı, taşocağı, tarla açma gibi kazılarla üretilen şekiller antropojenik yer şekillerini oluşturmaktadır. Jeomorfolojik şekiller, deformasyonun kuzeydoğudan güneybatıya doğru yayılış göstermektedir. Bu amaçla araştırmanın hedefine ulaşması için konu beş ana bölümde bilimsel bir yöntem izlenerek açıklanmıştır. This study is aimed at natural environmental features of Kalar city and surrounding. The study area lies in the north-east part of Iraq. It is separated from Khanaqen district by Sirwan River. This river forms the eastern boundaries of it. So, it lies between the longitudes (34. 32. 45) to (35. 09. 53) east and latitudes (45.09.19) to (45.37.13). The total area of the district is about 323.7 km2 which are consisted of Rizgary district 529.3 km2, Shex towel 346.7 km2, Pebaz 496 km2. Physical geography as a branch of geography takes care on a study and analysis of physical features on earth planet. The topography of the studied area is greatly influenced by lithological characteristics of the geologic units. The factors, which influence the geomorphology of the studied area, are tectonics, lithology, climate, vegetation. Hence the geomorphologic evolution is controlled by many geomorphologic processes. The main endogenic process is uplifting of the western and northwestern sides of the studied area which was the final stage of Zagros Fold-Thrust Belt formation during the Arabia–Eurasia collision. The main exogenic processes include weathering, erosion, fluvial, hillslope processes, certification, and anthropogenic processes. The main geomorphologic landforms recognized in the studied area are structural, denudation, fluvial, solution and anthropogenic landforms. Anthropogenic landforms produced by excavation by road cuttings, quarrying, and farming. The geomorphic landforms indicate that deformation is propagating from northeast to southwest. For this, our study involved following a scientific course in settling the research steps in five main chapters to attain the main goal of the study and as follows. 105

Bu çalışmada, Kılıçözü Çayı Aşağı Havzası'nın genel jeomorfolojik özellikleri ve uygulamalı jeomorfolojisi incelenmiştir. Kılıçözü Çayı, Kızılırmak Havzasının orta bölümünde yer almaktadır. Havzayı batıda Naldöken Dağı (1516 m), doğuda Kervansaray Dağı (1679 m) sınırlandırmıştır.Kılıçözü Çayı Havzası'nın yukarı bölümü jeomorfolojik açıdan sade olduğu için, bu çalışmada aşağı havza değerlendirilmiştir. İnceleme alanında dağlık alanlar, platolar ve vadiler ana jeomorfolojik birimleri oluşturmaktadır. Jeolojik açıdan ise değişik formasyonda birimleri bünyesinde barındırmaktadır. Kırşehir çevresinde temeli Paleozoik'e ait `Kırşehir Masifi` oluşturmaktadır. Tersiyer'de yüksek kesimlerde önemli ölçüde aşınım olurken, aşınan bu malzeme havza tabanlarında birikmiştir. Bu dönemden sonra şiddetli bir şekilde aşındırılarak düzleştirilmiştir. Böylece plato özelliği kazanan alanlarda sert masiflerden oluşan yapılar dağlık özelliğini korumuştur.Kılıçözü Çayı Aşağı Havzası'nın jeomorfolojik, jeolojik ve iklim özelliklerinden kaynaklanan önemli sorunlar yaşanmaktadır. Uygulamalı jeomorfoloji kapsamında değerlendirilen bu sorunların başında, depremler, Kırşehir'i etkileyen sel ve taşkınlar ve erozyon gelmektedir. Arazi çalışmaları kapsamında belirlenen bu sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Kırşehir, Kılıçözü Çayı Aşağı Havzası, Kırşehir Masifi, Uygulamalı Jeomorfoloji In the present study, general geomorphological characteristics applied geomorphology of Kılıçözü brook downriver basin were scrutinized. Kılıçözü River is located in the middle section of the Kızılırmak Basin. The basin was bordered by Naldöken Mountain (1516 m) in the west and Kervansaray Mountain (1679 m) in the east.Since the upper part of Kılıçözü River Basin is plain in geomorphological terms, downstream basin was evaluated in this study. Mountainous areas, plateaus and valleys are the main geomorphological units in the area of interest. It embodies different geological formations `Kırşehir Massif` is of Paleozoic foundation. In the higher elevations of the tertiary there was significant erosion and the eroded material accumulated in the basin floor. Following that period, it was extremely eroded and flattened. Thus, rigid massif structures preserved its mountainous characteristics in the plateaus.Kılıçözü downriver basin is experiencing serious problems due to its geomorphological, geological and climatic characteristics. Primary among these issues considered within the realm of applied geomorphology are earthquakes, floods and overflows that affect Kırşehir, and erosion. Solutions are proposed for these problems determined within the context of land works.Keywords: Kırşehir, Kılıçözü brook downriver basin, massif, Applied geomorphology. 136

Bu çalışmada Adıyaman ve çevresinin iklim özellikleri ve baraj gölünün yöre iklimine olan etkisi ortaya konulmuştur. Adıyaman ve çevresindeki istasyonların 1970-2010 yılları arasındaki meteoroloji verileri alınarak iklim özellikleri belirtilmiştir.Barajlar, büyük göller ve denizlere kıyaslandığında çok büyük alanı etkilemezler fakat az da olsa yakın çevresinin iklimini etkilemektedir. Bu çalışmada da Atatürk Baraj Gölü'nün, Adıyaman'ın iklimine etkisi ortaya konulmuştur. Toplum arasında söylenen `Baraj gölleri, çevresinin iklimini etkiler` görüşünü destekler bulgulara ulaşmak amaçlanmıştır. Bu nedenle Adıyaman ve çevresindeki istasyonların barajdan önceki yıllar (1970-1990) ile barajdan sonraki yılların (1991-2010) iklim özellikleri ortaya konulmuştur. Yapılan analizlerde barajdan önce ve sonraki meteorolojik verilerde bazı değişiklikler görülmüştür. Atatürk Baraj Gölü, Adıyaman ikliminde belirgin değişiklikler oluşturmasa da nispi nem ve kış sıcaklıklarında artışa neden olmuştur.Adıyaman'ın ikliminin yakın gelecekteki durumunu belirlemek amacıyla Adıyaman Meteoroloji İstasyonu'na ait veriler (sıcaklık, nem ve yağış) linear ve quadratic trend analizleri ile analiz edilmiştir. Uygulanan trend analizlerine göre Adıyaman'da 2010-2020 yılları arasında sıcaklık ve nem değerlerinde az da olsa bir artış ve yağış değerlerinde azalmaların olacağı tahmin edilmektedir. Sıcaklık ve nem artışı anlamlı, yağışın azalması ise anlamsız görülmektedir.Anahtar kelimeler: Adıyaman, Baraj Gölünün İklime Etkisi, Trend Analizleri In this study, climatic characteristics of Adıyaman and its surroundings and impact on the local climate of dam lake has been demonstrated. With meterological data taken between the years of 1970 and 2010 from stations of Adıyaman and its surroundings, climate features are specified.Dams, does not affect climate of large areas compared to large lakes and seas, but slightly affects the climate of close envorinment. In this study, effects of Ataturk Dam Lake to climate of Adıyaman has been demonstrated. As opinion of community stated, study were aimed to reach findings that supports the `Dam lakes affects the climate of envorinment` view. Therefore, climatic characteristics of Adıyaman and stations around the dam lake have been introduced as for years before dam lake (1970-1990) and after dam lake (1991-2010). As a result of analyzes, some changes has been seen in meterological data between before and after the dam lake. Atatürk Dam Lake has caused an increase in winter temperatures and relative humidity despite the fact this changes does not represent significance.In order to determine the status of climate of Adıyaman in near future, meterological data of Adıyaman Station (temperature, humidity, precipitation) were analyzed with linear and quadratic trend analysis. According to applied trend analyzes, between 2010 and 2020, slight increase in temperature and humidity and reduction in precipitation are estimated in Adıyaman. Increase in temperature and humidity determined to be significant and reduction in precipitation is observed as insignificant.Keywords: Adıyaman, Effect of Dam Lake to Climate, Trend Analyzes. 86