Search

"Günümüzde fiziksel ve metafiziksel, fenomenolojik, bedensel, teknik ve medya, sosyal, politik-coğrafi, estetik bakımlardan ele alınan mekân, geniş bir epistemiyolojik birikim oluşturmuştur. Mekân sadece matematiğin, fiziğin, coğrafyanın, politikanın, sosyolojinin, tarihin değil, edebiyat biliminin de önemli konularından biridir. Bu çalışmada mekân ve mekânsallık edebiyat bağlamında ele alınacak ve edebiyatbilimsel mekân araştırmasının olanakları ve tema araştırmaları içerisindeki yeri tartışılmıştır. Edebiyat biliminde mekânın bir konu olarak yerleşmesi 1970’li yıllarda anlatı bilgisi, tema, izlek çalışmaları ve mekân betimlemeleri etrafında gelişen tartışmalarla başlamıştır. Mekânın sadece eylemin kurulduğu alan değil, aynı zamanda eylemi kuran olduğu düşüncesi, edebiyat biliminde edebi mekân araştırmasının yerleşmesini sağlamıştır. Bu çalışmada edebiyatta mekân ya da edebi mekân olayın geçtiği, olayı kuran yer olmaktan başka, bir yapıtın temasına, hikâyesine, olay örgüsüne katılan ve onlara eşlik eden “ilişkisel ağ” olarak kabul edilmiştir. Bir yapıtın tematik olarak incelenmesinde edebi mekân çalışmasının şu başlıklar altında, bütüncül olarak yürütülebileceği önerilmektedir. Bunlar a)olay örgüsü mekânı, b)imgesel mekân ve c)coğrafi mekânlardır. Bir yapıtın olay örgüsünün, dolayısıyla hikâyesinin ilişkisel ağında yer alan edebi mekânın, o yapıtın tematik kurgusuna ve anlamına eşlik ettiği görüşü, bu çalışmanın özünü oluşturmaktadır.

İnsanın bilme etkinliği üç temel bilgi katmanı üzerinde gerçekleşir. Bunlar duyular, tahayyül ve akıldır. Bir bilgi kategorisi olarak güzel, duyuların olduğu kadar tahayyülün ve aklın da bir konusudur. Estetik disiplinini felsefeye kazandıran Baumgarten, bilgiyi duyusal ve akılla ulaşılabilen kategoriler olarak ayrımlaştırır. Estetik hakikate duyusal bilgiyle, nesnel hakikate akılla ulaşılabilir, der. Baumgarten nesnel hakikati estetik hakikatten ayırırken, nesnel hakikatin estetik ufkun üstünde yer aldığını öne sürer. Baumgarten'den sonra genelde ufuk özelde de estetik ufuk sadece mekanın tahayyül edilen kısmı olarak değil, bizzat tahayyülün kendisi olarak da öne çıkar. Bu çalışmada bir mekan olan ufkun resim tarihinde gelişme evresine değinilecek, ufkun sınırlılığı ve sınırsızlığı tartışılacaktır., Human’s knowing activity takes place on three main knowledge layers. These are senses, imagination and mind. As a knowledge category beautiful is a subject of envisagement as much as senses. Baumgarten, who contributed to philosophy by introducing esthetics as a discipline, differentiate knowledge to categories that are reached by senses and mind. Esthetich truth can be reached by sensory knowledge, objective truth can be reached by reason. While Baumgarten differentiating objective truth and esthetic truth, he asserts that objective truth is superior to esthetic truth. After Baumgarten, horizen in general, esthetic horizon in special is not only a part of the envisioned space, it becomes prominent as envisagement itself. In this study, the development of the horizon as a space in art history we will be touched, and the boundaries or limits and limitlessness of the horizon will be discussed

The focal point of this study has been to scrutinize the perception of Freiedrich von Schiller’s works Räuber, Kabale und Liebe and Wilhelm Tell. Friedrich von Schiller’s “Räuber” was the first German drama that was both translated in Turkish and put on stage in Otoman Theatre. The work was performed under discrete names in several years during the Administrative Reforms Period. The reason that the play was performed under discrete names seems as if it had been censored. The reason why it was censored may be explicated via the fact that it had links with banditry, which was not in congruous with the theatre and play conception in that period. What makes Friedrich von Schiller popular in Turkey is Giyom Tell that conveys it on a discrete plane. Wilhelm Tell or Giyom Tell so called in Turkey was perceived as an symbol of independence and freedom and found place in coursebooks. The hero of his work “Räuber” was the antagonist whereas Willem Tell was seen as the protagonist and perceived so. As for Kabale und Liebe, it was adopted as a melodrama to wath.

457 1 1. ÖZET (Zusammenfassung in türkischer Sprache): Bu çalışmada, 1550-1600 yıllan arasında Almanya'da yayınlanan Neue Zeitung (Yeni Haber) gazetelerinin Alman yazın tarihinde Türk imgesinin oluşumuna yaptığı katkıyı ve oluşturulan imgelerin o dönemdeki siyasal ve toplumsal işlevleri araştırılmıştır. Neue Zeitung başlığı ile yayınlanan metinler, haber metinleridir ve özel ve bağımsız bireylerce değil, aksine Habsburg hanedanlığının hizmetinde bulunan ve resmi diğer bir deyişle askeri görevleri olan bireyler tarafından kaleme alınmışlardır. Bu metinler, gerek yazarları ve gerekse içerikleri açısından `politik` ve `güdümlü` metinler olarak görülebilir. Türk imgesi bağlamında araştırmanın malzemesini oluşturan bu metinler, dış politikadaki gelişmeleri haber olarak sunarken, Türklere ilişkin haber içeriklerini ve Türkleri iç politik ve toplumsal çıkmazların çözümünde ve aşılmasında bir malzeme olarak kullanmışlardır. Türklerin haber olarak konulaştınldığı iki temel konu alanı belirlenmiştir. Bunlardan birincisi ve en yoğun olanı Habsburg Osmanlı savaşları ve Osmanlı sarayındaki gelişmelerdir. Habsburg ve Osmanlıların Macaristan'da yaptıkları savaşları haberlerde işleyen bu metinlerde, Türkler genelde 'vahşi, kıyıcı, zalim' olarak yansıtılmışlardır. Haberin oluşturulması ve savaşların betimlenmeleri en ince ayrıntısına kadar verilmeye çalışılmış ve böylece savaşın korkunçluğu dolaylı olarak okuyucuların yaşamına sokulmaya çalışılmış ve gündelik hayatlarının bir parçası durumuna getirilmiştir. Böylece 'Türk korkusunun ve Türk tehlikesinin' kitleselleştirilmesi ve yaygınlaştırılması sağlanmıştır.458 Gazetelerde Türkler üç ana başlık altında bir tehdit unsuru olarak gösterilmişlerdir. Bunlardan en öne çıkanı ve konuiaştınlanı `Türklerin Hıristiyanlığı ve böylece en yüksek, erdemli değerleri yok edeceği ve Hınstiyanlan müslümanlaştıracağı`dır. Türkler bu bağlamda bir dinsel tehdit olarak yansıtılmışlardır. Yansıtılan ikinci tehdit alanı Almanya ve Habsburg Hanedanlığıdır. Türklerin hedefi, Almanyayı kendi topraklarına katmak ve daha güçlenmek ve böylece bütün hınstiyanlığı ve hınstiyanlan boyunduruk altına almak, kralı yok etmek olarak gösterilmiştir. Üçüncü tehdit alanı olarak öncelikle kadınlar, çocuklar ve bütün sivil toplum ön plana çıkmaktadır. Savaş betimlemelerinde Türklerin öncelikle genç kızlan kirlettikleri, bebek ve çocuklan ve halktan insanlan işkence yaparak vahşice öldürdükleri daima ön planda tutulmuştur. Bu da tüm hmstiyanlann Türk vahşeti ve kıyıcılığının tehdidi altında olduğunun sürekli vurgulanmasına olanak sağlamıştır. Türk tehlikesi ve tehditinin aşılması için, metinlerde sürekli iç banş ve birlik tek koşul olarak gösterilmiştir. Topluma ve kitlelere üç ana mesaj verilmiştir. Bunlardan öncelikli olanı mezhep çatışmalannm bir tarafa bırakılması, dinsel ve politik birlik sağlanması ve son olarak ta yönetime maddi destek verilmesidir. Savaş betimlemeleri ve Türklere ilişkin kullanılan nitemler 1 595 yılında Eflak, Erdel ve Boğdan Prenslerinin savaşta Habsburg hanedanının tarafında yer almasından sonra ve Macaristanda Osmanlılara karşı askeri üstünlük sağlamasıyla yumuşamış ve seyrekleşmiştir. Osmanlı sarayı ve sarayda gelişen politik olaylar, yeni padişahlann tahta geçmesi, oğu! ve kardeş öldürümleri, padişahlann çok evlilikleri ve Harem hayan, Türklere ilişkin haberlerin diğer bölümünü oluşturmaktadır. Saraydaki gösterişli yaşam ve ihtişam, zenginlik ve gücün kaynağı olarak algılanmış, ancak dünyevi olduğu için günah ve şeytani olarak görülmüştür. Özellikle459 padişahların çok evlilikleri ve çok çocuklu oluşları, sarayı `cinsel zevklerin giderildiği yer` osmanlı padişahlarını ve böylece Türkleri `sex düşkünü` ve `cinsel zevklerine boyun eğen`, `zayıf insanlar olarak nitelendirmişlerdir. Özellikle kardeş katli `vahşet` olarak görülmüş ve osmanlı ve dolayısıyla Türk yönetiminin zalimce olduğu görüşü yaygınlaşmıştır. Bütün bu olumsuz ve tek yönlü genelleyici nitemlerin yanısıra, Türklere ilişkin olumlu ancak yine genelleyici nitemler de kullanılmıştır, örneğin Türklerin savaşta çok planlı, direnen, saldırmayı ve savunmayı iyi bilen savaşkan insanlar olduğu az da olsa yer alan betimlemeler arasındadır. 471

166