Search

Dit rapport over Du Pont de Nemours (produktie van o.a. chemische stoffen) is gepubliceerd binnen het Samenwerkingsproject Procesbeschrijvingen Industrie Nederland (SPIN). In het kader van dit project is informatie verzameld over industriele bedrijven of industriele processen ter ondersteuning van het overheidsbeleid op het gebied van emissiereductie. Dit rapport bevat informatie over de processen, bronnen van emissie, emissies naar lucht en water, afval, emissiefactoren, het gebruik van energie en energiefactoren, emissiereductie, onderzoek naar schone processen en normstelling en vergunningssituatie.

In de agenda van het vierde Nationale Milieu Beleidsplan (NMP4) (VROM, 1999) staat duurzaamheid en kwaliteit van leven centraal. Kwaliteit van leven wordt beinvloed door consumptie, maar ook door de daaruit volgende milieudruk. De milieudruk die wordt veroorzaakt door de consumptie van personen die in Nederland wonen, loopt voor een groot deel via hun ruimte- en energiebeslag. Deze studie beschrijft het consumptiepatroon voor 2030 met het daarbij behorende energiebeslag op basis van beschikbare sociaal-demografische en economische (CPB) scenario's, gesignaleerde consumententrends en andere aanvullende gegevens, waarbij rekening is gehouden met technologische ontwikkelingen (efficientieverbeteringen). Tussen 1995 en 2030 stijgen de particuliere bestedingen per persoon tussen de 120% (European Coordination scenario, EC) en 180% (Global Competition scenario, GC). Het energiebeslag voor particuliere consumptie bedroeg in 1995 130 GJ per persoon. In 2030 is dit gestegen tot 134 GJ (+30%) per persoon indien uitgegaan wordt van het EC-scenario en 163 GJ per persoon indien uitgegaan wordt van het GC-scenario (+58%). Indien ook de groei van de bevolking wordt meegenomen , zal het totale Nederlandse energiebeslag in 2030 met 54% (EC) en 74% zijn gestegen ten opzichte van 1995. Voor 1995 komt het totale energiebeslag voor alle Nederlandse inwoners op 1927 PJ. Dit energiebeslag stijgt in 2030 naar ruim 3000 PJ (EC) en een kleine 3400 PJ (GC). In 1995 bedroeg de energie-intentsiteit van de particuliere consumptie 5,5 MJ/Dfl. In 2030 zal de energie-intensiteit met ruim 40% (-1,5% per jaar) zijn gedaald en ongeveer 3,2 MJ/Dfl bedragen. Het energiebeslag van de particuliere consumptie per persoon neemt minder sterk toe dan de consumptieve bestedingen per persoon. Er is dus sprake van ontkoppeling tussen het energiebeslag en consumptie in de periode van 1995 tot 2030. Deze ontkoppeling wordt bewerkstelligd door veranderingen in het consumptiepatroon (-15%), efficientieverbeteringen van (consumenten)apparaten (-12%) en efficientieverbeteringen in de toeleverende sectoren als industrie, handel en transport (-21%).

De kans dat en de termijn waarop de ontwikkeling van een nieuwe technologie zal leiden tot marktintroductie hangen samen met algemene karakteristieken van die specifieke technologie en van de sociale omgeving waarin de technologie zich ontwikkelt. Het RIVM heeft een verkennende studie uitgevoerd naar de drijvende krachten achter technologieontwikkeling in productieprocessen, waarbij de rol die diverse actoren in de ontwikkeling spelen van groot belang is. Op basis van recente wetenschappelijke inzichten in de technologiedynamica is een lijst van factoren opgesteld, die de drijvende krachten achter technologieontwikkeling karakteriseren. Speciale aandacht is gegeven aan de invloed van overheidsbeleid. Historische casestudies zijn uitgevoerd om inzicht te krijgen in praktijkwaarden voor de lengte van (delen van) ontwikkelingstrajecten van milieurelevante technologieen. Onderzocht is hoe de totale lengte van (delen van) ontwikkelingstrajecten samenhangen met algemene karakteristieken van een specifieke technologie. De studie heeft geresulteerd in een schets van een prognosemethodiek, waarin met name aangegeven is welk type beleid (via welke typen beleidsinstrumenten) hierop van invloed is. Deze methode kan experts met kennis van productiesectoren en van nieuwe milieurelevante technologie6n ondersteunen bij het maken van inschattingen omtrent de kans waarmee en de termijn waarop die nieuwe technologie6n tot marktintroductie kunnen komen.

De engelse versie van dit rapport is verschenen onder nummer 758476004. Bij dit rapport hoort een appendix met hetzelfde rapportnummer 758476002.

Betreft de engelse editie van rapport nr. 758473002. Bij dit rapport behoort een bijlage getiteld " Appendix to integrated ciriteria document dichloromethane, effects.", onder hetzelfde nummer.

Dit rapport bevat de handleiding van het MODEL GALVANISCH BEDRIJF (versie 2), overigens geschikt voor de beschrijving van oppervlaktebehandeling van metalen in het algemeen. Hiermee kunnen berekeningen worden uitgevoerd om de resultaten en de kosten van een pakket van maatregelen te voorspellen. De resultaten worden gepresenteerd in de vorm van vrachten van de belangrijkste componenten (met name zware metalen) in het effluent, het slib en afgevoerd met concentraten. Een pakket van maatregelen kan procesgeintegreerde maatregelen zoals spaarbaden omvatten, maar ook terugwinningstechnieken en behandeling van eindstromen. In dit rapport is eveneens een korte beschrijving van het model opgenomen. Het programma is geschreven in Turbo-Pascal (versie 4.0) en kan worden gedraaid op een PC. Het is beschikbaar op diskette.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Dit document rapporteert gegevens over chloornitrobenzenen betreffende richtlijnen, bronnen en emissies, blootstellings- en effectniveaus en risico's voor mens en ecosystemen. Op basis van de beschikbare gegevens wordt voorlopig geconcludeerd dat de chloornitrobenzenen geen significant risico opleveren voor mens en ecosystemen. Het gebruik van pentachloornitrobenzeen is sinds januari 1990 verboden en er zijn geen aanwijzingen dat andere chloornitrobenzenen worden of zullen worden toegepast, geproduceerd of ge-emitteerd in Nederland. Derhalve wordt voorgesteld om deze groep van stoffen van de aandachtstoffenlijst af te voeren.

Dit rapport geeft een nadere invulling aan het idee van afwenteling van milieuproblemen op het buitenland achter de indicator 'ecological footprint' zoals die door Wackernagel en Rees in 1996 is geintroduceerd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van eerder ontwikkelde benaderingsmethodieken betreffende het thema Verspilling ofwel het 'beslag op de sleutelvoorraden ruimte en energie'. Tevens worden daarmee samenhangende thema's als biodiversiteit, leefstijl en consumptiepatronen in nationaal verband nader geanalyseerd. Daarnaast is dit rapport als achtergrondrapport bij de Milieubalans 99 een verantwoording van de rekenmethodieken die in dat kader zijn gehanteerd alsmede de resultaten daarvan. Het totale energiegebruik als gevolg van consumptie door Nederlanders is tussen 1948 en 1996 constant gestegen (de economische recessie van de jaren 80 daargelaten) en daarbij vervijfvoudigd. Het totale energiegebruik per persoon is tussen 1948 en 1996 meer dan verdrievoudigd van 35 naar ruim 120 GJ). De sterkste groei vond plaats tussen 1960 en 1980, mede als gevolg van de sterke groei van het autogebruik en de introductie van de centrale verwarming. Zonder de belangrijkste efficiencyverbeteringen zou het energiegebruik per persoon tussen 1948 en 1996 met ruim 40 GJ extra zijn gestegen. De belangrijkste bijdragen daaraan vormde de isolatie van woningen, de efficiency-verbeteringen van elektrische apparaten en die van verwarmingsinstallaties (30 GJ). Deze efficiencyverbeteringen binnen het huishouden zijn echter lang niet genoeg geweest om de consumptiegroei te compenseren. Het ruimtebeslag van de Nederlanders is tussen 1960 en 1995 toegenomen zij het veel minder spectaculair dan het energiebeslag, van 7,9 mln. ha in 1960 tot 10,7 ha in 1995. De toename door de verhoogde consumptie met 5,8 mln ha. wordt daarbij ongeveer gecompenseerd door een verbetering in productietechnieken en productie-efficientie met 5,3 mln.ha. Hierdoor houdt in 1995 de toename van het ruimtebeslag min of meer gelijke tred met de groei van de bevolking. Ten aanzien van de biodiversiteit is volgens een ruwe schatting wereldwijd de ecologische waarde afgenomen van 100% (oorspronkelijke bedekking) naar 73% in 1970 en 72% in 1990. Voor deze daling over het traject tot aan 1970 en 1990 is Nederland verantwoordelijk voor ca 0.2% (van de 27%, resp. 28% waarde daling). De beschrijvingen van de voor de Milieubalansen gehanteerde methodieken en definities geven aan, dat er tal van keuzen worden gemaakt die niet los kunnen worden gezien van het gebruiksdoel van de verkregen informatie.

Kennis over stoffen, die worden gebruikt bij de produktie en de toepassingen van papier, is in zodanige vorm bijeengebracht, dat zij een hulpmiddel kan vormen bij een snelle en verbeterde beoordeling van nieuwe stoffen, die in het kader van de WMS voor deze toepassing worden aangemeld. Een overzicht is gegeven van de belangrijkste processen, waarin deze stoffen terecht kunnen komen. Het betreft de papierproduktie, grafische processen, de ontinkting van oud papier, afvalverwerking en afvalwaterzuivering. Kenmerken van de bedrijfstakken en de bedrijven daarin zijn opgenomen. Voor alle processen is getracht aan te geven, welke uitworp naar water, lucht en met afval daarbij te verwachten is, afhankelijk van de proceskenmerken en de stofeigenschappen.

De evaluatie van de voortgang van een transitie is de evaluatie van een proces met vele technische, economische, ecologische, sociale en institutionele aspecten. Het beschrijft, hoe we in het heden bezig zijn om op lange termijn (vele decennia) ergens uit te komen. Er bestaan wel vele visies op de processen, er is geen praktisch draaiboek voor de uitvoering van zo'n evaluatie. Voor de concretisering ervan is een experiment uitgevoerd, waarbij diverse analyse-instrumenten en modellen zijn getoetst op hun bruikbaarheid. Twee hoofdrichting kunnen worden onderscheiden: een actorgerichte benadering en een technisch-economische doorrekening. Voor het experiment is het voorbeeld van Novel Protein Foods (NPF's) gebruikt. De verkregen resultaten moeten worden gezien als illustraties van de mogelijkheden, die het instrumentarium biedt.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Dit eerste rapport behandelt de bronnen en emissies van de Nederlandse farmaceutische industrie in de huidige situatie. De nadruk ligt op matig tot slecht oplosbare en veelal vluchtige oplosmiddelen. Jaarlijks worden ca. 1.400 ton organochloorverbindingen en ca. 4.400 niet-gechloreerde oplosmiddelen geemitteerd, waarvan ruim 90 resp. 47% naar de lucht. Aan zware metalen wordt (na zuivering) 10 tot 15 ton op oppervlaktewater geloosd, met name koper en zink. Op basis van de kennis van de processen werd een computermodel ontwikkeld, waarmee de relatie tussen de huidige procesomstandigheden en de emissies werd onderzocht voor diverse oplosmiddelen. Tevens werd een computermodel gebruikt, waarmee het gedrag van stoffen in een waterzuiveringsinstallatie nagegaan kan worden aan de hand van hun fysisch-chemische eigenschappen.

Behaviour is the result of a complex process of information exchange in different forms, many kinds of risk assessment (especially personal), social and cultural background and individual characteristics. Behaviour is complex and therefore hard to understand and even harder to predict. Although behaviour of actors in companies involved in environmental problems might be a little less complex, it's still a big challenge to understand the processes. In recent years many case studies have been done, specific information analysed and, more and less important factors distinguished. To be able to make use of these insights a first attempt has been made in the form of a model to develop a structure for analysing these processes. After some experience with simple versions of such a structure the computer model was built. Meant to be an 'expert supporting system', this model supports experts in translating their (mostly qualitative) knowledge on a case into a prognosis of the implementation path of a technology or a package of measures. The model structure is based on the idea that companies find themselves in different situations, mainly at least technically speaking. The environmental pressure (emissions) from a group of companies (sector) is dependent on the distribution over different situations or states, because every state has a characteristic emission factor. This distribution changes yearly under the influence of several driving forces. A function having three parameters is used. The time to prepare for a change of state, the speed and the part of the sector that will never undergo changed state. These parameters represent a function of seven driving forces, which are functions of characteristics of the environmental policy like guidelines, policy goals, subsidies and priorities of the sector. Driving forces include: the sectors, organisations knowledge of new technologies, the age of their installations, their economic situation e.g., costs, efficiency, complexity, technical depreciation time, etc. of the measures, public attention, like signals from research, media (daily papers), actions of environmental groups.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

De engelse versie van dit rapport is verschenen onder nummer 758904002

niet beschikbaar

Het gedrag van een stof in een rioolewaterzuiveringsinstallatie (RWZI) hangt samen met de proceskenmerken en de stofeigenschappen. In dit rapport wordt een korte toelichting op de processen gegeven, waarbij van belang zijnde ontwerpcriteria voor RWZI's worden vermeld. Naast de veelal beschikbare gegeven over fysisch-chemische eigenschappen van stoffen zoals wateroplosbaarheid, dampdruk en octanol-water-partitiecoefficient wordt het gedrag bepaald door de afbreekbaarheid. De vertaling van toetsresultaten betreffende biologische afbreekbaarheid naar het gedrag in de praktijk wordt aangegeven. Praktijkgegevens over het gedrag in een RWZI zijn gebruikt om tot een (vooral kwalitatieve) schematische weergegeven voorspelling van dit gedrag te komen. Voor kleurstoffen is dit meer in detail uitgewerkt met een indeling naar diverse kleurstofklassen. Algemeen verworven inzichten aangaande de relatie tussen de chemische structuur en de afbreekbaarheid zijn samengevat. Voor slecht oplosbare stoffen is een rekenmodel ontwikkeld. Hiermee kan het gedrag kwantitatief worden voorspeld. Voor een voorbeeldsituatie (een actief slib installatie met een aeratietank) worden berekeningsresultaten gepresenteerd.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Dit rapport beschrijft het model galvanisch bedrijf, dat is opgezet om de milieuhygienische resultaten en de kosten van saneringsvarianten voor de in waterig milieu uitgevoerde processen in galvanische modelbedrijven te berekenen. Het model bevat de basisgegevens van allerlei toepasbare technologieen, te weten de rendementen en de jaarlijkse kosten (inclusief kapitaalslasten). Deze zijn verkregen bij een serie bedrijfsbezoeken en uit de literatuur. De afvalwater- en de afvalproblematie worden geintegreerd beschouwd. Dit betekent, dat de berekeningsresultaten zowel de uitgaande stromen zware metalen en cyanide met afvalwater als met slib en (half)concentraten bevatten alsmede de kosten voor het totaal (afvalwaterbehandeling en afvalverwerking). Een modelbedrijf kan worden samengesteld uit maximaal 24 behandelingsbaden, d.w.z. procesbaden met metaaloplossingen, maar ook voor- en nabehandelingsbaden. Voor elk bad kunnen afzonderlijk de kenmerken worden opgegeven, zoals concentraties, de mate van vervuiling, oversleep, verdampingsverlies en aantal draaiuren. Een saneringsvariant kan bestaan uit procesgeintegreerde maatregelen per bad (spaarbaden al dan niet met een terugwinningsrtechnologie), deelstroombehandeling per bad, afvalwaterzuivering en verwerking van (half-)concentraten in elke gewenste combinatie. Het rekenmodel is ontwikkeld op een VAX750 onder het operating system UNIX. De programma's zijn geschreven in Pascal. Naast het werken met de ruwe versie kan gebruik gemaakt worden van een gebruikersvriendelijk menuprogramma. Het werken met de programma's en het menuprogramma wordt beschreven in hoofdstuk 5.

Environmental pressure has been approached by many experts as being a result of population, prosperity and technological efficiency. A research project has been set up to develop a model structure for constructing consumption scenarios and determining the energy requirement of the inhabitants of the Netherlands for these scenarios. In the model, consumption is determined by economic growth, demographic changes, sociocultural developments, technological enhancement and policy measures, rather than behaviour related to one specific component of consumption. Because analyses of consumption and implications of specific policy measures require a detailed level of information on expenditures, environmental pressure and their interrelationships, we also considered a detailed level of consumption components. The starting point of the research has been to fit human behaviour within boundaries like time, money and available space. A system of models has been developed, in which several kinds of models are found for consumption, including a central unit. This report gives an overview of the models in this system and the relationships between several models.

niet beschikbaar

Dit rapport behandelt de uitvoering van de tweede onderzoeksronde binnen het project Aandachtstoffen en geeft adviezen aan DGM over vervolgacties. De Aandachtstoffenlijst wordt krachtens art. 22 van de Wet milieugevaarlijke stoffen vastgelegd en minstens eenmaal per jaar herzien, terwijl regelmatig onderzoek uitgevoerd moet worden naar stoffen die op deze lijst voorkomen. In deze onderzoeksronde zijn bedrijven geenqueteerd die te maken hebben met een van de volgende stoffen: isobutanol, waterstofcyanide (HCN), dibutylftalaat (DBP), di(2-ethylhexyl)ftalaat (DOP), nikkel en nikkelverbindingen.

niet beschikbaar

De beschikbaarheid van voorraden in de toekomst is sterk gerelateerd aan het gebruik, waarbij het begrip afwenteling op andere voorraden een centrale rol speelt. Geconstateerd is dat er grenzen aan de beschikbaarheid van voorraden zijn, die al binnen afzienbare termijn kunnen worden bereikt. Om de problematiek kwantitatief in beeld te brengen en vervolgens doelstellingen te kunnen formuleren is de mogelijkheid van indicatoren verkend, in eerste instantie voor de nationale schaal. Er is een achttal drukindicatoren uitgewerkt, waarbij een koppeling is gemaakt met het consumptiepatroon van Nederlanders. Daarnaast zijn er vier maatregelindicatoren uitgewerkt, met de efficientie van processen of ketens als invalshoek. Een toestandsindicator is wenselijk voor biodiversiteit, maar wordt in dit rapport niet uitgewerkt. Hieruit kunnen eventueel MileuBeleidsIndicatoren worden afgeleid, zoals die ook voor andere milieuthema's zijn of worden ontwikkeld. Er is niet gepoogd om voor Verspilling een thema-indicator te ontwikkelen, omdat hiermee ondermeer voorbij gegaan wordt aan de afwentelingsproblematiek. Het streven is wel uiteindelijk te komen tot een zo klein mogelijk aantal indicatoren voor het thema, door aggregatie of selectie. Deze indicatoren kunnen in de toekomst dan ook gebruikt gaan worden in de Milieubalans en Milieuverkenning. Hiertoe is aan de hand van criteria een eerste toetsing uitgevoerd.

Bij dit rapport behoort een Appendix onder hetzelfde nummer getiteld: Methylene chloride integrated criteria document effects. De engelse versie van dit rapport is verschenen onder nummer 758473009.

niet beschikbaar

De problematiek rond het gebruik van voorraden is in eerdere studies duidelijk geworden. Hierin is naar voren gekomen dat er uiteindelijk vooral wordt afgewenteld op energie en ruimte. Deze sleutelvoorraden worden in dit rapport verder uitgewerkt. Centraal in dit rapport staat de rekenmethodiek om tot indicatoren voor Verspilling te komen. Hierbij is een directe relatie gelegd met de consumptie van Nederlanders. Gedragsaspecten, maar ook efficiencyaspecten, spelen een belangrijke rol bij de ontwikkelingen in het gebruik van voorraden. In het energiegebruik is het vooral het directe gebruik dat een belangrijk deel van het totaal bepaalt. In het ruimtegebruik zijn vooral de voedselconsumptie (met name vlees en zuivelprodukten) en het houtgebruik de dominerende posten. Deze posten bieden dan ook de meeste aangrijpingspunten voor gedragsverandering. Naast energie en ruimte is er een indicator voor vis uitgewerkt. Vis is afzonderlijk opgenomen, omdat de schaarsteproblematiek hier nadrukkelijk een rol speelt en vooralsnog niet in een andere indicator kan worden meegenomen.

In dit achtergronddocument wordt beschreven hoe aan de mogelijke ontwikkelingen van het ruimtebeslag van Nederlanders invulling is gegeven in het licht van de milieutoekomstverkenningen onder de scenario's European Co-ordination (EC) en Global Competition (GC). Voor het basisjaar 1995 is de rekenmethode gevolgd zoals die ook is toegepast bij de Milieubalans 98 en 99. Voor de belangrijkste producten zijn consumptiescenario's gebruikt of geconstrueerd. Daarnaast zijn er technische ontwikkelingen in de productieketens, zowel in binnen- als buitenland verondersteld, met name voor de landbouwproductiviteit. De belangrijkste conclusies op basis van de resultaten van de in dit rapport beschreven analyse van het mondiale ruimtebeslag door Nederlanders zijn als volgt: 1) In beide scenario's is tussen 1995 en 2030 een lichte toename in het ruimtebeslag te verwachten van circa 10,7 naar 12,3 miljoen ha in het EC scenario en van 10,7 naar 13,2 miljoen ha in het GC scenario. Deze stijging ligt geheel in het buitenland. 2) De stijging wordt vooral veroorzaakt door toenemende vraag naar hout, waarbij geen productiviteitsstijgingen zijn verondersteld in de natuurlijke systemen, die daarvoor de bron zijn. 3) In het EC-scenario is er sprake van enigszins milieuvriendelijker consumptiegedrag op het aspect ruimtebeslag, dit in tegenstelling tot het GC-scenario. 4) De winst door productiviteitsontwikkeling in de landbouw is redelijk in balans met de extra vraag naar landbouwproducten.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Om het energiebesparingsgedrag van bedrijven in kaart te brengen en te kwantificeren heeft het RIVM in samenwerking met de Universiteit van Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam het Model Effectiviteit Instrumenten - Energie (MEI-Energie) ontwikkeld. Het model beoogt een raamwerk te bieden voor consistente en methodische analyses van historische en toekomstige energiebesparing, met speciale aandacht voor de doorwerking en effectiviteit van het overheidsbeleid. MEI-Energie simuleert het besluitvormingsproces binnen industriele sectoren om al dan niet te investeren in energiebesparende technieken. Het rapport beschrijft de structuur en de algoritmes van het model, en gaat tevens in op de resultaten van een eerste validatie. Daartoe is voor een drietal industriele sectoren de ontwikkeling van de besparing op het finale energiegebruik in de periode 1990 tot 1999 gesimuleerd; de resultaten zijn vervolgens vergeleken met cijfers die gebaseerd zijn op waarneming.

Om meer kennis te ontwikkelen op het gebied van industriele energiebesparing en op de effectiviteit van beleidsinstrumenten in dat kader is een onderzoek gestart naar de mogelijke voordelen om de beschikking te hebben over een eigen rekenmodel. Dit onderzoek richtte zich op bestaande modellen, determinanten van energiebesparing en empirische data. De vergelijking tussen NEMO, SAVE en MEI leidde tot eisen en wensen over de structuur van het nieuw te ontwikkelen model. De determinanten van energiegebruik zijn in 4 categorieen verdeeld: 1) technische energiebesparingsmaatregelen (bv. kosten en complexiteit); 2) industriele sector (bv. innovativiteit en opstelling ten aanzien van milieu- en energieproblemen); 3) maatschappelijke omgeving (bv. maatschappelijke druk en activiteiten van belangenorganisaties) en 4) beleidsinstrumenten en beleidsomgeving (bv. heffingen, subsidies en Meerjaren Afspraken). Het zoeken naar empirisch materiaal (met name de feitelijke maatregelimplementatie) en pogingen om het relatieve belang van de determinanten aantoonbaar en inzichtelijk te maken heeft weinig opgeleverd. Komende maanden wordt gewerkt aan operationalisatie van een prototype dat moet uitmonden in een onderzoeksmodel. Het is de bedoeling dat zowel het prototype als het onderzoeksmodel met de modelsoftware STELLA gebouwd zal worden. Het onderzoeksmodel moet in staat zijn om energiebesparing en -vraag voor industriele sectoren te berekenen, gegeven een bepaalde mix van beleidsinstrumenten, met 'bottom-up' gegevens (op basis van technische energiebesparingsmaatregelen) en daarbij zoveel mogelijk recht doen aan besluitvormingsprocessen ten aanzien van investeringen bij bedrijven.

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Het rapport beschrijft het rekenkundig onderzoeksmodel 'Model Effectiviteit Instrumenten Energiebesparing Industrie (MEI-Energie)'. Dit model brengt de energiebesparing door industriele sectoren, aan de hand van het maatregelbestand ICARUS, in het verleden en in de toekomst in kaart en vormt een resultaat van het ontwikkelingstraject binnen het RIVM waarbij kennisontwikkeling over energiegebruik en -besparing centraal staat. Het model tracht zoveel mogelijk recht te doen aan de besluitvormingsprocessen van industriele bedrijven binnen een sector om al dan niet te investeren in een energiebesparende techniek. Hierop zijn verschillende factoren van invloed zoals kenmerken van de techniek, de industriele sector, de maatschappelijke omgeving en het beleid. Dit rapport beschrijft de structuur van het MEI-Energie, waarbij met name aandacht wordt besteed aan de positie van beleidsinstrumenten in het model. Ook worden de resultaten van een review van het model, uitgevoerd door het Centrum voor Schone Technologie en Milieubeleid, gepresenteerd. Tot slot wordt aangegeven op welke punten het modelconcept hierop is aangepast.

Het gebruik van aangroeiwerende verven voor schepen leidt tot Cu-emissies. Bij werven is dat voornamelijk het gevolg van stralen en spuiten van verflagen. Voor 1985 is dit geschat op 32 ton. Er resulteert onder meer sterk verontreinigde baggerspecie. Modelberekeningen laten zien, dat vergaande dokvloerdiscipline slechts tot beperkte verbetering van de kwaliteit leidt. De werking van de verf berust op uitloging. Geschat is, dat in de Rotterdamse haven in 1985 10 ton Cu in uitgeloogd en bij de werven 8 ton. De totale Cu-belasting ten gevolge van de behandeling van kleine schepen (plezierjachten) wordt geschat op 25 ton per jaar.

niet beschikbaar

Betreft de engelse editie van 758904001

Transities kunnen worden gezien als structurele maatschappelijke veranderingen. Zij vragen tijd, vele decennia soms. Het kan dus lang duren, voordat de resultaten van een transitie echt zichtbaar worden. Om de voortgang al in een vroeg stadium te kunnen beoordelen is dus meer nodig dan het in beeld brengen van de daadwerkelijke verandering. Het gaat om een analyse van vele activiteiten van vele actoren. In het beschreven onderzoek staan (verdere) ontwikkeling van de methodiek voor die analyse en de eerste toepassing voor de casus Nederlandse landbouw en voedingsketen centraal. Voor een overzichtelijke analyse zijn alle activiteiten in een transitieproces in dit onderzoek toegedeeld aan zes arena's. Een arena is daarmee gedefinieerd als een samenspel van activiteiten en actoren rond een bepaald onderdeel van de transitie. De structuur van arena's met hun onderlinge verbanden heeft geholpen om de relatie tussen gegevens op microniveau en inzicht op macroniveau vast te houden. Voor analyse binnen de arena's is modelinstrumentarium van het MNP-RIVM toegepast en verder ontwikkeld. De belangrijkste resultaten in de methodische ontwikkeling zijn een systematische, kwantitatieve benadering van de betekenis van toekomstbeelden voor de transitie, de operationalisatie van krachtenveldanalyses rond actoren en de verdere detaillering van de landbouw en voedingsketen in input-output modellen; op enkele punten worden voorstellen gedaan om gebruikte methoden nog een stap verder uit te werken en te koppelen aan monitoring. De methoden zijn behulpzaam gebleken bij het genereren van een zekere maat om de voortgang binnen een arena vast te stellen. Hiermee is het mogelijk gebleken ook de interactie tussen de arena's te evalueren, hetgeen voor het voorbeeld van biologische landbouw is uitgewerkt. In het kader van transitie-evaluatie kunnen conclusies worden getrokken op het niveau van een arena en voor een bepaald onderwerp over de arena's heen. Hiermee is de basis gelegd voor conclusies op het meest algemene niveau: over arena's en onderwerpen binnen de transitie heen. Dit laatste vraagt niet zozeer meer methoden, als wel meer gegevens en meer deelanalyses. Hoewel voor een complete inhoudelijke evaluatie van de transitie in de landbouw en voedingsketen nog onvoldoende gegevens beschikbaar waren, is het beeld ontstaan van een transitie met vele gerelateerde problemen, waarvoor steeds meer langetermijndoelen worden gesteld voor landbouw en milieu, veel minder voor de consumenten en hun voeding of de afwenteling op het buitenland. Deze probleemperceptie en doelen hebben tal van activiteiten in onderzoek (Nederland heeft relatief veel R&D op dit terrein) en praktijkexperimenten op gang gebracht. Diverse niches zijn (technisch en institutioneel) ingericht. Doorwerking in de daadwerkelijke systeemverandering hapert echter, mede doordat het toekomstbeeld op het punt van middelen (technieken en structuren) te weinig houvast biedt. Dat wordt veroorzaakt door de vele (gepercipieerde) nadelen, die naast de voordelen aan de nieuwe opties voor de lange termijn kleven. Bovendien laten krachtenveld- en actoranalyses zien, dat er nog grote weerstanden moeten worden overwonnen. Die hebben te maken met kosten van afbraak van het oude systeem en schaalvergroting van nieuwe processen, en zijn sterk afhankelijk van institutionele randvoorwaarden (onder andere internationaal).

niet beschikbaar

niet beschikbaar

Betreft de engelse editie van rapport nr. 758476002. Bij dit rapport behoort een bijlage getiteld Integrated Criteria Document Cadmium, Effects, met rapportnummer 758476004

A future policy instrument for assessing the consequences of changes (already made) to the physical environment can be found in the instrument known as the human environmental balance. By taking all relevant aspects into account when using this instrument, present and future serious defects along with necessary areas of focus will become clear. In this way, the balance will fulfil an important evaluative and indicative function, serving as an integral conceptual framework to find out what investments to make and where they should be made. This report describes a survey, representing an initial step on the road to a balanced physical environment, charting further work along the way. It is also meant to stimulate a broad debate on how to audit this physical environment and what to study. The concept of the physical environment is defined as consisting of (stocks of) various objects in a certain (spatial) arrangement. These objects are evaluated from three perspectives: ecological, economic and social/psychological. The first two perspectives focus on long-term issues on sustainability. In the third perspective the central theme is the perception of the environment by humans themselves; here, we are concerned about short-term issues on the sub-national (local) level. The 1970-1995 draft balance also saw its first elaboration in this report.

Nederland is allerminst een gesloten economie. Ten opzichte van de eigen productie is er relatief veel import en export. Daarmee is een belangrijk deel van de milieudruk, die binnen Nederland ontstaat, in feite voor consumptie in het buitenland. Daartegenover staat, dat ook de inwoners van Nederland voor een deel afwentelen op het buitenland. In dit rapport wordt deze vorm van afwenteling uitgewerkt voor energiegebruik, ruimtegebruik, verzuring en hinder. Tevens wordt de gehanteerde berekeningsmethodiek toegelicht. Het energiegebruik in Nederland is ongeveer 50% hoger dan nodig is voor de consumptie van inwoners van Nederland. Vooral de basismetaal, chemie en raffinaderijen zijn energie-intensief en exporteren het overgrote deel van de productie al dan niet direct. Maar ook aan producten van de landbouw, de overige industrie, de dienstensectoren en het transport exporteren we meer energie dan we importeren. Dit beeld wijzigt niet wezenlijk in de doorgerekende toekomstscenario's, zij het dat het belang van de transportsector toeneemt. Het ruimtebeslag van Nederlanders gemeten als landgebruik is ongeveer drie maal het oppervlak van Nederland. Vooral voor de houtoogst wordt er veel bos in het buitenland in beslag genomen. De afwenteling van buitenlanders op Nederland op het aspect verzurende emissies is groter dan van Nederlanders op het buitenland. Dit hangt deels samen met de geschetste verhoudingen voor energiegebruik, deels met de intensieve Nederlandse landbouw. Naar verwachting wordt deze balans bijgesteld enerzijds door reductie van NH3-emissies in de Nederlandse landbouw, maar ook door een verwachte intensivering van het landgebruik in het buitenland (vooral buiten West-Europa). Voor het aspect hinder geldt, dat dit grotendeels is gekoppeld aan diensten en de eigen consumptie. We doen het vooral onszelf aan. Alleen bij de transportsector speelt de afwentelingsproblematiek een rol van betekenis.

Major issues in the Dutch fourth National Environmental Policy Plan are sustainability and quality of life. The energy requirement for consumption tripled between 1948 and 1996. In this period no significant trends towards a lower energy intensity were found and there is no indication of dematerialisation of consumption patterns. Between 1995 and 2030 private expenditures will increase by 120% to 180% per person. In 1995 the energy requirement per person was 103 GJ. Between 1995 and 2030 the energy requirement per person due to private consumption will increase by 30% to 60%. If the growth of the population is also included, this increase will be 54% to 75% in 35 years time. In 1995 the total energy requirement of all Dutch inhabitants, including collective consumtion was 1927 GJ. In 2030 this will be 3000-3400 GJ. the energy intensity from private consumption in 1995 was 5.5 MJ per Dutch guilder. In 2030 the energy intensity will be 40% lower, a decrease of 1.5% per year. This indicates a decoupling of growth in consumption from the energy requirement for consumption (dematerialisation) brought about by autonomous efficiency improvements in household appliances and the supply sectors, and autonomous changes in the consumption pattern.