Search

Nakon odlučenja, prasad su obično pod stresom zbog nutritivnih, psiholoških, ekoloških, fizioloških i socioloških faktora. U ovom periodu, prasad moraju naglo da se prilagode promeni vrste hrane koju konzumiraju, od tečnog mleka krmače koje je dobro svarljivo, ukusno i ravnomerno raspoređeno tokom dana, na čvrstu suvu hranu koja je manje svarljiva i ukusna. Kao posledica toga, konzumacija hrane se obično smanjuje u prvim danima nakon odlučenja i prasad postaju neuhranjena sa smanjenom stopom rasta, ulazeći u energetski i proteinski deficit. Odlučenje prasadi kao faza u odgoju sa svim stresogenim faktorima koje podrazumeva, izaziva akutne i hronične strukturne i funkcionalne promene u tankom crevu, uključujući skraćivanje crevnih resica i povećanje dubine crevnih kripti. Atrofija resica i prateća hiperplazija kripti, pored već oslabljene crevne funkcije, dodatno narušavaju digestivni i apsorpcioni kapacitet, kao i performanse odlučene prasadi. Ograničena sposobnost i aktivnost digestivnog trakta prasadi u procesu odlučenja zahteva maksimalno prilagođavanje strukture obroka specifičnim potrebama. Pri formulisanju smeša za ishranu prasadi, važno je voditi računa o nivou, izvoru i kvalitetu hranljivih materija. Sa ciljem ispunjenja zahteva konzumerizma, potrošačkog lobija, kao i novih zakonskih regulativa, sa motivom boljeg iskorišćavanja i duže održivosti hrane, a sa konačnim ciljem povećanja proizvodnje i poboljšanja kvaliteta namirnica animalnog porekla, pored osnovnih hraniva u smeše za ishranu svinja dodaje se veliki broj aditiva koji imaju različite namene. Katedra za ishranu i botaniku organizovala je grupno-kontrolni ogled sa ciljem ispitivanja opravdanosti upotrebe organskih formi mikroelemenata (Cu - bakar, Mn - mangan, Zn - cink) u ishrani na zdravstveno stanje, proizvodne performanse prasadi, kao i morfometrijske karakteristike pojedinih segmenata creva prasadi. Ogled je sproveden na 48 odlučenih prasadi istog porekla podeljenih u dve jednake grupe. Na osnov

This research aimed to determine the impact of the identical inoculant mixture of lactic acid bacteria (LAB) on the silage quality of five different corn hybrids (Zea mays), which were ensiled separately. The hybrids (Pioneer Hi-Bred DuPont) differed in terms of FAO maturity group (from early H1, mid-early H2, medium H3, mid-late H4 to late H5). The inoculant consisted of a mixture homofermentative and heterofermentative LAB: Lactobacillus buchneri, Lactobacillus plantarum, and Enterococcus faecium. Ensiling was done in laboratory conditions, where the green mass of corn hybrids was ensiled with and without LAB. The process of ensiling lasted 60 days. The addition of the inoculant had a significant positive effect on the content of crude protein (CP, P<0.05) and non-fiber carbohydrates (NFC, P<0.05) in the silages obtained. Application of the inoculant also reduced acid detergent lignin, P<0.05) in the experimental silages. The chemical characteristics of the hybrids and inoculant composition affected the energy content. However, a positive influence of LAB inoculation on net energy for lactation (NEL) content was only determined in early-maturity hybrid H1 (P<0.05). This silage had the highest value for NEL concentration, with the lowest Neutral Detergent Fiber (aNDF) and acid detergent lignin (ADL) content. The addition of LAB inoculates influenced the health safety of the silages by increasing the content of acetic acid, with the potential of extending the duration of their aerobic stability and resistance to microbial degradation., Cilj istraživanja bio je utvrditi utjecaj identične inokulantne smjese bakterija mliječne kiseline (LAB) na kvalitetu silaže pet različitih hibrida kukuruza (Zea mays). Hibridi (Pioneer Hi-Bred DuPont) razlikovali su se prema FAO skupini zrelosti (od ranog H1, sredine ranog H2, srednjeg H3, srednjeg kraja H4 do kasnog H5). Inokulant se sastojao od mješavine homofermentativnog i heterofermentativnog LAB-a: Lactobacillus buchneri, Lactobacillus plantarum i Enterococcus faecium. Siliranje je obavljeno u laboratorijskim uvjetima, gdje je zelena masa hibrida kukuruza odvojeno silirana sa i bez LAB-a. Proces siliranja trajao je 60 dana. Dodavanje inokulanta imalo je znakovito pozitivan učinak na sadržaj sirovih proteina (CP, P<0,05) i ugljikohidrata bez vlakana (NFC, P<0,05) u dobivenim silažama. Primjena inokulanta također je smanjila sadržaj lignina (ADL- kiselinski deterdžent lignin, P<0,05) u eksperimentalnim silažama. Kemijska svojstva hibrida i sastav inokulanata utjecali su na energetski sadržaj. Međutim, pozitivan utjecaj LAB inokulacije na sadržaj NEL (neto energija za laktaciju) određen je samo u hibridu H1 rane zrelosti (P<0,05). Ova silaža imala je najveću vrijednost za koncentraciju NEL-a, s najnižim sadržajem aNDF-a (neutralna vlakna deterdženta) i ADL-om. Dodavanje LAB inokulanta utjecalo je na zdravstvenu sigurnost silaže povećanjem sadržaja octene kiseline, s potencijalom produljenja trajanja aerobne stabilnosti i otpornosti na razgradnju mikroba.

Eggs have an important role in human nutrition and are an important source of protein, fat and trace elements. The production and consumption of eggs in the world has been increasing in recent decades. The consumption of eggs has long been associated with negative effects on human health, mainly due to their cholesterol content. However, it is now known that the level of cholesterol in the serum is influenced by several other factors such as genetic predisposition, hormonal status and eating habits, and not only cholesterol from eggs. In recent years, the foods that are used daily in people’s diet are not only intended to satisfy the needs in basic nutrients, but food is expected to prevent food-related diseases and acquire a better immune status. By using specific nutritional strategies, it is possible to produce functional food that, in addition to basic nutrients, also contains components that participate in preserving health and reducing the risk of disease. A low concentration of selenium in the soil, and consequently in the nutrients used in feed, can cause a deficiency of this microelement in animals. Deficiency symptoms also occur in humans through foods of animal origin, which significantly weakens the system of antioxidant protection in the body. The utilization of selenium in animals depends on the chemical form in which it is found in the meal. Selenium, which is used as an additive in vitamin-mineral premixes in feed for laying hens, is present in one of two basic forms: organically bound to amino acids (selenocysteine and selenomethionine) or in the form of an inorganic salt (most often sodium selenite). After entering the body through a meal, selenium is incorporated into tissue proteins, which creates its reserve. Deposited selenium in the body is in an inactive state and in cases of oxidative stress or selenium deficiency in feed, it changes to an active form. The source of selenium in feed mixtures for laying hens has an effect on the selenium cont

Jaja imaju značajnu ulogu u ishrani ljudi i predstavljaju važan izvor proteina, masti i mikroelemenata. Proizvodnja i potrošnja jaja u svetu poslednjih decenija je u porastu. Konzumacija jaja dugo vremena bila je vezana za negativne efekte na zdravlje ljudi, uglavnom zbog sadržaja holesterola. Međutim, danas je poznato da na nivo holesterola u serumu utiče više drugih faktora kao što su genetska predispozicija, hormonski status i hranidbene navike, a ne isključivo holesterol iz jaja. Poslednjih godina, namirnice koje se svakodnevno koriste u ishrani ljudi nisu namenjene samo zadovoljenju potreba u osnovnim hranljivim materijama nego se od hrane očekuje prevencija bolesti povezanih sa hranom i sticanje boljeg imunološkog statusa. Upotrebom specifičnih nutritivnih strategija moguće je proizvesti funkcionalnu hranu koja pored osnovnih hranljivih materija sadrži i komponente koje učestvuju u očuvanju zdravlja i smanjenju rizika u nastanku bolesti. Niska koncentracija selena u zemljištu, a posledično i u hranivima koja se koriste u hrani za životinje, može prouzrokovati deficit ovog mikroelementa kod životinja. Putem namirnica animalnog porekla simptomi deficita javljaju se i kod ljudi, čime se značajno slabi sistem antioksidativne zaštite u organizmu. Iskorišćavanje selena kod životinja zavisi od hemijskog oblika u kome se nalazi u obroku. Selen koji se koristi kao dodatak u vitaminsko mineralnim predsmešama u hrani za koke nosilje prisutan je u jednom od dva osnovna oblika: organski vezan za aminokiseline (selenocistein i selenometionin) ili u formi neorganske soli (najčešće natrijum selenit). Nakon unošenja u organizam putem obroka, selen se ugrađuje u tkivne proteine čime se stvara njegova rezerva. Deponovani selen u organizmu nalazi se u neaktivnom stanju i u slučajevima oksidativnog stresa ili deficita selena u hrani, prelazi u aktivan oblik. Izvor selena u smešama za ishranu koka nosilja ostvaruje uticaj na sadržaj selena u jajima. Dodatkom organskog se

Ishrana životinja prošla je u svom razvoju kroz nekoliko faza, počev od potpune empirije do savremenog koncepta ishrane koji počiva na vrlo preciznim istraživanjima metaboličkih i biohemijskih promena na nivou ćelije. Cilj tova brojlera je da se korišćenjem pretežno biljnih hraniva, uz manji dodatak animalnih, poveća telesna masa životinje. Razvojem svesti potrošača, imperativ u stočarstvu postala je ne samo količina proizvedene namirnice, nego i kvalitet proizvedene namirnice. Kod monogastričnih životinja masne kiseline prisutne u hrani apsorbuju se u gastrointestinalnom traktu uglavnom nepromenjene, što znači da profil masnih kiselina tkiva direktno odražava profil masnih kiselina prisutnih u obroku životinja. Esencijalne masne kiseline služe kao gradivne jedinice brojnih hormona i veoma su važna komponenta ćelijskih membrane, a njihov nedostatak ili neadekvatan odnos u hrani može da dovede do negativnih efekata po zdravlje ljudi. Konjugovana linolna kiselina (CLA) predstavlja grupu izomera linolne kiseline (C18:2), a najzanimljivija je njena uloga u prevenciji tumoroznih oboljenja, areteroskleroze i dijabetesa. Nalaze se u mesu i mleku preživara, a s obzirom da živina nema sposobnost sinteze CLA, biotehnološkim rešenjima moguće ih je dodati u smeše. Naučna javnost nameće savremene parametre određivanja nutritivne vrednosti masnih kiselina u kome se izdvajaju AI – aterogeni indeks, TI – trombogeni indeks i h/H hipoholesterolemični/hiperholesterolemični indeks. Cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi efekat dodatka CLA u ishranu brojlera na lipidne indekse pojedinih kategorija mesa, sa aspekta zdravstvenih potreba potrošača. Utvrđen je značajan uticaj korekcije masnokiselinskog sastava hrane na vrednosti lipidnih indeksa.

U ishrani svinja, vlakna oduvek predstavljaju energetski razređivač potpunih smeša. U novije vreme, dijetalna vlakna se definišu kao deo ugljenih hidrata koji je nesvarljiv za enzime koji se luče u gastrointestinalnom traktu sisara. Savremeni način koncipiranja smeša za suprasne i dojne krmače podrazumeva korišćenje jedne od kategorija nesvarljivih dijetalnih vlakana - celuloze iz različitih hraniva sa ciljem ublažavanja osećaja gladi i sprečavanja konstipacije tokom graviditeta sa ograničenom energetskom vrednošću obroka u svrhu povećanja broja živorođenih prasadi po leglu. Međutim, dijetalna vlakna su grupa ugljenih hidrata sa svojstvima koja variraju u zavisnosti od botaničkog porekla vlakana, tehnike obrade i drugih faktora koji zavise od krmače kao što su starost, fiziološko stanje, količina unesene hrane i sastav gastrointestinalne mikrobiote. Ipak, upotrebom savremene analitike i preciznim formulacijama, moguće je upotrebom dijetalnih vlakana ostvariti pozitivne efekte sa aspekta reproduktivnih performansi, ali i dobrobiti krmača. Pored već utvrđenih efekata korišćenja vlakana, potrebno je utvrditi koja svojstva dijetalna vlakna su najefikasnija kod izazivanja promena u endokrinom sistemu i folikularne tečnosti jajnika, kako bi se ostvario krajnji cilj preživljavanja embriona i otpornosti potomstva. Naučna istraživanja su usmerena na temu korišćenja naprednih tehnika za karakterizaciju komponenti dijetalnih vlakana, a rezultate ovakvih istraživanja treba implementirati u savremene nutritivne strategije.

Tokom poslednjih 40 godina, upotreba dopunskih masti i ulja u obrocima visokomlečnih krava postala je standardna praksa. Masti se dodaju sa ciljem povećanja energetske gustine obroka. Povećani unos energije trebalo bi da poboljša energetsku ravnotežu, kondiciju, poveća proizvodnju mleka, poboljša reprodukciju i poveća sadržaj mlečne masti. Mlečne krave konzumiraju hranu koja pretežno sadrži polinezasićene masti (PUFA) kao deo biljnih triglicerida i glikolipida. Nezasićene masne kiseline su toksične bakterije buraga, posebno one koje su uključene u varenje celuloze. Negativni efekti nezasićenih masti na m.o. koji vare vlakna su glavni razlog zašto se velike količine „slobodnih“ biljnih ulja ne mogu davati mlečnim kravama. U mlečnoj masti krava, palmitinska kiselina (16:0) je najčešća masna kiselina, ujedno je i najzastupljenija masna kiselina u palminom ulju, po kojoj i dobija ime. Raznovrsni dodaci masti danas su dostupni za mlečne krave. Tzv „inertne masti“ imaju manji uticaj na fermentaciju buraga nego klasične masti, druga velika prednost komercijalnih masti je ta što su to „suve“ masti kojima se može lakše rukovati. Postoje tri glavne strategije za proizvodnju inertnih masti. Prva je povećanje zasićenosti masnih kiselina tako da tačka topljenja bude iznad opsega temperature okoline, ovo smanjuje rastvorljivost i potencijalnu interakciju masti sa m.o. buraga. Druga strategija je vezivanje masne kiseline sa kalcijumom da bi se formirali kalcijumovi sapuni. Budući da je slobodna masna kiselina potrebna za biohidrogenizaciju i interakciju sa m.o., vezivanje masnih kiselina u sapun sprečava ovu interakciju. Konačno, masti mogu biti „inkapsulirane“ na različite načine kako bi se fizički sprečila interakcija sa m.o. buraga. Od pomenutih strategija, samo prve dve su trenutno u komercijalnoj upotrebi. Podaci iz brojnih istraživačkih studija ukazuju na malu razliku u svarljivosti između prve dve vrste inertnih masti, sa malom prednošću za kalcijumove sapune.

Pojava metaboličkih bolesti visoko-mlečnih krava u peripartalnom periodu (hipokalcemija, dislokacija sirišta, acidoza buraga, kompleks ketoza/masna jetra) etiološki je tesno povezana sa ishranom životinja. Ključni faktori u nastanku metaboličkih bolesti su deficit ili suficit energije u određenim periodima proizvodno- reproduktivnog ciklusa, kao i poremećaji bilansa mineralnih materija ili vitamina. Veoma često nastanak jedne metaboličke bolesti značajno povećava rizik za nastanak drugih metaboličkih bolesti. Veća učestalost određenih infekcija u peripartalnom periodu takođe se može povezati sa metaboličkim bolestima preživara. Nova znanja iz oblasti fiziologije varenja i iskorišćavanja hrane, proizvodnje i pripremanja hrane i tehnologija ishrane, uz znatno bolje poznavanje specifičnih osobina i hranljive vrednosti svakog hraniva ponaosob, kao i interakcija koje nastaju među hranivima u obroku neophodan su preduslov za uspešnu prevenciju metaboličkih bolesti.

Vlakna u hranidbi svinja tradicionalno se smatraju energetskim razrjeđivačem za potpune smjese. U novije vrijeme se vlakna iz različitih krmiva koriste u hranidbi suprasnih i dojnih krmača s ciljem ublažavanja osjećaja gladi i sprječavanja konstipacije tijekom graviditeta uz ograničenu energetsku vrijednost obroka kako bi se povećao broj živorođene prasadi po leglu. Međutim, dijetalna vlakna su skupina ugljikohidrata sa svojstvima koja variraju ovisno o botaničkom podrijetlu vlakana, tehnici prerade i drugim čimbenicima koji ovise o krmači kao što su dob, fiziološko stanje, količina unosa hrane i sastav probavne mikrobiote. Međutim, korištenjem suvremene analitike i preciznih formulacija, moguće je dijetalnim vlaknima postići pozitivne učinke s aspekta reproduktivne sposobnosti, ali i dobrobiti krmača. Uz već utvrđene učinke upotrebe vlakana, potrebno je utvrditi koja su svojstva dijetalnih vlakana najučinkovitija u izazivanju promjena u endokrinom sustavu i folikularnoj tekućini jajnika, kako bi se postigao krajnji cilj preživljavanja embrija i otpornosti potomstva. Znanstveno istraživanje usmjereno je na temu korištenja naprednih tehnika za karakterizaciju komponenti dijetalnih vlakana.

It is assumed that mycotoxins have been present in feed and food since the beginning of eukaryotic fungi’s life on Earth. With the recognition of the symptoms of the first intoxications, the so‑called mycotoxicosis, there was a desire to find strategies in the fight against secondary metabolites of different types of fungi. The mycotoxins that most commonly contaminate feed are aflatoxin B1 (AFB1), deoxynivalenol (DON), zearalenone (ZEN) and fumonisin B1 (FB1). These mycotoxins can primarily cause hepatotoxicity, immunotoxicity, neurotoxicity and nephrotoxicity, and consequently cause adverse effects on animal health and performance. Today, in the 21st century, the need to find a multidisciplinary and integrated plan in the fight against mycotoxins has grown with the realization that mycotoxins cause large‑scale damage in livestock. Physical, chemical, biological and nutritional strategies have been developed to combat mycotoxins in the feed industry. Meanwhile, the use of each of these strategies achieves benefits, but also has drawbacks, including being expensive or impractical to apply on a large scale.

U savremenoj živinarskoj proizvodnji koriste se brojni programi kojima se “namerno” izaziva ograničavanje rasta u određenom periodu, nakon čega životinja ispoljava ubrzani rast. Pored poboljšanja intenziteta porasta, na ovaj način mogu se ostvariti i drugi efekti, poput poboljšanja konverzije hrane, manjeg deponovanja masnog tkiva u telu životinje i smanjenja ukupnih troškova proizvodnje. Novija istraživanja potvrdila su i njihov pozitivan uticaj u kontroli nastanka pojedinih metaboličkih poremećaja (ascites, sindrom iznenadne smrti i tibijalna dishondroplazija). Najčešća tehnika za ograničavanje rasta brojlera predstavlja kontrolisano smanjenje unosa hrane tokom ranog perioda tova. To se postiže primenom različitih programa kvantitativne i kvalitativne restrikcije unosa hrane, odnosno hranljivih materija. Bez obzira na vrstu primenjenog programa uvek treba biti veoma oprezan, s obzirom da veliki broj faktora utiče na sposobnost jedinke da ispolji kompenzatorni rast i ostvari dobre proizvodne rezultate. Pri tome je posebno važno pronaći optimalan odnos između intenziteta i dužine trajanja ograničenog unosa hrane. Takođe, treba uzeti u obzir da, ukoliko se primenom određenog programa restrikcije ne ostvare uvek zadovoljavajući efekti u pogledu ostvarenih proizvodnih rezultata, ne treba ih odmah odbaciti kao neefikasne. Naime, potrebno je razmotriti njihovu ekonomsku isplativost, odnosno utvrditi da li tržišna cena dobijenog proizvoda (živinskog mesa) sa smanjenim sadržajem masti opravdava nižu telesnu masu brojlera ostvarenu na kraju tova.

This experimental study was conducted to determine the ability of a novel mycotoxins detoxification agent (MR) at a concentration of 0.2% to reduce the toxicity of aflatoxin B1 (AFB1) or T-2 toxin, alone or in combination, and to examine its effect on performance, pathohistological changes (PH) and the residue of these toxins in the tissues of broiler chicks. A total of 96 broiler chicks were divided into eight equal groups: group C, which served as control (without any additives); group MR, which received the novel detoxification agent (supplemented with 0.2%); group E-I (0.1 mg AFB1/kg of diet); group E-II (0.1 mg AFB1/kg of diet + MR 0.2%); group E-III (0.5 mg T-2 toxin/kg of diet); group E-IV (0.5 mg T-2 toxin/kg of diet + 0.2% MR); group E-V (combination of 0.1 mg AFB1/kg, 0.5 mg T-2 toxin/kg of diet); and group E-VI (combination of 0.1 mg AFB1/kg, 0.5 mg T-2 toxin + 0.2% MR). Results indicate that feeds containing AFB1 and T-2 toxin, alone or in combination, adversely affected the health and performance of poultry. However, the addition of MR to diets containing AFB1 and T-2 toxin singly and in combination exerted a positive effect on body weight, feed intake, weight gain, feed efficiency and microscopic lesions in visceral organs. Residual concentration of AFB1 in liver samples was significantly (p < 0.05) decreased when chicks were fed diets supplemented with 0.2% of MR.

Increase in growth rate through genetic selection and improved nutrition in broiler chickens has been associated with high body fat deposition. This is particularly evident under ad libitum feeding that is normally practiced. Excessive fat deposition in the body of broilers is a common problem for poultry producers and consumers. Studies have shown that feed restriction could decrease fat content and increase protein deposition in carcasses, thus resulting in their improved composition. In addition to determining the optimal time to start and the duration of the restrictive nutrition, the success of the given programs largely depends on the intensity of the restriction, as well as the type of applied technique. Considering that in a large number of studies, the application of restrictive programs resulted in a reduction of body fat in broilers, but at the same time the desired body weight was not achieved at the slaughter (market) age, these programs should not be a priori rejected as ineffective. It is necessary to determine whether the market price of the obtained product (poultry meat) with its reduced fat content justifies the lower body weight of broilers achieved at the end of the fattening period.

Th e aim of this study was to evaluate the eff ect of adding diff erent dosages of live yeast (Saccharomyces cerevisiae) in diet on growth performance, carcass characteristics, intestinal morphology, and gut microfl ora of broilers. Th e study was conducted on 270 oneday old chickens (Ross 308) during a 42-day period. Broilers were randomly allocated to one of three dietary treatments that diff ered in the content of added yeast: no additional yeast; with 0.25 g/kg; and with 0.65 g/kg of added yeast. Each experimental group contained 90 animals. Th e results from our study showed that diet supplemented with 0.25 g/kg of yeast resulted in better growth performance and carcass quality (P<0.05), improved intestinal morphology (P<0.001), higher development of beneficial microfl ora (Lactobacillus spp.) (P<0.01), and reduction of pathogenic bacteria (Escherichia coli) in guts of broilers than in the group fed only with the basic diet (P<0.05). On the other hand, the group with the highest inclusion of yeast in diet (0.65 g/kg) achieved similar results for the examined parameters as did the group with no added yeast. Th erefore, the adequate dose of S. cerevisiae in diet was 0.25 g/kg of yeast, while higher dose of live yeast in broiler diet (0.65 g/kg) did not achieve better results.

Potražnja za proteinima animalnog porekla nastavlja da raste sa povećanjem broja ljudi na planeti. Zbog toga je pred naučnu i stručnu javnost postavljen jasan zadatak, a to je kontinuirana dostupnost mesa, mleka, jaja i ribe. Rast sektora intenzivnog stočarstva postavlja ogromne zahteve za svetske prirodne resurse i kao što se na- široko izveštava, dovešće do povećanja emisije gasova i efekta staklene bašte, kao i do većeg uticaja na životnu sredinu, odvodeći naše sisteme ishrane daleko izvan granica planete. Primarni kritični ekološki faktori su: zapremina stajnjaka, sadržaj azota i fosfora u stajnjaku, proizvodnja metana i miris. Održivost proizvodnje animalnih proteina je sada glavni i centralni zadatak nametnut čovečanstvu, a pozivi na promene su široko rasprostranjeni. Postoje raličiti načini ublažavanja štetnih efekata stočarstva na životnu sredinu, a jedan od najsavremenijih je industrijska primena enzima u hrani za životinje. Enzimi, koji se svrstavaju u biološke katalizatore su proteini sposobni da ubrzaju brzinu hemijskih reakcija neophodnih za pravilno funkcionisanje svih ćelija. Zbog svoje raznolikosti, specifičnosti i katalitičkog kapaciteta, oni su široko prihvaćeni od strane naučne i industrijske zajednice. Mada su odavno poznati u nauci, enzimi se. kao funkcionalni dodaci, u industriji hrane za životinje koriste tek poslednjih nekoliko decenija. Razlikujemo endogene enzime, koji se stvaraju u digestivnom sistemu, biljne enzime iz različitih biljnih hraniva i egzogene enzime koje proizvode različite bakterije i plesni. Cilj dodavanja enzima je dopuna aktivnosti endogenih enzima životinja, otklanjanje antinutritivnih materija (glukani, fitati) iz pojedinih hraniva, povećanje energetske i hranljive vrednost hraniva na osnovu veće dostupnosti pojedinih hranljivih materija za resorpciju, kao i smanjivanje izlučivanja neiskorišćenih hranljivih materija u spoljašnju sredinu što se uklapa u koncept očuvanja životne sredine. Potraga za novim izvorima dobijanj

Živinarska proizvodnja je primer masovne stočarske proizvodnje, tako da intenzivna proizvodnja tovnih brojlera podrazumeva uzgajanje brojlera na farmama kapaciteta od 5 000 pa do 50 000 jedinki ili više, pri gustini od 0,06 m2 po ptici. Moderne živinarske farme konstruisane su sa zadatkom smanjenja gubitka toplote, odnosno poboljšanja energetske efikasnosti, što vrlo često, u kombinaciji sa smanjenim nivoom ventilacije može dovesti do povišenog nivoa amonijaka (NH3), ugljen dioksida (CO2), ali i drugih zagađivača vazduha i na taj način negativno uticati na zdravlje i produktivnost životinja. Na brzinu emisije gasova utiču mnogi faktori, kao što su: sastav hrane i efikasnost korišćenja hrane (konverzjia), kvalitet prostirke i mikroklimatski uslovi na farmi. Prostirka na intenzivnim živinarskim farmama obično sadrži 4 do 6 procenata azota, od čega je veći deo u NH3 ili NH4+ obliku. Mešavina prostirke i stajnjaka predstavlja skladište azota koji se pod odgovarajućim uslovima oslobađa u vidu amonijaka. Sa druge strane, glavni izvor ugljen-dioksida u stočarstvu je disanje životinja tako da postoji povezanost između nivoa metabolizma životinja i proizvodnje CO2 na farmama. Proizvodnja ugljen-dioksida kod ptica je proporcionalna njihovoj metaboličkoj proizvodnji toplote, a time i metaboličkoj telesnoj masi ptice, na koju utiču temperatura i aktivnost. Cilj istraživanja sprovedenog na 17 000 brojlera u tovu je bio da se ispita uticaj nutritivnog dodatka Eubiotika dodatog u hranu za brojlere na emisiju NH3 i CO2. Vrednosti emisije NH3 i CO2 u objektu za uzgoj tovnih brojlera koji su u hrani dobijali Eubiotik su numerički manje, što se može objasniti boljom svarljivošću osnovnih hranljivih materija, pre svega proteina prisutnih u hrani

The aim was to examine production performance, carcass characteristics, and intestinal histomorphology of weaned piglets (28-to 54-day-old) fed diet with 3 or 5 g of sodium butyrate per kg of diet (group II and III). Groups II and III had higher final live weight and total weight gain. The feed to gain ratio was the best in group I. The highest carcass yield was of group III. Significant differences (P<0.05) were observed in Escherischia coli counts in small intestine between control (I) and experimental groups (II and III), and in cecum between control (I) and experimental group II. There were significant differences (P<0.05) between all groups for the intestine length, intestine weight, and both height and width of the ileal villus. The highest villus height/crypt depth ratio of jejunum occurred in group II piglets, while the highest villus height/crypt depth ratio of ileum was in piglets from group III. The significant correlations were determined between amount of sodium butyrate and final live weight, intestinal length, intestinal weight, jejunal and ileal crypt depth, and ileal villus widths.

Poslednjih godina, u svetu vlada veliko interesovanje za smenjenjem emisije metana nastalog metanogenezom u rumenu preživara. Zbog toga su dodaci hrani, koji mogu da modifikuju fermentaciju u buragu od velikog interesa. Antibiotici, kao dodaci hrani za životinje, su se pokazali kao veoma efikasni u smanjenju proizvodnje metana, ali je pojava otpornih mikroorganizama i rezidua u animalnim proizvodima, dovela do zabrane njihove primene. Postoji izuzetno veliko interesovanje za istraživanjima različitih sekundarnih metabolita biljaka, kao što su etarska ulja, tanini, saponini i flavonoidi, koji se mogu koristiti kao prirodni modifikatori aktivnosti mikroorganizama buraga. Kao bezbedni dodaci u hrani za životinje, sa ciljem smanjenja emisije metana, prepoznata su etarska ulja i na tu činjenicu ukazuje veliki broj saopštenja i naučnih radova. Ovde ćemo prikazati rezultate nekoliko istraživanja te vrste., In recent years, there has been a great interest in the world for changing the emission of methane produced by the process of methanogenesis in the rumen of ruminants. Therefore, feed additives that can modify fermentation in the rumen are of great interest. Antibiotics, as additives to animal feed, have proven to be very effective in reducing methane production, but the appearance of resistant microorganisms and residues in animal products has led to their ban. Therefore, there is a great interest in the research of various secondary metabolites of plants, such as essential oils, tannins, saponins and flavonoids, which can be used as natural modifiers of rumen microorganisms. Essential oils are recognized as safe additives in animal feed with the aim of reducing methane emissions, as indicated by a large number of announcements and scientific works. Here we will present some research.

Upotreba enzima fitaze u ishrani životinja ima važan nutritivni, ekološki i ekonomski značaj. Danas postoje dva osnovna načina njene primene u praksi: korišćenjem matrica ili dodavanjem “on the top”. S obzirom na prednosti koje pruža krajnjem korisniku, upotreba matrica postaje imperativ u savremenoj stočarskoj proizvodnji. Dobro je poznato da u slučajevima, kada cene nabavnih sirovina (kukuruza, pšenice, masti i neorganskog fosfora – MCP) rastu na tržištu, tada upotreba enzima u hrani postaje ekonomski atraktivnija i pruža korisniku znatno veću dobit u odnosu na početna ulaganja. Bez obzira što proizvođači fitaze preporučuju njenu upotrebu u znatno većim količinama u odnosu na raniju praksu, neophodno je napomenuti da su u pojedinim istraživanjima zapaženi i negativni efekti takve upotrebe (pad proizvodnih rezultata i poremećaji zdravstvenog stanja životinja. Novi tehnološki postupci u proizvodnji fitaze imaju za cilj da navedene probleme prevaziđu, a kroz tzv. „superdoziranje” fitaze upotrebu neorganskog fosfora dodatno smanje, ili ga u potpunosti isključe iz recepture. Ipak, pri svakoj odluci o primeni fitaze neophodno je uzeti u obzir cenu preparata, njegovu optimalnu količinu i uštedu koja se može ostvariti primenom matrice (kroz smanjenje cene recepture, poboljšanje proizvodnih rezulta i zdravstvenog stanja tretiranih životinja)., The use of phytase in animal nutrition has important nutritional, ecological and economic importance. There are two basic ways of its application in practice: through the use of matrices or on top. Considering the unequivocal advantages it provides to the end user, the use of matrices becomes imperative in modern livestock production. It is well known that in all cases when the prices of corn, wheat, fat, and in the case of phytase, especially inorganic phosphorus (MCP), increase in the market, then the use of enzymes in feed becomes more economically attractive and provides the user with a significantly higher return for initial investment. Although the producers of phytase recommend its use in much larger quantities compared to the previous practice, it is necessary to mention that in some studies the negative effects of such use have also been noted (decrease in production results, and in some cases also disturbances in the health of animals). New technological procedures in the production of phytase aim to overcome the aforementioned effects, and through the so-called superdosing of phytase further reduce the use of inorganic phosphorus or even completely excludes it from the feed mixtures. However, with every decision on the application of phytase, it is necessary to take into account the price of the preparation, its optimal amount and the savings that can be achieved by applying the matrix, as well as the effects on the production results and/or the health status of the treated animals.

Vlakna se u ishrani svinja tradicionalno posmatraju kao energetski razređivač potpunih smeša. U novije vreme, vlakna iz različitih hraniva koriste se u ishrani za suprasne i dojne krmače sa ciljem ublažavanja osećaja gladi i sprečavanja konstipacije tokom graviditeta sa ograničenom energetskom vrednošću obroka u svrhu povećanja broja živorođenih prasadi po leglu. Međutim, dijetalna vlakna su grupa ugljenih hidrata sa svojstvima koja variraju u zavisnosti od botaničkog porekla vlakana, tehnike obrade i drugih faktora koji zavise od krmače kao što su starost, fiziološko stanje, količina unesene hrane i sastav gastrointestinalne mikrobiote. Ipak, upotrebom savremene analitike i preciznim formulacijama, moguće je upotrebom dijetalnih vlakana ostvariti pozitivne efekte sa aspekta reproduktivnim performansi, ali i dobrobiti krmača. Pored već utvrđenih efekata korišćenja vlakana, potrebno je utvrditi koja svojstva dijetalna vlakna su najefikasnija kod izazivanja promena u endokrinom sistemu i folikularne tečnosti jajnika, kako bi se ostvario krajnji cilj preživljavanja embriona i otpornosti potomstva. Naučna istraživanja su usmerena na temu korišćenja naprednih tehnika za karakterizaciju komponenti dijetalnih vlakana.

Životinjama su mikroelementi potrebni u malim količinama i učestvuju u skoro svim fiziološkim i biohemijskim procesima. Resorpcija mikroelemenata ne zavisi samo od sadržaja u hrani, nego i od starosti životinje, elektrohemijske reakcije u crevima i oblika u kome se mikroelement nalazi. Izbor izvora mikroelementa se zasniva na njihovom sadržaju u čistom stanju, rastvorljivosti u organizmu, dostupnosti i iskoristivosti. Oksidi, hloridi i karbonati su slabo rastvorljivi, a pored toga, hloridi su higroskopni, a karbonati brzo oksidišu. Sulfati su postojane soli, lake za prečišćavanje, a sulfatni jon se lako izlučuje iz organizma. Pored neorganskih formi mineralnih materija, danas se sve više koriste, takozvani “helatni” oblici, odnosno organski vezani mikroelementi. Minerali vezani sa amino-kiselinama ili peptidima su bolje zaštićeni za vreme pasaže kroz želudac, a resorpcija helatne forme bakra je znatno veća od resorpcije iz sulfata. Resorpcija organski vezanih mikroelemenata se ne odvija konvencionalno (nosač/dufuzija), pa direktna homeostatska kontrola na nivou enterocita ne postoji, a retencija i biološki poluživot helatnog oblika su veći kod anorganske forme. Korišćenjem smeša za brojlere sa organski vezanim mikroelementima, postižu se značajno veći dnevni prirasti (za 12,78 procenata) pri boljoj konzumaciji (za 5,81 procenata) i uz bolju konverziju hrane za 16,7 procenata. Dodavanje organskih oblika cinka, bakra, mangana i gvožđa u hranu za svinje utiče na bolju svarljivost i retenciju ovih mikroelemenata, ali i smanjuje fekalno izlučivanje ovih mikrominerala i P u poređenju sa hranom za svinje koja sadrži neorganske forme minerala. Uključivanje ovih organskih mikroelemenata u ishranu sa visokim sadržajem fitata može biti korisnije nego u ishrani sa malo fitata.

Procena i ublažavanje emisije metana iz govedarstva, posebno od mlečnih krava, dobile su globalni značaj za klimatski održivu govedarsku proizvodnju. Metan je gas koji ima 28 puta veći negativan uticaj na globalno zagrevanje od ugljen dioksida. Udeo enteričnog metana u globalnoj emisiji metana iznosi 27 procenata. On nastaje kao nusproizvod varenja hrane prvenstveno kod preživara enteričnom fermentacijom u buragu. Preživari (gajeni ili divlji) emituju metan najvećim delom eruktacijom. Proizvedeni enterični metan predstavlja gubitak energije hrane kod životinja. Količina enteričnog metana koja se emituje zavisi od tipa digestivnog trakta, starosti i težine životinje, kao i od kvaliteta i količine unete hrane. Istraživanjima brojnih autora u proteklom periodu je razvijeno više metoda za procenu stvarnih emisija ECH4 i to su: komore za disanje, tehnika praćenja sa sumpor heksafluoridom (SF6), uzimanje uzoraka izdisaja tokom muže ili ishrane, “Green Feed” sistem i mnoge druge. Od navedenih, komora za disanje predstavlja zlatni standard i referentnu metodu za studije metabolizma životinja i emisije gasova. Direktno merenje ECH4 je složeno i nepraktično na većem broju grla i zbog toga se za procenu proizvodnje CH4 koriste predikcioni modeli. Definisanje i primena matematičkih modela predikcije ima za cilj da omogući preciznost i adekvatno prilagođavanje prema uslovima odgajivanja, kako bi se dobila što realnija vrednost emisije ECH4 . Međutim, definisanje preciznih modela predviđanja zahteva opsežne podatke. Složeni modeli koji koriste DMI, NDF, EE, MF i BW su imali najbolje performanse za predviđanje proizvodnje ECH4 . Modeli koji zahtevaju samo podatke o DMI ili DMI sa NDF su imali najbolje prediktivne sposobnosti i predstavljaju alternativu složenim modelima. Dobra predikciona jednačina ukupne proizvodnje ECH4 u skupu podataka je usko povezana sa informacijama o unosu suve materije, a zatim sa sadržajem NDF u obroku. Do danas su razvijeni različiti matematički modeli

In recent times, food is not only observed from the point of view of the required intake for growth, development and regeneration of the body, but also has a leading role in the quality of human life. Therefore, the diet focuses on optimizing the daily intake of both nutrients and non-nutritive ingredients of food, all in order to preserve health and, above all, reduce the risk of chronic non-communicable diseases. Functional food can be considered food that has been scientifically proven to have a positive effect on certain body functions (in addition to the usual nutritional value) that contribute to human health and reduce the risk of disease. At the same time, it is important that the food has a standard form and that the positive effect on health is manifested by consuming the usual amount of food. The functionality of food is achieved by the presence in it of bioactive components (one or more) which have been scientifically proven to have positive effects on human health in the quantities in which they are present in food. The nutritional value of foods of animal origin depends on many factors, but certainly animal diet has the greatest impact. In human nutrition the so-called designed products of animal origin (meat, milk, eggs) are used, which are due to the specific animal diets enriched with n-3 fatty acids, vitamins, carotenoids or trace elements. Today, there are nutritional strategies by which we can access functional foods for the purpose of health promotion.

In monogastric animals, tissue fatty acid profile directly reflects the fatty acid profile present in the animal's diet. Inadequate ratio of fatty acids in food can lead to negative effects on human health. Conjugated linoleic acid (CLA) is a group of isomers of linoleic acid (C18:2), and its most interesting role is in the prevention of tumors, atherosclerosis and diabetes. CLA is found in ruminant meat and milk, and since pigs and poultry do not have the ability to synthesize CLA, it is possible to add them to animal feed with biotechnological solutions. The scientific public imposes modern parameters for determining the nutritional value of fatty acids, in which the AI – index of atherogenicity, TI – index of thrombogenicity and H/H - hypocholesterolemic/hypercholesterolemic ratio are distinguished. The aim of this study was to determine the effect CLA addition to the diet of non-ruminants on the lipid indices of certain categories of meat, from the aspect of consumer health needs. A significant influence of the correction of feed's fatty acid composition on the lipid indices in food of animal origin was determined.

Literature data show that the relationship between two groups of polyunsaturated fatty acids in diet, omega 3 acids, whose basic representative is a-linolenic acid (C18: 3 n-3), and omega 6 acids, whose basic representative is linoleic acid (C18: 2 n-6), has a significant role in development of cardiovascular diseases in humans. The optimal ratio of omega 6 to omega 3 fatty acids is around 4:1. In monogastric animals, the fatty acids in feed are absorbed in the gastrointestinal tract largely unchanged. This means the fatty acid profile of the animal’s diet directly reflects the fatty acid profile of the tissue. The daily intake of unsaturated fatty acids can be increased by an adequate animal nutrition strategy. Flaxseed contains ten times more unsaturated (32.26%) than saturated (3.66%) fatty acids. The largest amount of unsaturated fatty acids (about 70%) is a-linolenic acid (ALA), which is a precursor of the entire omega 3 series of fatty acids, and which makes flaxseed an ideal raw material for the production of a wide range of omega 3 enriched products. In order to obtain chicken meat rich in omega 3, an experiment was organized with a specific diet for broilers at fattening. Thanks to the designed animal feed, it was possible to get products (meat, breast, drumstick, liver, subcutaneous fat) with significantly higher amounts of omega 3 fatty acids compared to the same products obtained from broilers fed with conventional mixtures, or with almost the ideal ratio between omega 6 and omega 3 fatty acids.

Ispitivane su potencijalne mogućnosti korišćenja livada i pašnjaka za organizovanje i uzgoj autohtonih rasa životinja na pet različitih staništa Stare planine: 1. suve livade, kameniti pašnjaci i stepske travne formacije; 2. mezofilne livade i pašnjaci; 3. brdske vlažne livade; 4. planinske vlažne livade i 5. subalpijske livade i pašnjaci. Botanički sastav ukazuje na prisustvo vrsta biljaka iz 29 različitih familija, a najbrojnije vrstama su familije Poaceae, Asteraceae, Cyperaceae, Rosaceae, Fabaceae, Caryophyllaceae i Lamiaceae. Analizirano je učešće biljnih vrsta i njihovo svrstavanje u kategorije krmnih biljaka, lekovitih i aromatičnih biljaka, mehanički štetnih i otrovnih biljaka, kao i ostalih vrsta. Rezultati ispitivanja florističkog sastava, udeo kvalitetnih trava i leptirnjača, veliki broj lekovitih biljaka, kao i mali broj otrovnih vrsta ukazali su na visok stepen diverziteta i pružaju mogućnost i povoljne uslove za korišćenje livada i pašnjaka u ishrani domaćih životinja na Staroj planini.

Oštra genetska selekcija u pravcu postizanja visokih proizvodnih rezultata brojlera dovela je do pojave brojnih metaboličkih oboljenja tokom njihovog tova. Sindrom iznenadne smrti (SDS) je trenutno jedan od najvažnijih problema u tovu brojlera širom sveta. Bolest pogađa brojlere svih starosnih grupa, počevši već od drugog dana starosti, pa sve do klaničnog uzrasta. Trenutno ne postoje jasne preporuke o odgovarajućem tretmanu i preventivnim merama za kontrolu SDS. Iako etiologija SDS-a još uvek nije u potpunosti poznata, većina autora je saglasna da se radi o metaboličkom poremećaju koji nastaje pod dejstvom nutritivnih, genetskih i faktora okruženja. Uloga ishrane u nastanku SDS-a najdetaljnije je proučavana i zasniva se na uticaju brojnih faktora predstavljenih u radu, a koje je neophodno poznavati prilikom formulisanja obroka za ishranu modernih hibrida brojlera i prilagoditi ih važećim normativima ishrane.

Mineralne materije imaju ulogu strukturnih sastojaka različitih tkiva i organa, elektrolita telesnih tečnosti i tkiva, kao i katalizatora u enzimskim i hormonskim sistemima. Makroelementi su mineralne materije koje su u značajnoj meri zastupljene u telu životinja (> 100 ppm) i od ukupno sedam makroelemenata, kalcijum i fosfor se veoma često zajedno razmatraju i deluju na pravilan rast i strukturu koštanog sistema, ali i ne druge procese u organizmu. Kalcijum čini oko 46 procenata ukupnih mineralnih materija u telu, odnosno 35 procenata strukture kostiju a fosfor oko 29 procenata ukupnih mineralnih materija u telu, odnosno 15 procenata strukture kostiju, što ukazuje na njihovu važnost i ulogu kao gradivnih materija koštanog sistema. Pored toga, kalcijum igra važnu ulogu u zgrušavanju krvi, kao kofaktor u enzimskim reakcijama, u sekreciji većeg broja hormona i “releasing” faktora, kao i u procesu kontrakcije mišića. Van koštanog sistema nalazi se oko 20 procenata ukupnog fosfora i on je uključen u metabolizma masti, ugljenih hidrata, proteina i drugih hranljivih materija, a značajan je i kao konstitutivni element jedinjenja bogatih energijom (ATP, CTP). Dnevne potrebe ovih makroelemenata variraju u zavisnosti od brojnih faktora (vrsta životinje, starost i proizvodni status). Osim apsolutnih količina, ova dva makroelementa, neophodnih u obroku da zadovolje potrebe pojedinih vrsta životinja, neobično je važan i njihov međusobni odnos, kao i odnos sa drugim materijama (vitaminom D) zbog toga što su im iskorišćavanje i promet zajednički. Mogućnost hraniva da zadovolji potrebe u kalcijumu i fosforu, zavisi i od forme i oblika u kome je makroelement prisutan, kao i od prisustva antinutritivnih materija (fitinska kiselina). Korišćenje fitaze u smešama za monogastrične životinje povećava iskoristivost fosfora kao i drugih mineralnih materija. Za pojedine vrste životinja (nosilje) i veličina čestica mineralnih hraniva utiče na mogućnost da se u potpunosti zadovolje potrebe. Sa