Search

Sinds 2 augustus 2022 is de Europese Unielijst van invasieve exoten uitgebreid met vier plantensoorten, waaronder de Afghaanse duizendknoop (Persicaria wallichii). Deze soort mag daardoor binnen de EU niet meer verhandeld of aangeplant worden. Bovendien hebben lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen, of – als dat niet meer mogelijk is – deze zodanig te beheren dat verdere verspreiding zoveel mogelijk voorkomen wordt.

Hybridisatie speelt bij de soortvorming van planten een belangrijke rol. Het beeld van een stamboom met naar de uiteinden alsmaar meer vertakkende evolutielijnen gaat voor vaatplanten niet op; bijna alle soorten zijn ontstaan doordat bij hybridisatie-momenten de evolutielijnen van oudersoorten “verknoopt” raken en als één lijn verder gaan. Naast fertiele kruisingen (en terugkruisingen) tussen nauw verwante soorten, treden ook kruisingen op tussen minder verwante soorten of zelfs genera. Hoewel deze meestal steriel zijn, kunnen ze door chromosoomverdubbeling hun fertiliteit herwinnen (allopolyploïdie). Ze worden dan beschouwd als nieuwe soorten. Bij relatief immobiele organismen als planten is de mens een steeds belangrijkere en actievere rol gaan spelen bij het opheffen van natuurlijke voortplantingsbarrières tussen soorten.

De Chinese waaierpalm (Trachycarpus fortunei) komt waarschijnlijk oorspronkelijk uit zuidoost China en aangrenzende delen van Indochina. Ze groeit daar onder andere in de bergwouden van de Himalaya. Omdat de plant in Zuidoost-Azië voor de winning van vezels al lang aangeplant wordt, is het natuurlijke areaal echter niet meer met zekerheid vast te stellen. Het is één van de meest winterharde palmen en daarom is het een populaire sierboom, die wereldwijd in subtropische en gematigde klimaatgebieden wordt aangeplant. Als kuipplant is deze palm de laatste decennia in Nederland steeds populairder geworden en ze wordt hier ook in de volle grond geplant.

Basterdschroeforchis is een verzamelnaam voor kruisingen tussen twee Noord-Amerikaanse schroeforchissen. In de hybridezwermen zitten vaak ook DNA sporen van de ‘Chadds Ford’ cultivar. Basterdschroeforchissen worden steeds vaker in Nederland verwilderd aangetroffen en hun invasieve karakter baart natuurbeheerders zorgen.

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/)

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/)

Op Pontische rododendron en Pontische azalea na, is niet bekend of er in Nederland andere Rhododendron-soorten of -kruisingen verwilderen. De Noord-Amerikaanse soort R. catawbiense (holbladige rododendron) is hier wel met verschillende cultivars in de handel.

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/)

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/)

De uit Noord-Amerika afkomstige moeraslantaarn (Lysichiton americanus) is een opvallende verschijning in het voorjaar. De tot 1 meter hoge aronskelkachtige plant bloeit in april en mei en is dankzij haar grote gele bloeiwijze niet te missen in de korte voorjaarsvegetatie. In Nederland is moeraslantaarn op enkele tientallen locaties aangetroffen. De bestaande populaties in ons land zijn tot nu toe klein en schade aan natuurlijke vegetaties is (nog) niet of slechts beperkt gesignaleerd.

In Europa zijn zeker 24 uitheemse springzaadsoorten in de handel. De reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera) is al wijd verspreid in Nederland en België en veroorzaakt problemen door dominantie van de vegetatie. De Europese Commissie nomineert deze plantensoort voor de lijst van invasieve exoten van EU belang. Na plaatsing op de zogenoemde Unielijst zijn omvangrijke beheerinspanningen verplicht, maar is uitroeiing van deze exoot of indammen van zijn verspreiding nog wel mogelijk? Welke andere risicovolle springzaden kunnen zich in het wild vestigen?

Van alle exoten geeft slechts een klein deel overlast of leidt tot verlies aan biodiversiteit. De meeste in Nederland ingevoerde planten leiden een onopvallend bestaan. Bij soorten als beklierde basterdwederik of tengere rus realiseert niemand zich dat het exoten zijn. Slechts een klein deel floreert dusdanig dat er van een plaag gesproken kan worden. Deze kleine groep invasieve exoten versterkt de indruk dat alle exoten lastig zijn. Enkele exoten zijn zo algemeen geworden, dat ze niet meer uit te roeien zijn. We zullen er dus mee moeten leven. Een reden om te bezien of er ook positieve eigenschappen bij exoten te ontdekken zijn. De voorbeelden uit dit artikel dragen hopelijk bij aan een meer genuanceerde kijk op exoten.

Soorten van het genus Miscanthus (prachtriet) worden de laatste jaren in toenemende mate als siergewas of als energiegewas in Nederland aangeplant. Het aantal waarnemingen van verwildering neemt de laatste jaren toe. Maar het determineren van de precieze soort is nog best lastig.

Het succes van exotische planten en dieren is afhankelijk van eigenschappen van de soort en van de nieuwe omgeving waar de soort terecht komt. Om zich niet alleen te vestigen maar daarna ook uit te breiden, hebben planten allerlei verspreidingsmechanismen. Ze kunnen zich vegetatief met wortelstokken of uitlopers uitbreiden, of plantdelen kunnen met water meedrijven en op nieuwe plekken wortelen. Zaden kunnen verspreiden via water, door de lucht of via de vacht van dieren. Een zeer succesvolle manier van verspreiding is via bessenetende vogels.

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/), Klimop (Hedera helix) is één van de inheemse planten die bijna iedereen wel kent. Behalve gewone Klimop wordt ook geregeld Hedera hibernica aangeplant en recentelijk is er een derde Klimopsoort in Nederland aan het verwilderen, Heera colchica.

[CC-BY 3.0 NL ("Naamsvermelding")](https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/nl/), De nieuwe Wet natuurbescherming (WNB) is op 15 december 2015 door de Eerste Kamer aangenomen en zal naar verwachting op 1 januari 2017 in werking treden. De WNB vervangt de Natuurbeschermingswet, de Flora- en Faunawet (FFW) en de Boswet. Wat zijn de consequenties van de WNB voor de bescherming van planten?

EIS heeft een eenvoudige analyse uitgevoerd naar karakteristieke soorten van de Nederlandse Delta. Hiervoor zijn diverse databestanden van een grote verscheidenheid aan organismen geanalyseerd, uiteenlopend van planten, zoogieren, vissen en bijen tot bloemdieren, vliegen, holtedieren en nog veel meer.

Tussen Overloon en Venray en in Amsterdam zijn in 2014 groeiplaatsen van de zuidelijke brandnetel (Urtica membranacea) ontdekt. Al in 2008 was deze soort aangetroffen in kuipen van Olijfbomen op het terrein van een importeur van mediterrane planten. Het is zeer waarschijnlijk dat deze soort Nederland heeft bereikt als verstekeling en is meegelift met uit Zuid-Europa ingevoerde kuipplanten. Geholpen door zachte winters heeft de zuidelijke brandnetel mogelijk de eerste stappen naar inburgering gezet.

Dwergmispel (Cotoneaster) is een genus uit de rozenfamilie (Rosaceae). Het zijn besdragende struiken en kleine bomen, die zowel groenblijvend als bladverliezend kunnen zijn. Cotoneasters worden veel in tuinen en openbaar groen aangeplant. In Nederland zijn zo’n 36 soorten in de handel, waarvan alleen de wilde dwergmispel (Cotoneaster integerrimus) inheems is. In Midden-Europa zijn minstens 10 exotische Cotoneaster-soorten aan het verwilderen en lokaal invasief in natuurgebieden. Om de opmars van deze soorten in de Nederlandse natuur, indien nodig, te kunnen stoppen is snelle signalering gewenst.

De kleine waterteunisbloem (Ludwigia peploides) is een oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstige water- en oeverplant. De kleine waterteunisbloem en haar naaste verwant waterteunisbloe

Na de ontdekking van de éénbloemige veldkers (Cardamine corymbosa) rond 2000 blijkt er inmiddels nog een veld- kers in Nederland verschenen te zijn. Vanwege de Aziatische herkomst heeft deze plant de Nederlandse naam Aziatische veldkers gekregen. De eerste gedocumenteerde waarneming van deze soort dateert uit 2009.

Ongelijkbladig vederkruid (Myriophyllum heterophyllum) is een in het zuidoosten van de Verenigde Staten inheemse waterplant. De plant is al rond 1900 als aquarium- en vijverplant in Europa geïmporteerd. De eerste gedocumenteerde meldingen van verwildering binnen Europa dateren van de jaren veertig van de vorige eeuw uit het oosten van Duitsland. De eerste gedocumenteerde vondst uit Nederland dateert van 1999 toen de plant in het oosten van Lim- burg vlakbij de Duitse grens werd gevonden. Inmiddels heeft de soort zich op veel plaatsen in het oosten, midden en zuiden van Nederland weten te vestigen.

Egeria (Egeria densa) is een uit Zuid-Amerika afkomstige waterplant uit de waterkaardefamilie (Hydrocharitaceae), waartoe ook de veel bekendere smalle- en brede waterpest behoren. Egeria is één van de populairste zuurstofplanten voor aquaria. Ongeveer 34% van alle in Nederland geïmporteerde vijver- en aquariumplanten bestaat uit egeria. Het aantal waarnemingen van verwilderde planten is tot nu toe echter beperkt gebleven, maar neemt sinds ongeveer het begin van deze eeuw gestaag toe. Ten behoeve van een risicobeoordeling zijn de verspreidingsgegevens van egeria geanalyseerd. Is er een kans dat egeria zal uitgroeien tot een plaag?

Sommige exoten trekken door hun opvallende uiterlijk, door de overlast die ze bezorgen of door hun massale voorkomen sterk de aandacht. De schijnaardbei (Potentilla indica) is echter een onopvallend plantje. Toch zijn er weinig exoten die zich de laatste decennia zo sterk hebben uitgebreid als de schijnaardbei.

Waterwaaier (Cabomba caroliniana) is oorspronkelijk a omstig uit de gematigde tot subtropische delen van Zuid-Amerika. Het is een geliefde aquariumplant, die door de handel in vijver- en aquariumplanten over grote delen van Noord-Amerika, Azie, Europa en Australië verspreid is. Omdat de soort al zo lang op grote schaal verhandeld wordt is het oorspronkelijke areaal niet meer met zekerheid vast te stellen.