Search

Ludzie najczęściej wykazują dominację prawej ręki w spontanicznym wykonywaniu drobnych codziennych czynności oraz dominację lewej półkuli w kontroli złożonych działań manualnych i w posługiwaniu się językiem. Jeśli te zachowania łączy wspólna specjalizacja w korze mózgowej, to powinny one być podobnie zorganizowane w mózgu bez względu na ręczność. Ponieważ większość dotychczasowych badań nad tymi zależnościami skupiała się na osobach praworęcznych i rzadkich przypadkach osób ze zwierciadlanie odwróconą lateralizacją funkcji, siła tych zależności nadal pozostaje niejasna. Na przykładzie danych pochodzących od 63 osób (27 praworęcznych, 15 oburęcznych i 21 leworęcznych) przebadanych za pomocą funkcjonalnego obrazowania rezonansem magnetycznych (fMRI) wykazujemy, że zależność między ręcznością a praksją oraz ręcznością a językiem jest znacząco słabsza niż bezpośrednia zależność pomiędzy praksją a ję- zykiem. Wyniki te wspierają ideę, że preferencja ręki jest kontrolowana przez mózg względnie niezależnie od funkcji manualnych wyższego rzędu i zdolności do używania języka.

Jednym z fundamentalnych problemów, i to o charakterze wielkiego wyzwania teoretycznego, psychologii zajmującej się diagnoza i projektowaniem pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności jest stopień plastyczności ich zachowania. Czy ich czasem znacznie odmienna sprawność umysłowa i motoryczna jest ściśle determinowana przez ich materiał genetyczny, czy też jest rezultatem okoliczności poznawczych, społecznych i materialnych, w których ludzie ci się znaleźli? Nauka o procesach poznawczych człowieka ujmowanych w perspektywie rozwojowej (developmental neuroscience), a także biologia ewolucyjna dostarczają wielu dowodów na to, iż fenotypy ludzkie – również te poznawcze – są kształtowane i modyfikowane przez środowiska, w których dane osoby się znalazły. Brak w trudnych sytuacjach pomocy ze strony osób z najbliższej rodziny, brak przyjaciół, grup towarzyskich, adekwatnych do potrzeb i zmniejszonej w jakimś zakresie sprawności ofert edukacyjnych i zawodowych czy wreszcie brak poczucia bezpieczeństwa finansowego mogą uwypuklić istnienie niepełnosprawności lub wręcz je wygenerować (Branson, Miller, 2002). Z drugiej strony odpowiednio skonstruowane otoczenie może zminimalizować przejawy dysfunkcji umysłowych i ruchowych, podwyższając dobrostan psychiczny osób nie tylko z już prawnie orzeczonymi niepełnosprawnościami (tzw. niepełnosprawność prawna) (OECD, 2003; Barton, 2006), ale także osób, które czuja się nie w pełni sprawne, choć nie mają odpowiedniego potwierdzającego to orzeczenia (tzw. niepełnosprawność biologiczna).