Введение: Туберкулезная инфекция представляет собой сложное взаимодействие микобактерии и факторов резистентности организма. Особенности иммунного реагирования при рецидивирующем течении туберкулеза изучены недостаточно. В статье анализируются особенности антиген-специфической продукции интерферона-γ и интерлейкина-2 при первичном туберкулезе и рецидиве заболевания. Цель: оценить особенности антигенспецифической продукции интерферона-γ и интерлейкина-2 на антигены ESAT-6, SFP-10 и TB7.7 при первичном ТБ и при его рецидивах. Материалы и методы. Было проанализировано 208 проб крови от больных туберкулезом. Диагноз туберкулеза был подтвержден молекулярно-генетическими (GeneXpert/Hain-test) или бактериологическими (BACTEC) методами. Больных с первичным туберкулезом было 125 (60,1%), больных с рецидивом заболевания 83 (39,9%). Анализ антиген-специфической продукции цитокинов проводился с использованием стандартных тест-платформ, основанных на высвобождении цитокинов после стимуляции антигенами M. tuberculosis. Для сравнения полученных результатов использовались стандартные методы непараметрической статистики (критерий Манна-Уитни, медиана и межквартильный размах). Результаты: Сравнительный анализ продукции антиген-специфических IFN-γ и IL-2 показал, что уровень IFN-γ достоверно повышен у больных рецидивом туберкулеза по сравнению с больными первичным туберкулезом (22±0,45 МЕ/мл против 0,09±0,21 МЕ/мл соответственно, р - 0,004), при отсутствии различий в уровне антиген-специфического IL-2 между первичным туберкулезом и ТБ рецидивом. При этом, анализ распределения концентраций выявил, что уровень антиген-специфического IFN-γ у больных впервые диагностированным ТБ (медиана ± SE = 0,03 ± 0,019 МЕ/мл, диапазон 0,10–1,81 МЕ/мл) был значительно ниже, чем у больных с рецидивом ТБ (медиана ± SE = 0,07 ± 0,049 МЕ/мл, диапазон - 0,36-3,17 МЕ/мл. р=0,004). Выводы: Антиген-специфические IFN-γ и IL-2 продуцируются с различной интенсивностью при первичном туберкулезе и рецидиве. Уровень продукции IFN-γ при первичном туберкулезе ниже по сравнению с IL-2. При этом, при рецидиве отмечается значительное повышение IFN-γ по сравнению с первичным туберкулезом и оба цитокина синтезируются с одинаковой интенсивностью., Introduction. Tuberculosis infection is a complex interaction between mycobacterium and host resistance factors. Features of the immune response in the recurrent course of tuberculosis have not been studied enough. The article analyzes the features of antigen-specific production of interferon-γ and interleukin-2 in primary tuberculosis and relapse of the disease. Aim: to assess the features of antigen-specific production of interferon-γ and interleukin-2 for ESAT-6, SFP-10 and TB7.7 antigens in primary and relapsed TB. Materials and methods. A total of 208 blood samples from TB patients were analyzed. The diagnosis of tuberculosis was confirmed by molecular genetic (GeneXpert/Hain-test) or bacteriological (BACTEC) methods. There were 125 (60.1%) patients with primary tuberculosis, 83 (39.9%) patients with relapse of the disease. Analysis of antigen-specific cytokine production was performed using standard test platforms based on cytokine release after stimulation with M. tuberculosis antigens. To compare the obtained results, standard methods of nonparametric statistics (Mann-Whitney test, median and interquartile range) were used. Results. Comparative analysis of the production of antigen-specific IFN-γ and IL-2 showed that the level of IFN-γ was significantly increased in patients with recurrent tuberculosis compared with patients with primary tuberculosis (22±0.45 IU/ml versus 0.09±0, 21 IU/ml, respectively, p - 0.004), in the absence of differences in the level of antigen-specific IL-2 between primary and recurrent TB. At the same time, analysis of the distribution of concentrations revealed that the level of antigen-specific IFN-γ in patients with newly diagnosed TB (median ± SE = 0.03 ± 0.019 IU/ml, range 0.10–1.81 IU/ml) was significantly lower than in patients with recurrent TB (median ± SE = 0.07 ± 0.049). IU / ml, range - 0.36-3.17 IU / ml. p=0.004). Conclusions.Antigen-specific IFN-γ and IL-2 are produced with different intensity in primary tuberculosis and relapse. The level of production of IFN-γ in primary tuberculosis is lower compared to IL-2. At the same time, there is a significant increase in IFN-γ during relapse compared with primary tuberculosis and both cytokines are synthesized with the same intensity., Кіріспе. Туберкулездік жұқпа микобактерия мен ағзаның резистенттілік факторлары арасындағы күрделі өзара байланыс болып табылады. Туберкулездің қайталама ағымы барысындағы иммунды жауап қайтарудың ерекшеліктері жеткілікті зерттелмеген. Бұл мақалада біріншілік туберкулез бен аурудың қайталануы кезінде интерферона-γ мен интерлейкин-2-нің антиген-спецификалық өнімінің ерекшеліктері талданады. Мақсаты: біріншілік ТБ мен оның қайталануы кезінде интерферона-γ мен интерлейкин-2-нің ESAT-6, SFP-10 мен TB7.7 антигендеріне қарсы антиген-спецификалық өндірілу ерекшелігін бағалау. Материалдар мен әдістер: Туберкулезбен науқастардың 208 қан үлгісі талданды. Туберкулез диагнозы молекулалық-генетикалық(GeneXpert/Hain-test) немесе бактериологиялық (BACTEC) әдістерменрасталды. Біріншілік туберкулезбен науқастар саны 125 (60,1%), ал аурудың қайалануымен науқастар саны 83 (39,9%) болды. Цитокиндердің антиген-спецификалық өндірілуін талдау M. tuberculosisантигендерімен ынталандырудан соң цитокиндердің синтезіне негізделген стандартты тест-платформалар көмегімен жүргізілді. Алынған нәтижелерді салыстыру үшін параметрлік емес стандартты статиска әдістері (Манна-Уитни критерийі, медиана мен квартильаралық ауқым) қолданылды. Нәтижелер. IFN-γ мен IL-2-нің антиген-спецификалық өндірілуін салыстырмалы талдау IFN-γ деңгейі туберкулездің қайталануы кезінде біріншілік туберкулезбен салыстырғанда жоғары (22±0,45 ХБ/мл қарсы 0,09±0,21 ХБ/мл сәйкесінше, р - 0,004) екенін көрсетті. Ал антиген-спецификалық IL-2 деңгейі бойынша біріншілік туберкулез бен оның қайталануы арасында айырмашылық анықталған жоқ. Бұл ретте концентрацияның үлестірілуін талдау антиген-спецификалық IFN-γ деңгейі ТБ бірінші рет анықталған науқастарда(медиана ± SE = 0,03 ± 0,019 ХБ/мл, диапазон 0,10–1,81 ХБ/мл) ТБ қайталануы барысындағы деңгейімен (медиана ± SE = 0,07 ± 0,049 ХБ/мл, диапазон - 0,36-3,17 ХБ/мл. р=0,004) салыстырғанда әлдеқайда төмен екенін көрсетті. Қорытынды. Антиген-спецификалық IFN-γ мен IL-2 біріншілік туберкулезбен оның қайталануы кезінде әр түрлі қарқындылықпен өндіріледі. Біріншілік туберкулез кезінде IFN-γ өнім деңгейі IL-2 деңгейімен салыстырғанда төмен болып табылады. Бұл ретте аурудың қайталануы кезінде біріншілік ТБ-мен салыстырғанда IFN-γ деңгейі әлдеқайда жоғарылайды және екі цитокин де бірдей қарқындылықпен өндіріледі., Наука и здравоохранение, Выпуск 4 (24) 2022, Pages 79-85