Search

De Joodse jurist David Simons (1904-1998) bewoog zich zijn hele leven ogenschijnlijk moeiteloos tussen twee werelden. Hij maakte al vóór de Tweede Wereldoorlog carrière in een niet-Joodse omgeving, daarbuiten zette hij zich, gedreven door zionistische idealen, in voor de Joodse gemeenschap. Met zijn gezin overleefde hij de Duitse bezetting onder bescherming van het departement van Binnenlandse Zaken. Na de oorlog pakte hij zijn vooroorlogse leven weer op. ‘Vergeet de trieste dagen…’ schreef hij in maart 1945 aan zijn zuster in Engeland. In plaats van uren over de oorlogsjaren te praten was het beter om vooruit te kijken. Maar de verdrietige dagen van vervolging en verlies lieten zich niet wegwensen. Zijn echtgenote Ida, pianiste en schrijfster, leed eronder, en ook buiten de intimiteit van het eigen gezin was de oorlog nooit ver weg. Hinke Piersma ging in dit boek de uitdaging aan om te schrijven over een man die weinig prijsgaf over zijn leven en zich zelden uit de tent liet lokken.

AANLEIDING In september 2020 kwam aan het licht dat een Zwolse fietsenhandelaar en NSB’er zijn joodse overbuurman had verraden en vervolgens zijn huis ver beneden de marktwaarde had gekocht. Naar aanleiding van deze vondst besloot de gemeente Zwolle een onderzoek in te stellen naar de roof van joods eigendom. Op 1 juli 2021 is in opdracht van de gemeente Zwolle een NIOD-promotieonderzoek van start gegaan naar de ontrechting en het rechtsherstel van Joodse Zwollenaren rond de Duitse bezetting. Overeengekomen werd dat het onderzoek na 2,5 jaar resulteert in het nu beschikbare rapport. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Meta Huijsmans, onder supervisie van Hinke Piersma en Kees Ribbens. De onderzoeker vervolgt nu haar bredere onderzoek naar de oorlogsgeschiedenis van joods Zwolle. CONCLUSIES Uit de tussenrapportage blijkt dat het gemeentebestuur van Zwolle tijdens de Duitse bezetting geen panden uit joods bezit heeft gekocht. Ook zijn er geen aanwijzingen gevonden dat de gemeente Zwolle na de oorlog heffingen, belastingen of boetes heeft doorgevoerd bij joodse overlevenden. Wel zijn de papieren getuigen van roof en onteigening gevonden. Hieruit blijkt dat de Duitse bezetter en zijn organisaties, individuele oorlogskopers, makelaars en notarissen profiteerden van de situatie waarin joodse huiseigenaren ontrecht werden. Het gemeentebestuur en haar ambtenaren waren hiervan op de hoogte en namen een (administratief) ondersteunende houding aan. Van een actief betrokken rol bij deze processen tijdens de oorlog was geen sprake. Daarmee vormt het gedrag van de gemeente Zwolle een uitzondering op het beeld dat we hebben van de situatie in de Randstad. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de gemeente Zwolle in de eerste maanden na de oorlog besloot om het perceel Praubstraat 1-3 te huren en uiteindelijk te kopen. Deze panden waren eigendom van de joodse bakker David Spanjar en werden in gebruik genomen door de gemeente om de uitbreiding van het po

Dat het Amsterdamse GVB tot 1947 facturen probeerde te innen voor het Jodentransport van onder meer Anne Frank, is pijnlijk. Maar NIOD-onderzoekers Hinke Piersma en Jeroen Kemperman wijzen erop: dit moet wel in de context van die tijd worden geplaatst., Dat het Amsterdamse GVB tot 1947 facturen probeerde te innen voor het Jodentransport van onder meer Anne Frank, is pijnlijk. Maar NIOD-onderzoekers Hinke Piersma en Jeroen Kemperman wijzen erop: dit moet wel in de context van die tijd worden geplaatst.

In de twaalfdelige serie Bevrijdingsverhalen staan individuele ervaringen centraal. Militaire strijd, vernielingen en evacuaties maakten evenzeer deel uit van deze ervaringen als blijdschap en opluchting. In Nederlands-Indië verliep het einde van de Tweede Wereldoorlog bovendien heel anders dan in Nederland. De wisselende perspectieven, van vervolgden en vervolgers, van ondergrondse werkers en NSB’ers, van burgers en militairen en van kolonisator en gekoloniseerde, laten zien dat wat voor de een bevrijding was, voor de ander onvrijheid betekende en dat intense vreugde over het afgeworpen juk naast vertwijfeld verdriet kon staan. Van augustus 2019 t/m augustus 2020 verscheen iedere maand een longread.

Een bepaald ongewone publicatie in het historisch-wetenschappelijk genre is '1942. Het jaar van de stilte' van de Belgische rechtshistoricus en rector van de Universiteit Antwerpen Herman Van Goethem. In dit ambitieuze boek draait het allemaal om de stelling dat 1942 moet worden gezien als het jaar van de Grote Ommekeer. Vorm en inhoud moeten elkaar in dit boek versterken. Vanuit een geschiedwetenschappelijk perspectief zijn er echter bedenkingen te plaatsen bij de gekozen narratieve procedure.

Een bepaald ongewone publicatie in het historisch-wetenschappelijk genre is '1942. Het jaar van de stilte' van de Belgische rechtshistoricus en rector van de Universiteit Antwerpen Herman Van Goethem. In dit ambitieuze boek draait het allemaal om de stelling dat 1942 moet worden gezien als het jaar van de Grote Ommekeer. Vorm en inhoud moeten elkaar in dit boek versterken. Vanuit een geschiedwetenschappelijk perspectief zijn er echter bedenkingen te plaatsen bij de gekozen narratieve procedure.

In deze Longread onderzoeken we hoe mensen in een autoritaire samenleving hun gedrag vormgeven. Wanneer passen zij zich aan en wat gaat hen echt te ver? Wat zien zij als te grote risico’s, of juist als kansen? In hoeverre zijn zij bereid hun eerdere ideeën over goed en fout aan te passen, of juist niet? Aan de hand van voorbeelden uit de periode rond de Tweede Wereldoorlog, maar ook later, gaan we op zoek naar de kleine dagelijkse en alledaagse onderhandelingen van mensen in een autoritair systeem én naar wat wij daarvan kunnen leren. Dit is een uitgave in het kader van het 'Jaar van het verzet' (2018).