Search

Son yıllarda yerleşim yerleri içinde bina temellerinin patlatma uygulamaları ile kazılması faaliyetleri oldukça yaygınlaşmaktadır. Bu uygulamalar esnasında yer titreşimi, kaya fırlaması, toz ve hava şokundan kaynaklanan çevre sorunlar ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Patlatma tasarımının iyi yapılmadığı durumlarda meydana gelen yer titreşimi ve hava şoku, canlılar ve etrafta bulunan diğer yapılar üzerinde çeşitli hasarlara neden olabilmektedir. Patlatma tekniği ile kazı, oldukça ekonomik bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde düşük maliyetle ve çevreye en az zararı vererek, hızlı bir sonuç alınabilmektedir. Bu çalışmada, İstanbul ilinde bulunan bir inşaat alanındaki patlatmalı temel kazısının, E5 karayolunun hemen kenarında ve kazı alanının bitişiğindeki binalarda hasarlara neden olmayacak şekilde bir ön değerlendirme yapılmıştır. Buna bağlı olarak bir patlatma tasarımı hazırlanmış ve belirlenen veriler patlatma öncesinde çevresel etkiler açısından bilgisayar yazılımı (Afablast V1.2) ile değerlendirilmiştir. Sonuçta alandaki temel kazısı, mekanik kazıcılar yerine patlatma tekniği kullanılarak sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmiş ve ölçüm sonuçları sunulmuştur., In recent years, excavation activities of building foundations with blasting applications in settlements have become quite common. During these applications, environmental problems caused by ground vibration, flyrock, dust and air pressure are frequently encountered. Ground vibration and air pressure, which occur when the blast design is not done well, can cause various damages on living things and other structures around. Excavation with the blasting technique is a very economical method. Thanks to this method, a fast result can be obtained at low cost and with the least damage to the environment. In this study, a preliminary evaluation was made so that the blast foundation excavation at a construction site in Istanbul would not cause damage to the buildings right next to the E5 highway and adjacent to the excavation area. Accordingly, an blasting design was prepared and the determined data were evaluated with computer software (Afablast V1.2) in terms of environmental effects before blasting. As a result, the foundation excavation in the area was carried out without any problems using the blasting technique instead of mechanical excavators, and the measurement results were presented.

Yeraltı kömür madenlerinde patlayıcı maddelerin kullanımı oldukça yaygındır. Patlayıcı maddelerin kullanımı sonrasında açığa çıkan gazlar, çalışanları olumsuz etkilediği gibi ocak içinde seyrelmeleri için geçecek zamanın tespit edilememesi nedeniyle üretimde zaman kayıplarına da yol açmaktadır. Bu çalışmada, bir yeraltı kömür madeninde patlatma yapılan bir ayakta hava debisi, kullanılan patlayıcı madde miktarları ve CO seviyeleri (ppm) belirlenmiştir. Öncelikle, işletmede kullanılan patlayıcı maddenin açığa çıkardığı CO gazı miktarı (m3) hesaplanmış ve daha sonra CO gaz seviyesinin 50 ppm olan sınır değerin altına indirilebilmesi için gerekli olan süre bilimsel bir yaklaşımla belirlenmiştir.

Bu çalışmada, bir yeraltı kurşun-çinko ocağında galeri ilerlemesi ve üretim esnasında yapılacak olan patlatma ile ortaya çıkan toz konsantrasyonunun zamana ve mesafeye bağlı olarak, yapmış olduğu hareketlerin modellemesi araştırılmıştır. Bu modelleme ile ocak içerisindeki toz konsantrasyonunun iş güvenliği ve işçi sağlığı açısından riskli bir ortam oluşturulduğuna değinilmiş ve ocak içerisinde toz konsantrasyonu için güvenli bölgenin saptanması hakkında bilgiler verilmiştir. Bu tez çalışması kapsamında, galeri ilerlemesi ve üretim esnasında aynanın yan kayaç ve cevher durumları göz önüne alınarak toplanmış olan örneklerle toz konsantrasyonunun değişim modellemesi oluşturulmuştur. Patlatmadan sonra oluşacak olan toz konsantrasyonunun zamana bağlı mesafesi saptanarak, patlatmadan hemen sonra ocak içerisindeki toz konsantrasyonunun zamana bağlı hareketleri izlenerek modellemenin gerçekçiliğine destek verilmiştir. In this study, the modeling of the movements of the dust concentration generated by the gallery advancement and the blasting during production in an underground lead-zinc mine depending on time and distance was investigated. With this modeling, it was mentioned that the dust concentration in the mine creates a risky environment in terms of occupational safety and worker health and information was given about determining the safe zone for dust concentration in the mine.Within the scope of this thesis, the change in dust concentration was modeled with samples collected by taking into account the wall rock and ore conditions of the mirror during the gallery progress and production.

Bu çalışmada, ÇorumVotorantim Çimento A.Ş. ait kalker ocağındaki patlatma çalışmalarında deliklerarası iki farklı yüzey gecikme süresinin (17 ms ve 25 ms’lik) ortaya çıkan yersarsıntısı değerleri üzerinde etkisi araştırılmıştır. Her iki yüzey gecikmearalığında yapılan atımların titreşim ölçümleri değişik mesafelerden kayıtaltına alınarak sahanın ölçekli mesafe (SD) ve maksimum parçacık hızları (PPV)ilişkileri araştırılmıştır. İki farklı yüzey gecikme aralığı için yapılan testsonuçlarından; hem titreşim frekansı, genliği ve sürelerinde farklı sonuçlarelde edilirken, hem de ölçekli mesafeler ve maksimum parçacık hızları arasındafarklı ilişkiler elde edilmiştir. Patlatma testlerinin sonuçlarından, 25 ms’likyüzey gecikmesi kullanımı sırasında elde edilen titreşim genliği, 17 ms’likyüzey gecikmesinden daha yüksektir ve bu ocak için 25 ms’lik yüzey gecikmesikullanımıyla daha az hasar potansiyeline sahip olacağı bulunmuştur., In this study, the effect on the groundvibration values of two different surface delay times (17 ms and 25 ms) inbetween holes in the blasting operations in the quarry belong to the ÇorumVotorantim Cement Corporation were investigated. The vibration measurements ofthe blasting in both surface delay times have been taken from differentdistances, and the relationship between the scale distance (SD) and the peakparticle velocity (PPV) was investigated. From the test results of the twodifferent surface delay times, not only have there been different resultsobtained in the relationship between the scale distance and the peak particlevelocity but also different results on the frequency have been obtained, theamplitude and the duration of the vibration.

Patlatmanın sebep olduğu hava şoku, patlayıcı yük miktarı, patlama ve sismograf arasındaki yatay mesafe ve hava koşulları gibi çeşitli parametrelere bağlı olarak, taş ocağında veya ocağın çevresinde önemli ölçüde farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle, bir taş ocağında veya çevresinde bir hava şoku durumunun değerlendirilmesi gereklidir. Bu çalışmada, Çorum Votorantim Çimento fabrikasının kalker ocağında patlatma çalışmalarından kaynaklanan hava şoku, işletmenin yakınında bulunan şantiye binalarına ve daha uzakta olan konutlara bir zarar verip vermeyeceği araştırılmıştır. Saha çalışması kapsamında 18 adet patlatmanın 25 farklı hava şoku ölçümü değişik mesafelerden alınarak sahanın ölçekli mesafe hava şoku - ilişkisi araştırılmıştır. İstatistiksel analiz sonuçlarına göre, taş ocağında patlatılma sonucu elde edilen hava şoku değerleri ile ölçekli mesafeler ve atış noktası ile ölçüm noktası arasındaki yatay mesafeler arasındaki ilişkilerden sırasıyla 0.82 ve 0.78 üzeri iyi korelasyon katsayıları ile hava şoku denklemleri elde edildi.

Patlatmadan sonra parça boyut büyüklüğü dağılımının belirlenmesi, madencilik işlemlerinde önemli bir role sahiptir. Patlatma sonrası elde edilen yığının parça boyut dağılımı diğer proseslerin ekonomik olarak ilerlemesini direk etkilemektedir. Bu nedenle, patlatma ve istenen boyutta ürünün elde edilmesinde boyut dağılımının belirlenmesi, diğer işlemlerin etkinliği için önemlidir. Genel olarak, parça boyut büyüklüğü dağılımının belirlenmesinde geleneksel elek analizleri güvenilirdir, ancak bu yöntem çok emek gerektirir ve zaman alıcıdır. Günümüzde, partikül büyüklüğü dağılımının lazer kırınımı ile belirlenmesi ve özellikle dijital görüntü işleme yöntemleri, elek analizi gibi geleneksel yöntemlere tercih edilmektedir. Bu çalışmada, patlatmadan sonra kireçtaşı ocağında bir dizi deneysel çalışma yapılmıştır. Çalışma alanı, Adana iline bağlı Karaisalı İlçesi'nde AYC Madencilik A.Ş.'ye ait agrega üreten kireçtaşı ocağıdır. Çalışma kapsamında patlatma öncesi ve patlatma sonrası ölçekli fotoğraflar alınmıştır. Alınan fotoğraflar WipFrag yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir. WipFrag yazılımı parçacıkların sınırlarını ve uzunluklarını belirleme prensibine dayanmaktadır. Bu işlemden sonra program parçaların kenarlarını belirleyerek 2 boyutlu analiz etmektedir. Program arka planında stereoloji bilimini kullanılarak parçaları üç boyuta dönüştürmektedir. Analizler sonucunda test edilen atımlardan sonra elde edilen parça boyut dağılım eğrileri ve D10, D25, D50, D75 ve D90 değerleri karşılaştırılmıştır. Ayrıca çalışma sonucunda görüntü işleme yazılımlarından biri olan WipFrag ile patlatma sonrası parça boyut dağılımının belirlenmesinin hem ekonomik hem de daha az zaman alan bir yöntem olduğu görülmüştür. Çukurova Üniversitesi (FBA-2019-11637)

Patlatma yöntemi, madencilik, tünel açma faaliyetleri, inşaat ve yıkım işlemleri ve enerji sektörü gibi birçok sektörde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak, bu yöntem hız ve ekonomik yönden çok verimli bir yöntem olmasına rağmen çeşitli çevresel etkilere ve büyük hasarlara neden olabilmektedir. Bu çevreye verilen olumsuz etkilerin en önemlisi zemin titreşimleridir ve oluşan titreşimin şiddetine ve etki alanına göre maddi kayıplara ve hatta can kayıplarına sebep olabilmektedir. Bu sebeple bu muhtemel etkilerin en aza indirilmesi ya da en iyi ihtimalle bertaraf edilmesi için patlatma faaliyetlerinde zemin titreşimlerinin özel olarak irdelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada patlatmadan kaynaklı zemin titreşimlerinin özellikleri, sınıflandırılması ve temel büyüklükleri sunulmuştur. Ayrıca, yer sarsıntısının yapılar üzerinde oluşturduğu hasarlar, insanlar üzerindeki olumsuz etkiler ve insan algısı ile yapısal hasar arasındaki ilişki detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Ayrıca, patlatmadan kaynaklanan sismik dalgalar, arazi katmanları ve yapılar arasındaki etkileşimler irdelenmiş ve Parçacık Hızı PPV, Bileşke Vektörel Toplamı PVS (Peak Vector Sum), parçacık yer değiştirmesi, parçacık ivmesi ve frekans başta olmak üzere yer sarsıntısı hasarının değerlendirmesinde sıkça kullanılan parametreler sunulmuştur., Blasting operations are extensively practiced in mining, tunneling activities, construction and demolition projects and the energy sector. However, despite the efficiency of this method in terms of time and costs, blasting operations can generate numerous environmental impacts and major damages. Ground vibration is the most detrimental impact caused by blasting activities as it can cause material loss and even the loss of human lives depending on its intensity and impact area. Thus, ground vibrations should be thoroughly investigated in order to minimize or ideally prevent their possible impacts. This study examines the characteristics of blast-induced ground vibrations and investigates the properties and types of the body and surface waves resulting from blasting activities. In addition, structural damages caused by ground vibrations, their negative impacts on human health and the relationship between human perception and structural damages are presented in details. Furthermore, the study highlights the interaction mechanisms between seismic waves, ground layers and structures and investigates the most commonly used parameters in the assessment of ground vibration damages i.e. Peak Particle Velocity PPV, Peak Vector Sum PVS, particle displacement, particle acceleration and frequency.

Bu çalışmada, Siirt Madenköy maden sahasında açılan üretim kuyusunda yapılan; delmepatlatma, nakliye, tahkimat, havalandırma ve drenaj faaliyetlerinin toplam kuyu açma maliyetine etkisi incelenmiştir. Kuyu kazısında iki farklı patlatma paterni uygulanmış olup, bu paternlerin kuyu açma performansı açısından karşılaştırılması yapılmıştır. İkinci patlatma paterninde delik sayısı ve patlayıcı madde tüketimi önemli ölçüde azaltılmıştır. Bununla birlikte ikinci patlatma paterninde delme-patlatma maliyeti % 54 oranında düşürülmüştür, ilerleme hızı arttırılmış ve daha düzgün kuyu kesiti elde edilmiştir. Delme-patlatma faaliyetlerinin toplam maliyetteki oranı ise %3’ten %2’ye indirgenmiştir., In this study, the effect of drilling-blasting, transportation, fortification, ventilation and drainage works on the total cost of drilling the production shaft at Siirt-Madenköy mining site. Two different blasting patterns were applied during shaft drilling and the performance of these patterns on drilling was compared. Number of holes and explosive material usage were significantly reduced in the second blasting pattern. Furthermore, drilling-blasting costs were reduced by 54 % in the second blasting pattern, the acceleration speed was increased and a better shaft section was achieved. The ratio of drilling-blasting works in the total costs was reduced from 3 % to 2 %

Determining the excavation method, which is applied in engineering excavations in rock environments, enables to control construction period, manufacturing stages, costs, production quantity, aesthetic conditions, mid and long term safety factors and environmental impacts, and therefore, it takes a place among the most significant issues that concern several engineering disciplines. Despite the fact that certain methods and/or classification systems have been recently developed in order to determine which one of the major excavation methods (digging, ripping, breaking and blasting) should be used at any site, certain limitations have been encountered with respect to their performance in estimating the applicable excavation method. In this study, by considering these limitations, it is aimed to investigate the prediction performance of the existing multiparameter excavation methods and to modify the method based on Geological Strength Index (GSI) and point load strength index (Is(50)) using a database. For this purpose, a database was established for 280 locations considering the specified criteria and the geotechnical data related to particular project sites located in Turkey where the applied excavation methods are known, and subsequently this database has been utilized in the assessments. As a result of the evaluations conducted using the database, it was understood that no data has matched with the excavation types estimated as per the excavation methods determined by considering the fracture frequency and Is(50) excluding some locations where ripping was made. The main reason for this situation is that the success of the estimation of the proposed boundaries between the types of excavations in these systems have failed to a certain extent due to the performance increase in the performance of the construction machines recently, and due to suggestions of these boundaries on the basis of a limited database. On the other hand, the other excavation system has successfully estimated the sites, where the methods of digging and ripping could be applied; however, it could not achieve the same success with respect to the methods of breaking and blasting. The mismatch observed in the breaking method may result from the fact that the ripping method has not been applied systematically in the construction industry in Turkey in places, where rocks have suitable properties and replacing the breaking method and applying the blasting method where the breaking method is not economical / practical. The other method examined within the scope of this thesis takes GSI and Is(50) into account. The method was modified using the database obtained in the thesis study because of the following reasons two different GSI based excavation diagrams have been used in order to determine the excavation type according to two threshold Is(50) values, the boundaries between the excavation methods, set forth in such diagrams from each other, have been drawn using insufficient data, a subjective GSI determination approach based on visual evaluation has been used in this method. As a result of such modification, it was understood that distinct boundaries between the excavation types are ontained in a manner that all data pairs included in the substantial database formed during the thesis study are prominently grouped and the main four excavation types are distinguished; and that it is possible to estimate the excavation method that can be applied at any site from a single excavation estimation chart by using the GSI and Is(50) values. ÖZET ................................................................................................................... i ABSTRACT ........................................................................................................ iii TEŞEKKÜR ........................................................................................................ v İÇİNDEKİLER ..................................................................................................... vi ŞEKİLLER DİZİNİ ............................................................................................. viii ÇİZELGELER DİZİNİ .......................................................................................... xi SİMGELER VE KISALTMALAR ........................................................................ xiii 1. GİRİŞ .............................................................................................................. 1 2. KAZI YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİYLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ..... 7 2.1. Kayaların Kazılabilirliği, Önemi ve Kazı Türleri ........................................ 7 2.2. Kazı Yöntemini Tahmin Eden Sistemlerde / Yöntemlerde Kullanılan Özellikler ................................................................................................ 10 2.3. Kazı Yönteminin Tahmini İçin Kayaların Jeo-mühendislik Özelliklerini Esas Alan Sistemler / Yöntemler ........................................................... 14 3. VERİ TABANININ OLUŞTURULMASI VE ÇALIŞMADA KULLANILAN KAYA BİRİMLERİNİN KARAKTERİZASYONU ...................................................... 42 3.1. Veri Tabanının Oluşturulması ................................................................ 42 3.2. Çalışmada Kullanılan Kaya Türlerinin Dağılımı ve Başlıca Özellikleri .... 48 3.3. Veri Hesaplama Yöntemi ve Sonuçları ................................................... 55 3.4. Verinin Elenmesi .................................................................................... 65 4. MEVCUT BAZI KAZILABİLİRLİK YÖNTEMLERİNİN İRDELENMESİ .......... 67 4.1. Franklin, Broch ve Walton (1971) Kazılabilirlik Yönteminin İrdelenmesi 67 4.2. Pettifer ve Fookes (1994)’un Kazılabilirlik Yönteminin İrdelenmesi ........ 69 4.3. Tsiambaos ve Saroglou (2010)’nun Önerdiği Kazılabilirlik Yönteminin İrdelenmesi ............................................................................................ 75 5. NOKTA YÜKÜ DAYANIM İNDEKSİ VE JEOLOJİK DAYANIM İNDEKSİNİ ESAS ALAN YÖNTEMİN MODİFİKASYONU ............................................... 82 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ......................................................................... 88 KAYNAKLAR ..................................................................................................... 91 Kaya ortamlarında yapılacak mühendislik kazılarında hangi kazı yönteminin uygulanacağının belirlenmesi; yapım sürelerinin, imalat aşamalarının, maliyetlerin, üretim miktarının, estetik koşulların, orta ve uzun dönem güvenliklerin ve çevresel etkilerin kontrol edilebilmesini sağlayan ve bu nedenle pek çok mühendislik disiplininin ilgilendiği önemli konular arasında yer almaktadır. Günümüze değin herhangi bir sahada başlıca kazı yöntemlerinden (doğrudan kazma, sökme, kırma ve patlatma) hangisinin uygulanabileceğinin belirlenmesi amacıyla bazı yöntemler ve/veya sınıflama sistemleri geliştirilmiş olmakla birlikte, bunların uygun kazı yöntemini tahmin etme performanslarıyla ilgili bazı sınırlamalarla karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu bu sınırlamalar dikkate alınarak; mevcut çok parametreli kazı yöntemini belirleme sistemlerinden bazılarının tahmin performanslarının araştırılması ve ayrıca Jeolojik Dayanım İndeksi (GSI) ile nokta yükü dayanım indeksini (Is(50)) esas alan yöntemin zengin bir veri tabanı kullanılarak modifiye edilmesi (değişiklik yapılması) amaçlanmıştır. Bu amaçla, Türkiye’de kazı işleminin hangi yöntemle yapıldığı bilinen proje sahalarına ait jeoteknik veri dikkate alınarak ve belirlenmiş ölçütlere göre 280 lokasyona ait bir veri tabanı oluşturulmuştur. Yapılan çalışmalarda bu veri tabanından yararlanılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda; süreksizlik aralığı ve Is(50)’yi dikkate alan sistemlerden birinin; sökerek kazılan lokasyonlar dışında, uygulanmış kazı yöntemini doğru tahmin edemediği belirlenmiştir. Bu durumun başlıca nedeni, günümüzde iş makinelerindeki performans artışına bağlı olarak bu sistemlerde kazı türleri arasında önerilmiş sınırların tahmin başarısını bir ölçüde yitirmiş ve bu sınırların dar bir veri tabanı kullanılarak önerilmiş olmasıdır. Diğer kazı tahmin sisteminin ise, doğrudan kazma ve sökme yöntemlerinin uygulanabileceği sahaları başarılı şekilde tahmin ettiği, ancak kırma ve patlatma yöntemleri için aynı başarıyı gösteremediği anlaşılmıştır. Kırma yöntemiyle ilgili bu uyumsuzluğun, kayaların uygun özelliklere sahip olduğu durumlarda bile, Türkiye’de genel olarak inşaat sektöründe sökme yönteminin sistematik olarak uygulanmaması nedeniyle bunun yerine kırma yönteminin tercih edilmesinden ve bu yöntemin ekonomik / pratik olmadığı durumlarda patlatma yönteminin uygulanmasından kaynaklanmış olması söz konusudur. Tez çalışması kapsamında incelenen diğer yöntem GSI ve Is(50)’yi dikkate almaktadır. Yöntemde Is(50) için belirlenmiş iki eşik değere göre kazı türünü belirlemek üzere iki ayrı GSI abağının kullanılması, bu abaklardaki kazı yöntemlerini birbirinden ayıran sınırların yetersiz sayıda veriyle çizilmiş olması ve görsel değerlendirmeyi esas alan subjektif bir GSI belirleme yaklaşımının kullanılması gibi nedenlerle yöntem, tez çalışmasına ait veri tabanı kullanılarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik sonucunda; bu çalışmada oluşturulan veri tabanındaki tüm veri çiftlerinin belirgin şekilde gruplanarak başlıca dört kazı türünü ayırtlayacak şekilde bunlar arasındaki sınırların elde edildiği ve herhangi bir sahada belirlenecek GSI ve Is(50) değerleri kullanılarak tek bir abaktan sahada uygulanabilecek kazı yönteminin tahmin edilebilmesinin mümkün olacağı anlaşılmıştır.

Bu çalışmada, Şırnak İli Silopi İlçesi Harbul Asfaltit Kömürü açık maden işletmesinde delme-patlatma çalışmalarının hacimsel verim, parça boyutu ve güvenlik parametreleri açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda sahada delme-patlatma çalışmaları yerinde takip edilmiş, teorik yaklaşımlardan elde edilen delme-patlatma parametrelerine göre öneriler geliştirilmiş, bu öneriler sahada uygulanmıştır. Önerilen deneme patlatmaları hacimsel verim ve parça boyutu açısından analiz edilerek her formasyon için ayrı değerlendirmeler yapılmıştır. Saha içerisinde güvenlik parametrelerinin değerlendirilmesi için sarsıntı analizleri yapılmış ve şev izleme istasyonu verileri değerlendirilmiştir. Açık ocak sahasında yürütülen dekapaj çalışmaları, yoğunluklu olarak, Gercüş, Midyat ve Cudi formasyonlarında yapılmaktadır. Hacimsel verimin göstergesi olan özgül şarj açısından Cudi formasyonunda 110 mm delik çapının, Gercüş ve Midyat formasyonunda 160 mm delik çapının daha verimli olduğu tespit edilmiştir. Boyut analizi açısından uygulanan deneme atımların tümünde sonuçlar 0-635 mm aralığında olup saha yükleme –taşıma ekipmanları tarafından yüklenebilir olduğu gözlenmiştir. Yapılan sarsıntı ve hava şoku ölçümlerinde nonel kapsüllerin uygun olduğu teyit edilmiştir. Cudi formasyonunda yapılan atımları için alınan şev izleme istasyonu verilerinin incelemesinde 6 saatlik yer değiştirme -1,4 mm ile -0,15 mm aralığında olduğu ve patlatmasız zaman dilimleri ortalamasına yakın bir değer olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle açık ocak işletmesinde Cudi formasyonunda uygulanan delme patlatma faaliyetlerinin şevlerin stabilitesini olumsuz yönde önemli ölçüde etkilemediği sonucuna varılmıştır., In this study, it is aimed to carry out an investigation of drilling-blasting works in an Asphaltite Coal open pit quarry in the Silopi District of Şırnak Province in terms of volumetric efficiency, particle size and safety parameters. In this context, the field drilling-blasting works are followed on site, the suggestions are brought forward based on the drilling-blasting parameters obtained from theoretical approaches, and these suggestions are applied on-site. The suggested blasting tests are analyzed in terms of volumetric efficiency and particle size, and separate evaluations are performed for each formation. Tremor analyses are performed to evaluate the safety parameters on the site and the data of the slope monitoring station is evaluated. The stripping works conducted in the open pit site are mainly carried out in Gercüş, Midyat and Cudi formations. It is determined that 110 mm diameter of blasthole, 160 mm diameter of blasthole are more effective for Cudi and Midyat formations, respectively, in terms of specific charge, an indicator of volumetric efficiency. It is observed that the results are between 0-635 mm in all the test shots performed in terms of dimensional analysis, and they are loadable by the field loading and carrying equipment. In the tremor and air cannon measurements, it is confirmed that the nonel capsules are appropriate. In the examination of the slope monitoring station data taken for the shots performed in Cudi formation, it is determined that displacement is at the range of -1.4 mm and -0.15 mm, and it is a value close to the average of non-explosive time frames. Therefore, it is concluded that the drilling-blasting activities carried out in the Cudi formation in the open pit do not significantly affect the stability of slopes towards a negative direction.

Bu çalışmada, bir açık ocak madenindeki delme ve patlatma işlemlerinin birim maliyet analizinin yapılması amaçlanmıştır. Öncelikle işletmedeki delme ve patlatma uygulamaları gözlemlenmiştir. Bir aylık delme ve patlatma programı ele alınarak hesaplamalar için gerekli bilgiler edinilmiştir. Daha sonra delme ve patlatma maliyet unsurları ayrı ayrı dikkate alınarak toplam maliyet analizi ve birim maliyet analizi üzerinde çalışılmıştır. Bir işletmenin maliyet analizi hesaplamasında, maliyet unsurları 3 ayrı gruba ayrılmıştır. Bunlar; direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleridir. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri olarak delme işleminde mazot, patlatma işleminde anfo, kapsül, dinamit ve elektrikli kapsül kullanıldığı tespit edilmiştir. Direkt işçilik giderleri, çalışan işçilerin ücretlerinden oluşmaktadır. Delme işleminde çalışan operatör, patlatma işleminde çalışan işçiler ve ateşleyicinin ücretlerinin toplamı direkt işçilik giderleridir. Genel üretim giderleri ise üretim maliyeti ile ilgili olan diğer giderlerdir. Endirekt malzeme ve işçilik, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler ile amortismanlar genel üretim giderleri olarak dikkate alınmaktadır. Böylece bir aylık delme ve patlatma işlemlerinin maliyet analizleri yapılmıştır. Elde edilen toplam maliyet üzerinden birim maliyete ulaşılmıştır. Sonuç olarak bir açık ocak madeninde yapılan delme ve patlatma işlemlerinin birim maliyetleri dikkate alınarak ekonomikliğinin değerlendirilmesi ve verimliliğinin incelenmesi gerektiği ortaya konulmuştur., The aim of this study, making a cost analysis of drillig and blasting operations in an open pit mine. First of all, drilling and blasting operations were observed in the field. Necessary information for calculations was obtained from obversving of drilling and blasting operations during one month period. Then, total cost and unit cost analysis were performed by considering the cost of drilling and blasting operations separately. The main purpose of cost analysis for companies; to determine economy of activities which carried onut, to decide efficiency and to make necesseary controls and planing accordingly. In total cost analysis calculations, cost elements were divided into 3 separate categories. These are; direct raw material & supplies expenses, direct labour costs and general production costs. It ebserced that diesel fuel for drilling process, anfo, capsules, dynamite and electric capsules for blasting process were used as direct raw material and supplies expenses. Direct labour costs were sum of labour wages. And the direct labour costs were the sum of charges of the operatör which is working in the drilling process, the workers which are working in the blasting process and the igniter. General produstion overheads are other expenses related to considered as general production overheads. Thus, a one-month cost analysis of drilling and blasting operations was carried out. And unit cost was calculated by using total cost study. As a result of this study, it has been demonstrated that the necessity of economy and efficiency calculation of drilling and blasting operations in an open pit mine by using unit cost analysis.

Patlayıcı maddelerin gelişen teknolojilerle birlikte güncellenmesi ve birçok alanda kullanılabilir hale gelmesi, patlayıcı madde tüketimini artırmıştır. Patlayıcı maddelerin yanlış ve bilinçsiz kullanılması, patlatmalı kayaç kazılarının yapıldığı maden ve taş ocaklarında, endüstriyel yapılarda, her türlü inşaat faaliyetlerinde, yeraltı ve yerüstü yapılarında yapısal hasarlara ve canlılar üzerinde de psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Patlatma uygulamalarından kaynaklanan titreşim, hava şoku ve toz gibi problemlerin en aza indirilmesi için patlatma performans analizlerinin yapılması ve sahanın yapısına uygun patlatma tasarımlarının uygulanması gerekmektedir. Bu analiz ve tasarımların uygunluğu belirlenirken, birçok ülkenin oluşturmuş olduğu hasar kriter tablo ve grafiklerinden yararlanılmaktadır. Ülkemizde 2005 yılına kadar Amerikan (USBM, OSMRE) değerlendirme tablolarından yararlanılmış ve bu yıldan sonra “Çevre ve Orman Bakanlığı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde yer alan ve Amerikan normları ile neredeyse benzer olan “Türk Hasar Değerlendirme Kriterleri” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Özellikle patlatmadan kaynaklanan titreşim etkilerinin çevrede bulunan yerleşim yerleri ile yapılar üzerinde hasar oluşturup oluşturmadığı, Türk hasar değerlendirme grafiğinde yer alan sınır eğrisi kabul edilerek belirlenmektedir. Ancak bazı durumlarda patlatma uygulamalarından elde edilen titreşim değerleri bu eğrinin altında kalsa dahi, yapılar üzerinde bazı hasarlar yaratabilmektedir. Bu çalışmada, nonel ateşleme sistemi ile yapılan patlatma uygulamalarından elde edilen titreşim değerlerinin, Türk ve Alman DIN4150 hasar değerlendirme kriterlerine göre hasar verme potansiyelleri irdelenmiştir. Sonuçta, patlatma uygulamalarından elde edilen tüm titreşim değerlerinin Türk hasar değerlendirme eğrisinin altında kaldığı ve herhangi bir hasar verme potansiyelinin olmadığı anlaşılmıştır. Ancak Alman DIN4150 normuna göre irdelendiğinde, birkaç parçacık hızının en altta bulunan ve kerpiç, eski yıpranmış tarihi eserler gibi sağlam olmayan yapılar için izin verilen en yüksek sınırı gösteren eğrinin üzerine çıktığı ve hasar verme potansiyelinde olduğu, birkaç parçacık hızının da eğriye neredeyse sınırda kaldığı görülmüştür., Updating explosive materials together with developing technologies and making many areas available increased the consumption of explosives. Incorrect and unconscious use of explosives in mines and quarries where explosive rock excavations are made, in industrial structures, in all kinds of construction activities may cause structural damage in underground and aboveground structures, and psychological problems in living beings. In order to minimize the problems such as vibration, air shock and dust caused by blasting applications, it is necessary to carry out blasting performance analyzes and apply appropriate blasting patterns to the field structure. While the appropriateness of these analyzes and designs is determined, damage criterion tables and graphs are used that are generated by many countries. Until 2005, USA (USBM, OSMRE) evaluation tables were utilized in Turkey and after this year, "Turkish Damage Assessment Criteria", which is similar to American norms, took place in the "Environmental Hazard Assessment and Management Regulation" of the Ministry of Environment and Forestry. Especially, whether the vibration effects caused by detonation damaging to surrounding settlements and constructions is determined by accepting the boundary curve in the Turkish damage assessment chart. In some cases, however, even if the vibration values obtained from the blasting applications remain below this curve, they can cause some damage to the constructions. In this study, damage potentials of blasting applications made with nonel ignition system are evaluated according to Turkish and German DIN 4150 damage assessment criteria. As a result, it has been understood that all vibration values obtained from blasting applications are below the Turkish damage assessment curve and there is no potential for any damage. However, when considered according to the German DIN 4150 norm, a few particle velocities appeared to be at the bottom and potentially damaging to the curve showing the highest permissible limit for unstable constructions such as mudbrick, old worn historical artifacts.

TEZ11320 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2018. Kaynakça (s. 51-52) var. xiv, 53 s. : res. (bzs. rnk.), tablo ; 29 cm. Bu çalışmada Gaziantep İlinde işletilen bir taş ocağında delme – patlatma yöntemi ile yapılan üretimlerde, patlatma işlerinde kullanılan malzemeler ve uygulama yöntemleri göz önünde bulundurularak, iş güvenliğinin arttırılması ve çevresel etkilerinin azaltılmasına yönelik araştırmalar yapılmıştır. Gecikmeli elektriksiz kapsüller ile ateşlemenin yapıldığı ocakta yer titreşimi problemlerinin oluştuğu bir bölgede, gecikmeli elektriksiz kapsüller ile yapılan verimsiz patlatmaların yerine, günümüz teknolojisinde geliştirilen elektronik kapsüllerin kullanımı ile yer titreşim miktarının azaltılarak, bir seferde patlatılan delik sayısının arttırılması üzerine çalışılmış, delik sayısının arttırılması ile beraberinde patlatma verimliliği de artmıştır. Ayrıca patlatmalarda oluşan taş savrulmaları açısından elektronik kapsüller, gecikmeli elektriksiz kapsüller ile karşılaştırılmış, bir dizi gecikmeli elektriksiz kapsül patlatması da karşılaştırılarak, taş savrulmaları, kullanılan malzeme, delik dizaynı ve ocak yapısı farklılıklarına göre irdelenmiştir. In this study, researches were carried out in order to increase the occupational safety and reduce the environmental effects of the blastings by considering the blasting goods and the application methods in the production made by the drilling - blasting method in a stone quarry operated in Gaziantep province. In an area where vibration problems occur in the quarry where the initiation is made by the non-electrical detonators, instead of inefficient blastings by non-electrical detonators, the use of electronic detonators which are developed in today's technology to reduce the amount of vibration and worked on increasing the number of blasted holes at one time, with the increase in the number of holes, the blasting efficiency is also increased. In addition, electronic detonators in terms of fly rocks which occur during blastings, compared to non-electrical detonators. Besides that In a series of non-electrical detonators blastings comparing are made. Fly rocks, were examined according to the used materials, hole design and the quarries structure differences.

Maden işletmelerinde ocak üretimindeki en temel unsurlardan birisi de patlatmadır. Yapılan patlatmalarda özellikle ateşleme sistemleri, patlatmanın sonucunda ortaya çıkan ürünün kalitesini belirleyen en önemli parametredir. Özellikle son yıllarda nonel ve elektronik ateşleme sistemleri etkin olarak kullanılmaktadır. Nonel ateşleme sistemleri daha yaygın olarak kullanılmasına rağmen, elektronik ateşleme sistemleri de gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Genel olarak bir işin ne kadar iyi sonuç ürettiğini gözlemleyebilmek için o işin ölçülmesi gerekmektedir. Kısaca "ölçülemeyen bir iş, iyileştirilemez" temel yaklaşımından yola çıkılırsa, bu konuda son yıllarda özellikle performans analizi kavramı, süreçlerin iyileştirilmesi konularında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada; ocak üretimindeki en önemli parametrelerden birisi olan patlatma sürecinin iyileştirilebilmesi, eksikliklerinin tespit edilebilmesi ve bu süreci en çok etkileyen ateşleme sistemlerinin performanslarını analiz edebilmek için bir "performans analiz modeli" geliştirilmiştir. Bu modelde; etkililik, verim ve verimlilik kriterlerinin bir sonucu olarak elde edilen "performans indeks değerleri" kullanılmıştır. Böylece elektronik ve nonel ateşleme sistemleri birbirleri ile ya da kendi içlerinde karşılaştırılabilmektedir. Hangi tür ateşleme sistemi ile yapılan patlatma olursa olsun, yapılan patlatmaların performansı belirlendiğinde, bu patlatmaların eksiklikleri de belirlenmiş olur. Böylelikle sonraki patlatmalarda bu eksiklikleri gidererek sürecin iyileştirilmesi imkânı ortaya çıkar. Bu çalışmada ortaya konulan patlatmaların performansının belirlenmesi modeli ve geliştirilen yazılımla, uygulanan patlatma süreçlerinin sürekli iyileştirilmesi mümkün olacaktır. Mevcut çalışma kapsamında, açık işletme ile üretim yapan beş ayrı maden sahasında elektronik ve nonel ateşleme sistemleri ile yapılan patlatma uygulamalarının ölçümleri alınmış ve performans indeks değerlerine göre karşılaştırılmalı biçimde değerlendirilmiştir. Sonuçta, elektronik ateşleme sisteminin nonel ateşleme sistemine göre daha yüksek performans gösterdiği belirlenmiştir. Hâlihazırda elektronik ateşleme sistemi, nonel ateşleme vi sistemine göre birkaç misli daha pahalıdır. Bu nedenle biraz daha yavaş yaygınlaşmaktadır. Ancak özellikle titreşimden kaynaklanan hasarların en az düzeyde tutulması gereken yerleşim bölgelerinde yapılan patlatmalarda (temel patlatmaları, yerleşim yerlerine yakın açık ocaklar, vb.) elektronik ateşleme daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır., One of the most basic elements in the production of mines is the blasting. In particular, ignition systems are the most important parameter that determines the quality of the product that is produced as a result of the detonation. In recent years nonel and electronic ignition systems have been used effectively. Despite the widespread use of nonel systems, electronic ignition systems are becoming increasingly common. In general, a work needs to be measured to see how well result it produces. In short, if a "non-measurable work cannot be improved" approach is taken into consideration, the concept of performance analysis has been widely used in recent years to improve processes. In this study; a "performance analysis model" has been developed in order to be able to improve the blasting process, which is one of the most important parameters in the mining activities, and to determine the deficiencies and to analyze the performance of the ignition systems that affect this process most. In this model; performance index values "obtained as a result of the effectiveness, efficiency and productivity criteria. Thus, electronic and nonel ignition systems can be compared with each other or within themselves. Whichever type of ignition system is used for blasting, when the performance of explosions realized is determined, the deficiencies of these explosions are also specified. Thus, in later blasting works, it is possible to improve the process by eliminating these deficiencies. In the present work, it is possible to continuously improve the applied blasting processes with the model of the determination of the performance of the explosions and the developed software. Within the scope of the present study, measurements of blasting applications made with electronic and nonel ignition systems in five different mining areas engaged in open pit operations were taken and evaluated in a comparative manner according to performance index values. As a result, it was determined that the electronic ignition system has higher performance than the nonel ignition system. At present, the electronic ignition system is several times more expensive than the nonel ignition system. For this reason, it is becoming widespread a little viii slower. Especially electronic ignition has started to be widely used in blasting works (foundation blasting, open pits near to settlement areas etc.) taking place in the residential areas where damage caused by vibration should be minimized.

During theprocesses where acid and cyanide are used in jewelery workshops, waste gasesoriginates that hazardous in terms of human and environmental health andmaterial. It is necessary to control these originated gas flows with suitablemethods and equipment in the workshop and convert them to non-hazardous forms.For this purpose, waste gas washing equipment which can be used by variousproducers in jewelery workshops are produced. In this study, waste gas streamhazardous emissions removal efficiency of a system produced for this purposewas examined and the measures to be taken for the continuous efficiency werementioned. According to results; it has been determined that the nitric acidemissions and the sulfuric acid emissions originated from the iron / coppersolvation process are reduced by 94.5% and 88.3%, respectively, by means of wastegas washing system. It has been determined that cyanide emissions are reducedby 98.7% by washing the waste gases from the bombing process by means ofwashing system. According to results,treated toxic gaseous emission concentrations were below the limit. values of Turkish Industrial Air PollutionControl Regulation (TIAPCR) and Netherlands Emission Guidelines for Air (NER)., Kuyumatölyelerinde asit ve siyanür kullanılan işlemler esnasında, insan ve çevresağlığı ile malzeme üzerinde zararlı olacak nitelikte atık gazlar ortayaçıkmaktadır. Oluşan bu atık gaz akımlarının, oluştuğu atölye içinde uygunyöntem ve ekipmanlarla kontrol edilmesi ve zararsız hale getirilmesigerekmektedir. Bu amaçla çeşitli üreticiler tarafından kuyum atölyelerindekullanılabilecek atık gaz yıkama ekipmanları üretilmektedir. Yapılan çalışmadabu amaçla üretilmiş bir sistemin atık gaz akımı içerisindeki zararlıemisyonları giderme verimi incelenmiş ve verimin sürekliliğinin sağlanması içinalınması gereken önlemler belirtilmiştir. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde;kullanılan atık gaz yıkama sistemi sayesinde demir/bakır indirme işlemindenkaynaklanan nitrik asit emisyonlarının %94,5, sülfürik asit emisyonlarının ise%88,3 oranında giderildiği belirlenmiştir. Patlatma işleminden kaynaklanan atıkgazların yıkama sisteminde yıkanması ile siyanür emisyonun ise %98,7 oranındagiderildiği tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre arıtılmış toksik gazemisyonları; Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve HollandaHava Emisyon Klavuzu’nda verilen limit değerlerin altında kalmıştır.

Ülkemizde kentsel dönüşüm kapsamında yıkılacak birçok eski veya hasar görmüş yapı olması, yeni yıkım tekniklerinin arayışına girilmesine sebep olmuştur. Yurt dışında yıllardır başarılı bir şekilde uygulanan patlayıcı ile kontrollü yapı yıkımı, avantajları düşünüldüğünde dikkate değer bir tekniktir. Bu çalışmada, Edirne Kapıkule Gümrük Lojman Binası’nın patlayıcı kullanılarak kontrollü yıkımı gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, hali hazırda bulunmayan bina planı şerit metre kullanılarak çıkarılmış ve bilgisayar ortamında 3 boyutlu modeli oluşturulmuştur. Binaya ait betonarme malzeme özellikleri laboratuvar çalışmaları sonucunda belirlenmiş ve binanın statik durumu hakkında bilgi edinilmiştir. Bina kolonlarında deneme atımları gerçekleştirilerek kolon başına düşen şarj miktarı hesaplanmıştır. Bu bilgiler ışığında yıkım tasarımı önerilmiştir. Önerilen yıkım tasarımı, bir sonlu elemanlar programı kullanılarak oluşturulan bina modeli üzerinde test edilmiştir. Oluşturulan simulasyon modelinde binanın davranışı ve kolonlara etkiyen moment ve basınç yükleri tespit edilmiştir. Kolonlara etkiyen yükler, kolonların taşıma kapasitesi ile karşılaştırılarak, kolonların deformasyon derecesi öngörülmüştür. Yıkım sonrası binanın durumu incelenerek öngörülen deformasyonun meydana gelip gelmediği incelenmiştir. Patlayıcı madde kullanılarak yıkım gerçekleştirildikten sonra, yıkımın amacına hizmet ettiği görülmüştür. Ancak patlayıcı konulmayan yapı elemanlarında öngörülen deformasyonun olmadığı gözlemlenmiş, bunun sebepleri irdelenmiştir. Yıkım sonucu, komşu yapılarda herhangi bir hasar oluşmamış, yıkımdan kaynaklanan yer sarsıntılarının betonarme yapılara hasar verici boyutta olmadığı ölçülmüştür. Çalışma sonunda, makineli yıkım ile patlayıcı madde kullanılarak gerçekleştirilen yıkım maliyet açısından karşılaştırılmıştır. Kat sayısının azlığı ve sıralı patlatma ateşleme süresinin kısa olmasından dolayı makineli yıkımın daha avantajlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Within the scope of urban transformation new demolition techniques are seeked due to the old and damaged buildings to be demolished. Considering the advantages, controlled structure destruction by explosives is a remarkable technique that is applied successfully in abroad countries for years. In this study, the controlled demolition of Edirne Kapıkule Customs Building by using explosives was done. For this purpose, the building plan is determined by using tape measure and modelled in PC. Building’s material properties are found as a result of laboratory studies and information about building’s static balance is obtained. To determine charge, trials blasting on columns are done. From these results appropriate firing sequence is determined. The determined firing sequence is performed on the model, generated by using a finite element analyzing software. The behavior of the building, loads on columns during the demolition, are determined. The loads on columns are compared with the column’s carrying capacity. As a result of this, the deformation of the building after demolition is over is foreseen. After the operation, it could be said that demolition achieved its goal. But the predicted deformation didn’t occur on the structure elements, explosives weren’t placed in. The reasons for this were examined. When the comparison of demolition by using machine cost and demolition by using explosives cost, the demolition by using machine is more advantageous because of less number of floors. It ıs observed that, measured vibration values are not adequate to cause damage on reinforced concrete buildings.

Bu yüksek lisans çalışmasında, taş ocağı faaliyetlerinin çevresel etkileri araştırılmış ve toz emisyonu etkisi detaylı olarak irdelenerek, Kayseri İli, İncesu İlçesinde faaliyet göstermekte olan bir taş ocağı ve kırma eleme tesisi faaliyeti için iki farklı metot kullanılarak tozuma hesaplamaları yapılmıştır. Örnek alan olarak seçilen Kayseri İli, İncesu İlçesi' nde yer alan bir taş ocağı için, birinci metot olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı' nca yetkilendirilmiş bir laboratuvar tarafından, tesiste uygun örnekleme noktaları seçilerek numune alma planına ve prosedürüne uygun olarak, çöken toz ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Bir diğer metotta ise; taş ocağı faaliyetleri ile oluşan tozun, atmosferik koşullara bağlı olarak nasıl dağıldığını, hangi mesafelere ve yakın yerleşime, hangi yoğunlukta ulaştığını belirlemek için bilgisayar ortamında dağılım modellemesi yapılmıştır. Yapılan değerlendirme sonucu, bilgisayar model yazılımlarının da, işletme alanındaki toz miktarları ve dağılımları ile ilgili sağlıklı bilgiler verebilmekte olduğunu göstermiştir., In this master thesis, environmental effects of quarry operations are investigated and dust emission effect are thoroughly studied for which chalking calculations are conducted using two different methods for quarry and crushing-and-screening plant running in district İncesu in city of Kayseri. For a quarry operating in İncesu/Kayseri which is selected as sample area, first method is to carry out calculations of precipitated dust conformed with sampling scheme by means of selecting appropriate sampling points by a laboratory authorized by Ministry of Environment and Urban Planning. In the second method, analysis of scatter modelling is done with computer to determine how dust, produced by quarry operations, scatters based on atmospheric environments and reactions of pollutants emitted to atmosphere. Results show that models developed in the computer is capable of providing with reliable information amount of dust and its scatter in the facility area.

Ülkemizde kentsel dönüşüm kapsamında yıkılacak birçok eski veya hasar görmüş yapı olması, yeni yıkım tekniklerinin arayışına girilmesine sebep olmuştur. Yurt dışında yıllardır başarılı bir şekilde uygulanan patlayıcı ile kontrollü yapı yıkımı, avantajları düşünüldüğünde dikkate değer bir tekniktir.Bu çalışmada, Edirne Kapıkule Gümrük Lojman Binası’nın patlayıcı kullanılarak kontrollü yıkımı gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, hali hazırda bulunmayan bina planı şerit metre kullanılarak çıkarılmış ve bilgisayar ortamında 3 boyutlu modeli oluşturulmuştur. Binaya ait betonarme malzeme özellikleri laboratuvar çalışmaları sonucunda belirlenmiş ve binanın statik durumu hakkında bilgi edinilmiştir. Bina kolonlarında deneme atımları gerçekleştirilerek kolon başına düşen şarj miktarı hesaplanmıştır. Bu bilgiler ışığında yıkım tasarımı önerilmiştir. Önerilen yıkım tasarımı, bir sonlu elemanlar programı kullanılarak oluşturulan bina modeli üzerinde test edilmiştir. Oluşturulan simulasyon modelinde binanın davranışı ve kolonlara etkiyen moment ve basınç yükleri tespit edilmiştir. Kolonlara etkiyen yükler, kolonların taşıma kapasitesi ile karşılaştırılarak, kolonların deformasyon derecesi öngörülmüştür. Yıkım sonrası binanın durumu incelenerek öngörülen deformasyonun meydana gelip gelmediği incelenmiştir. Patlayıcı madde kullanılarak yıkım gerçekleştirildikten sonra, yıkımın amacına hizmet ettiği görülmüştür. Ancak patlayıcı konulmayan yapı elemanlarında öngörülen deformasyonun olmadığı gözlemlenmiş, bunun sebepleri irdelenmiştir. Yıkım sonucu, komşu yapılarda herhangi bir hasar oluşmamış, yıkımdan kaynaklanan yer sarsıntılarının betonarme yapılara hasar verici boyutta olmadığı ölçülmüştür.Çalışma sonunda, makineli yıkım ile patlayıcı madde kullanılarak gerçekleştirilen yıkım maliyet açısından karşılaştırılmıştır. Kat sayısının azlığı ve sıralı patlatma ateşleme süresinin kısa olmasından dolayı makineli yıkımın daha avantajlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır., Within the scope of urban transformation new demolition techniques are seeked due to the old and damaged buildings to be demolished. Considering the advantages, controlled structure destruction by explosives is a remarkable technique that is applied successfully in abroad countries for years.In this study, the controlled demolition of Edirne Kapıkule Customs Building by using explosives was done. For this purpose, the building plan is determined by using tape measure and modelled in PC. Building’s material properties are found as a result of laboratory studies and information about building’s static balance is obtained. To determine charge, trial blasting on columns are done. From these results appropriate firing sequence is determined. The determined firing sequence is performed on the model, generated by using a finite element analyzing software. The behavior of the building, loads on columns during the demolition, are determined. The loads on columns are compared with the column’s carrying capacity. As a result of this, the deformation of the building after demolition is over, is foreseen. After the operation, it could be said that demolition achieved its goal. But the predicted deformation didn’t occur on the structure elements, explosives weren’t placed in. The reasons for this were examined.When the comparison of demolition by using machine cost and demolition by using explosives cost, the demolition by using machine is more advantageous because of less number of floors. It ıs observed that, measured vibration values are not adequate to cause damage on reinforced concrete buildings.

Tez (Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2010, Thesis (PhD) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2010, Bu çalışmada çok değişkenli analiz yöntemlerine dayanarak parçalanmanın iyileştirilmesine ve tahminine yönelik modeller geliştirilmiştir. Bu amaçla İstanbul çevresindeki üç farklı taş ocağında ölçümler gerçekleştirilmiştir. Her atım için patlatma tasarımı, kaya kütle özellikleri ve yığının parça boyut dağılımı ölçülmüştür. Atım sonrası parça boyut dağılımının tespiti ve kayacın yerinde blok boyut dağılımının tespiti için görüntü işleme yazılımları kullanılmıştır. Ölçülen atımlar literatürden elde edilen diğer atımlarla birleştirilerek geniş bir atım veritabanı oluşturulmuştur. Geliştirilen ilk model ortalama parça boyutu kestirim modelidir. Bu model oluşturulurken kümeleme analizi, ayırma analizi ve çok değişkenli regresyon analizi ardışık olarak uygulanmıştır. Yığının ortalama parça boyutunu tahmin etmek amacıyla iki farklı denklem geliştirilmiştir. İkinci model parçalanma indeksi kestirim modelidir. Bu modeli geliştirmek için lineer ayırma analizi kullanılmıştır. Model atım sonrası parçalanma verimliliğini kestirmeyi amaçlamaktadır. Üçüncü model bir patlatma kılavuzu oluşturma amacındadır. Bu model yoluyla parçalanmaya etki eden en önemli parametreler belirlenmekte ve parçalanma adım adım iyileştirilebilmektedir. Üçüncü model adım adım regresyon tekniğine dayanmaktadır. Geliştirilen modeller atımlar üzerinde test edilmiş ve modellerin birbirleriyle olan ilişkisi detaylı olarak analiz edilmiştir., In this study using multivariate analysis, new models are developed to improve and predict blast fragmentation. Site investigations are carried out in there quarries in Istanbul. Blast design parameters, rock mass properties, and particle size distributions of muckpiles are measured for each blast. The measured blasts and blasts collected from blasting literature are bunched together and a large blast database is created. First developed model is particle size prediction model. Cluster analysis, discriminant analysis and multivariate regression analysis are used sequentially to create the model. Two different equations are created to predict mean participle size of muckpile. The second model is fragmentation index prediction model. Linear discriminant analysis technique is used to develop the second model. The model predicts fragmentation efficiency. The aim of the third model is the creation of a blasting guideline. The model makes possible to determine most important parameters for fragmentation and to improve the fragmentation stepwise. Third model is developed using stepwise regression technique. The developed models are tested on real blasts and the relationships between the models are analyzed in detail., Doktora, PhD

Madenciliğin karşı karşıya geldiği en önemli sorunlardan birisi patlatma sonucu meydana gelen yer sarsıntısıdır. Bu sorun; son yıllarda, nüfusun artışı, yerleşim alanlarının yayılımı ve daha büyük patlatmalar yapma eğilimi gibi nedenlerden dolayı daha belirgin hale gelmiştir. Yer sarsıntısı, kayaçların patlatılmasından kaynaklanan sismik yer hareketleri olarak tanımlanır ve depreme benzer etkiler gösterirler. Dolayısı ile yakın çevredeki yapılara, taşıdıkları enerji düzeyinde hasar verebilirler. Sarsıntıların enerji düzeyleri; parçacık deplasmanı, parçacık hızı, parçacık ivmesi ve dalga frekansı (Hz) gibi parametreler ölçülerek belirlenebilmektedir. Bu çalışmada genel olarak, şehirleşme içerisinde yer alan ve patlatmalı kazı ile hammadde üretimi yapılan Konya Çimento Kireçtaşı ocağındaki, patlatma sonucu oluşan yer sarsıntılarının değerlendirilmesi yapılarak çevredeki yerleşim alanlarına olan etkisi araştırılmıştır. Öncelikli olarak, ocağın jeolojik yapısının yer sarsıntılarının yayılımına etkisini belirlemek için bölgenin genel jeolojisi, stratigrafisi ve patlatılan kaya kütlesinin tanımlanması yapılmıştır. Daha sonra iki basamakta (basamakta) yapılan üretim patlatmalarından kaynaklanan yer sarsıntıları sismograf kullanılarak kaydedilmiştir. Son olarak, ölçülen parçacık hızı, ölçekli mesafe, gecikme başına düşen şarj miktarları gibi parametreler kullanılarak yorumlanmış ve karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, farklı yapılarda yapılan patlatmaların çevresel etkilerinin, arazi sarsıntı ve sönümleme katsayıları ile değiştiği görülmüştür. Patlatmalardan elde edilen sismik veriler sayesinde, parçacık hızı, ölçekli mesafe ve gecikme başına kullanılan patlayıcı madde grafikleri çizilmiş ve bu grafiklerden yararlanılarak, mesafeye göre güvenle patlatılabilecek patlayıcı madde miktarları belirlenmiştir. Son olarak da bütün bu yapılan çalışmalardan yararlanılarak patlatmaların çevreye verdiği sarsıntı değerleri T. C. Çevre ve Orman Bakanlığınca çıkarılan ?Titreşim Yönetmeliği?' ne göre yorumlanmış ve çalışmanın sonuçlarına yer verilmiştir., One of the most important problems that mining faced is the shock caused by explosion. Recently this problem became much more prominent due to population increase, expansion of residental areas and tendency for much greater explosions etc. The shock is defined as seismic earth movement caused by the explosion of rocks and shows some effects similar to earthquake. Therefore, they may give harm in the level of energy they carry to the structures around. Energy levels of quakings can be determined by measuring parameters such as particle displacement, particle speed, particle acceleration and wave frequency (Hz). In this study, generaly shocks which takes place in urbanization and caused in by explosions Konya Cement Limestone quarry during the raw material production with explosive digging were assessed and it affect on residental area around it. Firstly, general geology, stratigraphy and exploided rock mass of the region were defined in order to determine affect of geological structure of quarry on expansion of quakings. Then, quakings caused by production explosions made into two steps (layers) were recorded seismographically. Finally, parameters such as measured speed of particle, scaled distance, quantity of charge per delay were commented and compared. In consequence, it was seen that explosions made in structures having different geological specifications modified the degree of absorption speed. As a result of seismic measures made in quarry, shock and absorption coefficiencies of the land was determined and depending on these coefficienties, quantity of explosive material to be used per delay as to distance was determined. Lastly, seismic frequency assessment of explosions were evaluated according to the ?Vibration Regulation? enacted by Republic of Turkey, Ministry of Environment and Forest.

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2006, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2006, Patlayıcılar ile yapı yıkımı, hasarlı veya ekonomik ömrünü tamamlamış yapıların (binalar, bacalar, köprüler, silolar vb.) yıkımlarında, geleneksel yıkım tekniklerine göre oldukça emniyetli, daha ucuz ve hızlı bir yöntem olarak uygulama alanı bulmaktadır. Ülkemizde henüz uygulanmayan ancak gelişmiş ülkelerde uzun yıllardan beri kullanılan bu teknik ile beton, betonarme ve çelik yapıların sıklıkla yıkıldığı görülmektedir. Bu tezde, kullanım ömrünü tamamlamış veya başka nedenlerden dolayı hasar görmüş yapıların patlayıcı kullanılarak yıkımı incelenmiştir. Patlayıcı ile yapıların yıkılması için kullanılan malzemeler, hesap yöntemleri ve patlayıcı ile yapı yıkım teknikleri anlatılmıştır. İlk olarak çalışmaya geleneksel yapı yıkım teknikleriyle patlayıcılar ile yapı yıkım tekniği karşılaştırılarak başlanmıştır. Patlayıcıların ve ateşleme elemanlarının özellikleri incelenmiş, bu malzemelerin nerelerde kullanıldığı anlatılmıştır. Daha sonra patlayıcılarla yapı yıkımında kullanılan delici makineler ve delik delme işlemlerine kısaca değinilmiş; patlayıcıyla yıkım sırasında çevrede oluşacak hasarı önlemek için kullanılan koruyucu malzemelerden bahsedilmiştir. Patlatmada kullanılan delik geometrisi tasarımı ve şarj miktarı hesapları anlatılmış; patlayıcıların patlama mekanizmaları ve yapı malzemelerine etkileri incelenmiştir. Daha sonra patlayıcıyla yapı yıkımı sırasında ortaya çıkan problemler ve bunların kontrolüne yönelik çalışmalar anlatılmıştır. Yapı elemanlarının patlayıcı ile ne şekilde patlatılacağından bahsedilmiştir. Daha sonra ise patlatılan yapıların yıkılma şekilleri incelenmiştir. Son olarak patlayıcı ile değişik yapıların yıkımı anlatılmış ve literatürde yer alan çeşitli yapı yıkım örneklerine yer verilmiştir., As a highly safe, more economical and fast method compared with conventional demolition techniques, blasting finds an application field at demolition of damaged or non-economical strucutures (buildings, chimneys, bridges, bunkers etc. ). This demolition technique which is used in developed countries and not yet used in Turkey; is frequently used in concrete, reinforced concrete and steel structures. In this thesis, some demolitions of structures are examined which are out of usage or over economik life. The materials, calculation methods and the techniques of blasting of structures used for demolition of structures with explosives are explained. Firstly, demolition of structures by explosives compared with coventional demolition techniques. The properties of explosives and firing elements are investigated. Usage areas of this materials are explained. Afterwards, the drilling machines and drilling applications are invested and the protection equipments which are used for preventing the enviromental damage is mentioned. Design of the blast hole pattern and calculating hole charges are presented. Also the explosion mechanism of explosives and their effects on construction materials are investigated. And also, the problems occured in demoliting structures with explosives are examined and the studies of preventing techniques are mentioned. The processes of demolition with explosives of costruction elements and the types of structure demolitions are examined. Finally, demolition of various structures with explosives are described and the details of case studies are given., Yüksek Lisans, M.Sc.

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2003, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2003, Açık işletmecilikte kaya ve cevher basamaklarında kazı genellikle delme-patlatma yöntemi ile yapılmaktadır. Bu amaçla sırasıyla; delik delme, patlatma, kazı-yükleme ve nakliyat işlemlerinin yapılması gerekir. Uygun olmayan delme-patlatma tasarımı hem kendi maliyetlerini olumsuz etkilemekte hem de daha sonraki izleyen işlemler olan kazı-yükleme ve nakliyat işlerinde sorunların oluşmasına, verim düşüklüğüne ve maliyet artışlarına yol açmaktadır. Bu bakımdan delme-patlatma işleri, kazı-yükleme ve nakliyat işleri ile bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Delme-patlatma maliyetlerini düşürmek amacıyla, optimum olmayan bir delme-patlatma tasarımı sonunda oluşacak iri parçalar, kazı-yükleme ve nakliyat maliyetlerini etkileyerek genel maliyetlerde artışa neden olur. Delme-patlatma tasarımını bir çok parametre etkilemektedir. Bu parametrelerin bir kısmı kontrol edilebilir, bir kısmı da kontrol edilemeyen parametrelerdir. Kontrol edilebilen parametreler-delme ve patlama geometrisi; delik çapı, delik yeri, delik eğimi, delik boyu, delik düzeni, dilim kalınlığı, delikler arası mesafe, basamak aynası şekli, basamak yüksekliği, basamak eğimi, sıkılama, delik taban payı, atım grubu boyutları, yemleme, ateşleme ve gecikme süresi gibi parametrelerdir. Kontrol edilemeyen parametreler-kayaç birimlerinin madde ve kütle özellikleri; kayaç dayanımları, kütlesel olarak sağlamlık derecesi, kayaç sertliği, su durumu ve hava şartları gibi parametrelerdir. Delme-patlatma çalışmasında çok sayıda parametrelerin mevcut olması nedeni ile optimum şartların elde edilmesi oldukça zor bir durumdur. Ancak, yapılacak analitik çalışmalar sonucunda, optimuma en yakın değerleri elde etmek çalışma yapılan işletme açısından faydalı sonuçlar üretilmesine katkıda bulunabilir. Yapılan bu çalışmada öncelikli olarak literatürde yer alan delik delme ve patlatma sistemleri incelenmiş ve Bölüm 2’de sunulmuştur. Bölüm 3’de delme-patlatma tasarım parametrelerinin analizi yapılarak performans değerlendirilmesinde kullanılan yöntemler sunulmuştur. Bölüm 4’de Garp Linyitleri İşletmesi’nde (G.L.İ.) delme-patlatma işlerinin optimizasyonu için saha çalışmaları ve analitik çalışmalar sunulmaktadır. Öncelikli olarak G.L.İ.’de mevcut işletme sistemi etüdü yapılmıştır. Daha sonra, çalışma yapılan bölgeye ait formasyonların jeomekanik özellikleri tespit edilerek hali hazırda yürütülen delme ve patlatma işlerinin yerinde ayrıntılı etüdü gerçekleştirilmiştir. Mevcut delme-patlatma tasarım parametrelerinin literatürde önerilen formüllerden yararlanılarak elde edilen sonuçlarla uygunluğunu araştırmak için analitik çalışmalar yapılmıştır. Gerek yerinde yapılan gözlemlerde ve gerekse analitik çalışmalar sonucunda, işletmede delme-patlatma işlerinin iyileştirilmesi amacıyla sistematik denemeler gerçekleştirilmiştir. Literatürde bulunan delme-patlatma optimizasyonu için önerilen formüllerden yararlanılarak 7 adet ön tasarım modeli belirlenmiş olup, bu doğrultuda denemeler gerçekleştirilmiştir. Sonuçların irdelenmesi için önerilen performans analiz yöntemleri (patar sayım yöntemi, ikincil atımlarda patlayıcı tüketimi, ekskavatör yükleme performans analizi ve boyut dağılım analizleri) kullanılarak değerlendirmeler yapılmıştır. Bu denemelerde ekskavatör yükleme performans analizi ve boyut dağılım analizlerinin bir paralellik gösterdiği tespit edilmiştir. İşletmedeki mevcut delme-patlatma tasarımı ve deneme yapılan 7 durum için de ayrıntılı delme-patlatma maliyet analizleri yapılarak sonuçlar sunulmuştur. Delme-patlatma maliyetleri yanında kazı-yükleme ve nakliyat maliyetlerinin de analizi yapılarak çalışma yapılan işletme için optimum durum tespit edilebilir. Şüphesiz; çok parametreli ve kompleks bir proses olan delme-patlatma tasarımı ve optimizasyonunda daha kapsamlı çalışmalar yapılarak elde edilen sonuçların desteklenmesi gerekir., Generally the excavation in rock and ore benches are carried out by drilling-blasting method for open pit mining. For such purpose, drilling-blasting, excavation-loading and transportation works are needed to be carried out in respective order. Improper drilling-blasting designs not only affect their own costs negatively but also cause troubles in the following excavation-loading and transportation works, leading to decreased productivity and increased costs. Hence, drilling and blasting works need to be assessed together with excavation, loading and transportation works as a whole. In order to reduce costs of drilling-blasting activities, large pieces of debris created due to a random drilling-blasting design will affect excavation, loading and transportation costs and thus shall cause an increase in overall costs. Various parameters affect the design of drilling-blasting. Whilst some of these parameters can be controlled the others cannot be. Parameters that can be controlled are the drilling and blasting design parameters ( hole diameter, hole location, hole inclination, hole length, burden, drilled spacing, shape of bench wall, bench height, bench inclination, stemming, subdrilling, dimensions of blasting group, primer blasting elements, ignition and delay time). Parameters that can not be controlled are rocks features and mass characteristics ( rock strength, mass characteristics, rock hardness, water condition and atmospheric conditions). Due to the number of parameters involved in drilling-blasting task, it is extremely difficult to obtain optimum conditions. However, following analytical studies performed, obtaining values at the closest proximity to optimum may contribute to production of results that are beneficial on enterprise’s account. Firstly in this study, drilling and blasting systems existing in literature have been sought, and the conclusions were presented in Section II. In Section III, design parameters of drilling-blasting have been analyzed and methods that are used to determine these parameters were presented. In Section IV, the field studies and analytic studies for optimizing drilling-blasting tasks in Garp Lignite Enterprise (G.L.İ.), these studies were presented. First of all a research was carried out regarding existing operating system in G.L.İ. Afterwards, geo-mechanical features of formations of the study area had been determined and on-site experiments of drilling-blasting parameters have been performed. Analytical studies regarding the compliance of existing drilling-blasting design parameters to those given in literature has been carried out using data of G.L.İ. As a result of on-site observations as well as analytical studies, systematic experiments had been performed in order to improve drilling-blasting works in G.L.İ. Making use of formulas regarding drilling-blasting optimizations readily proposed in literature, 7 different preliminary design models have been determined and the experiments are carried out to that direction. Assessments are carried out by using proposed performance analysis methods (boulder count methods, explosive consumption in secondary blasting, excavator loading performance analysis, size distribution analysis) in order to study the results thoroughly. In these experiments it is determined that the excavator loading performance analysis and size distribution analysis denote a great parallelism. There are also drilling-blasting cost analysis and their results for current drilling-blasting design and 7 other cases examined. As well as the analysis for drilling-blasting costs, those for excavation loading and transportation costs are needed to be carried out and then the optimum state for the operations can be determined. With no doubts, more detailed and complex studies must be performed in order to support the results of this study regarding drilling-blasting design that is a multi-parametered and a rather complex process., Yüksek Lisans, M.Sc.