Search

Para ikamesi, gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Örneğin, yüksek enflasyon dönemlerinde Rusya, Meksika, Arjantin ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler, yerli para birimlerini elinde tutmanın fırsat maliyeti nedeniyle döviz işlemlerinde bir değişiklik yaşamıştır. Bu dönemlerde yerli para birimi temel değer saklama ve hesap birimi ya da değer ölçüsü işlevlerinde yerini yabancı para birimlerine bırakmaya başlayacaktır. Ancak ekonomiyi etkileyen unsurlar düzelmeye başlayınca ikame süreci bir süre gerilese bile bir süre sonra yeniden artmaya başlamıştır. Bu çalışma, farklı dolarizasyon tanımları kullanarak Türkiye'de para ikamesi histerisi kavramını araştırmaktadır. Bu kalıcılığı test etmek için modele bir geçmiş dönemin maksimum değeri denilen ratchet değişkeni de eklenmiştir. Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) Sınır Testini kullanarak, sonuçlarımız Türkiye'de bir ratchet etkisi veya histerisi olduğunu göstermektedir. Tüm ekonomi üzerinde ratchet etkisi olması, Merkez Bankası'nın para politikası yürütmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla dolarizasyonun düşürülmesi için etkin politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca Türkiye ile ABD arasındaki politika faizi farkı ve beklenen para değer kaybı oranının ülkedeki dolarizasyon sürecinde önemli belirleyiciler olduğu tespit edilmiştir. Currency substitution is a term that is widely used in developing countries. For example, in periods of high inflation, developing countries such as Russia, Mexico, Argentina, and Turkey have experienced a change in their currency transactions because of the opportunity cost of holding domestic currencies. During these periods, the domestic currency will begin to be substituted with foreign currencies in its basic store of value and unit of account functions. But when factors affecting the economy began to improve, the substitution process remained in the country. This study searches for the persistence of currency substitution in Turkey using different dollarization definitions. We also add a ratchet variable into the model to test for this persistence. Using the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Bounds Test, our results suggest there is a ratchet effect or hysteresis in Turkey. Having a ratchet effect on the entire economy makes it difficult for the Central Bank to conduct monetary policy. Therefore, effective policies might be needed for the dollarization to be reduced. We also found that the policy rates differential between Turkey and the U.S. and the expected depreciation rate are significant determinants of the dollarization process in the country.

Türkiye uzun bir fiyat istikrarı sürecinin ardından yeniden enflasyonist baskılar yaşamaya başlamıştır. 2017 sonrasında giderek artan enflasyon oranları nedeniyle para ikamesi süreci hız kazanmıştır. Son dönemde yaşanan kur şokları ulusal paradan kaçışı artırmış, ekonomik birimlerin hem yabancı paraya hem de tüketime yönelik talepleri yükselmiştir. Söz konusu gelişmeler, güçlenen enflasyonist baskıların bir hiperenflasyona evrilme olasılığının sorgulanmasına yol açmıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye’de hiperenflasyonist dinamiklerin ekonometrik olarak analiz edilmesidir. Moosa’nın (2000) 1920’lerdeki Alman hiperenflasyonunu analiz etmek için geliştirdiği model Türkiye’ye uyarlanmıştır. Türkiye için yapılan parametre tahminleri, orijinal modelinkilerle karşılaştırılmış ve ulusal paranın değer ölçme ve saklama işlevlerinin zayıfladığı belirlenmiştir. Para arzındaki değişimin kurlar üzerinde güçlü bir etkisi olduğu da görülmüştür. Bu bulgular, para politikalarının etkinliğinin düştüğünü ve enflasyonist sürecin daha da şiddetlenebileceğini göstermektedir., After a long period of price stability, Turkey has started to experience inflationary pressures again. Due to the increasing inflation rates after 2017, the currency substitution process accelerated. The exchange rate shocks experienced in the recent period has accelerated the flight from the national currency, and the demands of economic units for both foreign currency and consumption have increased. These developments led to the questioning of the possibility of increasing inflationary pressures to evolve into hyperinflation. In this context, the aim of the study is to econometrically analyze the hyperinflationary dynamics in Turkey. The model developed by Moosa (2000) to analyze the German hyperinflation in the 1920s was adapted for Turkey. The parameter estimates obtained for Turkey were compared with those of the original model and it was determined that the value measurement and storage functions of the national currency weakened. It has also been observed that the change in money supply has a strong effect on exchange rates. These findings show that the effectiveness of monetary policies has decreased and the inflationary process may become stronger.

In this study, the possibility of hyperinflation in Turkey, which has been experiencing increasing inflationary pressures and a strong currency substitution process after 2017, is empirically investigated. Based on Cagan's (1956) postulates on hyperinflation, the dynamics of the inflation process is analyzed, assuming that negative inflation expectations increase the velocity of money and the flight from the national currency. Under the assumption that the expectations are rational, the parameters of the money demand function, the velocity of money function and the price equation are estimated using the maximum likelihood estimator. The results show that expected inflation affects real money demand negatively and strongly. As inflation rate increases, the flight from national currency or currency substitution accelerates. Due to increasing inflationary pressures, exchange rate movements stimulate the velocity of money more than interest rates. The store of value function of the national currency has decreased significantly. As the process continues at this pace, the probability of hyperinflation will increase over time Bu çalışmada, 2017 sonrasında artan enflasyonist baskılar ve güçlü bir para ikamesi süreci yaşanan Türkiye’de hiperenflasyon yaşanma olasılığı deneysel olarak araştırılmaktadır. Cagan’ın (1956) hiperenflasyon konusundaki önermeleri temel alınmış, olumsuz enflasyon beklentilerinin milli paradan kaçışı ve dolaşım hızını arttırdığı varsayılarak enflasyon sürecinin dinamikleri analiz edilmiştir. Beklentilerin rasyonel olduğu varsayımı altında, para talebi fonksiyonu, dolaşım hızı fonksiyonu ve fiyat denkleminin parametreleri en yüksek olabilirlik tahmincisi kullanılarak tahmin edilmiştir. Sonuçlar, beklenen enflasyonun reel para talebini negatif ve güçlü bir şekilde etkilediğini göstermiştir. Enflasyon oranı arttıkça, milli paradan kaçış veya para ikamesi hızlanmaktadır. Enflasyonist baskılar arttığından, kur hareketleri dolaşım hızını faiz oranlarından daha fazla uyarmaktadır. Milli paranın değer saklama işlevi önemli oranda düşmüştür. Süreç bu hızıyla devam ettikçe, hiperenflasyon olasılığı zamanla artacaktır

In this paper, a reserve money demand model is tried to be constructed for the Turkish economy. Using contemporaneous multivariate co - integration methodology for the investigation period 1987Q1 - 2007Q3 of the quarterly observations, we find that the real income elasticity of money demand is highly greater than unity which means that there exists an ongoing monetization process with regard to the increases in the real income in the economy. The most important alternative cost against the real money holdings seems to be the expected depreciation rate of the domestic currency against the exchange rate. Such a finding reveals the importance of currency substitution phenomenon dominated in the economy when the economic agents determine the motives of demand for monetary balances. Furthermore, a critical finding estimated in the paper is that domestic inflation has a weakly exogenous characteristic in the money demand variable space which requires no dynamic error correction model constructed on domestic inflation as a function of the excess money demand taken place under the money market disequilibrium conditions.

URL: http://dergipark.gov.tr/susead/issue/28424/302705, Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için M2 geniş kapsamlı parasal büyüklüğü üzerine kurulan bir para talebi modeli elde para tutumuna karşı çeşitli almaşık maliyet unsurları dikkate alınarak portföy temelli bir yaklaşım içerisinde incelenmektedir. Aynı dereceden bütünleşik değişkenlerin çok değişkenli eş-bütünleşim tahmin yöntemi kullanılarak incelenmesi şeklinde elde ettiğimiz tahmin sonuçları uzun dönem para talebi değişken uzayı içerisinde kuramsal beklentilerle uyumlu eş-bütünleşik bir vektörün bulunduğunu göstermiştir. Para talebine karşı başlıca almaşık maliyet unsurları ekonomi içerisinde yerleşik para ikamesi olgusunun önemini ortaya koyan yerli paranın değer kayıpları ve hisse senedi fiyatlarındaki gelişmeler şeklinde bulunmuştur. Ayrıca, bulgularımız yurtiçi enflasyonun zayıf dışsal bir özellik taşıdığını göstermiş ve yurtiçi enflasyona yol açan temel etkenlerin para talebi değişken uzayı dışında belirlendiği sonucuna ulaşılmıştır., In this paper, a money demand model upon M2 broad monetary aggregate for the Turkish economy is examined in a portfolio-based approach considering various alternative cost measures to hold money. Employing multivariate co-integration methodology of same order integrated variables, our estimation results indicate that there exists a theoretically plausible co-integrating vector in the long-run money demand variable space. The main alternative costs to demand for money are found as the depreciation rate of domestic currency and the course of equity prices, for which the former brings out the importance of currency substitution phenomenon settled in the economy. Besides, we find that domestic inflation carries a weakly exogenous characteristic and conclude that the main factors leading to the domestic inflation are determined out of the money demand variable space.

Paranın gelir dolanım hızı, birim paranın kaç defa el değiştirmesi sonucu mevcut gelirin oluştuğunu gösterir. Bu yönüyle, para stoku ile gelir akımı arasındaki ilişkiyi ortaya koyan önemli bir göstergedir. Doğrudan kontrolü mümkün olmadığı için dolanım hızının etkilenmesi, onu belirleyen değişkenlerin tespit edilmesi vasıtasıyla gerçekleştirilebilir. Bu faktörlerin bilinmesi, iktisat politikasının belirlenmesi bakımından da önemlidir. 1600'lü yıllardan beri tartışılan dolanım hızının uzun süre boyunca, zaman içinde değişme hızı çok yavaş olan bir takım kurumsal faktörler tarafından belirlendiği ileri sürülmüş ve istikrarlı (sabit) bir yapıya sahip olduğu kabul edilmiştir. Geleneksel yaklaşımlar çerçevesinde milli gelirin ve faiz oranının bir fonksiyonu olarak ele alınan dolanım hızı, zamanla sergilediği oynaklık sonucu daha detaylı incelenmeye başlanmış ve bu oynaklığın ortaya çıkmasında dünyada görülen finansal yeniliklerin bir payının olduğu öne sürülmüştür. Ayrıca gelişmiş kapitalist ülkeler dışında kalan ülkelerde görülen para ikamesi olgusunun, ulusal paraya olan talebi etkileyerek, dolanım hızı üzerinde belirleyici olduğu da ileri sürülmektedir. Türkiye üzerine yapılan bu çalışmada da, paranın gelir dolanım hızının hem milli gelir ve faiz gibi geleneksel faktörlerden, hem de finansal yenilikler ile para ikamesi olgusu gibi çağdaş faktörlerden etkilendiği düşünülerek, ilgili değişkenlerle arasındaki uzun dönemli ilişki, Johansen Eşbütünleşme Testi ile sınanmıştır. Çalışmanın sonucunda, uzun dönemde gelir ve faiz oranı gibi geleneksel değişkenlerle dolanım hızının aynı yönde hareket ettiği görülmüştür. Para ikamesini temsilen modele eklenen döviz kuru değişkeni de dolanım hızıyla aynı yönde hareket etmektedir ve bu durum para ikamesinin var olduğuna işaret etmektedir. Finansal yenilikleri gösteren, kredi kartıyla yapılan toplam işlem hacmi değişkeninin ise dolanım hızıyla ters yönde hareket ettiği sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar kelimeler: Para talebi, paranın gelir dolanım hızı, finansal yenilikler, para ikamesi, Johansen eşbütünleşme analizi. The income velocity of money refers to how many times money passes from one holder to the next to form the current income. Therefore, it is an important indicator to demonstrate the relation between the money stock and income stream. As the direct control is not possible, impact of velocity of circulation can be realized after determining the variables affecting it. Being aware of such factors is also crucial for determining the economy policy. The velocity of money, which has been in discussion since 1600s, is asserted to be formed by a set of corporate factors with very low velocity of change and agreed to have a stable structure. The velocity of circulation treated as a function of national income and rate of interest within the framework of the traditional approaches started to be investigated in detail as a consequence of the volatility in time and it was asserted that the recent financial innovations in the world have a part in emergence of such volatility. Moreover, it is argued that the currency substitution seen in the countries other than the capitalist developed countries impacts the demand to the national currency and becomes determinative on the velocity of money.In this study focusing on Turkey, the long term relation of money with the relevant variables was tested by Johansen Cointegration Test, considering that the income velocity of money is affected both from the traditional factors such as national income and interest rate and modern factors such as financial innovations and the fact of currency substitution. It was observed at the end of the study that the velocity of circulation goes in the same direction with the traditional variables such as income and rate of interest in the long term. Exchange rate variable added to the model to represent the currency substitution also goes parallel and this condition signs that currency substitution exists. And it was concluded that the variable of total trading volume with credit cards, which indicates the financial innovations, reverses the velocity of circulation.Keywords: Money demand, income velocity of money, financial innovations,money substitution, Johansen cointegration analysis. 148

In this paper, a reserve money demand model is tried to be constructed for the Turkish economy. Using contemporaneous multivariate co - integration methodology for the investigation period 1987Q1 - 2007Q3 of the quarterly observations, we find that the real income elasticity of money demand is highly greater than unity which means that there exists an ongoing monetization process with regard to the increases in the real income in the economy. The most important alternative cost against the real money holdings seems to be the expected depreciation rate of the domestic currency against the exchange rate. Such a finding reveals the importance of currency substitution phenomenon dominated in the economy when the economic agents determine the motives of demand for monetary balances. Furthermore, a critical finding estimated in the paper is that domestic inflation has a weakly exogenous characteristic in the money demand variable space which requires no dynamic error correction model constructed on domestic inflation as a function of the excess money demand taken place under the money market disequilibrium conditions. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için bir rezerv para talebi modeli oluşturulmaya çalışılmaktadır. Üçer aylık gözlemleri dikkate alan 1987Q1-2007Q3 inceleme dönemi için çağdaş çok değişkenli eş-bütünleşim yöntemi kullanılarak elde ettiğimiz bulgular para talebinin reel gelir esnekliğinin birim değerden oldukça yüksek olduğunu göstermekte ve ekonomide reel gelir sürecindeki artışla ilgili olarak süregelmekte olan parasallaşma olgusunun varlığını ifade etmektedir. Reel para tutumları karşısındaki en önemli almaşık maliyet unsuru yerli paranın döviz kuru karşısındaki beklenen değer kaybı olarak gözükmektedir. Bu tür bir bulguysa iktisadi birimler parasal büyüklük tutumlarıyla ilgili güdülerini belirlerken ekonomide yerleşik para ikamesi olgusunun önemini ortya koymaktadır. Ayrıca, çalışmada elde edilen kritik bir bulgu para piyasası dengesizlik koşulları altında meydana gelen para talebi fazlası üzerine koşullandırılmış dinamik bir hata düzeltme modelini gereksiz kılacak bir şekilde yurtiçi enflasyonun para talebi değişken uzayında zayıf dışsal bir yapıya sahip olmasıdır.

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı, Bu çalışmanın ana amacı, yerli para birimlerinin fonksiyonlarının yabancı para birileri tarafından yerine getirilmesi olarak tanımlanan para ikamesinin ortaya çıkış koşullarının ve etkilerinin Türkiye ekonomisi açısından araştırmaktır. Türkiye ekonomisinde para ikamesi için gerekli koşulların oluşmasına rağmen, liberalizasyon sürecinin yaşanmaması nedeniyle 1980 yılına kadar bu yönde bulguların olmadığı gözlenmiştir. 24 Ocak 1980 kararları ile birlikte, özellikle finansal liberalizasyonun sağlanması ve yaşanan enflasyonist sürecin etkileriyle, Türkiye ekonomisinde para ikamesinin meydana geldiği görülmektedir. 1990-2002 arası için yapılan ekonometrik çalışmanın ışığı altında Türkiye'de para ikamesin açısından birinci ana faktörün reel döviz (dolar) kurundaki artışların olduğu ve ikinci ana faktörün de yaşanan enflasyon olgusu olduğu tespit edilmiştir., The Effects of Currency Substitution on Turkish Economy Abstract The main purpose of this study is to investigate the causes and results of currency substitution for the 1990-2002 period in Turkey. It is argued that currency substitution has not been occured until 1980. Due to financial liberalization and high inflation, currency substitution is occured for 1990-2002. Estimation results show that the main factors for the currency substitution are the increases in real exchange rates and high inflation in Turkey.

ÖZETBretton Woods sisteminin çökmesiyle birlikte sabit kur sisteminden esnek kur sistemine geçilmis ve para ikamesi ile ilgili çalismalar iktisat literatürüne girmeye baslamistir. Bu konu gerek gelismis ülkelerde gerekse de gelismekte olan ülkelerde tartisilmaya baslanmistir. Ancak para ikamesinin taniminda tam bir birlik saglanamamistir. Para ikamesi yabanci paranin, yerli paranin yerine deger saklama araci, hesap birimi olma ve degisim araci fonksiyonlarini üstlenmesi olarak tanimlanmaktadir. Gelismis ülkelerde yasanan para ikamesi simetrik bir seyir izlemistir. Ancak gelismekte olan ülkelerin ulusal paralari diger ülkeler tarafindan talep edilmedigi için bu ülkelerde para ikamesi asimetrik bir hal almistir. Bu ülkelerde para ikamesinin önemli bir makro ekonomik soruna dönüsmesinde söz konusu ülkelerin yüksek enflasyonun hakim oldugu ekonomik yapilarinin rolü büyüktür.Para ikamesi ekonominin makro dengeleri üzerinde olumsuz etkilerde bulunarak, uygulanan talep politikalarinin etkinligi azaltmaktadir. Makro düzeydeki en önemli etkisi ise hükümetlerin elde edecekleri enflasyonist finansman gelirleri üzerinde görülmektedir.Para ikamesi, 1970’li yillarin baslarinda Latin Amerika’da yapilan mali reformlarla birlikte ortaya çikmis ve geçen 30 yillik sürede önemli bir olgu haline gelmistir. Dogu blokunun yikilmasindan sonra bu bloktaki ülkeler reform paketlerini yerine getirdi. Bunun sonucunda, olusan enflasyonist çevrede Latin Amerika’da oldugu gibi para ikamesi, bu bölgede de ortaya çikmistir. Türkiye ise bu olguyla 1980’li yillarda yasanan liberallesmeyle birlikte tanismistir. Kambiyo rejiminde yapilan yeni düzenlemelerle birlikte kisilerin döviz bulundurmalari ve döviz tevdiat hesabi açmalari imkani taninmistir. Böylece Türk Lirasinin fonksiyonlari yabanci paralar tarafindan ikame edilmeye baslanmistir. AbstractPegged exchange regime has been established when the Bretton Wood system failed and the works of currency substitution began to take place in the literature of economics. Although, this topic is discussed in developed and developing countries, there is no common definition of currency substitution. Currency substitution is generally defined as the replacement of domestic currency with foreign currency by taking on the functions of store of value, unit of account, medium of exchange. In the developed countries currency substitution has followed a symmetrical path but the domestic currency of the developing countries is not demanded by other countries so that the currency substitution is asymmetric. Because of having high inflation, in the developing countries, the currency substitution becomes a macro economic dilemma.Currency substitution decreases the effects of demand policies by chancing the balances of macro economy. The most important macro scale effect is on the inflationist financial income of the government.Currency substitution appeared in 1970’s with the fiscal reform in Latin America and in 30 years it became an important case. After the break down of Eastern European Bloc, these countries carried out reform packages. Thus, as in the Latin America, currency substitution appeared in this inflationist environment. Turkey faced this fact when the liberalization period in the 1980’s. With the adjustments on foreign exchange regime, it is allowed to carry foreign currency and having foreign currency deposits. In this way, the functions of Turkish currency has been substitute by foreign currencies.

Ülkemizde yaklaşık son yirmi yıldır en önemli ekonomik sorun yüksek enflasyon olmuştur. Tasarruf sahiplerinin ellerinde bulundurdukları servetin değeri enflasyon karşısında eridiğinden, tasarruflarını enflasyon vergisinden korumak isteyen tasarruf sahipleri, para ikamesine giderek, Türk Lirası yerine ya da onunla birlikte yabancı para ve/veya yabancı para cinsinden mevduat bulundurmaya başlamışlardır. Bunun sonucu olarak Türk Lirasına olan talep ve hükümetin para yaratarak elde ettiği gelirde bir azalma beklenir. Bu çalışmada 1986-1999 döneminde Türkiye’de para ikamesi ve para yaratma gelirlerinin seyri incelenmiştir. Inflation has been one of the major problems of Turkish economy for over twenty years. Even though monetary authorities claim that their major task is to figth inflation, high inflation rates provide money creation revenues for governments. However, the real value of Turkish Lira holdings of residents erodes, encouraging them to substitute the quickly depreciating Turkish Lira with a strong currency. When there is currency substitution in an economy, the demand for domestic money is expected to decrease. This, in turn, may lead to a reduction in the money creation revenues of the monetary authorities. In this study currency substitution and money creation revenues in Turkey are examined for the time period 1986- 1999.

In this study, Shopping Costs version of Money Services Model constructed by Ratti and Jeong (1994) was applied to Turkish monthly data for the period of 1989:011999:12. Since structural break is founded in the data, cointegration analysis and error correction model are employed in the light of structural break. According to the empirical finding, it is founded that one of the sources of currency substitution is reel exchange rate uncertainty in Turkey, Bu çalışmada, Ratti ve Jeong (1994)’ın Alışveriş Maliyetleri Parasal Hizmet Modeli, 1989:01-1999:12 dönemlerini kapsayan Türkiye’nin aylık verilerine uygulanmıştır. Veri setinde yapısal kırılma tespit edildiğinden eşbütünleşme ve hata düzeltme modelleri, yapısal kırılma dikkate alınarak uygulanmıştır. Elde edilen ampirik bulgulara göre, Türkiye’de reel döviz kurunun para ikamesinin kaynaklarından biri olduğu yönünde deliller ortaya konmuştur