Search

One of the most challenging parts of our surveys on the road network in Lycia and Pamphylia has been to understand the borders of Lycia and Pamphylia. The Pataran Road Monument does not provide any information about the region between Phaselis and Attaleia, except for the road from Onobara to the "sea". In addition, we do not know much about the historical geography of this coastline. Although the available data draw a certain general picture, our epigraphic data for settlements such as Tenedos, Lyrnessos, Thebe, Olbia, which some literary texts indicate to be in this area, were not sufficient to determine the localisation of these places. However, some new data and the re-evaluation of the data gave us the opportunity to go a little further and led us to reach some conclusions such as Tenedos was located in Hayıtlıgöl and Olbia cannot be localised in Kemer/Çalış Mountain. In this context, a partial re-evaluation of this coastline is made in this article., The second version has been updated due to a misspelling.

Although famed for its well-known ancient cities, Pamphylia, located in southern Asia Minor and roughly corresponds to the present-day Antalya plain, also harbours numerous minor sites that can be defined as rural settlements. Despite some of the rural settlements in the region have been researched mainly through surface surveys, the majority of rural sites and the rural settlement patterns in the region have not been investigated or discussed at a regional scale so far. Therefore, this study aims to summarise and evaluate the current state of archaeological evidence in Pamphylian countryside and investigate the regional rural settlement patterns in Pamphylian cultural sphere and agricultural aspects of these patterns, using geographic information systems (GIS) based spatial analysis techniques and statistical analyses. The GIS-based applications used in this study include raster terrain analysis, nearest neighbour analysis, and cost surface analysis. These applications are used to process and analyse the spatial relationship between the rural sites and the following datasets: elevation, slope percentage, proximity to hydrologic units, ancient road network and major towns in the study area. Following the processing of the datasets in GIS, these datasets are examined through descriptive statistics and tested with the Kolmogorov Smirnov Goodness-of-fit test (KS-test). As a result of conventional investigations, spatial and statistical analyses of the datasets, this study has enabled us to determine that the rural site distribution in Pamphylia reflects certain locational patterns at a regional scale, the region mainly consists of agriculturally oriented settlements, and the rural site distribution in the region seems to have been shaped in harmony with various environmental and anthropogenic factors in order to obtain maximum benefit from arable land.

“İmparator kültü” kavramı kişinin öldükten sonra veya henüz hayattayken tanrılaştırılarak kültünün kurulması anlamına gelir. Kişinin tanrılaştırılmasının ilk örnekleri M.ö. III. binyılda Eski Doğu medeniyetlerinde görülür. Kişinin tanrılaştırılması Helen kültüründeki “kahraman kültü” ve “kurucu kültü” geleneği sayesinde gelişerek III. Aleksandros zamanında “hükümdar kültüne” dönüşür. Roma’nın Küçük Asya’ya yayılmasıyla birlikte Romalılar için kurulan kültler, imparatorluk rejimine geçilmesiyle imparator için kurulmaya başlar ve günümüzde Teke yarımadası ile sınırlanan Lykia ve Antalya ilini içine alan Pamphylia bölgelerinde Iulius–Claudiuslar hanedanına mensup imparatorlar için pek çok kült kurulur. Bu çalışmamızda Lykia ve Pamphylia tarihiyle ilgili genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra Caesar’dan başlayarak Iulius–Claudiuslar hanedanına mensup imparatorların “imparator kültüne” dair düşüncelerine ve O’nlar için kurulan kültlere temas edilmiştir. The term “emperor cult” refers to the establishment of a cult through the deification of a person after death or while still alive. The first examples of the deification of a person are found in the Ancient Eastern civilizations in the third millennium BC. The deification of the person develops thanks to the tradition of the “hero cult” and the “founder cult” in the Hellenic culture and turns into a “ruler cult” in the III. Alexandros period. With the expansion of Rome in Asia Minor, the cults established for the Romans began to be established for the emperor with the transition to the imperial regime, and many cults were established for the emperors belonging to the Julio–Claudian dynasty in the regions of Lycia and Pamphylia, which today border by the Teke Peninsula and include the province of Antalya. In this study, after a general evaluation of the history of Lycia and Pamphylia, the views of the emperors of the Julio–Claudian dynasty on the “emperor cult” and the cults established for them are discussed.

Pamphylia Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olan Sillyon’da son zamanlarda artan çalışmalara paralel bir biçimde, kent ve bölge tarihine dair önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Sillyon antik kenti, Pamphylia Ovası’ndaki kayalık bir tepe üzerinde kurulmuş ve bu topografik yapı kent karakterini belirlemiştir. Yerleşmenin doğal korunaklı yapısı ve coğrafik konumu kendisini tarih boyunca savunmasıyla ön planda olan bir kale-kent haline getirmiştir. Sillyon için stratejik açıdan oldukça önemli olan bu görünüm, savunma yapıları ile desteklenmiş ve doğal yapıyla savunma sistemleri birleştiğinde, kent ele geçirilmesi oldukça güç bir askeri alan haline gelmiştir. Nitekim bu durum, makalenin konusunu oluşturan kentteki Ares kültünün varlığı bağlamında da etken bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Bilindiği üzere Ares/Mars, askeri karakteri olan, savaş veya savunmayla ilişkilendirilen bir tanrıdır. Kentin nümismatik verilerinden hareketle Ares kültünün MÖ 4.-3. yüzyıldan Roma İmparatorluk Dönemi’nin geç evrelerine kadar yoğun bir şekilde görüldüğü söylenebilir. Hatta bu kült, MS 2. yüzyıl ile MS 3. yüzyılın başı aralığında Mars Ultor ikonografisi ile karşımıza çıkmaktadır. Dahası, Klasik Dönem’de kentte bir Pers garnizonunun olması, Hellenistik Dönem’de güçlü bir savunma sisteminin inşa edilmesi ve terk edildiği döneme kadar savunma yapılarının işlevselliği, Ares kültü için önemli veriler olarak değerlendirilmelidir. Sillyon’un taşıdığı askeri misyon, Ares’i hem kent halkı hem de özellikle kentteki askerler için gücüne ve desteğine her daim ihtiyaç duyulan bir inanç yapmış olmalıdır. Bu makalede, mevcut verilerden hareketle Ares’in kent tarihindeki görünümü ele alınmaktadır. Yaklaşık 700 yıl boyunca kesintisiz bir şekilde kent pantheonunda saygı duyulan bir karakter olarak karşımıza çıkan Ares’in Sillyon’daki varlığı tüm detaylarıyla ortaya konulmaktadır., In parallel to recently increasing research at Sillyon, an important city of Pamphylia, important results have been attained regarding the history of the city and the region. The ancient city of Sillyon was founded on top of a rocky hill and this topographic fabric has determined the urban character. Naturally protected location and its geographic position paved the way for the city to be a fortress-city, always on the stage with its defense through history. This character was of great importance for Sillyon and it was supplemented with structures for defense; thus, the city became difficult to be seized when the natural fabric and defense system were compounded. Nevertheless, this situation is considered an effective element with regards to the existence of the cult of Ares in the city. As widely known, Greek Ares, or Roman Mars, was a deity with military character and connected with wars or defense. Based on numismatic evidence from the city, the cult of Ares is attested intensively from the 4th-3rd century BC through the late phases of Roman Imperial period. Ares is even attested with Mars Ultor iconography in the 2nd century – beginning of 3rd century AD. Furthermore, that a Persian garrison was positioned at the city in the Classical period, that a strong defense system was built in the Hellenistic period and that the defense structures retained their function until the site was abandoned need to be taken into consideration for the cult of Ares. Military mission of Sillyon must have made Ares a faith whose might and support were always needed both by the locals and the troops in the city. This article deals with how Ares was seen through the history of the city. The presence of Ares, who was venerated in the city’s pantheon for about seven centuries uninterruptedly, is explored in all details.

The links between language, society and history are patent. Pamphylia illustrates perfectly this fact. At the end of the second millenary Greeks settled in a Luwian area and the Greek dialectal documents reflect 1) the various Greek waves which colonized the region, and 2) the genesis of the Pamphylian society. About these two questions, linguistics are today the sole tool which enables to write the history of the country until the Hellenistic period., Les liens entre langue, société et histoire ne sont plus à démontrer. Pour les illustrer, la Pamphylie est un véritable petit laboratoire. Les Grecs se sont installés là sur une terre louvitophone, qui appartenait à un royaume vassal de l’Empire hittite à la veille de son effondrement. L’analyse de la langue et de l’onomastique des documents grecs dialectaux qui nous sont parvenus permet : 1) de détecter les différentes ondes migratoires grecques, actrices de la colonisation ; 2) d’esquisser la genèse de la société pamphylienne : dans les villes au moins, relative osmose des populations grecque et indigène, avec constitution d’une authentique culture gréco-anatolienne, qui pourrait avoir survécu jusqu’aux abords du début de notre ère. Sur ces deux points essentiels, actuellement la linguistique est pratiquement le seul outil dont on dispose pour écrire l’histoire de la province jusqu’à l’époque hellénistique., Brixhe Claude. Le peuplement de la Pamphylie ou la langue comme outil de l’histoire. In: Sources, Histoire et Editions. Les outils de la recherche. Formation et recherche en science de l'Antiquité. Besançon : Institut des Sciences et Techniques de l'Antiquité, 2021. pp. 11-18. (Collection « ISTA », 1521)

Burada sunulan çalışma, 2018 yılında Perge antik kentinde sürdürülmüş olan proje kapsamında elde edilen verilerin bir kısmını içermektedir. 91 adet yazıt fragmanının ele alındığı söz konusu çalışmada “Tamamlama Önerisi Sunulabilen Parçalar” başlığı altında 30; “Sınıflandırılamayan Fragmanlar” başlığı altında ise 61 fragman değerlendirilmiştir. Üçüncü başlık altında ise isim ve terim kayıtlarına ilişkin bir dizin oluşturulmuştur. Burada sunulan fragmanların çoğu ya konteyner-depolarda ya da Eski Alman Barakası olarak adlandırılan Doğu Sütunlu Caddenin güney ucundaki taş tarlasında yer almaktadır. Tüm yazıtlarda genel tarihlemeler, aksi belirtilmediği sürece, harf karakterlerine göre yapılmıştır.

Burada sunulan çalışma, 2018 yılında Perge antik kentinde yapılan çalışmaların bir kıs­mını içer­mek­tedir. Burada toplamda 95 adet yazıt fragmanı kayda alınarak değerlendirilmiş olup bu yazıt parçaları üç baş­lık altında incelenmiştir. Bunlardan ilk 27 adeti, nitelikli ve tamamlama önerisi sunulabilen frag­manları barın­dıran “Tamamlama Önerisi Sunulabilen Parçalar” başlığı altında toplanırken 68 adeti “Sınıflan­dırılamayan Frag­man­lar” başlığı altında kayda alınmıştır. Üçüncü başlık ise kaydedilen yazıtlara ilişkin bir dizin sunmaktadır. Eski Alman Barakası’nda yer alan, son dönem kazılarında Doğu Sütunlu Cadde çalışma­larının güney kısmında bulu­nan taş tarlasındaki eserler doğu-batı sütunlu caddeden toplanarak getirilmiş olduğu için buluntu yerleri tam olarak bi­linmemektedir. Tüm yazıtlarda genel tarihlemeler, aksi belirtilme­diği sürece, harf karakterlerine göre yapılmış­tır.

Bu çalışmanın amacı Küçük Asya'nın güneyinde yer alan Pamphylia'nın kültlerini ve dinsel yaşamını değerlendirmektir. Tez arkeolojik ve yazılı kaynaklara dayanarak bölgenin panteonu, kutsal peyzajı, festivalleri, tören ve ritüel uygulamaları, din görevlileri ve dini mimarisi gibi çeşitli yönleri kapsamaktadır. Bu kaynaklar Pamphylia'nın dinsel yaşamındaki gelişmeleri ve değişiklikleri anlamak için Arkaik Dönem'den Geç Antik Çağ'a kadar incelenecektir. Tezin kapsamını oluşturan başlıca yerleşimler Attaleia, Magydos, Sillyon, Perge, Lyrboton Kome, Aspendos ve Side'dir, ancak daha geniş bir bağlam oluşturmak için batı ve doğu sınırlarında yer alan şehirler de çalışmaya dâhil edilmiştir. Arkeolojik kazılar ve araştırmalar, kentlerin tarihi ve kent gelişimi hakkında çok fazla bilgi ortaya koymasına rağmen, bölgedeki kültler henüz kapsamlı bir şekilde incelenmemiştir. Bölgenin dini hayatı hakkında toplanan kanıtlar Pamphylia'nın daha geniş tarihsel çerçevesi içinde yorumlanmaktadır. Bu nedenle, Pamphylia'daki kült faaliyetleri ve dini yaşam için mevcut olan tüm maddi ve yazılı kanıtlarla ilgili ilk çalışma olacaktır. The aim of this study is to evaluate the religious life of Pamphylia, a region situated in the southern part of Asia Minor. The thesis investigates various aspects, such as the pantheon of the region, sacred landscapes, festivals, ritual practices, religious personnel, and religious architecture based on archaeological, iconographic, numismatic and written sources. These sources are examined from the Archaic period to the Late Antiquity in order to understand the diachronological developments and changes in the religious life of Pamphylia. The principal settlements that constitute the scope of the thesis are Attaleia, Magydos, Sillyon, Perge, Lyrboton Kome, Aspendos, Lyrbe and Side; however, the cities that are situated on the western and eastern borders of the region according to ancient authors, such as Phaselis, Syedra, Korakesion are also included to establish a broader context. Although archaeological excavations and surveys have revealed a lot of information regarding the history and urbanistic development of the cities, the cults and religious practices of the region from the cities and the countryside have not been studied comprehensively yet. The evidence collected concerning the religious life of the region is interpreted within the broader historical framework of Pamphylia. As such, it is the first study dealing with the entire body of material and written evidence available for the cultic activities and religious life in Pamphylia. 675

The two famous metrical epitaphs engraved on the tomb of the Roman senator Maiorinus at Buṣr al-Ḥarīri, in southern Syria, have been included in 2014 in the fifteenth volume of the Inscriptions grecques et latines de la Syrie (IGLS), devoted to the Trachon Plateau. Both texts are republished here and commented on in light of a reappraisal of the Greek epigram, according to which the deceased was the relative or colleague of a “Kertos, very loyal to the emperors and irreproachable.” Just like Maiorinus, who ended his career as a prefect of the praetorium in the East, Kertos (Certus) turns out to have been a senior official of the Roman state, who served under several emperors in the first half of the fourth century AD, probably Constantine and Constantius II. The same man also seemingly appears in the funerary epigram of a lawyer from Kolybrassos in Pamphylia. According to this poem, he may have held in civil administration a position higher than that of a provincial governor, perhaps as count of the East. The study of his career path and networks hints at the social and political rise of a distinguished family originating from the north of the Roman Provincia Arabia in Late Antiquity., Les deux célèbres épitaphes métriques gravées sur le tombeau du sénateur romain Maiorinus à Buṣr al-Ḥarīri, dans le sud de la Syrie actuelle, ont été reprises en 2014 dans le quinzième tome des Inscriptions grecques et latines de la Syrie (IGLS), consacré au plateau du Trachôn. Ces documents sont ici republiés et commentés à la lueur d’une nouvelle lecture de l’épigramme grecque, selon laquelle le défunt serait le parent ou le collègue d’un certain « Kertos, très fidèle aux empereurs et irréprochable ». Tout comme Maiorinus, qui a fini sa carrière comme préfet du prétoire en Orient, Kertos (Certus) se révèle ainsi avoir été un haut fonctionnaire de l’État romain, qui a servi sous le règne de plusieurs empereurs dans la première moitié du IVe siècle après J.-C., sans doute Constantin et Constance II. Le même homme semble également mentionné dans l’épigramme funéraire d’un juriste de Kolybrassos, en Pamphylie. D’après ce poème, il a pu occuper dans l’administration civile un poste supérieur à celui d’un gouverneur provincial, peut-être celui de comte d’Orient. L’étude de son parcours et de ses réseaux laisse entrevoir l’ascension sociale et politique d’une famille de notables originaire du nord de la province romaine d’Arabie dans l’Antiquité tardive.

Bu çalışmada, Anadolu'da Erken Hıristiyanlık Döneminde inşa edilen ve 4.-6. yüzyıllar arasına tarihlenen vaftizhaneler, Kilikia, Pamphylia ve Lykia Bölgeleri örnekleriyle konu edilmiştir. Vaftiz, Hıristiyan sakramentlerinden birisidir ve bir insanın Hıristiyan olabilmesi için vaftiz olması şarttır. Bu ritüelin belirli kuralları vardır ve bu kuralların doğru uygulanması, ayin için bir gerekliliktir. Kilise babaları ve teologlar, erken dönem vaftiz ayini hakkındaki çalışmalarıyla ritüelin içeriğine dair yazılar kaleme almıştır. Bu yazılardan yola çıkarak ayininin, bölgesel anlamda küçük farklılıkları olduğu öğrenilir. Vaftiz ayininin gerçekleştirildiği yer olan vaftizhaneler, çeşitli plan tiplerinde inşa edilmiştir. Anadolu'daki vaftizhanelerin planları; kare, kareye yakın dikdörtgen, iki nefli, dıştan kare içten tetrakonch, içten ve dıştan trikonch, dıştan kare içten çokgen, kompleks (üç bölümlü) ve bazilikaldir. Bu vaftizhaneler kentlerde tek örnekle temsil edilebildiği gibi, manastır, haç merkezi, piskoposluk sarayı vb. yapı topluluğu içerisinde de yer alabilirler. Anadolu'da inşa edilen vaftizhanelerin vaftiz tekne/havuzları genellikle haç planlıdır. Bunun yanı sıra üç yapraklı yonca, dört yapraklı yonca, yuvarlak ve kare vaftiz tekne/havuzları da mevcuttur. Bu mimari ögeler, monoblok olarak mermer ve taştan yapılabildiği gibi, tuğla ve taştan örülerek mermer ve taş levhalarla da kaplanabilirler. Vaftiz tekne/havuzlarının boyutları, basamak sayıları ve iniş-çıkış yönleri değişiklik gösterir. Belirli bir standartta inşa edilmeyen bu yapılar, yine de bölgesel olarak benzer donanımlara sahiptir. Vaftiz ritüelindeki değişiklikler, 6. yüzyıl sonrasında vaftizhaneleri işlev dışı bırakmıştır. Ritüelin, suya dalmak yerine su serpmek yoluyla uygulanmaya başlanması, vaftiz ayinin kilisenin içerisinde taşınabilir ögelerle yapılmasına neden olmuştur. Anahtar Kelimeler: Vaftiz, Litürji, Anadolu, Vaftizhane In this study, the baptisteries that were built in Anatolia during the Early Christianity Period and that have been dated between the 4th and 6th centuries are researched with examples from Cilicia, Pamphylia, and Lycia. Baptism is a Christianity sacrament and a person must be baptized to become a Christian. This rite has certain rules and correctly practicing these rules is requirement for this ritual. Church fathers and theologians wrote out articles regarding the rite's content in their studies on the early period rite of baptism. Based on these articles, we learn that the rite has minor differences in regional terms.The baptisteries, where the baptism ritual is performed, are built in various layout types. The layouts of Anatolia baptisteries are square, square-shaped rectangle, two-nave, externally square and internally tetraconch, internally and externally triconch, externally square and internally polygonal, complex (three-section), and basilical. These baptisteries can be represented by a single example in the cities, or they can be located in a monastery, centers of pilgrimage, bishopric palace, etc... building groups. The baptismal fonts/pools built in Anatolia are generally cross-shaped. Besides, there are three-leaf clover, four-leaf- clover, circular, and square baptismal fonts/pools. These architectural objects can be monolithically built from marble or stone or they can be walled from brick or stone and sided with marble and stone slabs. Dimensions, step numbers, and ascending - descending directions of baptismal fonts/pools vary. These structures are not built in a certain standard and they, again, have similar facilities regionally. Changes to the rite of baptism resulted in the obsolescence of baptisteries following the 6th century. Performing the rite via aspersion rather than immersion in water led to the performance of the rite of baptism inside the church by means of movable objects. Keywords: Baptism, Liturgy, Anatolia, Baptistery 395

International audience; Astragaloi appear frequently on Greek coins as one of a range of subordinate symbols, which demarcate individual issues within larger series. More significant are the rarer cases where astragaloi appear as the main type, or as an invariable or regular sub-type. Within Asia Minor such cases are confined, with few exceptions, to a region stretching from Cilicia/Cyprus to Lycia, and to a cluster of cases in and near western Ionia, where the common denominator seems to be proximity to the oracle at Claros. In both regions astragalomancy is attested in other sources. Most of the coins concerned date from the late fifth to the early third centuries BCE, especially the first half of the fourth century; then there is a gap until the Severan period and later when several cities depict on coins children playing astragaloi before a cult-statue. In both regions astragaloi usually appear as main types on small silver denominations and on bronze coins, and not on larger silver denominations. Both phenomena at present elude convincing explanation.At Kalchedon on the Bosporus, which had an oracle of Apollo, an astragalos appears as the main obverse type on some small, rare, fourth century bronzes. In general, given that almost all occurrences of astragaloi on coins as main types or invariable symbols belong to regions where astragalomancy is attested from other sources, in the much rarer cases where astragaloi feature prominently on coins of cities (e.g. Antandros in the Troad) where there is no other evidence for astragalomancy, it could be profitable for historians and archaeologists to keep an alert eye open for it.; Les astragales se trouvent fréquemment sur les monnaies grecques, aux côtés d’autres symboles subordonnés servant à démarquer les étapes successives d’une émission particulière. Beaucoup plus significatifs sont les cas rares où l’astragale est le type principal ou un type secondaire qui est invariable ou régulier. En Asie mineure de tels cas se limitent, presque sans exception, à la région qui va de Chypre/Cilicie jusqu’en Lycie, et à un groupe de villes en Ionie occidentale et ses alentours qui se distinguent par leur proximité au centre oraculaire de Claros. En ce qui concerne ces deux régions, l’astragalomancie est attestée dans d’autres sources.La plupart des émissions monétaires s’échelonnent entre la fin du Ve et le début du IIIe siècle av. J.-C., avec un nombre plus élevé dans la première moitié du IVe siècle av. J.-C. ; à une pause jusqu’au temps des Sévères succède une période pendant laquelle plusieurs cités représentent sur leurs monnaies des enfants jouant aux astragales devant une statue de culte. Dans les deux régions, la plupart des types avec des représentations d’astragales se limite à un monnayage d’argent de petite dimension ou de bronze. L’explication de ces deux phénomènes reste incertaine. À Calcédoine sur le Bosphore, où se trouvait un oracle d’Apollon, un astragale est le type principal sur l’avers de quelques petites monnaies en bronze du IVe siècle av. J.-C.Puisque presque tous les exemples monétaires figurant un astragale, comme type principal ou signe fixe, appartiennent aux régions où l’astragalomancie est attestée dans d’autres sources, l’attention des historiens et archéologues pourrait gagner à se porter sur les cas, beaucoup plus rares, où des astragales se trouvent sur les monnaies de cités comme Antandros du Troade, dont aucune source ne laisse présumer d’un lien avec l’astragalomancie, du moins jusqu’à présent.

Pamphylia Bölgesindeki Side antik kenti içerisinde yer alan ve literatüre M Yapısı olarak geçen yapı üzerinde yürütülen çalışmalar tezin ana temasını oluşturmaktadır. Söz konusu bu çalışma yapının mimarisi üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu bakımdan yapının mimarlık tarihi içerisindeki yeri; plan özellikleri, restitüsyonu, kazılar ve mimari bezemenin sınıflandırılması ile oluşturulan tarihlendirmeye bağlı olarak irdelenmiştir. Çalışmada yapı evreleri ve bu evrelerin mimarideki yansımaları farklı başlıklar altında ele alınmıştır. Çalışmanın ulaştığı önemli sonuçlardan biri yapının bir gymnasium olduğunun tespit edilmiş olmasıdır. Ayrıca söz konusu gymnasiumun güneyinde yer alan başka bir yapı ile de bağlantısı ortaya çıkarılmış, böylece literatürde M Yapısı olarak incelenen yapının aslında bir hamam-gymnasium yapı kompleksi olduğu kesin olarak ortaya konmuştur. Yaklaşık 70 x 90 m ölçülerindeki bir Geç Hadrianus – Erken Antonin yapısı olan gymnasiumun doğu kısa kenarında tercih edilen özel mekânlar yapının ayrıcalıklı alanları olarak öne çıkmaktadır. Bahsi edilen mekânlardan merkezde yer alan ve imparator onurlandırma salonu olarak isimlendirilen kısım iki katlı aediculalı cephe mimarisi ile dikkat çekmektedir. Çalışmada mekânın cephe düzenlemesinin Side’deki Vespasianus Anıtı olarak isimlendirilen yapıdan etkilendiği, kendinden sonra Aspendos’taki tiyatronun sahne binasına ait cephe düzenlemesini etkilediği önerilmektedir. Bu bakımdan aediculalı cephe düzenlemesinin Hadrianus Döneminden Antoninler Dönemine geçişin mimari unsurlarını yansıttığı üzerinde durulmuştur. Plan bakımından incelendiğinde ise tipik bir hamam-gymnasium yapısı olarak ortaya çıkan düzenlemenin Pamphylia Bölgesi ve diğer Roma coğrafyası içerisindeki dağılımı araştırılmıştır. Yapının MS 130 – 150 yılları arasında inşa edildiği ve kullanımının 7. yüzyıl başında son bulduğu çalışma sonucunda elde edilen bir diğer önemli sonuçtur. Yürütülen çalışmalarda yaklaşık 450 yıllık kullanım periyodunu açıklığa kavuşturan 6 evre belgelenmiştir. Yapının ayakta kaldığı süre boyunca geçirdiği onarım ve yeni eklemeler çalışma içerisinde detaylı olarak ele alınmış, bununla birlikte yapının kentin şehirciliği içerisindeki yeri ve önemi ayrıca irdelenmiştir.

Eskiçağ toplumlarında kadının baskılanmış ve ötekileştirilmiş konumu, Roma İmparatorluk Dönemi itibariyle büyük değişiklikler göstermiştir. Bunun en önemli ör-neklerinin bir kısmı da Roma'nın hâkimiyeti altındaki Küçük Asya'da ortaya konmuştur. Çalışmamızda, Küçük Asya'nın Pamphylia bölgesinde yaşamış olan önde gelen kadınlar ele alınmış, yaşadıkları çağın sosyal ve kültürel sınırlılıkları araştırılmıştır. Bunu yaparkende kadınların erkek egemen eskiçağ dünyasının kamusal alanında kendilerini nasıl var etmeye çalıştıkları,yazıtlar aracılığıyla gösterilmeye çalışmıştır. Kadınlar Aspendos, Attaleia, Perge, Side ve Sillyon gibi antik dünyada politik olarak önemli konuma sahip olan beş büyük şehirden çıkan yazıtlar aracılığıyla belirlenmiştir. İS I.yüzyıldan III. yüzyıla kadar bu beş şehirde yaşamış öndegelen kadınları araştırmayı amaçlayan çalışmamızda; Roma İmparatorluğu'nun sosyokültürel ve ekonomik anlayışının Küçük Asya'daki kadınların yaşamlarında nasıl etkiler yarattığı da tartışılmaya çalışılmıştır.

Aspendos, günümüzde Antalya'da Serik ilçesi, Belkıs mahallesi içerisinde,Antik Dönem'de Pamphylia Bölgesi'nde bulunan bir kenttir. Aphrodite Kastnietis kültü,Kallimachos, Strabon gibi antik yazarlardan öğrenildiği kadarıyla ve Kallimachos'unanlattığı hikaye ile bağlantılı olabileceği düşünülen drachmiler sayesinde muhtemelenkentin MÖ 5. yy'da kuruluşundan itibaren bilinen Hellenleştirilmiş ismi ile tanınmıştır.Erken Roma yıllarına ait bir sunak üzerinde tanrıçanın ismi `Aphroditai Kastnietides`olarak çoğul gözükmektedir. Roma İmparatorluk Dönemi'ne kadar kültün herhangi birtasviri bulunmamaktadır. İlk defa Augustus Dönemi'nde sikkeler üzerinde kültün yanyana gösterilmiş tasvirleri gözükmektedir. Gallienus Dönemi'ne kadar tasvirlergörülmeye devam etmiştir.Çalışmada sadece sikkeler üzerinde gözüken tasvirler için kronolojik bir katalogoluşturulmuştur. Bu katalog üzerinden ikiz kültün tipolojisi yapılmış olup toplamla 17farklı tip ortaya çıkarılmıştır. Daha sonraki bölümlerde, 92 sikke üzerinden yapılan butipolojiden yararlanılarak ikiz kültün ikonografik ve kronolojik değerlendirilmesiyapılmıştır. Bu bölümlerde kültün Anadolu kültleri ile özellikle ikonografik olarakbenzerlik ve farklılıklarına yer verilmiştir.Aphrodite Kastnietis tasvirlerinin sadece sikkeler üzerinde görülmesinden dolayısikkelerin kalıp incelemeleri yapılmıştır. Bu sayede hem kült ikonografisinintarihlenmesi daha net verilmeye çalışılmış, hem de özellikle analiz bölümünde sikkekültilişkisi irdelenmiştir.Aphrodite Kastnietis üzerine şimdiye kadar bu kadar ayrıntılı bir çalışmayapılmamıştır. Aspendos kazılarında, bu çalışmadan elde edilen bilgiler ve tahminlerdoğrultusunda eksik kalan argümanların tamamlanması beklenmektedir. Ayrıca bu kültçalışmasının diğer Pamphylia kültleri üzerine çalışanlar için yardımcı bir kaynak olmasıümit edilmektedir. Aspendos is an ancient city which was located in the Pamphylia region inancient times, and is located in the Belkis-Serik region of Antalya. It is known from thewritings of Kallimachos and Strabon, and also drachmis that connected to Kallimachos'story that the Aphrodite Kasnietis cult had been known to be present there with anotherby the name of Helen from 5 BC. The name of the goddess is written as `AphroditaiKastnietides` on an altar belonging to the earlier Roman Period. There was nodescription of the goddess or cult until the Roman Empire Period. During the period ofthe Emperor Augustus, is the first time that descriptions mentioning the goddess andcult were found on coins, and these inscriptions continued to be in use until the periodof Gallienus.In this study a catalogue was created to cover only the inscriptions found oncoins. The typologies of the twin cult can be found in this catalogue, where a total of 17different types are described. In the following sections, iconographic and chronologicalreviews of the twin cult are made utlising this typology. The typology was formulatedfollowing analysis of 92 coins. In these sections, the similarities and differencesbetween this particular cult and Anatolian cults, especially iconographically, areexamined.Since the descriptions of the Aphrodite Kastnietis are only seen on the coins, themoulds of the coins have also been inspected. Thus, the aim is to attempt to provide aclearer date of the cult, and furthermore, the relationship between the cult and coins.Aphrodite Kastnietis has previously been studied in scant detail. Missing data inthe formulation of the presented arguments is most likely related to the fact thatexcavations at Aspendos are still ongoing. Once the excavations are completed and weobtain a greater volume of data, these 'missing pieces' of information should be present.It is anticipated that this study of the cult will be a helpful resource for those working onother Pamphylian cults. 229

Roma İmparatorluk Dönemi, Hellenistik karakterli Küçük Asya kentleri içinsiyasi, sosyal ve dini anlamda dönüm noktası olan önemli bir süreci temsil etmektedir.Bu sürecin henüz başında, Erken İmparatorluk Dönemi'nde şehircilik faaliyetleriningelişiminde Romanizasyon ve İmparator Kültü gibi olgular önemli rol oynamıştır. PaxRomana'nın getirdiği barış ve refah ortamıyla birlikte kentler, imparatorluk ideolojisiniyansıtan yapılar ile donatılmaya başlanmıştır.Bu çalışma kapsamında, Pamphylia Bölgesi'nde gerçekleşen kazı ve araştırmalarışığında Julius – Claudiuslar ve Flaviuslar Dönemi'ne tarihlenen yapılar bütüncül birbakış açısıyla değerlendirilmiştir. Araştırmalarda söz konusu yapıların yalnızca kentbazında ele alınıp bir bütün halinde incelenmemiş olması, önemli bir eksikliktir. Buçalışmada, Perge, Side, Lyrbe ve Attaleia kentlerindeki on farklı yapı incelenerekdönemin siyasi koşulları ile birlikte bölgenin şehircilik anlayışı üzerine tespitleryapılmıştır. İncelenen kamusal, anıtsal ve dini mimari örneklerinin ana hatlarıylaHellenistik Dönem özellikleri barındırdığı görülmektedir. Bununla birliktePamphylia'ya özgün formlar sunan Roma etkili yapıların da şehircilik faaliyetleriiçerisinde yer bulduğu anlaşılmıştır. Roman Imperial Period represents an important political, social and religiousturning point for Asia Minor cities with Hellenistic character. At the very beginning ofthis process, during Early Imperial Period, important facts such as Romanization andEmperor Cult played an important role in the development of urbanist activities. Alongwith the peaceful and prosperous atmosphere brought by Pax Romana, cities werestarted to be decorated with constructions reflecting the ideology of emperorship.Within the scope of this study, under the light of excavations and researches thattook place in Pamphylia Region, constructions belonging to the period of Julio Claudianand Flavian are evaluated from a holistic perspective. In the researches that took placeuntil today, the mentioned constructions not being taken on the basis of cities and notbeing evaluated from a holistic approach is an important lack. In the study, byevaluating ten different constructions from Perge, Side, Lyrbe and Attaleia,confirmations were made on understanding of unbanism in the region together with thepolitical conditions of the period. The evaluated public, monumental and religiousarchitectural examples generally show to carry characteristics of Hellenistic Period.Together with this, Roman effected constructions presenting authentic forms ofPamphylia are also understood to find place within the urbanist activities. 224

Sillyon antik kenti Antalya İli, Serik İlçesi’ne bağlı Yanköy Mahallesi sınırları içerisinde kayalık bir tepe üzerinde konumlanmaktadır. Bu çalışmada, Sillyon’un Savunma Sistemi ele alınmıştır. Kentin savunma sistemini oluşturan, sur bedenleri, kuleler, kapılar ve geçişler, bastionlar ile korunaklı caddeler ayrı başlıklar altında, mimari ve askeri özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Bununla beraber, kentin egemenlik alanındaki yerleşimler incelenmiş ve buraların Sillyon savunmasına etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Sillyon Savunma Sistemi değerlendirilirken, yapıların duvar örgü teknikleri, plan ve işçilik özellikleri ile diğer arkeolojik malzemelerden yararlanılmış ve elde edilen sonuçlar Pamphylia Bölgesi’nde görülen tarihsel ve siyasal olaylar çerçevesinde tartışılmıştır. Ayrıca aynı dönemlere tarihlenen Kıta Yunanistan ve Anadolu’daki savunma sistemleri göz önünde bulundurulmuş; analojiler yoluyla da tarihlendirme önerileri getirilmiştir. Sonuçta, Pamphylia Bölgesi’nde yer alan Perge, Aspendos, Side ve Attaleia gibi kentlerden farklı olarak, Sillyon’un Helenistik Dönem’den, Türk-İslam Dönemi’ne kadar savunma karakteri ile ön plana çıktığı ortaya çıkmıştır. Kentin korunaklı yapısının her dönemde kendisine avantaj sağladığı ve Sillyon’un hiçbir zaman zapt edilmediği görülmüştür. The ancient city of Sillyon is located on a rocky hill within the territory of Yanköy neighbourhood in Serik district of Antalya province. The present study examines the defence system of Sillyon. The curtain walls, towers, gates and sallyports, bastions and protected streets are explored under individual headings with regards to their architecture and military features. Furthermore, settlements within the city’s territory were explored and their contribution to the defence of the city was considered. In the assessment of the defence system of Sillyon, the masonry techniques, plans and workmanship as well as other archaeological materials were taken into consideration; then, the conclusions attained were discussed within the frame of historic and political events of Pamphylia. Besides, contemporaneous defence systems in Anatolia and mainland Greece were noted and analogies constituted the basis for dating. Consequently, it emerged that Sillyon had a foremost part with her defence character from the Hellenistic through the Turkish-Islamic period, as different from Perge, Aspendos, Side and Attaleia in Pamphylia. The well-protected structure of the city put the city at an advantage through history and it is noted that Sillyon was never captured.

Arch��ologischer Anzeiger, 1. Halbband 2008, Im Rahmen des DFG-Projekts zur Erforschung der vorr��mischen Siedlungsgeschichte von Perge in Pamphylien wurde in enger Zusammenarbeit zwischen Arch��ologen und Geographen der nach Strabon zu erwartende Flusshafen am heutigen Aksu lokalisiert. Ausgehend von der Erkenntnis fr��her Besiedlung seit chalkolithischer Zeit auf der Akropolis von Perge, die seit archaischer Zeit urbanen Charakter hat, und ausgehend von der Orientierung der seit klassischer Zeit fassbaren Hauptstra��e der Akropolis nach Osten zu dem antiken Kestros wurde das zwischen Perge und Kestros gelegene Gebiet arch��ologisch und geoarch��ologisch untersucht. Rammkernsondierungen und gemeinsame Surveys f��hrten zum Verst��ndnis der geomorphologischen Situation, zu der Kl��rung des Verlaufs des Kestros, der von wenigen Altarmen abgesehen mit dem des heutigen Flusses Aksu identisch ist, zu der Entdeckung der antiken Hafensiedlung bei dem heutigen Ort Solak und zur Auffindung zahlreicher Grabbauten und eines kleinen Heiligtums an der Stra��e zwischen dem Hafen und der Akropolis von Perge.

Sillyon antik kenti Antalya İli, Serik İlçesi'ne bağlı Yanköy Mahallesi sınırları içerisinde kayalık bir tepe üzerinde konumlanmaktadır. Bu çalışmada, Sillyon'un Savunma Sistemi ele alınmıştır. Kentin savunma sistemini oluşturan, sur bedenleri, kuleler, kapılar ve geçişler, bastionlar ile korunaklı caddeler ayrı başlıklar altında, mimari ve askeri özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Bununla beraber, kentin egemenlik alanındaki yerleşimler incelenmiş ve buraların Sillyon savunmasına etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Sillyon Savunma Sistemi değerlendirilirken, yapıların duvar örgü teknikleri, plan ve işçilik özellikleri ile diğer arkeolojik malzemelerden yararlanılmış ve elde edilen sonuçlar Pamphylia Bölgesi'nde görülen tarihsel ve siyasal olaylar çerçevesinde tartışılmıştır. Ayrıca aynı dönemlere tarihlenen Kıta Yunanistan ve Anadolu'daki savunma sistemleri göz önünde bulundurulmuş; analojiler yoluyla da tarihlendirme önerileri getirilmiştir. Sonuçta, Pamphylia Bölgesi'nde yer alan Perge, Aspendos, Side ve Attaleia gibi kentlerden farklı olarak, Sillyon'un Helenistik Dönem'den, Türk-İslam Dönemi'ne kadar savunma karakteri ile ön plana çıktığı ortaya çıkmıştır. Kentin korunaklı yapısının her dönemde kendisine avantaj sağladığı ve Sillyon'un hiçbir zaman zapt edilmediği görülmüştür. The ancient city of Sillyon is located on a rocky hill within the territory of Yanköy neighbourhood in Serik district of Antalya province. The present study examines the defence system of Sillyon. The curtain walls, towers, gates and sallyports, bastions and protected streets are explored under individual headings with regards to their architecture and military features. Furthermore, settlements within the city's territory were explored and their contribution to the defence of the city was considered. In the assessment of the defence system of Sillyon, the masonry techniques, plans and workmanship as well as other archaeological materials were taken into consideration; then, the conclusions attained were discussed within the frame of historic and political events of Pamphylia. Besides, contemporaneous defence systems in Anatolia and mainland Greece were noted and analogies constituted the basis for dating. Consequently, it emerged that Sillyon had a foremost part with her defence character from the Hellenistic through the Turkish-Islamic period, as different from Perge, Aspendos, Side and Attaleia in Pamphylia. The well-protected structure of the city put the city at an advantage through history and it is noted that Sillyon was never captured. 639

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Kayıt no: 434741, Doğu Akdeniz'deki konumu nedeniyle Pamphylia Bölgesi, Yunanistan, Ege Adaları, Kıbrıs, Suriye, Fenike ve Mısır arasındaki deniz taşımacılığı ve ticareti için vazgeçilmez bir durak noktası olmuştur. Güzergahta belirleyici faktör, ticaretin gerçekleşeceği limanlardır. Bu nedenle, bir liman kenti olan Side, ihraç malları ve köle ticareti sayesinde Pamphylia bölgesindeki en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bu durum Side'nin kent mimarisine de yansımış, anıtsal yapıların oluşturulabilmesine zemin hazırlamıştır. Side, şehircilik açısından değerlendirildiğinde, şehir merkezindeki agora ve tiyatro yapıları, kentin ticaret boyutunun ne kadar büyük olabileceği konusunda ipucu vermektedir. Side agora ve tiyatro yapıları göz önüne alındığında, iki bağımsız yapı olarak değil, bir yapı kompleksi adı altında değerlendirilmeleri gerekmektedir. Agora-Tiyatro kompleksi olarak adlandırılan "kompleks" kelimesinin anlamı, birbirine bağlı ve birbiriyle ilişkili olan ve birden fazla parçadan oluşan bir olgu olarak kabul edilmelidir. Bu nedenle, Side'deki agoranın ve tiyatronun genel kompozisyonu bir "yapı kompleksi" adı altında değerlendirilmelidir. Bu özellik sayesinde Side Agora-Tiyatro Kompleksi, Roma Dönemi Kompleks Binaları arasında eşsiz bir konumda yer almaktadır.

Bu yüksek lisans çalışmasında Pisidia, Pamphylia ve Lykia Bölgesi'nde bulunan ve sikke buluntuları yayımlanan kentlerin, Roma İmparatorluk Dönemi'ne ait sikkelerinin dolaşımı ve dolaşıma sebep olan unsurları ele alınmıştır. Ayrıca Anadolu'da sikkeleri yayımlanan önemli merkezler, müze katalogları ve definelere bakılarak, Pisidia, Pamphylia ve Lykia Bölgesi'nde bulunan kentlerin sikke dolaşımı da incelenmiştir. Böylece bölgelerin Roma İmparatorluk Dönemi'nde siyasi, sosyal ilişkileri irdelenerek, kentlerin ekonomideki yerine değinilmiştir. In this master degree thesis, the circulation of Roman Provincial coins of the cities that are located in Pisidia, Pamphylia and Lykia regions and brought out their coins and the factors caused the movement are discussed. Besides, the important centers which brought out their coins in Anatolia and the circulation of coins of the cities located in Pisidia, Pamhylia and Lykia regions have also been analyzed by looking over the museum catalogues, hoards and coin found in excavations. Therefore, by scrutinising the political and social relations of the regions in Roman Imperial Period, the importance of the cities in economics is touched on. 123