Search

Katı' sanatı, diğer kitap sanatlarından farklı olarak boyutu olan, büyüsünü seyirciye ışık ile sunan bir sanattır. Tezde, Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu'ndaki katı' bezemeli murakka'lar; ilgili kitap, makale ve tezlerde yayınlanmış eserler incelenip detaylı taraması yapılarak, desen, motif ve kâğıt yönünden ele alınmıştır. İncelemeler sonucunda tespit edilen, dönemlerinin bezeme anlayışının izlerini taşıyan, üslûba çekilmiş çeşitli hayvan ve ağaç bezemeleri, benzersiz incelikteki rûmî ve hatâyî grubu kompozisyonları içerisinde barındıran TSMK. H.2153, H.2170, H.2171, H.2142, H.2159, H.2165 ve H.2294 numaralı murakka'lar çalışmanın konusunu oluşturmuştur.Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, İslam Araştırmaları Merkezi ve Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kütüphanesi'nde yapılan araştırmalarda, doküman, katalog ve bilgisayar ortamındaki verilerden faydalanılmıştır.Eserlerin tespit edilmesinden sonra Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nden izin alınarak murakka'lar üzerinde detaylı inceleme yapılmaya başlanmıştır. Teze konu olan eserlerin dijital ortamda ve eser üzerinde birebir yapılan incelemeler sonucunda uygulanan katı' tekniği çözümlemeleri, ölçüm, renk, motif ve desen analizleri yapılmıştır.`Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki Murakka'ların Katı' Bezemeleri` başlıklı tez çalışmamız üç kısımdan oluşmaktadır. `Giriş` kısmında konu ile ilgili genel bilgiler verilmiştir.`Katı' Sanatı` başlığı altında, katı' sanatının kelime anlamı, uygulanan çeşitli teknikler, malzemeler ve kullanıldığı alanlar ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Kökü deri oymacılığı olan, Herat'ta ortaya çıktığı bilinen, XVI. yüzyıl Kanunî Sultan Süleyman'ın saltanat yıllarında en olgun dönemini yaşayan katı' sanatının tarihsel gelişimi, dönemlere göre geçirdiği safhaları ve kâğıt oyma sanatının usta sanatkârları, eserleri ile birlikte ele alınmıştır. Doğal boyar maddeler ile geleneksel usûllerde hazırlanan kâğıtların; tek kat oyularak murakka'larda ve el yazması kitapların sayfaları arasında harf ve motiflere, katlı oyma ile boyutlanan bahar bahçelerinin ise sayfalardan taşıp levhalara ve yazı çekmecelerine dönüşmesi anlatılmaktadır.`Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki Murakka'ların Katı' Bezemeleri` başlığı altındaki katalogda ise dönemlerinin sanat anlayışını ve inceliklerini yansıtan, farklı dönemlerde meydana getirilmiş, oldukça zengin, benzersiz bir koleksiyon olan katı' bezemeli murakka'lar hakkında bilgi verilmiştir. TSMK. Koleksiyonu'nda bulunan yedi adet murakka'nın katı' bezemeli sayfaları, kâğıtları, katı' teknikleri ve desen özellikleri bakımından incelenmiştir.Son olarak uygulamalar kısmında katı' sanatını kullanarak üretilen eserler hakkında bilgi verilmektedir. Çalışma değerlendirme ve sonuç kısmından sonra kaynakça eklenerek tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Murakka', Katı' sanatı, Bezeme The art of paper filigree differs from other arts of the book in that it is an art that presents its magic to viewers with light. This thesis examines the paper filigree ornamented muraqqa in the Topkapı Palace Museum Collection; it surveys books, articles, and theses written about the topic; and presents a detailed clasfficiation of paper filigree work according to their designs, motifs, and paper type. The murakka TSMK H.2153, H.2170, H.2171, H.2142, H.2159, H.2165 and H.2294, which were identified in the process of this research, which carry the traces of their periods' understanding of ornamentation and which contain inside their compositions of uniquely sophisticated rûmî and hatâyî groups various stylized animal and tree ornamentation, form the topic of this work.This thesis has benefited from research, documents, calatogs, and digital documents carried out in the Topkapı Palace Museum Library, Center for Islamic Studies and Marmara University Faculty of Fine Arts Library.After the artifacts were identified, permission was obtained from the Library of Topkapı Palace Museum and detailed investigation was started on muraqqa. Paper filigree work technique analysis, measurement, color, motif and pattern analysis of the works subject to our thesis were analyzed through one-to-one examinations on digital media and on the work.Our thesis titled `Paper Filigree Work (katı') of the Muraqqas at the Topkapı Palace Museum Libraru` consists of three chapters. In the `Introduction` section, general information was given.In the chapter titled `The Art of Paper Filigree`, the meaning of the word katı' (paper filigree), the various techniques, materials and application areas are explained in detail. The historical development of the art of paper filigree, whose roots are in leather-working, is known to have first emerged in Herat, and which reached its most developed expression during the sixteenth century rule of Süleyman the Magnificent, has been discussed, along with its master craftsmen and works of paper filigree according to various periods. With natural dyes/paints the papers prepared in traditional ways; by carving one layer, in muraqqas and in handwritten books pages, its transformation into letters and motifs; and the spring gardens which were sized through layered carving, their overflowing from the plates and transforming into writing drawer were described.In the section entitled `Paper Filigree Ornamentation of the Muraqqas at Topkapı Palace Museum Library`, information is given on paper filigree ornamented murakkas there, which was a very rich, unique collection and which reflects the artistic understanding and subtleties of their times. Seven muraqqas' ,which are in the collection of TSMK were examined from the perspective of paper filigree ornamented pages, papers used, cut paper work techniques and pattern properties.Finally in the applications section, information is provided about the works which are produced using the technique of paper filigree. The study was completed by providing a bibliography, abbreviations, and list of figures and illustrationsKeywords : Muraqqa, Cut Paper Work, Ornamentation 222

Tez çalışmasının asıl amacı, öncelikli belgeler ve arşiv kayıtları ışığında İnegöl'de Osmanlı döneminden günümüze ulaşabilmiş cami ve mescidleri belirlemek, günümüze ulaşamamış fakat arşivlerde yer alan camileri de kataloglama içerisine dâhil edip, Osmanlı Dönemi İnegöl camilerini bir arada sunabilmektir. Tez oluşumu sırasında Vakıflar Genel Müdürlüğü, Osmanlı ile İnegöl Kent Müzesi Kent Belleği Arşivleri taranmış, bu arşivlerden günümüze ulaşabilmiş veya ulaşmamış 80cami tespit edilmiştir. Bu çalışmanın yanı sıra şehir merkezi dışında doksan beş kırsal mahalle gezilerek araştırma kapsamlı şekilde yürütülmüştür. Yapılan çalışmalar sonucunda İnegöl'de erken dönem Osmanlı Mimarisi örneklerinden Osmanlı'nın son dönemine kadar ki cami ve mescid mimarisini tek bir çatı altında toplama işlemi yürütülmüştür. Eserlerde plan, malzeme ve süsleme üzerinde sistemli bir çalışma yürütülerek, mimarinin her alanına vurgu yapılmıştır. Neticede İnegöl'ün genelini ele alarak Osmanlı dönemi cami mimarisi üzerine yapılan en kapsamlı çalışma özelliğine sahip bir tez ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Cami, İnegöl, Mescid, Mimari, Osmanlı The main goal of tesis work is determining mosque and masjids which could reach from Ottoman Period to nowadays in prior document and in the light of archive registrations in inegöl and including in the catologued the mosques which couldn't reach to nowadays but placed archives.During the preparing thesis Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ottoman with İnegöl Kent Museum storage had scanned, 80 mosques which could reach or not reach to nowadays were identified from these archieves. Besides this study,by travelling 95 streets outside of centre, investigation was carried out extensively. In the result of making studies, process of collecting only one framework the mosque and masjids architecture which stay the last Ottoman Period from the examples of early period Ottoman architecture. By carrying out a systematic study in the plan of art, on material and ornamentation were emphasised to every field. Consequently, a thesis which has the most systematic study qualities on Ottoman Period mosques architecture had been revealed.Keywords: mosque, İnegöl, masjid, architecture, Ottoman 275

Bu çalışmada İstanbul/Üsküdar'da bulunan Mihrimah Sultan Camiihaziresinde yer alan 121 adet Osmanlı mezar taşı konu edilmiştir.Sözü edilen mezar taşları Osmanlı'nın klasik dönemi ile son dönemi arasınıkapsamaktadır (1559-1917). Haziredeki mezar taşı kitabeleri Osmanlıca, Arapça veFarsça olarak sülüs, ta'lik ve rik'a şeklinde yazılmıştır. Mezar taşlarında şahısbilgisi ve fiziki özelliklerinin belirlenmesinin yanında, özellikle tezyinat bulunan 70adet mezar taşı ile birlikte lahitlerin yazı, süsleme, teknik, malzeme vb. sanatsalözellikleri üzerinde durulmuş, kullanılan bezeme çeşitleri, işlenen motiflerbelirlenmeye çalışılmıştır.Sanat yönünden dönemin ortak özelliklerini yansıtan mezar taşlarının yeraldığı Mihrimah Sultan haziresinde çoğu Cağaloğlu sülalesine mensup olan kişilerinyanında önemli tarihi şahsiyetlerin de defnedildiği görülmektedir. Ayrıca bazımezar taşlarında hiçbir kitabe ve süsleme bulunmazken, anne-oğulun birliktedefnedildiği mezardaki şahidede her iki kişiye ait ayrı kitabeler bulunmakta; birmezar taşının ise avluya bakan dış yüzeyi ile caminin kıble tarafından görülen yanyüzeyi olmak suretiyle iki ayrı cephesinde kitabelerin varlığına rastlanmaktadır. This study aims to examine the tombstones in the catalog of 121 in the grave of Mihrimah Sultan Mosque in Üsküdar, Istanbul.The aim of this study is to examine the gravestones dated between 1559-1917 in theOttoman period in terms of fine arts. The tombstone inscriptions in the hazirah werewritten in Ottoman, Arabic and Persian in the form of thuluth, ta'lîk, and rik'a. Inaddition to determining the personal information and physical characteristics oftombstones, especially 70 decorated tombstones and sarcophagus were evaluated interms of writing, decoration, technique and materials. Besides, the decoration typesand motifs used were determined.In the Mihrimah Sultan grave where there are tombstones reflecting thecommon features of the period in terms of art, important historical figures wereburied along with most members of the Cagaloglu family. In addition, while thereare no inscriptions and ornaments in some tombstones, the stone of the grave wherethe mother-son are buried together carries inscriptions belonging them, and atombstone has double inscriptions on the outer surface facing the courtyard and onthe side of the mosque. 251

Anadolu'da tarihin her döneminde ve bizzat içerisinde yer aldığı Karadeniz Bölgesi'nde önemli bir vilayet olan Trabzon şehrine baktığımızda yöneticiler ve halk tarafından çeşme inşâ etmenin revaçta olduğu görülmektedir. Bu noktada araştırma konusu olarak Trabzon şehrinin merkeziyle birlikte tüm ilçelerinden günümüze ulaşan çeşmeleriyle ilgili bir çalışma belirlenmiştir.`Trabzon Merkez ve İlçelerindeki Tarihi Çeşmeler` isimli yüksek lisans tezi bağlamında öncelikle Trabzon merkezi ve diğer ilçelerindeki çeşmelerin envanter kayıtlarına ulaşılarak arazi çalışmaları yapılmıştır. Şehrin 18 ilçesinde günümüze ulaşan 108 çeşmeye ulaşılmıştır.Trabzon çeşmeleri Osmanlı döneminin yöresel mimarisinin küçük ölçekli ancak hoş örnekleridir. Bu yapılarla ilgili yapılmış en detaylı çalışma Reşat Sümerkan ve İbrahim Okman tarafından 1999 yılında yayınlanan `Kültür Varlıklarıyla Trabzon İlçeler ve Köyler` isimli eserde 59 çeşme mimari özellikleri ve kitabeleriyle tanımlanmıştır. Şehirde ulaştığımız çeşmelerden en erken tarihlisi günümüze ulaşmayan M. 1466 tarihli Hayreddin Paşa Çeşmesi'dir. Günümüze ulaşan 66 depolu, 40 deposuz çeşmenin 52'si kitabelidir. Ayrıca 2 çeşme de mimari ve sanatsal özelliklerini tamamiyle yitirerek yalnızca kitabeleriyle önem arz etmektedirler.Yapılar, çoğunlukla kare kesitli ayaklar üzerindeki kemer ve beşik çatı örtülü formdadır. Az sayıda çeşme enine dikdörtgen planlı, düz sundurma çatılıdır. Kullanılan kemer tipleri genellikle sivri kemer olmakla birlikte az sayıda yuvarlak kemer de görülmektedir. Yapıların genelinde su, musluk ve lüle vasıtasıyla akıtılırken, şehrin batısındaki ilçelerde farklı bir uygulama ile suyun taş çanaklardan akıtıldığı görülmektedir. Genellikle sade işçilikli cephelere sahip yapıların yanı sıra az miktarda geometrik bezeme örnekleri de bulunmaktadır.Bu çalışma ile çeşmeler, tarihi ve mimari değerleriyle ele alınarak Anadolu ve İstanbul örnekleriyle karşılaştırılıp sentez bir sonuca ulaşılmıştır. When we look at the city of Trabzon, which is an important province for both Anatolia and the Black Sea, it is seen that the construction of the fountains is popular for the administrators and the public. At this point, as a research topic, a study on the fountains that have been remain standing from all districts of Trabzon city center has been determined.In the context of the master thesis titled `Historical Fountains in Trabzon Center and Districts`, firstly, inventory records of fountains in Trabzon center and other districts were reached and field studies were carried out. With the field research we conducted in 18 districts of the city, we have identified 108 fountains that have survived to the present day.Trabzon fountains are small but nice examples of the local architecture of the Ottoman period. In the book titled `Kültür Varlıklarıyla Trabzon İlçeler ve Köyler`, which is the most detailed study about these fountains and published by Reşat Sümerkan and İbrahim Okman in 1999, architectural features and inscriptions of 59 fountains are described. The earliest date of the fountains we found is the Hayreddin Pasha Fountain dated 1466, which has not reached to the present day in the city. 66 of these buildings are with storage and 40 are without storage. The inscriptions of 52 fountains has reached present day. In addition, 2 fountains have lost their architectural and artistic features completely and are important only with their inscriptions.Fountains are mostly in the form of arches and gable roofs on the square section legs. A small number of fountains have a transverse rectangular plan and a flat porch roof. Although the types of belts used are generally pointed archs, few round archs are also seen. While water is poured through the faucets and nozzles throughout the most of the buildings, it is seen that water is poured from stone bowls with a different technic in the districts in the west of the city. In addition to the structures with simple workship facades, there are also a few examples of geometric ornamentations.With this study, a synthesis result was obtained by evaluating the fountains in terms of history and architecture and comparing them with Anatolian and Istanbul examples. 519

Bayburt ve çevresi, Doğu Anadolu ile Karadeniz'i birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasıdır. Ayrıca Bayburt, Çin'den başlayıp, Anadolu, Akdeniz ve Avrupa'ya kadar uzanan tarihi İpek Yolu üzerinde önemli bir şehir konumundadır. `Bayburt'ta Türk Dönemi Su Mimarisi` adlı bu çalışmada, 16 çeşme, 5 hamam, 5 köprü örneği incelenmiştir. 16 çeşmeden 8 örnek Bayburt kent merkezinde, 8 örnek ise Bayburt köylerinde konumlandırılmıştır. Çeşmelerin tamamı sokak çeşmesi niteliğindedir. Kitabesi bulunan ve kitabesi olmayıp tarihlendirmesi yapılan eserlerden 9 örnek XIX. yüzyılda, 5 örnek XX. yüzyılda inşa edilmiştir. 2 örnek ise günümüze erişememiştir. Bayburt şehrinde 5 hamam inşa edilmiştir. Hamamlardan 4 örnek şehir merkezinde bulunurken, 1 örnek Pulur Köyünde bulunmaktadır. Hamamlardan 1 örnek XVI. yüzyıl. öncesi, 2 örnek XVI. Yüzyılda, 1 örnek XVII. yüzyılın ilk yarısında, 1 örnek ise XVIII. yüzyılın sonu veya XIX. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir. Eserlerden 3 örnek günümüze ulaşmıştır. Tek hamam şeklinde inşa edilen eserlerden 4 örnek haçvari dört eyvanlı ve köşe halvetli tipte inşa edilmiştir. 1 örnek ise yıldızvari plan tipine sahiptir. Bayburt şehrinde 5 köprü örneği inşa edilmiştir. Günümüzde mevcut olan yapıların tamamı köylerde yer almaktadır. 4 köprü örneği günümüze ulaşmıştır. 4 köprüden en erken tarihlisi XIII. yüzyılda, en geç tarihli ise XIX. yüzyıl da inşa edilmiştir. 3 örnek düz ve 1 örnek ise eğimli tabliyeye sahiptir. 2 örnek iki kemer gözlü, 2 örnek tek kemer gözlü inşa edilmiştir. Bayburt bölgesinde mimari yapılarda düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Süsleme programına sahip eserlerde bitkisel, geometrik ve nesneli süsleme görülmektedir.Anahtar Kelimeler: Sanat Tarihi, Türk İslam Sanatları, Bayburt, Hamam, Köprü, Çeşme Besides being an important crossroad connecting Eastern Anatolia and Black Sea, Bayburt with its environs is an important city on the historical Silk Road starting from China and spreading to Anatolia, the Mediterranean and Europe. In this study, Aqua Architecture of Turkish Period in Bayburt, 16 foundations, 5 baths, 5 bridges structures were examined. 8 samples of 16 fountains were built in the city centre of Bayburt and 8 samples were built in the villages of Bayburt. All of the fountain structures are in nature of street fountains. Among the structures some of which have inscriptions or are not inscribed but dated, 9 examples were built in XIX. century while 5 of them were constructed in XX. century. However, 2 samples did not survive. 5 bath structures were built in the city of Bayburt. While 4 examples of the baths are in the city centre, 1 sample is in Pulur Village. 1 was constructed prior XVI. century, 2 examples of these baths were built in XVI. century, 1 was constructed in the first half of the XVII.century while 1 was built at the end of XVIII. century or at the beginning of XIX. century. 3 examples of these works have survived. Among the monuments built in the form of a single bath, 4 examples are in the style of cross, 4 with iwans and corner halves while 1 example has it is star of plan type. 5 bridge structures were built in Bayburt. All of the existing structures are located in the villages, and 4 bridge structures have survived until today. Among these 4 bridge structures, the earliest one was built in XII. century while the latest one dated back to XIX. century. 3 samples have a flat table and 1 sample has a sloped table. 2 samples were built with two arches, 2 samples were built with single arches. In Bayburt region, smooth cut stone material was used in architectural structures. Herbal, geometric and object ornaments are seen in the works with ornament program.Key Words : Art History, Turkish Islamıc Arts, Bayburt, Bath, Bridge, Fountain 319

Kalem işi süslemeler Türk sanatında en önemli süsleme programlarından biridir. Her dönemde taş, tuğla, çini ya da ahşap üzerine uygulanan kalem işi süsleme en güzel örneklerini Osmanlının klasik döneminde vermiştir. 17. – 19. yüzyıl Tokat yapılarında görülen ahşap üzeri kalem işi süslemelerin teknik özellikleri, kullanılan malzemeler ve motiflerin üslup özellikleri yerinde incelenmiştir. Yapılan çalışmada görülen kalem işi süslemeler ve kompozisyonlar; bitkisel süslemeler ve yazı kuşağı olarak görülmektedir. Kalem işi süslemeler geometrik kompozisyonlar ile birlikte kullanılmıştır. Ahşap çıtaların oluşturduğu geometrik şekillerin üzerine bitkisel motifler yerleştirilmiştir. 17. Ve 18. Yüzyılda yapılan eserlerde hatayi, penç, lale, karanfil, yaprak, selvi ağacı, sümbül ve palmet motifleri, 19. Yüzyılda yapılan yapılarda barok ve rokoko tarzı motifler görülmektedir. Yapılan eserler dini ve sivil mimari olarak iki kısımda incelenmiştir. Bu yapılar arasında görülen üslup birliği ve mimari özelliklerde görülen benzer farklılıklar ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler : Tokat Yapıları, Ahşap, Kalem İşi Süsleme, Motifler Pen work is one of the most important decoration programs in Turkish art. On every period the most beautiful examples of pen ornament applied on Stone, brick, tile or wood given in the classical period of the Ottoman. The technical features of the wooden ornaments seen in the 17th - 19th century Tokat buildings, the stylistic features of the materials and motifs used were examined in their places. The pen decorations and compositions observed in the study; seen as floral ornaments and writing belt. Pen decorations are used together with geometric compositions. Floral motifs are placed on the geometric shapes formed by wooden slats. While Hatayi, claws, tulips, carnations, leaves, cypresses, hyacinths and palmette motifs are seen in the works made in the 17th and 18th century, Baroque and rococo style motifs can be seen in the 19th century buildings. The works are examined in two parts as religious and civil architecture. The stylistic unity in these structures and similar differences observed in architectural features are discussed.Key Words : Tokat Structure, Wooden, Hand Drawing, Motifs 258

Çankırı, kültür ve sanatı ile çok yönlü ve gelişmiş bir şehrimizdir. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Medeniyetler arası ilişkiler sonucunda kültürel ve sanatsal yönden çeşitlilik göstermektedir. İlçesi Kızılırmak, Çankırı ile birlikte Osmanlı topraklarına katılmış, İnallı Ballı ismiyle tanınmış, daha sonra bilinmeyen bir nedenle ismi Hüseyinli olmuştur. Yöreden geçen Kızılırmak'tan ötürü Kızılırmak ismi verilmiş ve 1987 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir. `Çankırı Kızılırmak Camileri` adlı çalışmamızda 19.yüzyıl ile 20.yüzyıl aralığında inşa edilmiş, V.G.M belgeleri ile 9 yapı karşımıza çıkmıştır. Bu yapılardan 7'si tescilli, 2'si tescilli değildir. Yapılan incelemelerde 2 cami yıkılmış, 1 cami yapılan onarımlarda orijinalliğini kaybetmiştir. Bu eserler Hacılar, Kahyalı, Karallı, Karamürsel, Kuzey Kışla, Sakarca, Tımarlı, Yukarı Alagöz köylerinde ve Kızılırmak ilçesinde bulunmaktadır. İncelenen yapılar dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı, kırma çatılı ve kiremitle kaplıdır. İnşa malzemesi genellikle kesme taş, tuğla ve ahşap hatıldır. Yapılarda alçı, kalem işi ve ahşap süslemelere rastlanmış, bitkisel ve geometrik kompozisyonlar hâkim olmuştur. Bu süslemelerin uygulama alanları harim duvarları, mihrap ve ahşap tavandır. Çankırı is a versatile anddeveloped city with its culture and art. It has been home to many civilizations throughout history. As a result of the relations between civilizations, it shows cultural and artistic diversity. The town of Kızılırmak joined Çankırı and the Ottoman lands and was known as İnallı Ballı and later became Hüseyinli for an unknown reason. Kızılırmak was named after the Kızılırmak River and in 1987 it became a district. In our `Çankırı Kızılırmak Mosques` study, it was built between the 19th and 20th centuries, and 9 buildings with V.G.M documents appeared. 7 of these structures are registered and 2 of them are not registered. During the investigations, 2 mosques were destroyed and 1 mosque lost its originality during the repairs. These works are located in Hacılar, Kahyalı, Karallı, Karamürsel, Kuzey Kışla, Sakarca, Tımarlı, Yukarı Alagöz villages and Kızılırmak district. The structures examined are rectangular in plan, with wooden ceilings, broken roof and covered with tiles. The construction material is usually cut stone, brick and wooden beams. Gypsum, pencil work and wooden ornaments were found in the buildings and floral and geometric compositions were dominant. The application areas of these decorations are harim walls, mihrab and wooden ceiling. 177

Kınık ve çevresi tarihin ilk dönemlerinden itibaren rağbet gören bir yerleşim yeri olmuştur. Karesi Beyliği'nin 1300 yılında kurulmasıyla birlikte bölge Türklerin eline geçmiştir. 1345 yılında Orhan Bey'in Bergama'yı almasıyla birlikte Osmanlı Devleti'nin sınırları içine dâhil edilmiştir. 24 oğuz boyundan biri olan `Kınık` Anadolu topraklarında birçok yerleşim yerinin adı olmuştur. Bunların arasında ilçe hükmünde olan tek yer, çalışmamızın konusu olan İzmir İline bağlı Kınık'tır. Kınık ilçe merkezi, kasaba ve köylerinde yapılmış olan bu çalışma, tarihî ve estetik değeri bulunan Türk eserleri incelenerek oluşturulmuştur. Bu bakımdan çalışmamız Giriş, Katalog, Değerlendirme ve sonuç, Eklerden oluşmaktadır. Katalog, mimâri eserler ve mezar taşları olarak tasnif edilmiştir. Mimâri eserler içinde; camiler, hamamlar, çeşmeler, köprüler, su kemerleri gibi yapılar incelenmiştir. Mezar taşları bölümünde ise hazire ve mezarlıklarda yer alan taşlar ölçükeri alınıp resimleri çekilip, kitâbeleri okunmak suretiylekatalog içinde yer almıştır.Çalışmanın genelinde eserlerin genel özellikleri, süslemeleri, tarihlendirilmesigibi hususlar üzerinde durulmuş, mevcut kitâbelere dayanarak bugün yanlış bilinen tarihlendirmeler düzeltilmiş ve bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Kınık and its surroundings have been a popular settlement since the early periods of history. After Karesi Beylic was established in 1300, the region was captured by the Turks. In 1345, Orhan Bey occupied Bergama and as a result, Kınık fell under the Ottoman administration.`Kınık`, one of 24 Oghuz tribes, has been used as a place name for several settlements in Anatolia. Among these, the only one which counts as a district under a province is Kınık, governmentally bound to İzmir.This study which conducted in the district centre, in towns and in villages of Kınık, has been constituted by analyzing Turkish works which have historical and aesthetical importance. In this regard, our study is composed of Introduction, Catalog, Evaluation and Conclusion and Appendix sections. The Catalog is classified as architectural works and gravestones. Within architectural works; mosques, baths, fountains, bridges and aqueducts have been analyzed. In the gravestones section, the stones present in hazire and graveyards have appeared in the catalog after they have been measured and pictured and their panels have been read.Overall, the basic properties, decorations and datings of the artefacts have been dwelled upon and based on present panels, misinformation and misdatings have been rectified to attain a better evaluation. 596

İnsanlığın tarihsel gelişim sürecini inceleyebilmek bu konu hakkında fikir sahibi olabilmek için geçmişten-günümüze oluşturduğu medeniyetin yönetim şeklini, dinini, dilini, inancını, ekonomik yapısını, sosyal ve kültürel dokusunu iyice kavrayabilmek gerekir. Bu durumu sağlayabilmek için insanların yaşadıkları toprakların tarihsel gelişimini, coğrafi durumunu göz önüne almak; bu insanların ortaya koydukları sivil ve dini yapıları, el sanatları, taş, ahşap veya madeni eserlerinde görülen sanat göstergelerini incelemek bunlara ilave olarak kullanmış oldukları sikkeleri incelemek gerekir. Çünkü sikkeler ait oldukları medeniyetlerin tarihini, coğrafyasını, dinini, idare şeklini, hükümdarlarını, saltanat sürelerini, inançlarını, sanat etkileşimlerini, iktisadi durumlarını ortaya koyan benzersiz tarihi belgedir.Araştırma konusunun amacı; Ahlat Müzesi'nde bulunan İlhanlı sikkelerini, darp ettiren hükümdarı, darp tarihi, darp yeri, malzeme, ölçü ve bezeme öğeleri bakımından incelemek ve değerlendirilmesini yapmak olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda elde edilecek verilerin, Sanat Tarihi'nin yardımcı alanı olan Nümizmatik bilimine ve bunun yanı sıra birçok bilim dalına da katkı sağlayacağı düşünülmüştür.Bu tez çalışması hazırlanırken gerçekleştirilen metodun ilk aşamasını kaynak taraması oluşturmuştur. Çalışmaya kaynak oluşturabilecek tez, kitap ve makaleler, taranarak temin edilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında Ahlat Müzesi'ndeki sikke envanter defterleri taranmış `İlhanlı` adı altında kayda alınan sikkeler incelenmiş ve çalışma için ön hazırlık yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşamasını katalog kısmı oluşturmaktadır. Bu aşamada kronolojik bir sıraya göre düzenlenen sikkelerin darp tarihi, darp yeri, ölçüleri vb. bilgileri verilmiş ve tanımları yapılmıştır. Çalışmanın son aşamasında ise darphaneler, darp tekniği, malzeme, ölçü birimleri ve sikkeler üzerinde yer alan düzenlemeler başlıkları altında genel bir değerlendirmeye gidilmiştir.Anahtar Kelimeler: İlhanlı, Sikke, Ahlât Müzesi, Tarih, Arkeoloji, Sanat Tarihi, Darphane, Süsleme, Moğol, Nümizmatik To examine the historical development process of humanity and have an idea about this subject, it is necessary to comprehend the management style, religion, language, belief, economic structure, social and cultural texture that the civilization has formed from past to present. To maintain this comprehension, it is necessary to take into consideration the historical development and geographical situation of the lands where people live, to examine the civil and religious structures, handicrafts, stone, wood or metal works of art exhibited by these people and to examine the coins they used as well. Because coins are unique historical documents that reveal the history, geography, religion, form of administration, rulers, sovereignty, beliefs, art interactions and economic conditions of the civilizations to which they belong.This research aims to examine and evaluate the Ilkhanid coins found in the Ahlat Museum in terms of the ruler who minted, the date of mint, the place of mint, materials, size and decoration elements. It is thought that the data to be obtained in this context will contribute to numismatic science, which is the auxiliary field of Art History, as well as many other disciplines.The first step of the method used in the preparation of this thesis study was the literature review. The theses, books, and articles that could be used as sources for the study were obtained by scanning. In the second stage of the study, the coin inventory books in the Ahlat Museum were scanned, the coins recorded under the name of 'İlkhanid' were examined and a preliminary preparation was made. The third stage of the study was the catalog section. At this stage, information on the date of mint, the place of mint, measurements, etcof the coins arranged in chronological order was given and definitions were made. In the final stage of the study, a general evaluation was made under the headings of mints, minting technique, material, measurement units and arrangements on coins.Keywords: İlkhanid, Coin, Ahlât Museum, History, Archaeology, Art History, Mint, Ornament, Mongol, Numismatic 289

BAROTCU, Songül. Diyarbakır Sheikh Safa (İparlı) Mosque Collection, Master’s Thesis, Ankara Sheikh Safa (İparlı) Mosque Collection is in Diyarbakır Sur Region, in the west of Ulu Mosque, in Melik Ahmet District, in Kara Cami Street. Diyarbakır is located in the Taurus Mountains and Upper Tigris Basin, South-eastern Anatolian Region. The city, which has maintained its significance throughout history, is one of exceptional cities where numerous civilizations established their domination. Diyarbakır, having been remained under the domination of Romans and Byzantines, was governed by governors during Islamic period. Besides making the capital city for Akkoyunlus, during Ottoman period, it became an important military and commercial centre by maintaining its significance. There are a number of historical works remaining particularly from the reign of Uzun Hasan (Tall Hasan) in Diyarbakır, which was then under the domination of Akkoyunlus between the years 1401 and 1507. One of the most important works left from the period of Tall Hasan is Safa Mosque. Safa Mosque Collection, which is situated in Diyarbakır Sur Region, on Melik Ahmet Street, in the west of Ulu Mosque, consists of buildings such as mosque, madrasa, and tomb. The definite construction dates of the mosque, madrasa and tomb are not known since these buildings do not have any inscriptions. The buildings, experienced repairs and maintenances for several times, give people a notion due to their originalities. In this thesis study, after being compared, the constructions left from the periods of Akkoyunlus and Ottomans in Diyarbakır were tried to be evaluated by taking Safa Mosque, Muslihiddin Lari Madrasa and Sheikh Abdülcelil Tomb into consideration in terms of plan, architecture and decoration. The structure (Safa Mosque), which has arrived our date untouched, can be anticipated that it reflects the features of Akkoyunlu style; and can set an example for Ottoman period architecture in Diyarbakır with respect to decoration. KABUL VE ONAY I YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI II ETİK BEYAN III ÖNSÖZ IV ÖZET V İÇİNDEKİLER VI ÇİZİM LİSTESİ VII FOTOĞRAF LİSTESİ VIII GİRİŞ 1 1. BÖLÜM: DİYARBAKIR’IN COĞRAFİ KONUMU 6 2. BÖLÜM: DİYARBAKIR TARİHİ: SİYASİ, SOSYAL VE KÜLTÜREL ORTAM 7 2.1. ROMA DÖNEMİNDE DİYARBAKIR 10 2.2. BİZANS DÖNEMİ’NDE DİYARBAKIR 13 2.3. ARTUKLU DÖNEMİ’NDE DİYARBAKIR 20 2.4. AKKOYUNLU DÖNEMİ’NDE DİYARBAKIR 24 2.5. AKKOYUNLU-OSMANLI DÖNEMİNDE DİYARBAKIR 30 3. BÖLÜM: AKKOYUNLU DEVLETİNİN KÜLTÜREL MİRASI 36 4. BÖLÜM: DİYARBAKIR ŞEYH SAFA(İPARLI) CAMİİ YAPI TOPLULUĞU CAMİ, MEDRESE, TÜRBE 52_Toc13066792 4.1. ŞEYH SAFA(İPARLI) CAMİİ 52 4.1.1. Yapının Adı ve Yeri 52 4.1.2. Yapım Tarihi ve Banisi 53 4.1.3. Kitabe 54 4.1.4. Vakfiye 55 4.1.5. Plan 55 4.1.6. Yapının Geçirdiği Onarımlar ve Bugünkü Durumu 56 4.1.7. Dış Tanıtım 58 4.1.8. İç tanıtım 65 4.1.9. Malzeme ve Teknik 67 4.1.10. Süsleme 67 4.2. MUSLİHİDDİN LARİ MEDRESESİ 95 4.2.1. Yapının Adı ve Yeri 95 4.2.2. Yapım Tarihi ve Banisi 96 4.2.3. Plan 96 4.2.4. Yapının Geçirdiği Onarımlar ve Bugünkü Durumu 98 4.2.5. Malzeme ve Teknik 98 4.2.6. Süsleme 99 4.3. ŞEYH ABDÜLCELİL TÜRBESİ 99 4.3.1. Yapının Adı ve Yeri 99 4.3.2. Yapım Tarihi ve Banisi 99 4.3.3. Kitabe 99 4.3.4. Vakfiye 99 4.3.5. Plan 100 4.3.6. Yapının Geçirdiği Onarımlar ve Bugünkü Durumu 100 4.3.7. Dış Tanıtım 101 4.3.8. İç Tanıtım 102 4.3.9. Malzeme ve Teknik 102 4.3.10. Süsleme 102 4.4. KÜLLİYE BÜNYESİNDE BULUNAN HAZİRELER/MEZAR TAŞLARI 103 5. BÖLÜM: DEĞERLENDİRME 110 5.1. DİYARBAKIR’DA AKKOYUNLU MİMARİSİ 110 5.1.1. Plan Tipi 111 5.1.2. Mimari Özellikler 113 5.1.3. Malzeme ve Teknik 121 5.1.4. Süslemeler 122 5.1.5. Türbe 135 5.1.6. Medrese 135 5.2. AKKOYUNLU-OSMANLI MİMARİSİ 136 5.2.1. Plan Tipi 136 5.2.2. Mimari Özellikler 142 5.2.3. Malzeme ve Teknik 150 5.2.4. Süsleme 151 SONUÇ 154 KAYNAKÇA 157 EKLER 167 EK 1. Orijinallik Raporu 167 EK 2. Etik Kurul/ Komisyon Muafiyet Formu 168 BAROTCU, Songül. Diyarbakır Şeyh Safa (İparlı) Camii Yapı Topluluğu, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Şeyh Safa (İparlı) Camii Yapı Topluluğu, Diyarbakır’da Suriçinde, Ulu Caminin batısında, Melik Ahmet Mahallesi’nde, Kara Cami Sokağı’nda yer alır. Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Toros Dağları ve Yukarı Dicle Havzası’nda konumlanır. Tarih boyunca önemini koruyan kent birçok medeniyetin egemenlik kurduğu ender şehirlerden biridir. Roma ve Bizans egemenliğinde kalan Diyarbakır, İslam döneminde valiler tarafından yönetilmiştir. Akkoyunlu Devletine başkentlik yapmasının yanında, Osmanlı döneminde de önemini koruyarak askeri ve ticari açıdan önemli bir merkez olmuştur. 1401-1507 yılları arasında Akkoyunlu egemenliğinde kalan Diyarbakır’da özellikle Uzun Hasan döneminden kalan birçok eser bulunmaktadır. Uzun Hasan döneminden günümüze ulaşan önemli yapılardan biri de konumuzu oluşturan Diyarbakır Şeyh Safa Camii’dir. Diyarbakır’ın Sur ilçesinde Melik Ahmet Caddesi’nde, Ulu Cami’nin batısında bulunan Safa Camii Yapı Topluluğu cami, medrese, türbe gibi eserlerden oluşmaktadır. Örneğimizde yapıların inşa kitabelerinin olmaması sebebiyle cami, medrese ve türbenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir.. Birçok kez onarım geçiren yapılar orijinallikleriyle ilgili fikir verebilmektedir. Tez çalışmamızda; Safa Camii, Muslihiddin Lari Medresesi ve Şeyh Abdülcelil Türbesi plan, mimari, süsleme özellikleri açısından incelenerek, Diyarbakır’daki Akkoyunlu ve Osmanlı dönemi yapıları ile değerlendirilmeye çalışılmıştır. Günümüze iyi durumda ulaşan caminin genel anlamda Akkoyunlu mimari özelliklerini yansıttığı, üslup ve süsleme açısından Diyarbakır’daki Osmanlı dönemi mimarisine ön örnek oluşturduğu söylenebilir.

Bursa 1326 yılında Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girdikten sonra farklı etnik grupların bir arada yaşadığı bir şehir olmuştur. Kentte yaşayan yoğun gayrimüslim cemaatin bir kısmını Ermeniler oluşturmaktaydı. Ermeniler için devletin belirlediği şartlarda ibadethaneler ve okullar inşa edildi. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra yeni bir kilise inşası olmamıştır. Bundan sonra 1915 yılında Ermenilere yönelik gerçekleşen Sevk ve İskân Uygulaması ile kilise ve okullar terk edilmiştir. Terk edilen bazı yapılar yıkılmış. Bazı yapılar kısmen de olsa günümüze ulaşmayı başarmıştır. Bu çalışmada Bursa sınırları içerisinde tespit edilen yapıların plan tipi, mimari özellikleri, kullanılan malzeme ve süsleme programları incelenmiş olup bu yapıların varlığı belgelenmeye çalışılmıştır. Bursa became a city where different ethnic groups lived together after the control of Ottoman Empire in 1326. The Armenians were part of the non-Muslim community and were living in the city. Schools and place of worship were built under the conditions determined for Armenians by the state. A new church was not built after the second half of the 19th century. Churches and schools were abandoned because of the Relocation Law in 1915. Some abandoned buildings were destroyed. Some buildings have survived to today. In this study, the plan type, architectural features, material and decoration programs of the buildings determined within the boundaries of Bursa were examined and the existence of these structures was tried to be documented.

Bu araştırmada Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesinde bulunan XIX. Yüzyıla ait UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 ve UC 5 envanter numaralı Kur'an-ı Kerimler kitap sanatları bakımından ele alınarak incelenmiştir. İncelenen Kur'an-ı Kerimler XIX. yüzyıla ait olup Türk kitap sanatları bakımından araştırılmaya değer bulunmuşlardır.Dört bölümden oluşan tezin, birinci bölümünde kitap sanatları hakkında bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde el yazmalarının hazırlanışı, konuları, Kur'an-ı Kerim bezemeciliği ve Kur'an-ı Kerim'de bulunan tezhipli kısımlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde inebey yazma eserler kütüphanesi hakkında bilgi verilmiş. Dördüncü bölümde ise seçilen UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 ve UC 5 envanter numaralı Kur'an-ı Kerimleri kitap sanatları bakımından incelenmiş, üslûp, desen, motif ve renk açısından ele alınarak dönem özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. In this study, Korans from 19th century which can be found at Bursa Inebey Manuscript Library by UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 and UC 5 inventory numbers has been examined. Examined Korans which are the examples of 19th century are worth researching in terms of Turkish book arts.In the first part of the thesis which is composed of four parts information about book arts is explained. In the second part of the thesis, Information about preparation of manuscripts, subject matters, Koran ornamentalism, ornamented parts in Koran are conveyed. In the third part it is given information about Inebey Manuscript Library. In the fourth part, Korans which have been chosen via the inventory numbers UC 6, UC 12, UC 3, UC 21 and UC 5 are studied in terms of book arts and evaluated according to the qualifications which are genre, pattern, ornament and tint. 170

Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Camii Osmanlı Klasik Dönem Cami Mimarîsi eserlerindendir. 1571 yılında, Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. Mimarî ve tezyînî açıdan Mimar Sinan'ın en başarılı eserlerinden kabul edilmektedir. Yapı meyilli bir arazide ustaca inşâ edilmiştir. Mimarîyi gölgelemeyen, sadeliğin içinde ihtişamı barındıran tezyînata sahiptir. İznik çinileri, kalemişi süslemeleri ve hatları ile bir şaheserdir. Caminin tezyînatını oluşturan, dış ve iç mekân süsleme unsurlarının her biri ayrı bir çalışma konusu olacak özelliktedir. Bu tezyînî unsurlardan başlı başına bir bezeme sanatı olan hatlar çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır. Hatlarını incelediğimiz yapının Osmanlı Camisi ve Mimar Sinan'ın eseri olması sebebiyle, Osmanlı cami mimarîsi bağlamında mimarî ve hat ilişkisi ve Sinan'ın tezyînat anlayışı üzerinde durularak asıl konuya geçiş yapılmıştır.Camiin çini panolar üzerindeki, kalemişi, taşa mahkûk ve revzenlerdeki yazıları tek tek fotoğraflanıp teknik ve estetik açıdan değerlendirilmiştir. Ayrıca inşâ ve restore edildiği dönemlerde yazılan yazılar dönem özelliklerine göre mukâyeseli olarak etüt edilmiştir.Bilhassa mimarî tezyinatta yer alan Hat Sanatı araştırmalarına kaynaklık edeceğine inandığımız çalışmamızın sonunda, Osmanlı mimarîsi ile hat sanatının aynı düzeyde gelişmediği ancak camideki hatların döneminin en nadide celî sülüs yazıları arasında gösterilebileceği belirtilmiştir. Kadırga Sokullu Mehmet Pasha Mosque is one of the Ottoman Classical Period Mosque Architecture works. In 1571, Grand Vizier Sokullu Mehmet Pasha instructed Mimar Sinan to build the mosque.It is accepted as one of the most successful works of Mimar Sinan in terms of architecture and its embellishments. The building was constructed masterfully on a slanted terrain. Not only the design does not overshadow its architectural details, it also demonstrates how simplicity can lead to magnificence. It's a masterpiece with its Iznik ware, hand drawn ornaments and Islamic calligraphy. Each one of the exterior and interior ornaments forming the decoration of the mosque is so elaborate that it can be studied independently as a subject. The Islamic calligraphy among these decoration elements which are a decoration art, is the main subject of our study. Since the analyzed structure is an Ottoman mosque and a work of Mimar Sinan; the connection between the Islamic calligraphy and the Ottoman mosque architecture, and Sinan's insight on decorative arts are examined before focusing on the main subject.The calligraphic ornaments on tiles, on windows and on carved stone are all separately photographed and analyzed in an aesthetic approach. In addition, the writings which were written in the construction and renovation period were comparatively analyzed according to their features. At the end of this study, which we believe will be a repository of knowledge about the Islamic calligraphy as a decorative art in architectural design, the fact that although the differences in the level of development between the Ottoman architecture and the Islamic calligraphy, the calligraphic ornaments in mosques can be seen as the most prominent examples of thuluth jali. 277

Bosna Hersek, 1463 yılındaki fethinden, 1908 tarihinde resmi olarak Avusturya-Macaristan toprağı ilan edilene kadarki, yaklaşık 450 sene boyunca Osmanlı toprağı olmuştur. Bu süreç boyunca dini, sivil ve askeri mimari alanında pek çok eser verilmiştir. Bosna Hersek'teki Türbe Mimarisi konulu tez çalışması, bölgedeki türbe yapılarının tipolojisi ve özelliklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bosna Hersek'teki yaklaşık 50 şehir yahut kasabada, 15. yy'dan, 20. yy'a kadar olan süreçte, geniş bir coğrafya ve zaman dilimine yayılan ve pek çok üslubu bir arada barındıran 125 tane türbe yapısı tespit edilmiştir. Plan tipine göre çokgen planlı, çardak biçimli, kare-dikdörtgen planlı olmak üzere üç gruba ayırarak incelediğimiz bu türbelerde, Klasik Osmanlı mimari üslubuyla birlikte; yerel işçilik, malzeme ve teknik unsurlara da rastlanılmıştır. Bu türbelerin büyük çoğunluğunu, tarihi yahut manevi önemlerinden dolayı inşa edilmiş olan kare-dikdörtgen planlı türbeler oluşturmakta olup; bu yapılar, mimari özelliklerini kısmen yahut tamamen yitirmişlerdir. İkinci büyük çoğunluğu, yazılı kaynaklardan hareketle varlıklarından haberdar olduğumuz türbeler oluşturmaktadır. Bu iki grup dışında kalan çokgen planlı ve çardak biçimli türbe yapılarının pek çoğu ise 1992-1995 Bosna Savaşı sırasında yıkılmış yahut ağır derecede zarar görmüştür. Bu sebeple bütüncül bir bakış açısıyla, günümüzde mevcut olan yahut olmayan tüm türbelerin incelenmesi ve değerlendirilmesi büyük öneme sahiptir. Çalışmamızda bahsi geçen tüm türbeler; mevcut kaynaklardan hareketle ve geniş bir saha çalışmasına tabii tutularak; kitabe, tarihçe, mimari ve süsleme özellikleri ve mevcut durumları baz alınarak yerinde derinlemesine incelenmiştir. Bosnia and Herzegovina had been Ottoman land about 450 years, from its conquest in 1463 to 1908 when it was officially declared as Austrian-Hungarian territory. During this process, several works were generated in the areas of religion, civil, and military architecture. This thesis aims to reveal the typology and characteristics of the tomb architecture in Bosnia and Herzegovina. In about 50 cities or towns in Bosnia and Herzegovina, a total of 125 tombs, ranging from the 15th century to the 20th century, that spread over a wide geographical area and time span and embody a number of styles together have been detected. In these tombs, that were categorized into polygon, çardak (baldachin), square-rectangular with respect to their plan types during the analyses, local techniques that pertain to local masons and local architectural elements and materials can be seen clearly as well as the classical Ottoman Architecture. Square-rectangular planned tombs that were built due to their historical or spiritual importance constitute the majority of the tombs examined, yet these structures have lost their architectural features partially or completely. The tombs that we became aware of thanks to written references are in the second group in terms of number. Most of the polygonal and baldachin planned tomb structures, that are not included in these two groups, were destroyed or severely damaged during the 1992-1995 Bosnian War. For this reason, it is of great importance to examine and evaluate all tombs, whether they have survived or not today, with a holistic perspective. All the tombs mentioned in our study have been examined in depth based on their inscriptions, histories, architectural features, ornamental features and current states. 422

Araştırmanın konusu `Ankara ili moda evleri ve satış yerlerinde bulunan gelinlik üst beden süslemeleri` olarak belirlenmiştir. Araştırmanın amacı; gelinliklerde, model özellikleri, temel kumaş özellikleri, üst beden süsleme malzemeleri (kumaş, hazır gereçler), süsleme teknikleri, motif ve kompozisyon özelliklerini belgelemek ve kaynak oluşturmaktır. Bu çalışmanın evrenini Ankara ili, Çankaya ve Altındağ ilçelerinde bulunan gelinlik satış yerleri ve moda evleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise Ankara ilinde bulunan moda evleri ve satış yerlerindeki ulaşılabilen, Çankaya ilçesinde 20 ve Altındağ ilçesinde 16 moda evi ve satış yerlerinde bulunan toplam 50 gelinlik oluşturmaktadır. Bu araştırma betimsel bir araştırmadır. Araştırmada, Ankara ilinde moda evi ve gelinlik satış yerlerindeki gelinlikler var oldukları durumu ile saptanmaya çalışılmıştır. Ankara ili moda evleri ve gelinlik satış yerlerinde bulunan gelinlik üst beden süslemelerinin fotoğrafları çekilerek bilgi formlarından elde edilen veriler değerlendirilmiş, yüzdeleri hesaplanmıştır. Gelinlik modellerinde genellikle askılı A kesim gelinlik ve hakim yaka uzun kollu A kesim gelinlik modelleri görülmüş, gelinliklerde çoğunlukla saten kumaş süsleme kumaşı olarak dantel kumaş kullanılmıştır. Süslemelerde kesme boncuk, inci boncuk ve pul genellikle dantel üzerine dikilerek uygulanmıştır. The subject of the research was determined as wedding dress upper body decorations in fashion houses and sales places in Ankara `. Purpose of the research; In wedding dresses, model features, basic fabric characteristics, upper body decoration materials (fabric, ready-made materials), ornament techniques, motif and composition properties to document and create resources. The universe of this study consists of bridal outlets and fashion houses in Ankara, Çankaya and Altındağ districts. The sample of the study consists of 50 wedding dresses, which can be reached in fashion houses and outlets in Ankara, 20 in Çankaya district and 16 fashion houses in Altındağ district. This is a descriptive study. In this research, it was tried to determine with the presence of bridal model characteristics, basic fabric characteristics, upper body ornament materials (fabric, ready materials), ornament techniques, motif and composition characteristics in fashion houses and bridal shops in Ankara province. The data obtained from the information forms were evaluated and the percentages were calculated by taking photographs of wedding dress upper body decorations. Bridal dresses usually have hanging A-cut wedding gown and dominated neckline long-sleeved A-cut wedding dress models, mostly weddingdresses satin fabric lace fabric was used as decoration fabric. Cutting beads, sequins, pearl beads as decoration materials; bead sewing technique was applied on lace. 168

“İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesindeki A. 6661 Numaralı Mushafın Tezhip Özellikleriyle İncelenmesi” başlıklı tez çalışması yedi bölümden meydana gelmektedir. Araştırmanın giriş bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemine ilişkin açıklamalar yapılmıştır. İkinci bölümde mushaf hakkında genel bilgiler verilerek, mushafın tanımı, oluşumu, gelişimi ve mushafların bezenmesinde tezhipli bölümler/sayfalar özellikleriyle anlatılmıştır. Üçüncü bölümde tarih ve imza bulunmayan eserin, bezeme özelliklerinden ait olduğu düşünülen Safevî Döneminin kültür ve sanatı, Osmanlı-Safevî sanat ilişkileri, dönemin tezhip özellikleri ve sanatkârları, konuya ilişkin ve tarihi bulunan aynı üslûpta tezhib edilmiş başka eserlerle karşılaştırılarak, “Safevî Dönemi Kültür ve Sanatı” başlığı altında ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, “İÜK. A. 6661 Numaralı Mushafın Bezeme Özelliklerinin İncelenmesi” başlığı altında mushafın tezhipli sayfalarının desen analizleri, çizimler ve fotoğraflarla ayrıntılı biçimde incelenmesi, tezhip özelliklerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Beşinci bölümde, “Tipoloji” başlığı altında incelenen eserin tezhip özelliklerinin (sayfa düzenleri, sûrebaşları, motif grupları, arasuları, güller, duraklar, tığlar) sınıflandırılması yapılarak tablolarda gösterilmiştir. Altıncı bölüm “Değerlendirme ve Sonuç” bölümüdür. Safevî döneminin sanat anlayışı ile yapılan analizler, örnek eserlerin karşılaştırmaları doğrultusunda edinilen bilgiler değerlendirilerek sonuca gidilmiştir. Yedinci bölümde ise tez konusuyla ilişkili olarak Safevî devri tezhip özelliklerini yansıtan ve bugünün tezhip anlayışıyla yorumlanan uygulama çalışmaları yer almaktadır. Çalışma, sözlükten oluşan ekler kısmı ve kaynakça ile tamamlanmıştır.--------------------Thesis study titled “Examination of the Koran Numbered A. 6661 at Istanbul University Rare Books Library with its Illuminated Manuscript Features” consists of seven sections. The purpose, scope and method of the study are explained in the introduction section of the research. In the second section, general information about the Koran are provided and definition, creation, development of the Koran and illuminated sections/parts of the Koran decoration are explained with their features. In the third section culture and art of Safavid Period which is thought to be the period in which the book which does not contain any date or signature was created due to its decoration features, Ottoman-Safavid artistic relationship, illumination features of the period and artists were compared with other books which contain dates and which were illuminated with the same method and this examination was reviewed under the title of “Culture and Art in the Safavid Period”. In the fourth section, it was aimed to examine the pattern analyses, drawing and photographs in the illuminated pages of the Koran in detail and to determine the illumination features under the title of “Examination of Illumination Features of Istanbul University Library A. 6661 numbered Koran”. In the fifth section, illumination features (page orders, chapter indentations, motive groups, gaps, roses, stops, needles) of the book examined under the title of “Typology” are classified and shown in tables.The sixth section is the “Evaluation and Conclusion” section. The conclusion was made by evaluating the analyses made with the artistic understanding of Safavid period, the information obtained by comparing sample books. In the seventh section, the studies of the works which reflect the illumination features of Safavid period and interpreted with the today’s notion of illumination in relation to thesis subject are given. Study is completed with appendices section which consists of a dictionary and references.

Bu çalışmada İstanbul Karacaahmet Mezarlığı 22 numaralı adadaki Osmanlı dönemine ait mezar taşları incelenmiştir. Ada içerisinde 303 mezar tespit edilmiştir. Bunlardan 56 tanesi ayaktaşı ile birlikte yer aldığı için toplam 359 baş ve ayak taşı bulunmaktadır. 18.-20. yüzyıllara ait bu örneklerden 303 tanesi katalog bölümünde ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiştir. 303 mezarda 156 baş, 91 ayak, 56 hem baş, hem ayak taşı vardır. 303 mezar taşının 99 tanesi erkek, 104 tanesi kadın mezar taşıdır. Erkek mezar taşlarının 5 tanesi kırık olduğu için kimlik tespiti yapılamamış fakat başlıklarından dolayı erkek mezar taşlarına dahil edilmiştir. 91 tane ayak taşı ve 8 tane baş taşının kimlik tespiti yapılamamıştır.Tez çalışmamızda ele aldığımız mezar taşlarından 105 tanesi 18. yüzyıl, 139 tanesi 19. yüzyıl, 5 tanesi 20. yüzyılın ilk çeyreğine ait örneklerdir. 110 tanesinin tarihi belli değildir. 102 numaralı örnek Cumhuriyet dönemine ait olup kitabesi Osmanlı Türkçesiyle yazılmıştır. Bu durumdaki tek örnek olduğu ve Osmanlı dönemi özellikleri gösterdiği için katalog içerisine dahil edilmiştir. Çalıştığımız alan içerisinde toprak, kapak taşlı, çerçeveli ve sandık mezar olmak üzere dört tip mezar çeşidi belirlenmiştir. Form bakımından erkek ve kadın mezar taşları ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Erkek baş taşlarında kavuk, sarık, fes, başlık ve soğan şeklinde başlıklar yer alırken kadın baş taşlarında düz tepelikli başlık, külah şeklinde başlık ve soğan şeklinde başlık bulunmaktadır. Mezar taşlarındaki bezeme programları ayrıntılı olarak ele alınarak gruplama yapılmıştır. Motifler, bitkisel, nesneli, mimari ve geometrik motifler olarak sınıflandırılmıştır.Çalışmamız içerisindeki mezar taşları malzeme, işleniş, form ve bezeme bakımından Osmanlı başkent üslubunun temsilcileri niteliğindedir. Yapıldıkları dönemin ortak özelliklerini gösteren bu örnekler Türk sanatının mezar taşına yansıyan yönlerini göstermeleri bakımından da önem arz etmektedir. In this study, the gravestones belonging to the Ottoman period on 22nd square of Karacaahmet Cemetery were investigated. 303 graves were identified in the square. Since 56 of these are located together with the footstone, there are 359 head and foot stones in total. 303 of these examples from the 18-20. Centuries were evaluated in detail in the catalog section. There are 156 head, 91 foot, 56 both head and foot stone in 303 graves. Of the 303 gravestones, 99 are male and 104 are female gravestones. Since 5 of the male gravestones were broken, no identification could be made, but they were included in the male gravestones because of their heads. The identification of 91 foot and 8 head stones could not be identified. Of the gravestones we examined in our thesis, 105 are examples of 18th century, 139 are examples of 19th century and 5 are examples of the first quarter of the 20th century. The date of 110 gravestones is not clear. 102nd sample belongs to the Republican period and its inscription is written in Ottoman Turkish. It is included in the catalog because it is the only example in that situation and shows the characteristics of the Ottoman period. In the area where we work, four types of graves were identified including soil, ledger, framed and cist grave. In terms of form, male and female gravestones were evaluated separately. In the head stones of the men, there are turban, imamah, fez, headgear and onions, while the female headstones have a flat hooded headgear, a hood in the form of a cone and onion. The decoration programs in the gravestones were grouped by discussing in detail. Motifs are classified as vegetative, objected, architectural and geometric motifs. The gravestones in our study are the representatives of Ottoman capital style in terms of material, processing, form and decoration. These examples showing the common features of the period they were made in are also important in terms of showing the aspects of Turkish art reflected on the tombstone. 989

Akmonia antik kenti, Uşak ili Banaz ilçesi Ahat köyünün güneyindeki Asartepe mevkiinde yer almaktadır. 'Akmonia Antik Kenti Mezar Stelleri ve Bomoslar' başlıklı bu çalışma ile on iki adet Mezar Steli ve on adet Bomos tipolojik ve stilistik açıdan incelenip değerlendirilmiştir. Bu mezar stellerinin bazıları Phrygia Bölgesi için karakteristiktir. Bomoslar ise kentte soylu insanlara ait anıtsal mezarların bulunduğunu ve ölü kültünün toplum içerisinde önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir. Bu mezar stellerinin ve bomosların üzerinde yer alan bezemeler ve araç gereçler halkın günlük yaşantısına ışık tuttuğu gibi kentin sosyal yapısı hakkında da bilgi vermektedir. The ancient city of Akmonia is located in Asartepe, south of the village of Ahat in the town of Banaz in Uşak province. In this study titled Tombstones of the Ancient City of Acmonia and Booms, twelve Grave Steles and ten Bomos were examined and evaluated in terms of typological and stylistic. Some of these grave steles are characteristic for the Phrygia Region. Bomos shows that there are monumental tombs belonging to noble people in the city and the dead cult has an important place in the society. The embellishments and tools on these grave steles and bomos provide information about the social structure of the city as well as light on the daily life of the people. 122

Araştırmamızda Mimar Mongeri'nin Ankara'daki Bankanlar caddesinde inşa etmiş olduğu I. Ulusal Mimarlık Dönemi üslubunu en etkili şekilde yansıtan Osmanlı Bankası (1926), Ziraat Bankası (1926-1929) ve İş Bankası (1929) binalarının cephe düzenlemeleri ve süslemeleri üzerine yoğunlaşılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında İstanbul'da batılı eklektik üslupla yapılar inşa etmiş olan Levanten Mimar Giulio Mongeri, Cumhuriyetin ilk yıllarında ortaya çıkan I. Ulusal Mimarlık Akımına, tasarladığı yapılarla ve Sanayi-i Nefise Mektebindeki görevi boyunca yetiştirdiği öğrencilerle yön veren önemli mimarlardandır. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte özellikle Başkent Ankara'nın inşasına önemli katkılarda bulunmuş ve Türkiye'nin çeşitli kentlerinde I. Ulusal Mimarlık üslubu çerçevesinde mimarlık faaliyetlerini devam ettirmiştir. Çalışmamızda, cephe düzenlemeleri ve süsleme programları detaylı çizimleriyle belgelenen yapıların dönem içindeki yeri ve Geleneksel Türk Mimarisinin (Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı) bu döneme etkileri karşılaştırmalı olarak tartışılmış ve dönemler arası bağlantıları tespit edilmiştir. İncelediğimiz yapılar banka binası olarak tasarlanmış, inşa edilmiş ve geçirdikleri bazı onarımlar dışında çok köklü değişimlere uğramamışlardır. Günümüzde de banka binası olarak işlevlerini sürdüren bu yapılar I. Ulusal Mimarlık döneminin en nadide örnekleri olarak varlıklarını korumaktadırlar. In our research, the focus was on the facade arrangements and decorations of the buildings of the Ottoman Bank (1926), Ziraat Bank (1926-1929) and Is Bank (1929), which most effectively reflect the style of the 1st National Architecture Period built by the Architect Mongeri on the Bankalar street in Ankara. Levantine architect Giulio Mongeri, who built buildings in western eclectic style in Istanbul in the last years of Ottoman Empire, is one of the most important architects who gave direction to the First National Architecture Movement that emerged in initial years of the Republic, with the buildings he designed and with the students he trained during his duty in `Sanayi-i Nefise` Schools (Academy of fine arts). Architect Mongeri has significantly contributed to the construction of the capital Ankara especially with the proclamation of the Republic and continued his architectural activities in the framework of the First National Architectural style in various cities of Turkey. In this study, the structure of the buildings, which are documented with detailed drawings of façade arrangements and ornamentation programs, their importance in period and the effects of them to Traditional Turkish Architecture (Seljuk, Chiefdoms and Ottoman) on this period are discussed and the connections between the periods are determined. The buildings we have reviewed are designed as a bank building, have been built as bank building and have not undergone any radical changes except for some repairs. These buildings, which continue to function as a bank building today, preserve their existence as the most prominent examples of the First National Architecture period. 312

Günümüz sanatında sonsuzluk, evren, birlik, tanrısallık ve kozmik bağ üzerine anlatım için çeşitli yollar seçilmiştir. Bilinmeyene duyulan ilgi sanatçıyı her daim dinamik tutmuş, anlatım aracı olarak da çoğunlukla kavramsal boyutu ile geometriyi tercih etmiştir. Bu anlatımları destekleyen en iyi malzemelerden biri de geçmişten günümüze geometrik unsurlar olmuştur. Geometrinin sembolik ifade yönü, barındırdığı anlam vasıtasıyla; sonsuzluk, evren, birlik bilinci gibi tanımı zor olan kavramları bir nebze de olsa ifade edebilmek adına, sanatçının işini kolaylaştırmıştır.Bu çalışmanın amacı da İslam sanatında geometrinin mimaride ve bezemede kullanımının mukarnas üzerinden bir değerlendirilmesinin yapılarak, barındırdığı anlamları çini-seramik sanatı aracılığı ile ifade edebilmektir.Üç bölümden oluşan tez çalışmasının ilk bölümünde mukarnas öğesi gerek etimolojik olarak gerekse teknik olarak tanımlanmış olup, hem bezeme öğesi olması hem mimari bir öğe olması dolayısıyla ayrı ayrı analiz edilmiştir. Bu bölümde mukarnasın tarihçesine de değinilerek, zaman içerisindeki değişimi ve gelişimi ele alınmış, coğrafyaya bağlı olarak kazandığı kimlik araştırılmaya çalışılmıştır.İkinci bölümde ise çinili mukarnasa sahip bazı yapı örnekleri incelenmiştir. Bu yapı örnekleri seçilirken mukarnasın gelişim göstermiş olduğu önemli merkezler, mukarnas bezemelerde kullanılan teknik çeşitliliği dikkate alınmıştır. Ayrıca çininin mukarnas örüntüsünde kullanıldığı dönemler göz önünde bulundurularak bir zaman sınırlandırılmasına gidilmiştir.Üçüncü bölümde ise tüm bu araştırmaların ışığında mukarnas öğesinin günümüz çağdaş sanatında yorumlanması ve örnek uygulamalarına yer verilmiştir. In today's art, various ways have been chosen for expression on eternity, universe, unity, divinity and cosmic bond. The interest in the unknown kept the artist dynamic at all times and geometry with its conceptual dimension was preferred as a means of expression. One of the best materials supporting these expressions has been geometric elements from past to present. The symbolic expression direction of geometry, through its meaning; It has facilitated the work of the artist in order to express some concepts which are difficult to define such as infinity, universe and unity consciousness.The aim of this study is to evaluate the use of geometry in Islamic art in architecture and decoration by means of muqarnas and to express the meanings it contains by means of tile-ceramic art.In the first part of the thesis which consists of three chapters, the muqarnas element is defined both etymologically and technically and it is analyzed separately since it is both a decoration element and an architectural element. In this section, the history of muqarnas is also mentioned and the change and development over time has been discussed and the identity gained by geography has been tried to be investigated.In the second part, some examples of buildings with tiled muqarnas are examined. In selecting these building examples, the important centers where the muqarnas have developed and the technical diversity used in the muqarnas decorations have been taken into consideration. In addition, a time limitation was made considering the periods in which the tile was used in the muqarnas pattern.In the third chapter, interpretation of muqarnas element in contemporary art and sample applications are given in the light of all these researches. 146

Konya Karatay Medresesinin Süslemelerinin Desen ve Tasarım Özellikleri konulu tez çalışmasında yapının tezyinatını, motiflerini ve işçiliğini görsel anlamda ifade etmekle beraber, özünde barındırdığı anlamı kavramak, ayrıca bu zenginliğini uygulamalar ile yansıtma çabasını içermektedir. Medreseler, Türklerin İslamiyet'e geçişten sonra geliştirdikleri mimari yapılardandır. Anadolu'da Selçuklu dönemine ait medreseler geniş Anadolu coğrafyasına yayılmış olmasına rağmen çoğunluğu Konya çevresindedir. Medreseler mimari yapısı ile açık avlulu ve kapalı avlulu olarak değerlendirilir ayrıca kendi içlerinde de farklılıklar göstermektedirler. Gelişen mimarinin yanında Uygurlardan, Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularla gelişen çini sanatı ve sırlı tuğla Anadolu'ya gelmiş ve Anadolu Selçukluları ile Osmanlı döneminde çini sanatı daha iyi bir noktaya taşınmıştır. Bu dönemin mimari süslemesinde mozaik çini ve tuğla-taş işçiliği özellikle minareler, mihraplar, kemerler, eyvanlar ve kubbelerde dikkati çekmektedir. Üç bölüm halinde sunulan bu çalışmanın; Birinci bölümünde, Anadolu Selçuklu Devletinde medrese mimarisi, yazı ve tezyini unsurlar, özelliklerine göre sınıflandırılarak incelendi. İkinci bölümde, Konya Karatay Medresesi tarihi, yapısı, mimari özellikleri ve tezyinatı kataloglama yapılarak bilgisayar destekli çizim ve görseller ile oluşturuldu. Ayrıca kubbe kuşağında bulunan zemini bezemeli düğümlü kufi mozaik çini yazının diğer mimari yapılarda benzer örnekleri bu bölümde ayrı bir başlık adı altında sunuldu. Uygulamaların yer aldığı üçüncü bölümde Karatay Medresesi ve Anadolu Selçuklu yapılarında kullanılan motiflerden çıkışlı tasarımlar Corel Draw ve Rhinoceros programlarında görselleştirilmiştir. Desen çizimi bilgisayarda yapılan tasarımların çini uygulamaları yapılmış ayrıca CNC teknolojisi de kullanılmıştır. Bilgisayar destekli tasarımların Geleneksel Türk Sanatlarında etkin kullanımına vurgu yapılmıştır.`Değerlendirme ve Sonuç` bölümünde, Karatay Medresesi'nin tezyinat yönünden önemi, benzer yapılardaki süsleme özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Karatay Medresesinin Anadolu Selçuklu mimarisi içindeki yeri belirlenmeye çalışılmış ve tespitlerimiz genel bir yorumla belirtilmiştir. This thesis entitled Ornaments Pattern and Design Properties of the Konya Karatay Madrasa both explains the decoration, ornaments and craftsmanship of the structure and addresses the efforts towards apprehending the meaning it incorporates in its essence and reflecting this richness with applications. Madrasas are architectural structures that Turks developed after they embraced Islam. Although the madrasas belonging to the Seljuk period in Anatolia are spread over wide Anatolian geography, most of them are located around Konya. Madrasas are identified as open courtyard and closed courtyard in terms of their architectural structure, and they also vary among themselves. In addition to the developing architecture, the tile art and glazed bricks which were developed from Uighurs to Karakhanids, Ghaznevids and Seljuks were conveyed to Anatolia, and the tile art was considerably improved during the Anatolian Seljuks and Ottoman periods. Mosaic tile and brick-stone craftsmanship attract attention especially in minarets, mihrabs, arches, iwans and domes of this period. This study consists of three parts; in the first part, the madrasa architecture, writing and decoration elements in Anatolian Seljuk State were classified and examined according to their characteristics. In the second part, Konya Karatay Madrasa's history, structure, architectural features and decorations were remodeled by cataloging through computer-aided drawings and visuals. In addition, similar examples of knotted kufi mosaic tile writing with floor decoration on the dome belt were presented under a separate title in this part. In the third part which the application section, designs derived from the ornaments used in the Karatay Madrasa and Anatolian Seljuk buildings were visualized with Corel Draw and Rhinoceros programs. The computer aided designs, Turkish tiles were made by traditional methods on the other hand applications was made by CNC technology. The computer aided designs are proposed to be used more effectively in Traditional Turkish Decorative Arts.In the evaluation and conclusion parts the importance of Karatay Madrasah in the terms of decoration and its ornamental features were compared with similar buildings. In our study the place of Karatay Madrasa in Seljuk's architecture was determined and our results were indicated in general aspects. 302

İzmir Yapılarında Bezeme Unsuru Olarak Çini adlı çalışmamız, Geç Osmanlı Dönemi, Birinci Ulusal Mimarlık ve Cumhuriyet Dönemlerinde inşa edilmiş yirmi altı yapıyı süsleyen çinileri kapsamaktadır. Dini yapılardaki çiniler, genellikle Geç Osmanlı Döneminin 18. yüzyılında aynı anda yerleştirilenleri yansıtmaktadır. Sivil mimaride ise Geç Osmanlı Döneminin 19. yüzyıl örnekleriyle Birinci Ulusal Mimarlık ve Cumhuriyet Dönemlerinin 20. yüzyıl Kütahya üretimleri de görülmektedir. Çini süslemeli olan İzmir yapıları, katalog bölümünde yapı türü ve kullanım amacına göre gruplandırılmıştır. Yapıların mimari özelliklerinden sonra çinilerin, tarihi dönemleri, ustası, yapıdaki yeri, form, malzeme, teknik ve kompozisyonlarına değinilmiştir. Yapılardaki konumları, alınlık, duvar, pencere, kapı, konsol, kubbe kasnağı ve minare gibi çeşitli alanlardadır. Beyaz-krem hamurlu çiniler, tek renk sırlı veya şeffaf renksiz sır altına çok renk boyamalı tekniğindedir. Kompozisyonlar, bitkisel, geometrik, mimari, nesne, sembolik motifler ile beraber yazı unsurlarıyla çeşitlilik gösterir. Bütün pano kompozisyonlarının yanı sıra, panolardaki bordür, köşelik ve levha bölümlerine göre farklı kompozisyon düzenlemeleri tasarlanmıştır. Çalışmamızda değindiğimiz çiniler, tüm özellikleri ve teknikleri ile Kütahya üretimine örnekler veren nadir eserler arasındadır., Our study called Tile as a Decorational Element in İzmir Buildings, covers the tiles that decorate twenty-six buildings built in Late Ottoman Period, First National Architecture and Republican Periods. Tiles in religious buildings are usually reflects samples what the placed at the same time in the 18th century of the Late Ottoman Period. In civil architecture, 19th century examples of the Late Ottoman Period, as well as the 20th century Kütahya productions of the First National Architecture and Republican Periods can be seen. İzmir buildings with tile decorational are grouped they are according to the type of building and purpose of use in the catalog section. After the architectural features of the buildings, the historical periods of the tiles, the craftsman, their place in the building, their forms, materials, techniques and compositions are explained. Their positions in the buildings are in various areas such as pediment, wall, windows, door, console, dome pulley and minaret. White-cream color clay tiles are single color glaze or multi color painting technique under transparent colorless glaze. The compositions varies with vegetal, geometric, architectural element, object, symbolic motifs and writing elements. Apart from the whole panel composition, different composition editings is designed according to the bordures, corners and plate sections of the panels. The tiles we mentioned in our study are among the rare works that provide examples of Kütahya production with all their features and techniques.

En erken, Orta Paleolitik'te görülmeye başlayan süslenme nesneleri çoğunlukla yumuşakça kabuklusu, taş ve kemikten yapılmıştır. Bu süslenme nesnelerinin kullanımı Epi-paleolitik dönemde artış göstermiştir ve mezar gibi özel alanlarda da ele geçmiştir. Anadolu ve Levant bölgelerinde süslenme nesneleri Epi-paleolitik yerleşimlerde (mezarlar dâhil) bulunmuştur. Kahramanmaraş'ta bulunan, 2007 yılında Cevdet Merih Erek tarafından kazılarına başlanmış olan Direkli Mağarası'nda Epi-paleolitik döneme ait süslenme nesnelerine rastlanmıştır. Bu tezde söz konusu buluntu grubunun tür, miktar ve tip özelllikleriyle ilgili inceleme yapılmıştır ve bu buluntular Levant'taki Epi-paleolitik yerleşimlerde bulunan süslenme nesneleriyle karşılaştırılmıştır. Bu incelemeler sonucunda Direkli Mağarası yerleşimcilerinin süslenme anlayışı ve Levant Epi-paleolitik yerleşimlerle bağlantısı ortaya konmuştur. The earliest ornaments began to appear in the Middle Palaeolithic are made of mostly shell, stone and bone. The use of these ornaments increased in Epi-palaeolithic Period and also recovered in special areas such as graves. Ornaments in Anatolia and the Levant Region were found in Epi-palaeolithic settlements, including graves. The ornaments of the Epi-palaeolithic period were found in the Direkli Cave, which was excavated by Cevdet Merih Erek in 2007, Kahramanmaraş. In this thesis, species, quantity and type features of these artifacts were investigated and they were compared with ornaments in Epi-palaeolithic settlements in Levant. As a result of these investigations, the point of view in Direkli Cave settlers and the connections with Epi-palaeolithic settlements in Levant were tried to express on different approaches. 76

İskilip, Çorum iline bağlı ilçedir. Etrafı yüksek tepelerle çevrilmiş dar bir vadi içerisinde yer alır. Şehir, Osmanlı döneminde sıkça gördüğümüz, korunaklı bir kale etrafında yamaçlara kurulmuştur. Şehrin önemli göç yolları üzerinde bulunmamış olması, kendine has gelişim göstermesini sağlamıştır. Bu çalışmada daha önce üzerinde ayrıntılı olarak inceleme yapılmamış olan geleneksel evler incelenmiştir. Ev sayısının fazla olmasından dolayı 1950 öncesi sınırlaması getirilmiştir. Çalışmada her bir evin künyesi, fotoğrafları ve çizimleri ile, bütün detaylarını anlatan katalog oluşturulmuştur. Katalogdaki bilgilerin değerlendirilmesi ile konunun irdelemesi yapılmıştır. Şehirde geleneksel özellik gösteren evler Türk ev kültürüne benzerlik göstermektedir. Bunun yanında kendine has özellikler de taşımaktadır. Evler genellikle iki katlıdır. Zemin kat ve bahçe işlevsel mekânlardan oluşur. Evlerin tamamı ağaç çatkı sistemle yapılmıştır. Kerpiç dolguludur. Erken tarihli evlerde açık sofalı, geç tarihli olanlarda kapalı sofalı plan vardır. Üç odalı, dış sofalı plan en yaygın tiptir. Cephelerde sofa, eyvan ve oda çıkmaları; köşe, orta ve tüm kat çıkma şeklinde planlanmıştır. Çıkmalar konsolla taşınır. Çatılar ağaç direklerle yükseltilmiş, çatı arasında daha geniş ve ferah bir mekân oluşturulmuştur. İç mekânda her oda bir aileyi barındıracak şekilde planlanmıştır. Ailenin yaşaması için bir odanın tamamlanması yeterlidir. Şehrin sürekli göç vermesinden dolayı evlerde tamamlanmamış birçok oda ya da kat bulunur. Süsleme çok yaygındır. Kalıpla yapılmış alçı süslemeler iç mekânda ocak ve duvarlarda kullanılmıştır. Cephelerde 1940'lardan sonra alçı süslemeler yaygınlaşmıştır. Ağaç süslemeler tavan, kapı ve dolaplarda birbirinin tekrarı olan teknik ve motifle uygulanmıştır. Iskilip is a district of the province of Corum. It is located in a narrow valley surrounded by high hills. The city was built on slopes around a sheltered castle, which we often saw during the Ottoman period. The fact that the city did not exist on the major migration routes provided its own development. In this study, traditional houses have been examined which have not been examined in detail. Due to number of houses a lot of, it was restricted as before 1950. In this study, a catalog is given to describe the details, photographs and drawings of each house. The evaluation of the information in the catalog was been made. Houses that show traditional characteristics in the city are similar to Turkish house culture. Besides, it also has unique features. Houses usually have two floors. he ground floor and garden consist of functional places. All houses are made of wood skelaton system. It is filled with adobe. In the early history, there is an open living room in the houses, and in the late ones there is a closed sofa plan. The three-room, sofa plan is the most common type. Sofa, eyvan ve room cantilevers on the fronts; It is planned as corner, middle and whole floor. Cantilevers are moved by console. The roofs were raised with wooden posts and a larger and spacious space was formed between the roof. Each room is designed to accommodate a family. It is enough to complete a room for the family to live. There are many unfinished rooms or floors in the houses due to the continuous migration of the city. The ornament is common. Gypsum ornaments made with molds were used in fifeplaces and walls in the interior. After 1940s, plaster ornaments became widespread. The decorations of the wood are applied with technique and motif which are repeating each other in the ceilings, doors and cabinets. 604

Kaftan ve kimono, sırasıyla Osmanlı ve Japonya’nın geleneksel kıyafetleridir. Bu kıyafetler, iki ülkenin tarihsel süreçleri, coğrafi şartları ve kültürlerinin etkisi altında şekillenmiştir. İlk olarak insanlar, altın ve gümüşü, toplum içerisindeki yerlerini ve güçlerini göstermek hükümdarlar tarafından süs olarak kullanmışlardır. Daha sonra bu madenler, kıyafetin içine de yer almaya başlamıştır. 16. yüzyıla ait altın-gümüş kullanımlı kaftanlar ve kimonolar, genellikle imparatorlar, seçkinler ve üst düzey savaşçılar tarafından giyilen kıyafetler olmuştur. Kaftanlarda kullanılan, renkler ve motifler, uyum içinde ve titizce yerleştirilmiştir. Osmanlı kültüründe, ölen sultanlardan kalan değerli kaftanlar, bohçalarda saklanmıştır. Japonya’da ise kimono sahiplerinin akrabaları ve torunları bu kimonoları hazine gibi korumuşlardır. Bu sayede, ihtişamlı kaftan ve kimonolar günümüze kadar ulaşmıştır.--------------------Kaftan and kimono are respectively traditional attires of Ottoman Empire and Japan. These clothes are shaped up under the influence of historical processes, geographical conditions and cultures of the both countries.At first, human beings used gold and silver as an ornament to show their status and power among the society. Afterwards these precious metals has been started to use in clothing.Made with gold and silver, kaftan and kimono of 16th century, were generally worn by people of high status, such as empires, warlords and elites. Because of that, it had to have high quality. Colors and motives used in the kaftan and kimono were chosen carefully and placed harmoniously.In Ottoman tradition, after sultan’s death, their precious kaftan garments were being kept in bundles. In Japan, relatives and their grandchildren of the kimono owners took care of the garments as a treasure. Therefore, these magnificent kaftans and kimonos passed down up until today.

II. Meclis binası, Halk Fırkası Mahfeli (Halk Partisi Merkezi) olarak yapımına başlanmıştır. Yapının inşası devam ettikçe çok güzel bir şekil almakta olan Mahfel binasının Meclis binası olma fikri ortaya çıkmıştır.1923 yılında Mimar Vedat Tek tarafından bir yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmıştır. Büyük Millet Meclisi Cumhuriyet Halk Fırkası olarak tasarlanan, ancak, I. Büyük Millet Meclisi binasının yetersiz olması ve gelişen Cumhuriyet Türkiye'sinin ihtiyaçlarını Meclis, karşılayamaması nedeniyle değişiklikler geçirmiş, sonra da II. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak 18 Ekim 1924 tarihinde hizmete açılmıştır.Mimarın, yapı inşaatının hangi aşamasında mahfelden (parti merkezi) Büyük Millet Meclisine dönüştürmekle ilgili nasıl bir plan yaptığı tahminlerden öteye gitmemektedir. Bina içinde dolaşım sistemi sık sık değiştirildiğinden Mimar Vedat Tek'in özgün plan çözümlerini izlemek mümkün değildir. Özellikle Büyük Millet Meclisinin 1926 yılı yaz tatili döneminde binanın ana kütlesine ekleme yapılarak kapsamlı bir tadilat yapılmıştır. Binanın kuzeydoğu yönündeki Genel Kurul Salonu'na doğrudan girişi sağlayan giriş telgrafhane yapılarak kapatılmıştır. Bu girişi gösteren andezit taş bloklarla yapılmış altı basamaklı merdivenlerde atıl duruma düşmüştür. Binanın güneydoğu cephesinde ana caddeye bakan giriş de portal (taç kapı) olarak düzenlenmiştir.1931 tarihli Meclis kullanım planında postane olarak gösterilen cephede arka cephe görünümünü almıştır. Meclis faaliyetlerini1960 tarihine kadar bu binada sürdürmüştür. II. Assembly building, Halk Fırkası Mahfeli (People'sParty Center) wasstartedto be constructed. As theconstruction of thebuildingcontinuesto be a very nice shape of thebuilding of thebuildingwasthe idea of theMahfel. Itwascompletedto a shortperiod of time by Architect Vedat Tek in 1923. Grand National Assembly RepublicanPeople'sPartydesigned, however, the First Grand National Assembly to a lack of buildinganddevelopingtomeettheneeds of theRepublic of Turkey has undergonechangesduetothe Assembly, then II. Turkish Grand National Assembly wasopened on 18 October 1924 in.At whatstage of theconstruction of thebuildingthearchitectmade a plan forconvertingto Grand National Assembly (partycenter) does not gobeyondthepredictions. It is not possibletofollowtheunique plan redress of Architect Vedat Tek since thecirculationsystem is changedfrequently in thebuilding. Especiallyduringthesummer of 1926, Grand National Assembly wasaddedtothe main mass of thebuildingand a comprehensiverenovationwasmade. Theentrance, whereprovidesdirectaccessto General Assembly Hall in thenortheast of thebuilding, wasclosedwith a telegraph. Theandesiteshowthatentrancewasinactive in thesix-step staircasesmadewithstoneblocks. Theentrancetothe main street on thesoutheastside of thebuilding is arranged as a portal (crowndoor). The Assembly continueditsactivities in thisbuildinguntil 1960.Itwasbuiltwithcutstone on twofloors. Thearchesseen in thewindowsreflectthecharacteristics of the I. National Architecture Movement, thewoodenpavementsdecoratingthepencilworksusingOttomanandSeljukmotifs on widefacadesandtilepanels on thefacades. Interiors of thebuildingarearranged on threesides of thecentral Assembly Hall, whererisestwofloors.Inthisstudy, Ceilingdecorations of II. Assembly Buildingwereanalyzedbyexaminingthestylescompleteness, motif characteristics, colorsused in decorations. As a result of theexamination of thestyle of decorationwe can say thatthat is similartothepencilworks on centuries of 17.-18. 101

Selimiye Cami ve Süleymaniye Cami Mimar Sinan‟ın en önemli eserlerinden birisidir. Süleymaniye 1550-57 yılları arasında Mimar Sinan tarafından, Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle yapılmıştır. Kendisi tarafından Kalfalık eseri olarak nitelendirilmektedir. Selimiye Cami ise 1569-1575 yılları arasında Sultan II. Selim'in emri üzerine Edirne'ye yapılmıştır. Osmanlı-Türk sanatının ve dünya Mimarlık tarihinin önemli anıtsal yapıları arasındadır. Cami, mimari planı ve süslemeleri ile Ustalık Eseri olarak nitelendirilmektedir. Mimar Sinan'ın eserlerinde, İmparatorluğa, Sultana ve İslam dinini bizlere yansıtan bir dünya görüşü vardır. Süleymaniye ve Selimiye gibi önemli yapıtları, Anadolu-Türk toplumunun bugüne uzanan simgesi olarak anlam kazanmaktadır. Bu çalışmada klasik dönemin yaratıcısı sayılan Mimar Sinan'ın Osmanlı sanatındaki önemini ve katkılarını ifade edebilmek için, onun kişiliği, sanatı ve eserlerini anlayabilmek adına araştırmalar yapılmıştır. Sinan gibi yaratıcı bir sanatçının elinde ne denli olanakların var olduğu, ne tür sorumluluklar altında olduğu araştırılmıştır. Kendine özgü üsluplarıyla ve tasarımlarıyla birçok araştırmacının konusu olmuştur. Birinci bölümde Sinan'ın hayatı ele alınmıştır. İkinci bölümde Süleymaniye Cami yakından incelenmiş ve tek tek fotoğraflandırılmıştır. Üçüncü bölümde de Selimiye Cami yakından incelenmiş, süsleme unsurları bölümlere ayrılarak tek tek hangi teknik ve malzemeler kullanıldığı, bu zamana kadar geçen onarımları incelenip araştırılmıştır. Son bölüm de Selimiye ve Süleymaniye'nin birbiriyle olan karşılaştırmaları yapılmıştır. Edirne Selimiye Mosque and Suleymaniye Mosque are one of the most important works of Mimar Sinan. Suleymaniye was built by Mimar Sinan between 1550 and 577 under the orders of Suleiman the Magnificent. Selimiye Mosque was built between 1569 and 1575 on the order of Sultan II. Selim. It was one of the most important monumental structures of Ottoman-Turkish art and the history of architecture of the world. Mosque, architectural plan and decorations are described as Masterpiece. Today, Sinan is an important architect who is an artist who forms the basis of today's national culture. MimarSinan has a world view that reflects the Empire, Sultana and Islam religion to us. In this study, in order to express the importance and contributions of Mimar Sinan, who was considered the creator of the classical period, in order to be able to express his importance and contributions in Ottoman art, a research has been made to understand his identity, art and works. and has been the subject of many researchers with their designs. In the first chapter, the life of Sinan is discussed. In the second chapter, Suleymaniye Mosque was examined closely and photographed one by one. In the third section, Selimiye Mosque was examined closely and the ornamental elements were divided into sections and the techniques and materials were used individually. In the last chapter, the comparisons between Selimiye and Süleymaniye were made. 304

Divriği, Sivas'ın güneydoğusunda, Doğu Anadolu bölgesinin Yukarı Fırat bölümünün İç Anadolu sınırına yakın kesiminde, Fırat nehrinin kollarından biri olan Çaltı ırmağı ile birleşen derenin vadi tabanında ve yamaçlarında yer alır. Divriği Kalesi kazısı sırasında, çok sayıda ve çeşitte buluntu açığa çıkarılmıştır. Bunlar içerisinde 2010-2016 yılları arasında ele geçen ve bezemesi tanımlanabilen 233 alçı parça da yer almaktadır.Bu çalışmada, Divriği Kalesi kazısı sırasında ele geçen alçı buluntular, bütün yönleriyle ele alınarak incelenmiştir.İncelemiş olduğum alçı süslemeler en çok kalıplama tekniğinde yapılmıştır. Kalıplama tekniğinin uygulandığı alçı parçalarda süsleme olarak; bitkisel, geometrik, yazı, kabara, mukarnas ve nadir de olsa figürlü süslemeyi görmekteyiz.Alçıların teknik ve desen özellikleri incelendiğinde; Kubadabad Sarayı ve Keykubadiye Sarayı'ndaki alçı örnekleriyle benzerlikler gösterdiği gözlemlenmiştir. Alçı eserler arasında yapılan bu karşılaştırmalar, ortak bir alçı süsleme anlayışının hakim olduğunu kanıtlar niteliktedir.Alçı süsleme, malzemenin kolay şekil alması ve malzemenin ucuz olması sebebiyle Mengücekliler Döneminde de yaygın olarak kullanılmıştır. Çalışmamızda Mengücekliler Dönemi alçı süsleme programı ve kullanılan teknikler, ele geçen örneklerle belirlenmiştir. Ancak malzemenin dayanıksız olması sebebiyle örnekler günümüze parçalar halinde gelmiştir. Bu nedenle çalışmamızda alçının kullanım yeri hakkında tespitlerimiz çıkarımdan öteye gidememiştir.Anahtar Kelimeler: Alçı, Süsleme, Divriği Kalesi Divriği , is located in the southeast of Sivas, on the valley floor and on the slopes of the stream, which is connected to the Çaltı River, which is one of the branches of the Euphrates, near the Central Anatolian border of the Upper Euphrates region of the Eastern Anatolia During the excavations of the Divriği Castle, numerous and varied finds were unearthed. These include 233 stucco pieces recovered between 2010-2016.In this study, stucco finds uncovered during the excavation of the Divrigi Castle were examined in all aspects.In all of the stucco fragments we examined, the ornaments were made in a molding technique. In the molds where the molding technique is applied; we see plant, geometric, epigraphic, muqarnas and rarely figurative decorations.When the technical and pattern characteristics of the stuccoes were examined, similarities were observed with the stucco examples of Kubadabad Palace and Keykubadiye Palace. Comparisons between stucco handicrafts showed that they have a cocmon trends of stucco ornamentations. Stucco ornamentation has been widely used in the period of Mengujeks because of its easy to form and cheap material. We tried to determine the stucco ornamentations program and techniques of Mengujeks period. However, due to the fact that the material is not enduring, examples have remained with fragments. Therefore, we have not determine exactly where the fragments were used.Key words: Stucco, Ornamentation, Divrigi Castle 324

İstanbul yüzyıllarca Osmanlı Devletinin başkenti olarak kültür ve sanat alanında önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra, İslam sanatları bakımından da çok büyük bir önem taşımaktadır. İslam sanatları alanında da camiilerin, mescitlerin çeşmelerin, mezar taşları gibi mimari eserlerin yoğun olarak bulunduğu şehirlerin başında gelmektedir. Hüsn-i hat eserleri dini yapılara özenle nakşedilmiştir. Bu eserler önemleri itibarı ile güzel yazı sanatının gelişimini ve farklı yazı stillerinin zaman içindeki değişimlerini de gözler önüne sermektedir. Bu nedenle İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan tarihi camiilerinde hat eserleri ve hattatları başlıklı araştırma konusu belirlenirken hattatlar, yazı stilleri, yazının tarihi gelişimi baz alınmıştır.Kadıköy bölgesi içinde yüzyıl ayırımı yapılmaksızın Çehâr Yâr-ı Güzîn, kitabe,levha,sıva üstü ve kalem işi uygulamaları yapılmış toplam 75 esere rastlamıştır. Hüsn-i Hat sanatı açısından değerlendirilebilecek, Kethüda Camii, İbrahim Ağa Camii, Osman Ağa Camii, Cafer Ağa Camii, Sultan III. Mustafa İskele Camii, Sahrayı Cedid Camii, Zühtü Paşa Camii, Galip Paşa Camii, Tütüncü Mehmet Efendi Camii, Mustafa Zihni(İstasyon) Camii, Suadiye Camii, Bostana Kuloğlu Camii, Rasim Paşa Camii, Moda Camii, Söğütlü Çeşme Camii, İhsaniye Camii olmak üzere toplam da 16 camii tespit edilmiştir. Tespit edilen levha, sıva üstü, kalem işi, kitabe gibi eserlerin bazılarında hattat imzası yer almamaktadır. Araştırılan kaynaklarda da yazının hattatı belirtilmediğinde bu konu muallakta kalmaktadır. Hattatı bilinen eserlerde, hattatın döneminde yazı sanatına önemli eserler kazandırdığı tespit edilebiliyorsa; yazı sanatı açısından önemli bilgi ve belgelere ulaşılabilmeyi sağlamak ve belki de yıllarca unutulmuş bir eserin yeniden sanat tarihine kazandırılması mümkün olmaktadır. Yapılan incelemeler sonucu imzası okunabilen ama hayatı hakkında bir bilgiye ulaşılamayan hattatın nasıl bir eser oluşturduğu da görülebilmektedir. Tespit edilen bazı eserlerin restorasyon geçirdikten sonra, restorasyon işinin ehli olmayan kişilere verilmesinden kaynaklı, orijinal hallerinden uzak, estetikten yoksun bir hale geldikleri de görülebilmektedir. Araştırma sonuçlarının elde edilmesi, önemli bilgi ve belgelere ulaşılması bugün gibi gelecekte de bu eserlerin doğru şekilde değerlendirilmelerine ışık tutacaktır. Alongside Istanbul has an important place in the fields of culture and art as the capital city of the Ottoman State for centuries, it also has a great importance in terms of Islamic arts. It is one of the leading cities where are architectural artworks such as mosques, small mosques, fountains, tombstones. Calligraphy artworks were carefully carved on religious buildings. These artworks show development of the beautiful script art and change of different script styles over time considering the importance of them. Therefore, while it is determined the research topic titled `Calligraphy Artworks and Calligraphers at the Historical Mosques in Kadıköy, Istanbul`, calligraphers, script styles and historical development of the script were predicated.Without making century discrimination, total 75 artworks were found with Çehâr Yâr-ı Güzîn, epigraph, sheet, surface and hand-drawn applications in the region of Kadıköy. In order to evaluate in terms of calligraphy art, total 16 mosques such as Kethüda Mosque, İbrahim Ağa Mosque, Osman Ağa Mosque, Cafer Ağa Mosque, Sultan III. Mustafa İskele Mosque, Sahrayı Cedid Mosque, Zühtü Paşa Mosque, Galip Pasha Mosque, Tütüncü Mehmet Efendi Mosque, Mustafa Zihni (Station) Mosque, Suadiye Mosque, Bostana Kuloğlu Mosque, Rasim Pasha Mosque, Moda Mosque, Söğütlü Çeşme Mosque, İhsaniye Mosque were determined. There were no calligraphers' signatures on some of the artworks determined such as sheet, surface, hand-drawn and epigraph. This issue also remains in suspense when the calligrapher of the script is not specified in the resources. In case an artwork's calligrapher was known, if it could be determined the calligrapher had added important artworks to the art of script; it was possible to provide access to important information and documents in terms of the art of script, and perhaps a forgotten artwork for years could be brought back to the history of art. Upon a result of the examinations, it can be seen that the artwork performed by the calligrapher whose signature can be read but no knowledge about his life. After the restoration of some of the artworks determined, it can be seen that they become away from the original state and have no sense of aesthetics arising from the restoration work is given to people who are unqualified. Achieving of the research results, accessing to the important information and documents will bring light on the correct evaluation of these artworks in the future as well as today. 146

İslam medeniyetleri, tarih boyunca Kur'an-ı Kerim'e büyük bir önem vermişlerdir. Verdikleri önem dolayısıyla Mushaf-ı Şerifler hazırlatmışlardır. Bu mushaflar dönemin zevk ve anlayışına göre usta hattat, mücellit ve müzehhipler tarafından oldukça titiz şekilde hazırlanmıştır.Safevi döneminde saray nakkaşhanesi bünyesinde birçok kitap projesi yürütülmüştür. Tebriz, Kazvin ve Şiraz merkezlerinde yazmalar büyük titizlikle hazırlanmıştır. Tezhip örneklerinin en yoğun şekilde verildiği saha Mushaf-ı Şerifler olmuştur. Safeviler döneminde de yoğun tezyinatla bezeli mushaflar hazırlanmıştır.Yapılan bu çalışmada incelenen mushaf ışığında Safevi dönemi tezhip özellikleri incelenerek dönemin tezhip anlayışı yorumlanmaya çalışılmıştır. Dönemin sanat anlayışını yorumlamak ve anlamak için öncelikli olarak dönemin siyasi tarihinden ve kültür ve sanat özelliklerinden söz edilmiştir. Bu dönemde saray nakkaşhanelerinde hazırlanan kitap projelerinden bahsedilerek sanatsal açıdan gelinen seviyeye dikkat çekilmiştir. Son olarak kütüphanelerde bulunan çeşitli Safevi yazmalarının tezhipleri de gözlemlenerek Safevi tezhip özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.Tezde incelenen eser olan TIEM 504 nolu Mushaf, yoğun tezhipli sayfaları nedeniyle seçilmiş ve detaylı olarak incelenmiştir. Mushafın zahriye, serlevha, hatime, falname sayfaları karşılıklı çift sayfa yoğun tezhiplidir. Her cüzün ilk iki varağı karşılıklı sayfaları tezhiplenmiş vaziyettedir. Ayrıca her yarım cüzde bir yine karşıklık iki sayfada haşiye bölümleri, halkar üslubuyla bezenmiştir. Tezhipli sayfaların tamamındaki desenler bilgisayarda çizilerek analizleri yapılmıştır. Renk, motif ve kompozisyon özellikleri belirlenmiştir. Tezin son bölümünde incelenen Mushafın desen renk ve kompozisyon özellikleri yorumlanarak dönemin tezhip özelliklerini yansıtan iki eser hazırlanmıştır. Eserleri hazırlarken kullanılan yöntem teknik ve aşamalar tezin son bölümünde belirtilmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Sanat, Tezhip, Geleneksel, Safevi, Mushaf, Yazma Eser, TIEM Islamic civilizations have given great attention to the Holy Quran throughout history. Due to this great attention Mushaf-i-Sharifs were prepared. Mushafs were prepared very carefully by the master calligraphers, mucellits and muzehhips to reflect pleasures and understanding of the period.During the Safavid period, many book projects were carried out within the Palace's Nakkaşhane. In the Tabriz, Kazvin and Shiraz centers, the manuscripts were prepared with great care. Mushaf-i Şerifler was the most intense field of illumination. During the Safavid period, mushafs were preapred by dense tezyinat decorations.In this study, it was tried to interpret the illumination of the period by examining the properties of illumination of the Safavid period in the light of the mushaf studied. In order to interpret and understand the concept of the art of this period; the political history of the period, its cultural and artistic features were mentioned. In order to raise awareness to the artistic development in this period, books prepraed within the Palaca's Nakkaşhane are mentioned. Finally, the illumination of the various Safavid manuscripts in the libraries were observed and the Safavid illumination features were identified.Mushaf, TIEM 504, which was examined in the thesis, was selected and examined in detail due to its intensely illuminated pages. Mushaf's zahriye, serlevha, hatime, falname pages are illuminated heavily on both sides. The first two leaf of every juz are illuminated. In addition, in every half-juz, the two pages on the opposite pages are decorated with haşiye by Halkar Style. Decorations on all of the pages which are illuminated are drawn on the computer and analyzed. Color, motif and composition properties are determined.In the last part of the thesis, two works which reflect the illumination characteristics of the period were interpreted by interpreting the Mushaf's pattern color and composition properties. The method, techniques and stages used in preparing the works are mentioned in the final section of the thesis.KEYWORDS: Art, Illumination, Traditional, Safevi, Mushaf, Manuscript, TIEM 198

Coğrafi konumundan dolayı ilgi gören ve geleneksel yapısını sürdürmeyi başarmış kentlerimizden olan Bartın tarih boyunca çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Kentin üç tarafının sularla çevrilmiş olması, şehir yerleşmesi açısından oldukça uygun bir yerde kurulması, yakın çevresine ve ülkenin başka yerlerine bağlanabilme açısından coğrafi şartların elverişliliği, kendisine birtakım imkanlar sağlamıştır. Üzerinde ulaşım yapılabilen tek ırmak olan Bartın Irmağı'nın varlığı ve Bartın Limanı sayesinde dışarıya açılma fırsatı bulabilmiştir.Belli bölgeleri geleneksel kent dokusunu koruyabilmiş olan Bartın kenti, evlerinin cephe düzenlemeleri ile iç ve dış ahşap süslemeleri açısından çalışmamıza konu olmuştur. Çalışmada; özgünlükleri, korunmuşluk dereceleri ve farklı olmaları dikkate alınarak 30 tane ev incelenmiştir. Evlerin malzeme-teknik ve plan özellikleri verilmiş, özellikle cephe düzenlemeleri, cephelerdeki ahşap süsleme elemanları, iç mekanlardaki ahşap işçiliği örneklerden yola çıkarak değerlendirilmiştir.19. yüzyıl özelliklerini taşıyan evlerin cephelerinde, İstanbul ile yapılan liman ticareti aracılığıyla gelmiş olduğu düşünülen Art Nouveau üslubunu yansıtan süslemeler yoğun olarak kullanılmıştır. Özellikle tahtaboş, balkon ve çıkmalarda yoğunlaşan bu türden cephe süslemelerinde; pencere pervaz altlarında, taşıyıcı başlıklarında, çatı silmeleri, eli böğründe ve alınlık içlerinde oyma tekniğinde kullanılmıştır. Evlerin içinde ahşap süslemenin yoğun olduğu bölüm tavanlardır.Tavanlarda aplike ve çıtakari süsleme yöntemlerinin kullanıldığı, genellikle göbek süslemesine önem verildiği gözlenmektedir. Dolaplarda yalnızca açık raflarda süsleme ile karşılaşılmaktadır.Karadeniz bölgesinde olmasına karşın, çok yakınında olan Safranbolu, Bolu ve Kastamonu evleri ile Bartın evleri arasında büyük farklılıklar izlenmektedir. Kent kimliğine geç kavuşmuş olması nedeniyle geleneksel dokusunu korumayı başarmış olmakla birlikte, evlerin zaman içerisinde bakımsızlıktan, yeni konut mimarisinin kullanılmak istenmesinden ya da kardeşler arası anlaşmazlıklardan dolayı, çoğunun yıkıldığı, yandığı ya da harap durumda olduğu görülmektedir. The city Bartın, which has succeeded to protect its geographical history and maintained its traditional structure, has hosted various civilizations throughout history. There are many facts that has provided many positive opportunities to the city. The first fact is that it is beingsurrounded by water, the second fact is that the city's settlement is in a very suitable place where Bartın's geographical conditions and environmental features are being able to be connected to other places .The availability of this city was also an opportunity to open up to the regions which could reach the Bartın River and it's port.The city of Bartın , which has been able to preserve the traditional urban texture of certain regions, has been the subject of our work. 30 houses have been examined considering their originality, the degree of theirpreservations and their differentness. Also all the houses have been examined thoroughly-indoor and outdoor- according to its wooden ornament, it's façade and the quality of the work of the workman. Not to forget that the Material and technical characteristics and the house plan, the facade arrangements, the wooden flooring on the facades and the wooden workmanship in the interior places were evaluated from all of the examples.In the façades of the houses that were built in the 19th century, are intense decorations that reflect the Art Nouveau style, which is thought to be where the buildings in the harbor are located. There are many types of facade decorations that are concentrated on board, balconies and exits; Applique technique under the window aresill be seen. Headers, Roof erasers, mounting technique in the flank and in the pediment are also very unique. The houses are densely covered with wooden ornaments. It is observed that the ceilings have appliqué and çıtakari ornamentation methods, and to the belly decoration is given importance. In the closets you canonly encounter ornaments on open shelves.AltoughSafranbolu, Bolu, Kastamonu and Bartın are in the Black Sea Reagionand are located side by side there are great differences in the construction of thehouses. Bartın has maintained its city identity late so it was able to protect the traditional texture of the houses. Unfortunately because of heritage feud between sinister, new housing needs , wrong governmental decisions, disagreements and natural disasters like earthquakes floods and fires, many fabulous houses of architectural values were destroyed. 347

Bu çalışmada Muş ilinde geniş bir alanı kapsayan geleneksel sanat abideleri arasında yer alan mezar taşları incelenmektedir. Çalışma Muş ili ile Hasköy, Bulanık, Korkut, Malazgirt ve Varto ilçeleri, belde, köy ve mezralarını kapsayan yüzey alan çalışmasıdır.Bu çalışma Muş ilinin tarihi ve kültürel yapısı bağlamında mezar taşlarının Türk sanat tarihi içindeki önemini ele almış ve bu çerçevede günümüze kadar sağlam gelebilmiş baş, ayak ve sandukalardan oluşan incelenmeye değer tüm mezar taşlarını kapsamaktadır. Ulaşılan ve incelenmeye değer görülen mezar taşları, kapsamlı değerlendirmeye alınmış, fotoğrafları çekilmiş ve tasnif edilmiştir. Mezar taşlarının incelenmesi sonucunda bölge insanı açısından önem arz eden şehit, âlim, şeyh ve zat diye bilinen kişilerin kimlikleri ortaya çıkarılmıştır. Mezar sahibinin dünya hayatına ilişkin bilgilerine ulaşılmış, mezar taşlarının yüzeyinde bulunan süsleme unsurları değerlendirilmiş ve mezar yapımında kullanılan mazlzemeler ortaya konulmuştur. Mezar yapımında kullanılan taşların genellikle yöreye özgü taşlar oluğu anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Muş, tarihi mezar taşları, yazı, süsleme, teknik. Historical tombstones in the provinces of Mus and Must which are representations of the mortal world and concrete masterpieces of our tradition have greatly expanded our work to date with the changing areas of settlement. For this reason, a surface area study consisting Mus, and it's provinces' which are Haskoy, Bulanık, Korkut, Malazgirt and Varto districts, towns and villages, was conducted. Since any scientific work related to the historical tombstones in Mus and its provinces has not been done and because this study is essential all of the tombstones are examined including the head, the foot and the sarcophagus which were able to arrive as robust till today. Especially knowing the identity of the martyrs, sheikhs in the tombstones found in the region which is important for the people of the region, discovering the knowledge of the grave owner's world life, examining the decoration elements on the tombstones and lastly documenting these mentioned elements as catalogs are important elements of our work.Keywords: Mus, historical, grave, stones, article, ornament, technical. 188

Saraybosna İsa Bey Külliyesi adlı çalışmamızda, Erken Osmanlı döneminde inşa edilmiş olan külliyenin, mimari ve süsleme özellikleri incelenmiş ve mevcut birimleri tespit edilmiştir. Anadolu'daki erken devir Osmanlı mimarisinden örneklerle benzerliklerine değinilmiş, farklı yönleri karşılaştırılmıştır. Çalışmamız, Balkanlardaki en önemli baş şehirlerden biri olan Saraybosna'da, Fatih Sultan Mehmet adına yaptırılan ve bizzat kendisine hediye edilen bu önemli yapı ile ilgili geniş kapsamlı ilk araştırmadır. Amacımız toplu şekilde belgelenmemiş bu külliyenin, günümüzde mevcut olmayan yapılarıyla beraber kayıt altına alınmasıdır. Arşiv taramaları, resmi yenileme kayıtları, Avusturya-Macaristan arşiv belgeleri, Osmanlı Vakıf kayıtları, bölge üzerine yapılmış araştırmalar ve seyahatnameler ışığında hazırladığımız bu çalışmamızın, ileriki zamanlarda yapılacak araştırmalar ile eksikliklerimizin giderileceği ümidiyle, tüm araştırmacılara katkı sağlamasını ümit ediyoruz. Sarajevo in the work called Isa Bey Complex, The architectural and ornamental features of the complex, which was built in the early Ottoman period, were examined and existing units were identified.The similarities with the examples in the early period Ottoman architecture in Anatolia were mentioned and their different aspects were compared. Our study is the first comprehensive survey of this important structure in Sarajevo, one of the most important chief cities in the Balkans, in the name of Fatih Sultan Mehmet. Our aim is to record this complex, which is not documented collectively, together with the structures that are not available today. We hope that this study, which we prepared in the light of archival surveys, official renewal registrations, Austrian-Hungarian archival documents, Ottoman Foundation records, researches and travels made on the region, will contribute to all researchers with the hope that our deficiencies will be solved through future researches. 227

Kültürel miras insanın binlerce yıllık tecrübesi içinde biriktirdiği, geliştirdiği, kuşaktan kuşağa aktararak günümüze getirdiği zenginlikler bütünü olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede kitap sanatları da bir medeniyetin sanat anlayışını geçmişten geleceğe aktarmada önemli bir miras olarak görülmektedir. Yazma eserlerin ciltleri, tezhipli, minyatürlü sayfaları yani süsleme sanatlarının bulunduğu sayfalar incelenip analiz edilerek dönem özellikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmada 13. yüzyılda yazılan ve 19. yüzyıla kadar el yazması olarak çoğaltılmaya devam edilen Hâfız Şems ed-dîn Muhammed Şîrâzî (720-788/1320-1396)'nin yazmış olduğu `Divan` adındaki eserin 06 hk 1006, 06 hk 262 ve 45 hk 2658 arşiv numaralı nüshaları tezyini yönden incelenerek analiz edilmesi amaçlanmıştır. Günümüzde kullanılan adı Hafız Şirazi Divanı olan yazma eserin çeşitli kütüphanelerde bulunan elliyi aşkın nüshası bulunmaktadır. Bu yazma eserlerin bir kısmına tezhip ve minyatürlerle bezemeler yapılmış olsa da hiçbir süsleme unsuru olmayan nüshaların da bulunduğu bilinmektedir. Bu çalışmada incelenecek olan nüshalarda bazı sayfalar minyatürlerle bezenmiştir. Yöntem ise verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması olarak belirlenmiş ve belgelenerek alana katkı sağlaması hedeflenmiştir. Cultural inheritance is defined as the total of richness that man gathered, developed, transterred from one generation to another and brought up to now with his long experience. In this aspect: book art is accepted as an importent inheritance in transferring a civilazation's under standing of art from the past to the future. The bindings of written works, gilding and miniaturel papers are analysed so the fetures of the perial are found. In this work the archieve numbers of 06 hk 1006, 06 hk 262 and 45 hk 2658 of `Dîvan` written by Hâfız Şems ed-din Muhammed Şîrâzî (720-788/1320-1396) in 13th century and augmented by hand-writting till 19th century aim to analyse there pages about adorning. Today, this written work's name is `Şîrâzî Dîvanı` and it has more than 50 copies in different libraries. In these written works gilding and miniature arts are seen, but sometimes unadorned copies can be seen. In this work, there is miniature on the copies that would be analysed. Composition features will be analysed by drawing these miniatures. The method is gathering the data, analyse and comment. It is aimed to contribute to the area with evidence. 119

Vânî Efendi Camii ve Yazıları isimli çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır.Girişte, çalışma hazırlanırken takip edilen yöntemden bahsedilmiştir. Çalışmanın kapsamından da bahisle düzen ile ilgili detay bilgiler sunulmuştur.Birinci bölümde Vânî Mehmed Efendi'nin hayatı ve eserleri ele alınmıştır. İlmî faaliyetleri, eğitimciliği ve dönemindeki tesiri üzerinde durulmuştur. Erzurum, İstanbul ve Bursa'da tarihe ve bize bıraktığı mirası üzerinden hareketle bu eserlerin sanat ve tarihi zenginliğine yer verilmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde ise cami hakkında genel bilgilendirme yapılmıştır. Vânî Mehmed Efendi'nin Erzurum'daki izlerini açıkça ortaya koyan Vânî Efendi Camiidir. Cami hakkında tarihî ve mimarî bilgiler bu bölümde yer almıştır. Yazı ve süslemelerinin incelenip değerlendirilmesiyle çalışma tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Vânî Mehmed Efendi, Camii, Tarih, Yazı, Süsleme. Our work called Vani Efendi Mosque consists of an entrance and two sections.At the entrance part, it is given information abouth the method that is fallowed during the preparation of the study. It is given detailed information about the arrangement by mentioning the content of the study.In the first part, the life of Vani Mehmet Efendi his works are investigated. The subjects of his science studies, teaching and the effect of his term are mentioned. The historical and artistic wealth of these works that left us as heritoge in İstanbul, Erzurum and Bursa is taken part in.In the second part of the study, it is given general information about our mosqes. It is the Vani Efenedi Mosque that is clearly illustrated the traces of Vani Mehmet Efendi in Erzurum. The historical and architectural information about the mosque is mentioned in this part. Th study is completed by the analysing and considering the writing and ornamentation.Keywords: Vani Mehmet Efendi, Mosque, History, Writing, Ornamentation. 94

Osmanlı İmparatorluğu dünyanın süper gücü konumunda üç kıtaya hakim idi. Sorumlu olduğu toprakların kayıtlarını mükemmel bir şekilde tutmaya özen gösteriyordu. Bu bakımdan arşivcilik Osmanlı' da birinci derecede önemli bir yer arz ediyordu. Osmanlı Arşivlerin de ebru sanatsal boyutunun yanı sıra gerek cilt sanatında gerekse arşiv defterlerinde ölümsüzleştirildi. Çeşitli defterlerde yan kâğıt işlerini sanatsal seviyeye yükselttiği gibi bir kısım defterlerin de dış kabı olarak ebru sanatını günümüze taşımış oldu.Tez çalışmamızda Osmanlı arşiv fonlarında günümüze kadar ulaşan ebruların çeşitliliği ve teknik özellikleri değerlendirilerek o dönem şartlarında sanat eseri olmuş bu güzide eserleri inceledik. Amacımız, bu ebruların çeşitliliğini incelerken hangi tür ebruların hangi tür defterlerde cilt olarak kullanıldığını ortaya çıkarmaktır. Osmanlı Arşivleri'nde yapılan taramalar sonucunda elde edilen bulgular türlerine göre analiz edildi. Renk, desen, üslup ve tarz olarak incelenip kategorize edildi. Yapılan bu çalışma sonucunda doğal toprak boyalarla hazırlanan ebruların özellikle Mühimme defterlerinde kullanıldığı görülmüştür. Kullanılan renkler toprak boya ile hazırlandığı için sarı, mavi, yeşil renkleri ile sınırlıdır. Tez çalışmasının, bu konu üzerinde çalışan araştırmacılara kaynak olabileceği aynı zamanda ilgili literatürdeki boşluğu dolduracağı ümit edilmektedir.Anahtar kelimeler: Osmanlı, Ebru sanatı, Defter, Arşiv The Ottoman Empire dominated the three continents as the superpower of the world. It was careful to keep records of the lands of which it was in charge. In this respect, archiving had a very important place in the Ottoman Empire.In Ottoman archives paper marbling, as well as its artistic dimension, it was immortalized both in binding art and in the archive records. In various records, binding rise in value to an artistic level with paper marbling. Besides, as a binder of some records, paper marbling reached at the present time.In this thesis, we examined the distinguished works being the pieces of art in Ottoman period by evaluating the variety and technical features of the paper marbling in Ottoman archive funds which have reached the present day. Our aim is to examine the variety of these marbling and to find out what kind of paper marbling was used as a binder for what kind of records. At the end of the scans obtained from the Ottoman archives, findings were analyzed according to their types. They were examined and categorized according to color, pattern, style and style. As a result of this study, it was seen that paper marbling prepared with natural soil paints were used especially in Mühimme (decree) records. The colors used are limited to yellow, blue and green colors because of the fact that they are prepared with soil paint. It is hoped that the study will be a source for the researchers working on this subject and also fill the gap in the relevant literature.Key words: Ottoman, paper marbling, records, archive 120

Barok Dönem vokal müziğini detaylı şekilde ele alan bu çalışmada, müzik tarihinde dönemin en belirgin özelliği olan süslemeler konusu vokal müzik açısından incelenmiştir. İtalyan ve Fransız stilleri arasındaki fark ortaya konarak, dönemle ilgili çalışma yapmak isteyenler için birçok kaynaktan araştırmalar yapılmış, döneme dair farklı bakış açıları ortaya konmaya çalışılmıştır. Yorumcunun özgün yaklaşımına izin veren Barok Dönem süslemeleriyle ilgili çalışmalar yapılmıştır.Bu tez çalışmasının, Barok Dönem vokal müziğine ilgi duyan ve süslemeler konusunda detaylı çalışmalar yapmak isteyen eğitimci ve öğrenci adaylarına katkı sağlaması hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Barok Dönem, vokal müzik, süslemeler In this study reviewing Baroque vocal music in details, the topic of ornament that has been the most significant feature of the era in music history is analysed in the aspect of vocal music. With presenting the difference between Italian and French styles, practice from many sources for the ones that want to study about the era is executed and different points of views are tried to be presented. Studies about Baroque era ornamentations allowing the original approach of the commenter are performed.This thesis study is aimed to contribute to the academician and student candidates interested in Baroque Era vocal music and would like to study ornamentations in details.Keywords: Baroque Era, vocal music, ornamentations 127

Konya geleneksel Kadın Üst Giyimlerinin malzeme, renk, model, kesim, dikim ve süsleme özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu araştırmada, kadın üst giyimlerinin ve sokakta kullanılan örtülerin; giyim ana sanat dalı açısından özelliklerinin belirlenmesi, gün ışığına çıkarılması, sistemli olarak incelenmesi ve belgelenmesi günümüz ve gelecek kuşaklara tanıtılması amaçlanmaktadır.Bu amaç doğrultusunda yapılan bu araştırmada, Konya merkezinde bulunan özel koleksiyonlardan alınmış ve Konya Koyunoğlu Müzesinde yer alan geleneksel kadın sokak giyiminde kullanılan 15 şalvar, 10 örtü, 5 işlik, 4 çarşaf (bağdat bürgüsü, bürgü) ve 5 hırka olmak üzere toplam 35 parça incelenmiştir.Araştırmanın birinci bölümünde; problem, amaç, alt amaçlar, araştırmanın önemi, sayıltılar, sınırlılıklar, tanımlar, ilgili yayın ve araştırmalara yer verilmiştir. İkinci bölümde giyimin tanımı, giyimin sınıflandırılması, üst giyimin tanımı, sokak giyimlerin sınıflandırılması yapılmış ve bu giysiler tanımlanmıştır.Katalog bölümünde yer alan Konya ve Koyunoğlu Müzesinde bulunan geleneksel kadın sokak giyimlerinde kullanılan kumaşlar, malzemeler, renkler, uygulanan model, kesim, dikim ve süsleme teknikleri gözlem fişleri aracılığı ile belirlenmiştir. Gözlem fişleri 15/100 ölçekle yapılan kalıp çizimleri ve fotoğrafları ile desteklenmiştir.Bulgular ve tablolar bölümünde giysilerin her özelliği için tablo oluşturulmuş ve gözlem fişlerinden elde edilen veriler tablolara aktarılmıştır. Tablolardan elde edilen bulgulara göre, giysilerin her özelliğinin değerlendirilmesi yapılmış ve bulgular doğrultusunda sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Tablolarda; giysilerde kullanılan kumaşlar, malzemeler, renkler, model ve kesim teknikleri, dikiş teknikleri yönünden her giysinin kendine özgü özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır.Araştırma sonucunda ise elde edilen tablolar ve grafikler doğrultusunda sonuca ulaşılmaya çalışılmış, konu ile ilgili bazı öneriler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Giyim, kültür, sanat, geleneksel, üst giyim In this research, which was carried out to determine the material, color, pattern, cut, sewing and ornamentation characteristics of traditional Women's Clothing of Konya,it is aimed to determine the characteristics of women's clothing and the clothing used on the street in terms of the main art branch of the clothing, to call forth, systematically examined and documented and to be introduced them to present and future generations.In this study, a total of 39 pieces, including 15 baggy trousers, 10 veilings, 5 ishlik ( garments belonging to the work), 4 jilbabs (baghdad headgear) and 5 cardigans which were used in traditional women's street clothing taken from the private collections in the center of Konya and Konya Koyunoglu Museum, have been examined.In the first part of the study; problem, purpose, sub-objectives, importance of research, assumptions, limitations, definitions, related publications and research are included. In the second chapter, the definition of clothing, the classification of clothing, the definition of the upper clothing, the classification of the street clothing were made and these clothes were defined.The fabrics, materials, colors, applied models, cuts, sewing and decoration techniques used in traditional women's street clothing in Konya and Koyunoglu Museum, which are located in catalog section are determined by observation slips. Observation slips are supported by 15/100 scale mold drawings and photographs.In the findings and tables section, a table was formed for each feature of the garments and the data obtained from the observation slips were transferred to the tables. According to the findings obtained from the tables, every feature of the clothes was evaluated and the result was tried to be reached in accordance with the findings.In the tables; fabrics, materials, colors, models and cutting techniques used in garments, sewing techniques in terms of the specific characteristics of each garment has been tried to reveal.As a result of the study, it was tried to reach a conclusion in line with the tables and graphs obtained and some suggestions were presented about the subject.Keywords: Clothing, culture, art, traditional, top clothing 259

Rabiâ Emetullah Gülnûş Valide Sultan tarafından (1708-1711) yılları arasında yaptırılan cami ve külliye, klasik Osmanlı mimarisinin son ve Lâle Devrinin hemen öncesine rastlayan önemli bir örneğidir. Mimarı bir dönem baş mimarlık yapan Kayserili Mehmed Ağa'dır. Bu camii ve külliye III. Ahmed döneminin anıtsal boyuttaki en önemli dini yapısıdır.Üsküdar merkezinde çarşı içinde dönemin en nadide eserlerinden biri olan Rabia Emetullah Gülnüş Valide Sultan Camii, Hakimiyet-i Milliye caddesi, Balaban caddesi ve İmam Nasır sokağı arasında yer almaktadır.Külliyenin genelinde klasik formlar korunmakla beraber; çağının zevk, beğeni anlayışı ve yenilikçi değişimler hem mimaride hem de bezemelerde görülmektedir. Zaman zaman yapılan restorasyonlardan dolayı, camii bezemelerinde bazı bölümlerin bozulmalara uğradığı bütünü dikkate alındığında görülmektedir. Çalışmada külliyenin bânisi, mimarisi ve külliyenin bölümlerinden kısa kısa bahsedilmektedir. Özellikle cami tezyinatı, mihrap, minber, kubbe tezyinatı, pencere alınlıkları, mahfil altı tavan, hünkâr mahfili ve mahfildeki tavanlar, alçı pencereler, son cemaat yeri bezemeleri, revaklı avlu bezemeleri, şadırvan ve çeşmelerdeki tezyinat detaylı fotoğraf ve çizimlerle incelenmektedir. Desenler kompozisyon, renk, motif açısından değerlendirilerek anlatılmaktadır. Türk süsleme sanatlarının araştırıldıkça zenginliği ortaya çıkmaktadır. Kompozisyonlardaki zenginlik ve çeşitlilik tezhip ve kalem işi öğrencileri başta olmak üzere sanatla ilgilenen herkesin istifade ederek özgün ve farklı eserler üretecekleri kanaatindeyiz. The Kulliye (Complex) of Valide Sultan was built between 1708 and 1711 in honour of Sultan Ahmed III's mother Rabia Emetullah Gulnus Valide Sultan. This building is a good example of end of classical Ottoman period and just before Tulip age architecture. Its architect is Mehmed Aga from Kayseri who was also the head architect of Ottoman Empire. The complex is also one of the most important memorial architecture of Sultan Ahmed III's period.Rabia Emetullah Gulnus Valide Sultan Mosque is in the Uskudar district of Istanbul located in between Hakimiyeti Milliye Caddesi, Balaban Caddesi and Imam Nasir Street.The complex shows the classical forms of Ottoman period architecture although there are some innovative changes of its age in both architecture and embellishments. Deformations in embellishments can be observed due to necessary renovations time to time. In this project, architect and architecture of Rabia Emetullah Gulnus Valide Sultan complex and its parts are analysed. Especially decorations in the mosque, decorations of altar (mihrab), pulpit (minbar), dome, tympanum, under mehfil, sultans mehfil and the dome of mehfil, plaster windows, the last gathering place, arcaded courtyard and fountains are studied with their photographs and drawings. Designs are depicted as evaluated in terms of composition, motives and colours.It can be clearly observed that Turkish Decorative Arts has a very rich history and variety. Modern artists would produce different and original pieces by benefiting from the compositions, motives and paintings studied in this project. 178

Bu tezde İran ve Türk halıları incelenerek, motifler ve kompozisyonlar tarif edilmektedir. Bunun için öncelikle İran ve Türk halılarının tarihçesi kısa bir şekilde anlatılmış, sonrasında halı motifleri, bu motiflerin tarihsel süreci ve halıların nasıl yapıldığı incelenmiştir. Bu tez, halı motiflerini tanımaya ve güzel kompozisyonları anlamaya yardımcı olacak niteliktedir. Bu tezde, çalışma konusuna İran Halılarının tarihçesiyle başlanmıştır. Motif ve kompozisyonlar esas konu olduğu için, halıların motif ve kompozisyonları üzerine yoğunlaşılmış, son olarak kendi tasarımımız olan halının detaylarına ve açıklamalarına yer verilmiştir. Tabi ki bunların arasında ham kullanılan malzemeler, tezgahlar, düğümler, çözgüleme ve atkılama sistemlerinin de tanıtılması gerektiği düşünülmektedir. Türk ve İran halı sanatının tanınması ve her yerde bu halı örneklerinin yer alması amacı bu tezin yazılması ile ilgili temel sebeplerdendir. Ancak en önemli sebep bu halılarda kullanılan motiflerin güzelliği ve netliğidir. Şüphesiz, Eski Türk halılarının ve İran halılarının, motiflerinin asilliği, renklerinin canlı, güzel ve parlak olması göz kamaştırıcı özelliktedir. Literatürde bu tarzda bir çalışmaya rastlanmamış olması ve konunun incelenmeye değer bulunması nedeniyle bu çalışma gerçekleştirilmiştir. In this thesis Persian and Turkish rugs will be analyzed .patterns and compositions have been defined.so Persian and Turkish rugs history briefly have been explained then rugs patterns have been analyzed according to their history and the way they have been woven.This thesis will help to know rug patterns and the understand beautiful compositions for rugs.in this thesis purpose of the study is starting and dealing with the history of Persian rugs.This study is mainly focusing on rug patterns and compositions .and finally it deals with our own design and it is explained in details . And also in this study raw material, equipment , buttons ,weaving warps system have been studied too as well.The basic goal of this thesis is to introduce Turkish and Persian carpet weaving industry .but the main reason and purpose of the study is to find out about the beauty and characteristics of these rugs.No doubt that old Turkish and Persian rugs .are know for the originality of the patterns , live colors , beauty and attraction.This study has been done since there wasn't enough related literature about it and since such an important topic has not been studied seriously so far. 297

İnsanlık tarihi, bir sosyal evrim ve gelişimin tarihidir. Yüzyıllar öncesindenbu yana insanlar, bir yandan temel gereksinimlerini karşılama ve doğa şartları ilemücadele içindeyken; bir yandan da yaratıcı güdülerini hayata geçirme, hayaldünyasının tahayyüllerini dışa vurma eğilimi içerisinde olmuştur. Sanat dediğimizolgu, bu bağlamda tezahür etmiştir. Yaşam biçimi, coğrafi şartlar, inanç ritüelleri,arzu ve istekler, toplumların sanatsal üretiminde belirleyici olmuştur. Bu bağlamdasanatı, toplumların estetik ve karakteristik izdüşümü noktasında değerlendirmekmümkündür. Bir toplumun sanat eserleri, o toplumun ruhunu ve sosyolojik arkaplanını yansıtır.Anadolu toprakları, günümüze kadar bırakmış olduğu sanat eserleri ile kadimbir bilgeliğin ve zarafetin meyvelerini sunmaktadır. Farklı kültürleri ve kavimleribağrına basan bu kutsal topraklar, tüm renkleri ve çeşitliliğiyle bir sanat panayırınadönüşmüştür. Memleketin her karış toprağında, kültür ve sanatın gücünü ve direncinikaybetmeyen bütün zengin imgeleriyle karşılaşmamız mümkündür. Çalışmamızıntemelini, topraklarımızın eşsiz sanatsal imgelerinden olan ve neredeyse bizimleözdeşleşmiş `Çini` sanatı oluşturmaktadır. Bizlere miras kalan bu topraklar, çinisanatının muazzam örnekleri ile doludur. Buradan hareketle; tarihimizin en önemlikültürel miraslarından olan eski Türk hamamları, çini sanatının yansımalarınoktasında ele alınmıştır. Çini sanatı, Türk hamam kültüründe kullanılan hamameşyalarına uygulanarak tasarlanmıştır. History of humanity is the history belonging to a social evolution anddevelopment. While people have been trying to meet their fundamental needs anddeal with natural conditions for many centuries, they have been in tendency to bringtheir creative motions and to express their imaginations. The concept `art` hasemerged in this regard. Life style, geographical conditions, belief rituals, wishes anddesires have been determinative in art production of societies. In this sense, it ispossible to evaluate the concept `art` in terms of aesthetic and characteristicprojection of societies. Art pieces of a society reflect the sociological backgroundand the soul of that society.Anatolian territories offer art pieces, which have survived until today, andfruits of an ever-present grace and wisdom. Having welcomed different cultures andpeoples, these sacred territories have turned into an art fair with its all colors anddiversities. It is possible to come across all prosperous images which haven't loststrength and power of culture and art across all over the country. Basis of our study isthe `Tile` art which is one of the unique art images in the country and has beenidentified with us. These territories, which have been inherited to us, are full ofmagnificent examples of tile art. From this point of view, the old Turkish baths, oneof the most significant cultural heritages in our history, have been discussed in termsof reflections of tile art. Tile art has been designed by practicing it to bath waresutilized in Turkish bath culture. 95

Kırşehir'in merkezinde, Ahi Evran caddesinde yer alan Ahi Evran Cami'nin yapımı 1277 yılında başlamıştır. Yapı türbe olarak ters T şeklinde, iki eyvanlı ve üstü kubbeli olarak inşa edilmiştir. Bu çalışmada, Selçuklu dönemine ait, yapımına 14. yüzyılda başlanmış olan Ahi Evran Cami'nin mimarisi, iç ve dış mekânının süslemeleri ayrıntılı olarak fotoğraf ve çizimlerle desteklenerek incelenmiştir. Cami süsleme açısından zengin olmasına rağmen herhangi bir çalışma yapılmamış olması bu çalışmanın planlanmış olmasının amaçlarından biridir.Selçuklu döneminin kültür ve sanatını yansıtan cami, Selçuklu Devri'nin son dönemlerine denk gelmektedir. İçerisinde bulunan, günümüzde okuma odası olarak kullanılan misafirhanesinden dolayı Zaviyeli olarak adlandırılan camiler grubunda da incelenmektedir. Bu özellik Beylikler Döneminde de görülmektedir. Ama eser Selçuklu Devri mimarisinin özelliklerini taşıdığı için Selçuklu Devri mimarisine aittir. Kalemişi tekniği süslemelerin yoğun olarak kullanıldığı camide süslemeler, genellikle yaprak motifleri, sap çıkmaları gibi bitkisel motiflerden, hatayi grubuna dâhil olan penç motifinden ve rumi motiflerinden oluşturulmuştur. Taş süslemenin nadiren görüldüğü camide, süslemede sarı ve siyah renkli taşların oyularak kullanıldığı görülmektedir. Süslemeleri yıldız ve zencerek gibi geometrik motiflerden oluşturulmuştur. Ahi Evran Cami'nin süslemeleri ve belli kısımları önemli ölçüde değişime ve tahribata uğramıştır. Bazı bölümlerde süsleme kompozisyonlarının değiştirildiği görülürken, bazı bölümlerde ise tamamen silindiği görülmektedir. Değişime uğramalar süslemeler ile sınırlı kalmayıp mihrap, minber ve vaaz kürsüsünde de etkili olmuştur. Bu unsurlar değiştirilip yerlerine aslını yansıtmayıp sonradan inşa edilmiş olanlar yerleştirilmiştir.Tarihi ve mimarisi bakımından önemli yapılarımızdan olan Ahi Evran Cami'nin süslemelerinin bakım ve onarımlarının zamanında yapılarak bizden sonraki kuşaklara aktarılması sorumluluğumuz ve görevimiz olmalıdır.Anahtar Kelimeler: Selçuklu Dönemi, Ahi Evran Cami, Kalemişi Tekniği, Zaviyeli Cami, Süsleme. The construction of Ahi Evran Mosque in Ahi Evran Street in the center of Kırşehir started in 1277.The structure was built as an inverted T-shaped, two-iwaned and over domed as a tomb. In this study, the architecture, interior and exterior decoration of Ahi Evran Mosque, which was started in the 14th century belong to Seljuk period was studied in detail and supported with photographs and drawings. Although the mosque is rich in decoration, it is one of the aims of this study to be planned. The mosque reflecting the culture and art of the Seljuk period corresponds to the last periods of the Seljuk period. The mosque is called Zaviyeli because of the guest house which is used as a reading room. This feature is also seen in the Principality Period. However, the work belongs to the Seljuk period architecture as it carries the characteristics of the Seljuk Period architecture. Ornaments in the mosque, where work of chisel technique ornaments are used intensively, are generally made of leaf pattern, herbal pattern, panj pattern and rumi pattern.In the mosque where stone ornament is rarely seen, it is seen that yellow and black stones are carved in the decoration. Decorations are made of geometric motifs such as stars and guilloche. The decorations and parts of the Ahi Evran Mosque have undergone significant changes and destruction. In some spaces, it is seen that ornament compositions are changed, while in some spaces it is completely ruled out. Alterations were not limited to ornaments, but were also influential in the altar of the mihrab, minbar and sermon desk. These elements were replaced and the ones that were built later were not reflected the originals. It should be our responsibility and duty to carry out the maintenance and repair of the ornaments of the Ahi Evran Mosque in time and transferred to the next generations, which is one of our important structures in terms of history and architecture.Key Words: Seljuk Period, Ahi Evran Mosque, Work Of Chisel Technique, Zaviyeli Mosque, Ornament 111

İslam dünyasında manevî olarak en kıymetli eserler şüphesiz ki Kur'an-ı Kerim'lerdir. Manevî anlamda verilen değer, Mushaf'ların en güzel şekilde yazılıp, tezyîn edilip, ciltlenerek maddi olarak da değerli hale getirilmesini sağlamıştır. Mushaflar, en güzel şekilde süslenmesi nedeniyle dönemleri ve üslup özelliklerini en güzel yansıtan eserler olmuşlardır. Bu araştırmaya konu olan eserler, Süleymaniye Kütüphanesi'nde Fazıl Ahmed Paşa 2 ve Sultan Ahmed I 14 koleksiyonuna kayıtlı Safevî dönemine ait iki Kur'an-ı Kerim'dir. Bu nedenle Safevî döneminin tarihi, üslup özellikleri ve Osmanlı-Safevî ilişkilerine bu tezde kısaca yer verilmiştir.Bahsi geçen iki Kur'an-ı Kerim, Safevî Dönemi'nin tezyîni üslubunu yansıtan güzel örneklerdir. Desen özellikleri incelenerek, ayrıntılı çizimleri yapılmış ve desenler üzerindeki benzerlikler ortaya konulmuştur. Eserlerin üzerinde, nerede, hangi tarihte ve kimin için yazıldığı konusunda bilgi verilmemiştir. Bu yüzden o dönemde hazırlanmış ve aynı bezeme desenlerinin kullanıldığı Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan iki farklı resimli el yazması da dikkate alınarak, söz konusu eserlerin tarihi ve hazırlandığı yer ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda bu eserlerin 16. yüzyılın son çeyreğinde ve Şiraz atölyelerinde ticari amaçlarla üretildiği sonucuna varılmıştır. The most spiritually valuable works in the Islamic World are the Holy Koran undoubtedly. The value given in the spiritual sense has made the Mushafs to be written, ornamantated and rebinded in the most beautiful way with an intention of making them more valuable. Since Mushafs are ornamented in a most beautiful way, they reflect both their periods and stylistic features of their era in a great way. The works of this research, are two Holy Qur'ans which were written in the Safavid era and registered in the collection of Fazıl Ahmed Paşa II and Sultan Ahmed I 14 in the Süleymaniye Library. That is why in this thesis the history of Safavid era the stylistic features of the period as well as the relationship between the Ottoman Empire and Safavid are mentioned shortly.These two Qurans that has been mentioned before are beautiful examples that reflect the style of the Safavid Period. With the examination of pattern properties, detailed drawings were made and the similarities on the patterns were revealed. There is no given information provided in the works about where, in which period and by whom they have been written.Therefore, considering two manuscripts in the Topkapı Palace Museum Library which were prepared at that time and which have the same decoration patterns, evaluations were made about the history and the place of the works mentioned before. As a result of these evaluations, it is concluded that these works were produced for commercial purposes in the last quarter of 16th century and Shiraz workshops. 157

İslamiyet, 7. yüzyılda Hz. Muhammed'in elçiliği ile Arabistan Yarımadası'nda doğup kısa sürede Dünya'nın birçok ülkesine yayılmıştır. Müslüman toplumlarda dönemin coğrafi, sosyal, ekonomik ve siyasi etkisi altında yetişen sanatçıların ortaya koyduğu eserler, İslam dininin genel karakteri ve felsefesi doğrultusunda gelişmiştir. İslam inancında var olan ahiret hayatı, Cennet ve Cehennem gibi olgular ile müslümanların yerine getirmekle yükümlü oldukları ibadetler, Osmanlı sanatçılarına ilham kaynağı olmuştur. Osmanlı padişahlarının kutsal topraklara verdikleri önem ile bölgeye yaptıkları hizmetler sonucunda Osmanlı sanatında İslamiyet'te kutsal kabul edilen kent ve mekânlar farklı malzemeler üstünde farklı tekniklerde betimlenmeye başlanmıştır. `Osmanlı Mimari Süsleme ve El Sanatlarında Kutsal Mekânlar` konulu tez çalışmamızda; taş işçiliği, çini ve seramik, kalem işi, ahşap işçiliği, fildişi işçiliği, maden işçiliği, dokuma, kitap resmi, tezhip ve hat örnekleri üzerinde, müslümanlar tarafından kutsal kabul edilen Mekke, Kâbe, Medine, Mescid-i Nebevi, Kudüs, Mescid-i Aksa, Kubbet'üs Sahra, Cennet, Cehennem ve Cami betimlemeleri ele alınmıştır.Çalışmaya söz konusu kutsal mekânların betimlendiği 243 örnek dahil edilmiştir. Bunlardan; 24 tanesi taş işçiliği örneği olup üzerinde Cami betimlemesi yer almaktadır. 17 çini örneği üzerinde 16 Mekke, 1 Medine anlatımı varken 8 seramik örneği üzerinde Cami anlatımı bulunmaktadır. 55 kalem işi örneğinde 12 Mekke, 5 Medine, 3 Cennet, 4 Cennet ve Cehennem, 31 Cami betimlemesi vardır. 3 ahşap üstünde 3 Mekke betimlemesi varken 2 tane fildişi örnekte Mekke ve Medine yer almaktadır. Maden sanatı örneği olan 3 eser üzerinde 1 Mekke, 1 Kudüs ve 1 Cami betimlenmesi bulunurken, 21 tane dokuma örneği üzerinde; 3 Mekke, 5 Kâbe, 13 Cami anlatımı yer almaktadır. 97 kitap resminde; 22 Mekke, 23 Medine, 12 Kâbe, 3 Kudüs, 23 Cennet, 8 Cehennem, 3 Cennet ve Cehennem, 3 Cami betimlemesi vardır. 4 tezhip örneğinde; 2 Mekke, 2 Medine anlatımı ile karşılaşılırken 9 hat örneğinin tamamında Cami ile karşılaşılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı mimari süsleme ve el sanatları, kutsal mekânlar, Mekke, Medine, Kudüs, Kâbe, Cennet ve Cehennem. Islam was born in the seventh century on the Arabian Peninsula and through the Prophet Muhammad spread to many countries of the world in a short period of time. The works produced by artists who grew up under the influence of geographical, social, economic and political effects of the era in Muslim societies, have been developed in accordance with the general character and philosophy of Islamic religion. The concepts of afterlife, Heaven and Hell which exists in the faith of Islam, as well as the worship rituals which Muslims are obliged to perform, are an inspiration to the Ottoman artists. The cities and the places that considered sacred in Islam have started to be depicted in different techniques on different materials. As a result of the importance given to the holy land by the Ottoman sultans and the services they made to the region, cities and places that were considered sacred in Islam in the Ottoman art began to be depicted in different techniques on different materials. In our thesis on `Holy Places In Ottoman Architecture Ornamentation And Handicrafts`; the descriptions of the Mecca, Kaaba, Medina, Masjid-i Nebiye, Jerusalem, Masjid-i Aksa, Kubbet'ü Sahara, Heaven, Hell and mosques, which are accepted as sacred by Muslims, on the samples of stone workmanship, tile and ceramic, hand-carved, woodwork, ivory working, mining, weaving, book painting, illumination and hat were discussed. The study included 248 examples depicting the holy places in this subject. 24 of them are examples of stone craftsmanship and there are a mosque depictions on them. While there are 16 Mecca and one Medina expressions on 17 tile samples, there are mosque expressions on 8 ceramic samples. There are 12 Mecca, 5 Medina, 3 Paradise, 4 Paradise and hell, 31 mosques expressions in the samples of 55 hand-carved. While there are 3 Mecca expressions on 3 woodwork samples, there are Mecca and Medina expressions on 2 samples of ivory working. On three works of mine art, one Mecca, one Jerusalem and one mosque are depicted. There are 21 examples of weaving which include 3 Mecca, 5 Kaaba and 13 expressions of mosques. In the example of 101 book paintings, there are 24 Mecca, 23 Medina, 13 Kaaba, 4 Jerusalem, 23 Paradise, 8 Hell, 3 Paradise and hell, 3 mosques are depicted. While there are 2 Mecca and 2 Medina expressions on 4 illumination samples, the entire 10 hat examples show a mosque. Keywords: Ottoman architecture ornament and handcrafts, holy places, Mecca, Medina, Jerusalem, Kaaba, Heaven and Hell. 548

Bir Bizans kilisesinin resim programı karmaşık bir düzen içerisinde yan yana getirilmiş çok sayıda imgeden oluşur. Bu karmaşık resimsel yapının organizasyonunda çerçeveler önemli bir rol oynar. Bu bağlamda çalışmanın amacı; Bizans anıtsal resminde çerçeveleri incelemek, çerçeveleme sistemini ve işlevlerini tanımlayabilmektir.Anıtsal resimde çerçeveleme için çoğunlukla süslemeli ya da süslemesiz bordürler kullanılmıştır. Mozaik ya da freskodan yapılan bu çerçeve bordürleri giderek kilise dekorasyonunun ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Çalışmamızda bu bordürler form ve işlevleri bakımından sınıflandırılmış, oluşturdukları sistem açıklanmaya çalışılmıştır.'Giriş' başlıklı birinci bölümde; tezin amacı, kapsamı, yöntemi ve araştırma tarihçesi hakkında kısaca bilgi verilmiştir. İkinci bölüm 'Bizans Çerçeveleme Sistemi' başlığını taşımaktadır. Bu başlık altında çerçevenin işlevleri ve terminolojisi hakkında temel bilgiler verilmiş; Bizans anıtsal resminde kullanılan bordür tipleri ile çoklu-çerçeve sistemi ve bileşenleri tanımlanmış, Bizans çerçeveleme sisteminin genel prensipleri açıklanmaya çalışılmıştır. 'Çerçevelemede Yapısal Koşullar' başlıklı üçüncü bölüm ise 4 kısımdan oluşmaktadır; ilk kısımda çerçeveleme ile uzamın karakteri arasındaki bağıntı incelenmiştir. Homojen ve heterojen şeklinde tanımlanmış uzamsal karaktere bağlı olarak geliştirilen farklı çerçeveleme modelleri üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda ise Bizans sanatı ve mimarlığının tarihsel evrimi bağlamında çerçevelemedeki gelişmeler incelenmiştir. Üçüncü kısım çerçeve ve süsleme arasındaki ilişkiyeodaklanmaktadır. Dördüncü kısımda anıtsal resimden örneklerle çerçevenin resimsel anlatımdaki rolü tartışılmaktadır. Tezin dördüncü bölümü çalışmanın sonuçlarını içermektedir. 'Ekler' kısmında Bizans anıtsal resminden çerçeve örnekleri katalog halinde sunulmuş ve ayrıca çalışma içerisinde üretilmiş terimlerin daha iyi anlaşılabilmesi için bir sözlük oluşturulmuştur.Bizans anıtsal resminde programın karmaşık yapısı ve mimari ile olan ilişkisine bağlı olarak özgün bir çerçeveleme sisteminin ortaya çıktığı söylenebilir. Bu çerçeveleme sisteminde imge çerçevesi yoluyla özerk bir birimdir ama aynı zamanda farklı çerçeve kuşakları ile programa eklemlenmiştir. Yine çerçeveler yoluyla imge gruplarının yerleştirildiği farklı mimari birimlerin artikülasyonu sağlanmış, resimsel kabuğun altında kalan strüktürel formlar da resimsel olarak tanımlanabilir hale getirilmiştir. Böylelikle anıtsal resimdeki çerçeveleme sistemi; iç-içe geçmiş farklı işlevli birkaç çerçeve kuşağından oluşan bir çoklu-çerçeve sistemidir. Çoklu-çerçeve sistemi genel olarak; çerçeve bordürü, taban bordürü ve yapısal bordür olmak üzere üç farklı çerçeve kuşağı içerir.Yapısal olarak, çerçeveleme ile resimlerin yerleştirildiği uzamın karakteri arasında bir ilişki varmış gibi gözükmektedir. Bizans kilisesinde dekorasyonun içeriğine bağlı olarak heterojen ve homojen olmak üzere iki farklı uzam tasarımı karşımıza çıkmaktadır. Heterojen uzam (çoğunlukla üst örtü sistemine yerleştirilmiş mozaik bezemede) tonoz, lünet vb. farklı formlara sahip parçaların birbirine eklemlenmesi ile oluşan bir bütündür. Bunun aksine homojen uzam (çoğunlukla fresko bezemede) tektip, kesintisiz bir bütün olarak tasarlanmıştır. Uzamın yapısıyla ilişkili biçimde iki farklı çerçeveleme modeli geliştirildiği söylenebilir. Heterojen uzamda çerçeveleme mimari karakterlidir ve doğrudan mimari bölümlemeyi temel alır. Homojen uzamda ise mimari bölümlemeden görece bağımsız resimsel karakterli bir çerçeveleme kurgusu karşımıza çıkar. Bu farklılık çerçeve form ve işlevlerinde belirgin değişikliklere neden olmuştur. Heterojen uzamda mimarinin sağladığı fiziksel destek sayesinde çerçeveler çok güçlü bir etki yaratır. Çerçeve bordürleri zengin süsleme tasarımlarına sahiptir. Çerçeveleme sistemi içerisinde farklı işlevlere sahip bordürler farklı süsleme tasarımları ile kolaylıkla tanımlanabilir durumdadır. Homojen uzamda ise mimarinin fiziksel desteğinden yoksun, daha çok resimsel araçlarla (boyanmış bantlar vb.) oluşturulmuş çerçeveler kullanıldığı görülmektedir. Aynı zamanda homojen uzamdaki çerçeveleme yapısı süsleme ve tasarım açısından bir tek-tipleşme eğilimini yansıtır. Çerçevelemede genellikle kırmızı renkli basit bantlardan oluşan bir şebeke (grid) düzeni görülür. Çerçeveler heterojen uzamdakilere nazaran incelmiş ve genel olarak süslemeden arındırılmıştır.Çerçeve ve süsleme arasında, yine uzamın niteliğine bağlı olarak, tesadüfi olmayan bir ilişkinin varlığı saptanabilmektedir. Motif seçkisi ve tasarımında anlatımın yapısı ve mekanın algılanışına ilişkin bilinçli tercihler yapılmış gibi gözükmektedir. Özellikle mozaik bezemede süslemenin çerçeve ile entegre hale geldiği görülür ve bu durum çerçeveyi bir dekoratif öğe olarak ortaya çıkarır. Ancak freskoda çerçeve ve süsleme ayrışmış, süsleme ana çerçeve sisteminin dışında, alternatif amaçlarla kullanılmıştır.Bizans anıtsal resminde, resimsel anlatı formlarının oluşumunda da çerçevenin önemli işlevler üstlendiği görülebilmektedir. Bazı yapılarda anlatıya uygun yeni bordür formları geliştirilmiştir. Bunun en açık örnekleri; Hosios Loukas, Nea Moni ve Daphni gibi 11. yüzyıl anıtlarının naos mozaiklerinde karşılaştığımız çerçeve bordürleridir. Bu üç anıtta, naosa yortu sahnelerini tam bir çevrim döngüsü içerisinde yerleştirmek için mimarinin katı sınırlayıcı etkisini çözen ve sahneleri ritmik bir akışla birbirine bağlayan yeni tür bir bordür tasarlanmıştır.Çerçeve, figüratif öğelerle arasındaki konumlandırma ilişkisi yoluyla resimsel uzamın, dolayısıyla anlatının gerçekleştiği mekanın niteliğini de belirleyen bir işlev üstlenebilmektedir. Bu ilişkinin değerlendirilmesi anlatının çözümlenmesi açısından önem taşır. Çerçevenin buradaki işlevi çalışmamızda Ayasofya'daki Zoe ve Komnenos mozaikleri üzerinden örneklendirilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, çerçeveleme kadar imgenin çerçeveden yoksun kılınması da anlatıdaki stratejilerden biriymiş gibi gözükür. Fethiye Güney Şapeli'nin apsisindeki Deesis sahnesi, Hosios Loukas ve Kariye'nin ana giriş kapıları üzerindeki Pantokrator tasvirleri bu stratejinin en belirgin örnekleri olarak değerlendirilebilir. Çalışmamızın sonuçları, Bizans anıtsal resminde programın ve anlatı formlarının oluşumunda çerçevelerin çok önemli işlevler üstlendiklerine işaret etmektedir. Çerçeveler üzerinden Bizans anıtsal resminin yapısına ilişkin yeni gözlemlerde bulunmanın ve yeni yaklaşımlar geliştirmenin mümkün olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, Bizans çerçevesi üzerinde farklı pek çok araştırmaya kaynaklık edebilecek izler de taşımaktadır. Dolayısıyla çerçeveler üzerine yapılan araştırmaların geliştirilerek Bizans sanatı çalışmalarına tahmin edilenin ötesinde katkı sağlanabileceğini düşünmemiz mümkündür. The painting program of a Byzantine church consists of a series of images organized in a complex order. Frames are a very important part of the organization of this painting program. The aim of this study is to analyse frames in Byzantine monumental painting, and to define the framing systems and their functions.Both ornamental or non-ornamental borders have been the main framing devices in Byzantine monumental painting. These borders, that are mosaics or frescoes in technique, have increasingly become an integral part of Byzantine church decoration through time. In this study, they have been categorized according to their forms and functions, and the framing system that they formed has been studied in depth.The first chapter, 'Introduction', presents both the content and method of the thesis and contains a summary of previous research on the subject. Second chapter, 'Byzantine Framing System', includes these topics: General views about the terminology and functions of the frame, the main principles of framing system in Byzantine monumental painting, the types of framing borders, multiple-frame systemand its components. The third chapter, 'Structural Conditions in Framing', consists of four parts. The first part focuses on the formation of framing, analysing the interrelation between framing and space. Defining two different spatial formations (homogeneous and heterogeneous) in monumental painting, different framing modes (architectural and pictorial) developed in parallel with the formation of space have been pointed out. The second part briefly presents the chronological progress about the evolution of framing, in the context of developments in Byzantine art and architecture. The third part focuses on the relation between ornament and frame, explaining how ornament improves the functions of frame and spatial perception. In the fourth part, the functions of the frame in pictorial narrative have been discussed through specific images from Byzantine monumental painting. The last, fourth, chapter contains the conclusions of the study. In the appendices, a catalogue of frames in monumental painting and a glossary containing the terms relating to the subject can be found.The study suggests that Byzantine monumental painting represents a distinctive framing system, depending on the content of the pictorial program and its relation with architecture. In this framing system, while the image is an autonomous unit through its frame, it has also become an integral part of the overall program (also, of architecture) through different frame layers. Through frames, different architectural units are visible, in which groups of images have been integrated. Thanks to this, structural forms beneath the pictorial coat can be visually identified. Considering its formation, the system has been defined as `multiple-frame system`. It generally consists of three different frame layers: the frame border that directly surrounds the limits of the image, a base border that horizontally separates the distinct categories of the decoration, and the structural border that both emphasizes and articulates thearchitectural forms.Structurally, there seems to be a connection between framing and the character of space that accommodates the images. In Byzantine churches, we encounter two different types of space design, depending on the content of decoration: heterogeneous and homogenous. Heterogeneous space (mostly in mosaic decoration placed in the ceiling units) is a whole, comprising through the jointing of different architectural forms such as vaults, lunettes etc. In contrast, the homogeneous space (mostly in fresco decoration covering all surfaces of the building) presents a uniform, uninterrupted whole. It can be argued that two different framing models have developed through the relationship of the space. Framing in heterogeneous space presents an architectural character (directly based on architectural separation) while the homogeneous one has a pictorial character (formed according to an artificial separation), which is relatively free of architectural separation. This radical difference has led to significant changesin terms of forms and functions of framing. In heterogeneous space, framing presents a powerful effect with the physical support of architecture. Framing borders have rich ornamental designs. One can easily separate the components of multiple-frame system owing to their different ornaments. On the contrary, framing elements of the homogeneous space are mostly pictorial devices (painted bands etc.) that are not physically supported by architecture. In addition, while architectural framing of heterogeneous space uses distinct frame layers that have their own ornamental design, frames of homogeneous space reflect a tendency for uniformity. In framing, there is usually a grid system of red-coloured, simple bands. The frame bands are thinner and generally free of decoration, in comparison to the ones in heterogeneous space.It can be observed that the relationship between ornament and frame is often not arbitrary. Both the repertoire of motifs and designs indicate conscious choices, parallel to spatial formation. In such cases, the ornament turns into an element that improves the functions of the frame. Especially in mosaic decoration, ornament can be viewed as an integrated element of the frame. This also reveals the frame as a decorative element. However, one can notice that the frame and ornament dissociate in fresco decoration. Ornaments have been used for alternative purposes, apart from the framing system.Furthermore, it can be observed that the frame has undertaken important functions in the formation of the pictorial narrative. In some buildings, new border forms that are harmonious with the narrative have been developed. The best examples are the mosaic decorations of 11th monuments, such as Hosios Loukas, Nea Moni and Daphni, where Byzantine artists designed a new type of frame border to organize the feast cycle in the naos. The aim of this attempt was probably to both break the rigid delimiting effectof architecture in order to place the scenes of feast cycle within a form of continuous cylindrical band, and to connect the scenes together with a flowing rhythm. Through its position with the figurative elements, the frame may take up a role of marking the quality of the pictorial space, where narrative forms. At this point, it has been suggested that this interaction can provide us some indications to analyse the content of the image. Hence, this function of the frame has been examined by giving a comparative example of the Zoe and Komnenos mosaics in Hagia Sophia. In addition, the fact that some images do not have a frame is also a strategy, just like framing for some narrative modes of Byzantine monumental painting. The best examples of this strategy are Pantokrator depictions placed on the lunettes of the mainentrance gates to naos in some monuments such as Hosios Loukas and Kariye. Pantokrator images of both Hosios Loukas and Kariye have no framing details in contrast to other images of the narthex. In this way, the strategy of having no frame breaks the limits between pictorial and real space and aims at a dramatic encounter between Pantokrator and the viewer. Another form of this strategy is the Deesis mosaic on the apse of the south chapel of Pammakaristos Monastery (Fethiye Camii). In this case, the aim is to break the limits between architectural units to place the Deesis composition spatially.In conclusion, this thesis indicates that frames play a very important role in the formation of the program and narrative forms in the Byzantine monumental painting. It is possible to make new observations and develop new approaches on the nature of the Byzantine monumental painting through the frames. Furthermore, Byzantine frames have many details that can function as the basis for other studies. Therefore, it can be expected that developing the studies of the frame will contribute to Byzantine Art and Architecture Studies much more than expected. 338