Search

Islamic scholars, who encountered works on the classification of sciences together with their translation activities, formed their own classification traditions by classifying the sciences from different perspective. These classifications, which position the sciences by considering the connection between reason and revelation, and pointing to the hierarchy and relationship between the sciences, also reflect the understanding of science on which they are based. In this context, we can talk about two different classification traditions put forward by Islamic philosophers on the one hand and Islamic scholars on the other. At this point, Tashkoprīzāda (d. 958/1561), one of the 16th century Ottoman scholars, created an original classification of sciences that influenced the future by benefiting from both traditions. Tashkoprīzāda, who sees the classification of sciences as a branch of science at the same time, has written four valuable books in this field, especially his book called Miftāhu’s-sa‘āda. These works contain rich information about the history of sciences as well as the classification of sciences. He determined the sciences of fiqh and usūl al-fiqh as a sub-branch of shar‘ī sciences and gave both historical and current information about these sciences by focusing on the works of influential scholars. Tashkoprīzāda, who is followed Hanafi sect and saw the Hanafi school as the most virtuous one, handled the fiqh section by putting the Hanafi school in the center. One of the remarkable points is that Tashkoprīzāda completed the part in which he dealt with the historical process of Hanafi fiqh with two great scholars, such as Mewlānā Calāleddīn al-Konewī (v. 672/1273) and Sheikh Badraddin as-Simāwī (v. 823/1420), who stood out with their Sufism. It is also important in terms of showing the mystic environment in which Tashkoprīzāda was influenced and his approach to the relationship between tasawwuf and fiqh. Another point that makes Tashkoprīzāda’s works stand out in terms of the history of sciences is that he mentions famous and acceptable works by referring to the curriculum of his period and surroundings. Thus, Tashkoprīzāda reveals the classification of sciences as a whole with its history, hierarchy and curriculum., Tercüme faaliyetleriyle birlikte ilimler tasnifine dair eserlerle karşılaşan İslam âlimleri, ilimleri çeşitli açılardan tasnife tabi tutarak kendi tasnif gele-neklerini oluşturmuşlardır. Akıl ve vahiy arasındaki irtibatı dikkate alarak ilimleri konumlandıran, ilimler arasındaki hiyerarşiye ve ilişkiye işaret eden bu tasnifler yaslandıkları ilim anlayışını da yansıtmaktadır. Bu bağlamda bir tarafta İslam filozoflarının bir tarafta İslam âlimlerinin ortaya koyduğu temelde iki farklı tasnif geleneğinden söz edilebilir. 16. yy. Osmanlı âlimlerinden Taşköprülüzâde (v. 958/1561) bu noktada her iki gelenekten de yararlanarak kendisinden sonrayı etkileyen orijinal bir ilimler tasnifi sunmuştur. İlimler tasnifini aynı zamanda bir ilim dalı olarak da gören Taşköprülüzâde, başta Miftâhu’s-saâde isimli eseri olmak üzere bu alanda dört kıymetli eser telif etmiştir. Bu eserler ilimler tasnifinin yanı sıra ilimler tarihine dair de zengin malumat içermektedir. Fıkıh ve fıkıh usûlü ilimlerini şer‘î ilimlerin bir alt dalı olarak zikreden Taşköprülüzâde, önemli âlimleri ve eserlerini merkeze alarak bu ilimlerle ilgili hem tarihi hem de güncel bilgiler vermektedir. Kendisi de Hanefî mezhebine bağlı olan ve Hanefî mezhebini en faziletli mezhep olarak gören Taşköprülüzâde fıkıh bölümünü Hanefi mezhebini merkeze alarak işlemiştir. Taşköprülüzâde’nin Hanefî fıkhının tarihi sürecini ele aldığı kısmı Mevlânâ Celâleddin Konevî (v. 672/1273) ve Şeyh Bedreddin Simâvî (v. 823/1420) gibi tasavvûfî yönüyle öne çıkan iki büyük âlimle tamamlaması dikkat çeken hususlardan biri olup etkilendiği tasavvufî muhiti ve tasavvuf-fıkıh ilişkisine yaklaşımını göstermesi açısından önemlidir. İlimler tarihi açısından Taşköprülüzâde’nin eserlerini öne çıkaran bir diğer husus da dönemindeki ve muhitindeki müfredata atıfta bulunarak meşhur ve makbul eserleri zikretmesidir. Taşköprülüzâde böylece ilimler tasnifini tarihi, hiyerarşisi ve müfredatıyla bir bütün olarak ortaya koymaktadır.

1173-1250 (1760-1834) yılları arasında yaşayan Yemenli âlim Şevkânî, otuz yaşlarına geldiğinde bağlı bulunduğu Zeydiyye mezhebinden ayrılarak kendisini mutlak müctehid ilan etmiştir. Bundan sonra da gerek eserlerinde gerek fetvalarında hiçbir mezhebe bağlı kalmadan kendi icithadıyla hükmetmiştir. Ardında üç yüze yakın telifât bırakan Şevkânî’nin en önemli eserlerinden biri, füru fıkıh alanında kaleme aldığı es-Seylü’lcerrâr isimli eseridir. es-Seylü’l-cerrâr, Yemen'deki hâkim fıkıh mezhebi olan Hâdevîliğin temel metinlerinden biri kabul edilen el-Ezhâr’ın şerhidir. Aynı zamanda Hâdevîliğe yönelik bir reddiye niteliği de taşıyan bu şerh, Şevkânî’nin hem Zeydî-Hâdevî fıkhı hem de Ehl-i Sünnet fıkıh mezhepleri karşısında kendisini nasıl konumlandırdığının anlaşılması açısından önem taşımaktadır. Şevkânî birçok fıkhî meselede hem Hâdevî mezhebinin görüşlerini hem de farklı Sünnî mezheplerin görüşlerini yanlış bularak tenkit etmekte ve yerine kendi ictihadlarını ikame etmektedir. Şevkânî’nin fıkıh anlayışına ışık tutan ve nihâî ictihadlarına yer veren es-Seylü’l-cerrâr, telif edildiği andan itibaren olumlu, olumsuz pek çok eleştiriyle karşılaşmıştır.

Yedi fakih anlamına gelen `el-fukahâü's-seb'a` kavramı, Medineli yedi tâbiûn fakihini ifade etmek için kullanılmaktadır. Henüz pek çok sahâbînin hayatta olduğu bir dönemde, Medine gibi sahâbe nüfusu yoğun bir şehirde yaşayan bu âlimler, Medine'nin bu ayrıcalıklı konumu sayesinde birçok sahâbî ile görüşme fırsatı elde etmiş, özellikle Zeyd b. Sâbit, İbn Ömer, Hz. Âişe, Ebû Hureyre, İbn Abbas gibi Medine ilim geleneğinin oluşumunu etkileyen önemli sahâbîlerden ilim almıştır. Fukahâ-i Seb'a, sahâbe hocalarından aldığı ilmî birikimin sonraki nesillere ulaştırılması, özellikle sünnetin, amelin, sahâbe icmâının, sahâbî kavlinin ve sahâbe ihtilafının tespiti ve aktarımı noktasında önemli roller oynamıştır. Bununla birlikte, tevârüs ettikleri ilmî birikimi kendi katkılarıyla da geliştirmişler, dönemlerindeki fıkhî faaliyetlerin yürütülmesine öncülük edip halkın fetva ihtiyacını karşılamışlardır. İçlerinden birçoğu, Ömer b. Abdülaziz'in Medine valiliği sırasında (87-93/706-712) kurduğu on kişiden müteşekkil danışma meclisinde yer almıştır. Medine'deki ilmî birikimin aktarımı ve gelişimi noktasında önemli bir halkayı teşkil eden Fukahâ-i Seb'a'dan iki kuşak sonra gelen İmam Mâlik ise, Medine ilim geleneğinin mezhep haline gelmesini sağlamıştır. Bu çalışmada Fukahâ-i Seb'a'nın hayatı ve ilmî kişiliği ele alınmış, fıkhî görüşleri analiz edilmiş ve İmam Mâlik üzerindeki etkileri incelenmiştir. The concept of `al-Fuqaha al-Sab'a` means seven distinguished scholars who lived in Madina in the era of Successors (Tabiun). At a time when many Companions were still alive, these scholars, who live in Madina with a large population of Companions and thanks to this privileged position of this sacred city, they had the opportunity to meet with many of the Companions like Zayd ibn Thabit, Abdullah ibn Umar, Âisha bint Abî Bakr, Abu Hurairah, Abdullah ibn Abbas who influenced the formation of the tradition of Medinese School, had taken knowledge from these important companions. Al-Fuqaha al-Sab'a played an essential role in reevaluating the existing accumulated knowledge which they received from Companions, also in conveying the determination and transmission of Sunnah, Amal and the Companions' views either in form of consensus or `Ikhtilaf` to the following generations. However, they developed the accumulated knowledge, pioneered the teaching and learning activities and provide the society's need of fatwa. Many of them were member of the advisory board consisting of ten scholars, of the governor of Madina, Umar ibn Abd alAziz (87-93/709-712). Imam Malik, who comes after two generations Al-Fuqaha alSab'a, who constitutes an important link in the transference and development of accumulated knowledge in Madina, this tradition has become a school of law. In this study, the life and scholarship of al-Fuqaha al-Sab'a are discussed, their juristic opinions are analyzed and their effects on Imam Malik are examined. 360