Search

Трауматските дентални повреди на млечната дентиција и усната празнина се вообичаени појави кај децата и младите. Според една неодамнешна меѓународна епидемиолошка студија за трауматски дентални повреди (ТДП) кои ги вклучуваат млечните заби преваленцата во светот изнесува 22,7%. Тие често се појавуваат кај малите деца додека учат да лазат, одат, трчаат и ја осознаваат нивната физичка околина. Овие повреди често претставуваат болни, вознемирувачки ситуации и може да резултираат со негативни долгорочни физички, естетски и психолошки последици за детето. Различни студии ги испитувале факторите на ризик кои ја зголемуваат веројатноста за ТДП во млечната дентиција. Децата со зголемен оверџет и несоодветна покриеност на усните имаат поголема инциденца на забни повреди. Во млечната дентиција, ризикот од дентална траума е три пати поголем со зголемен оверџет поголем од 6 mm, додека децата со оверџет помал од 3,5 mm имаат половина помала веројатност да настрадаат од дентална траума. Пронајдена е и позитивна поврзаност помеѓу предниот отворен загриз и трауматските повреди. Трауматските дентални повреди може да се класифицираат на повреди на меките ткива, повреди на тврди ткива (на пример, фрактури) и пародонтални повреди (на пример, луксации). Подвижноста на забите, бојата, осетливоста на дигиталниот притисок и положбата или поместувањето на забот/забите треба да се евидентираат при првичната посета. Бојата на повредените и неповредените заби исто така треба да се евидентира при секоја следна посета. Промената на бојата претставува честа компликација по повреди од типот на луксација. Обично се забележува 10 до 14 дена по настанатата повреда. Клинички, забите со сива промена на бојата можат да се вратат во првобитната боја, да бидат пожолтени или да останат сиви. Забите со темна промена на бојата може да бидат клинички асимптоматски без радиографски знаци на некроза до природна негова замена. Третман на коренскиот канал не се препорачува доколку нема клинички знаци на инфекција на пулпата. Радиографските снимки се важно дијагностичко средство за дијагностицирање на ТДП и служат како основно средство за споредба во наредните посети. Интраоралната радиографија може да вклучува периапикална радиографија (сензор/филм со големина 0, техника на паралела) или оклузална радиографија (сензор/филм со големина 2). Санирањето на трауматските дентални повреди на млечните заби има за цел да го спречи оштетувањето на трајниот заб заменик во развој, да ја ублажи болката и да ги минимизира можните компликации, како инфекција. Во моментов има ограничени докази за поддршка на многу од опциите за третман на млечната дентиција. Соработката на детето во итен случај, времето за замена на забот и влијанието врз оклузијата се важни ситуации кои влијаат на третманот. Конзервативниот пристап кој вклучува набљудување е често најсоодветна опција. Екстракцијата на трауматизираниот заб обично е потребно во случај на фрактура на заб со зафатеност на пулпата, повреди на луксација блиску до трајниот заб во развој и оние кои ја попречуваат оклузијата. На првата посета, треба да се направи брзо упатување до соодветниот тим за лекување на ТДП. Клучни зборови: трауматски дентални повреди, млечна дентиција, дентална траума, ТДП

Traumatic dental injuries to the primary dentition and oral cavity are common occurrences in children and young people. A recent international epidemiological study on traumatic dental injuries (TDIs) involving primary teeth revealed a worldwide prevalence of 22.7%. They frequently occur in young children as they learn to crawl, walk, run and embrace their physical environment. These injuries often represent painful, distressing events and may result in adverse long-term physical, aesthetic and psychological consequences for the child. Various studies have examined the risk factors that increase the likelihood of TDIs in the primary dentition. Children with increased overjet and inadequate lip coverage have a higher incidence of dental injuries. In primary dentition, the risk of dental trauma is three times greater with an increased overjet greater than 6 mm, whereas children with an overjet less than 3.5 mm are half as likely to suffer from dental trauma. A positive association between anterior open bite and traumatic injuries has also been found. Traumatic dental injuries can be classified into soft tissue injuries, hard tissues injuries (e.g., fractures), and periodontal injuries (e.g., luxations). Tooth mobility, color, tenderness to manual pressure, and the position or displacement of the tooth/teeth should be recorded at the initial assessment. The color of injured and uninjured teeth should also be recorded at every clinic visit. Discoloration is a recognized common complication following luxation injuries. It is usually seen 10 to 14 days after the original injury. Clinically, teeth with grey discoloration can recover to their original color, become yellowed or remain grey. Teeth with dark discoloration can remain clinically asymptomatic with no radiographic signs of necrosis until natural exfoliation. Root canal treatment is not recommended for discolored teeth unless there are clinical signs of infection of the pulp. Radiographs are an important diagnostic tool for diagnosing TDIs and serve as a baseline when compared to follow-up appointments. Intra-oral radiographs may include periapical radiographs (size 0 sensor/film, paralleling technique) or occlusal radiographs (size 2 sensor/film). The management of traumatic dental injuries to the primary dentition aims to prevent damage to the developing permanent tooth germ, alleviate pain, and minimize possible complications, such as infection. There is currently limited evidence to support many of the treatment options of primary dentition. The child's cooperation in an emergency, the time for natural exfoliation of the tooth, and the impact on the occlusion are all important considerations that influence treatment. A conservative approach involving observation is often the most appropriate option. But, extracting the traumatized tooth is usually required in cases of tooth fracture with pulp involvement, luxation injuries close to the developing permanent tooth, and those that interfere with occlusion. At the initial presentation, a rapid referral should be made to a child-orientated team with expertise in managing TDIs.

Introduction: Temporomandibular disease is a term that include disorders of the normal function of the temporomandibular joints, masticatory muscles and surrounding structures. These diseases have multifactorial etiology, which prevalence varies from 20% to 50%. The main goal of this research was to determine the presence of etiological factors and prevalence of temporomandibular diseases among students of Dental medicine at the University „Goce Delcev‟ in Stip. Materials and method: The research was conducted by using a Fonseca questionnaire among 73 students aged from 19 to 27 at the Faculty of medical science at UGD, of which 39 female and 34 male. The respondents were divided into three groups: Group 1 - from 19 to 21 years; Group 2 - from 22 to 24 years and Group 3 - from 25 to 27 years. The data were statistically analyzed using statistical program Statistica 7.1; SPSS17.0. Results: Difficulty opening the mouth, the presence of fatigue or pain in the masticatory muscles, pain in the ear or surrounding area, difficulty moving the lower jaw from side to side, pain or stiffness in the neck, TMJ clicking sounds when chewing or opening, as well as clenching and gnashing of teeth, are symptoms that are predominant in the female population. Conclusion: Early diagnosis of temporomandibular disorders is important to prevent major damage to the temporomandibular joints. The Fonseca questionnaire has its importance in the early diagnosis of these disorders in a young population, because many respondents have noticed the presence of symptoms and etiological factors but do not pay attention to them because they do not feel pain. Key words: etiology, Fonseca questionnaire, prevalence, temporomandibular disorders.

Една од најважните компоненти на ортодонтската дијагноза и планирањето на третманот е евалуација на профилот на меките ткива на пациентот. Цел: Целта на оваа студија беше да се проценат просечните аголни варијабили што го дефинираат профилот на лицето на меките ткива кај примерок со различен тип на малоклузии. Материјал и метод: Анализирани се фотографии од профилот на лицето на 15 учесници (6 мажи и 9 жени) на возраст меѓу 20 и 31 година, со малоклузија I, II и III класа. Резултат: Просечните аголни мерења независно од типот на малоклузија се фацијален агол 168,7°, назофронтален агол 139°, назолабијален агол 108,2° и ментолабијален агол 123,7°. Аголот на фацијален конвексност кај I, II и III класа ги има следните резултати 169,2°, 164,9° и 172°. Кај II класа за жени 168,8° и мажи 162,2°; кај III класа 172,3° и 170,8°. Просечните мерни вредности за назофронталниот агол кај I, II и III класа се 135,6°, 136.6° и 144,9°. Кај II класа за жени 141,1° и мажи 133,6°; III класа 147.7° и 143°. Средните вредности за назолабијалниот агол се 104,5°, 110,8° и 109,3°. Кај II класа, жени 111,9° и мажи 110,1° додека пак кај III класа 113,1° и 106,8°. Вредностите на ментолабијалниот агол се 120,4°, 109° и 141,8°. Овој агол кај II класа изнесува 110,1° за жени и 108,3° за мажи. Кај III класа вредностите се 130,4° и 149,5°. Кај учесниците со II и III класа, сите измерени агли се поголеми кај жените отколку кај мажите. Само ментолабијалниот агол кај III класа е поголем кај мажите. Во однос на типот на малоклузијата, добиени се најголеми вредности кај III класа, со исклучок на назолабијалниот агол каде најголеми вредности се добиени кај II класа. Заклучок: Просечните вредности добиени од овој примерок може да се користат за споредба со резултати од други студии,како и за дијагноза и планирање на третман.

Motivated by new challenges and insights, our paper represents an attempt to recognize the complexity of the etiology of dental caries in children, where the specific goals and focus of the research are aimed at the effects of saliva and its constituent components, therefore we directed the investigations to the following components: is there a significant inverse relationship between the intensity of dental caries and the level of calcium and magnesium in saliva and whether the examined salivary parameters and their optimal concentrations can be used as a diagnostic tool for caries activity. The research included 71 respondents, 26 female and 45 male aged 12 years. For the determination of calcium values in saliva we used ready-made tests - from BioTek Instruments, Inc. headquartered in Winooski, VT, USA. The principle of the methodology of the colorimetric test for the determination of calcium in saliva is based on the fact that calcium ions from the sample, saliva, in an alkaline environment react with the O�cresolphthalein complex, forming a complex with a purple color that absorbs light at 570 nm-578 nm. The intensity of the color was proportional to the concentration of calcium ions in the sample. For the determination of magnesium values in saliva we used ready-made tests - from BioTek Instruments, Inc. headquartered in Winooski, VT, USA. The principle of the method is with a photometric colorimetric test for the determination of magnesium in saliva, where in an alkaline environment magnesium ions from the sample, saliva, react with xylidyl blue, diazonium salt and form a complex with a purple-red color that maximally absorbs light at 520-546 nm. The intensity of the color is proportional to the concentration of magnesium ions in the sample. The examined relationship between the values of calcium and magnesium in the saliva of children with permanent dentition and the presence of the dental has a distinctly low negative insignificant correlation (p>0.05). The increase in the values of calcium in the saliva of children with permanent dentition decreases with the presence of dental caries in children, distinctly insignificant. The examined relationship between the values of magnesium in the saliva of children with permanent dentition and the presence of the dental has a distinctly low negative non-significant correlation (p>0.05). The increase in magnesium values in children with permanent dentition is followed by a drop in the occurrence of dental caries in children, which is clearly insignificant. Keywords: dental caries, calcium, magnesium, permanent dentition

A group of phenotypically similar bacteria, collectively known as mutant streptococci, are considered as the main bacterial components responsible for the onset and development of cavities. The aim of our study is to identify the salivary bacteria (Lactobacillus spp., Streptococcus mutans, Streptococcus sobrinus, Streptococcus salivarius and Streptococcus mitis) and analyze their interdependence with the dental status. The study included 71 children (26 female and 45 male) at the age of 12 years. According to their dental health status, they were divided into: control group - 31 examinees without caries, missing teeth (extractions) and dental fillings (DMF = 0); and experimental group - 40 examinees with caries, missing teeth (extractions) and dental fillings. In all examinees clinical and microbiological examinations were carried out. The lactobacilli in the saliva were determined with a diagnostic test CRT-bacteria (Vivadent, Schaan, Lihtenstein). Undivided sputum samples with sterile swabs were planted on Mitis Salivarius Agar (Fluka, a substrate with sucrose, glucose, trypan blue and crystal violet) which is recommended for the isolation of mixed cultures of streptococci, in particular: Streptococcus mitis, Streptococcus mutans, Streptococcus salivarius, Enterococcus faecalis, etc. Between the detected bacteria in the saliva - Streptococcus mutans, Streptococcus sobrinus, Streptococcus salivarius, Streptococcus mitis and the existence of dental caries there is a significant correlation (p < 0.001). Between the presences of Lactobacillus spp. in the saliva and the existence of dental caries there is a significant correlation (p < 0.01). The salivary bacterial parameters can be used as serious screening factors and can seriously participate as an instrument in the assessment of the dental caries risk. Key words: Dental caries, Salivary bacterial, Lactobacillus, Streptococcus mutans, Streptococcus sobrinus, Streptococcus salivarius, Streptococcus mitis.

The most massive disease in the history of mankind with a classic pandemic feature is dental caries, which is a chronic disease of the hard tooth tissues, with a progressive centripetal course, irreversible nature, to which individuals are susceptible throughout their lives due to which causes pronounced social, medical and economic problem. For the realization of the set goals for the doctoral thesis, children were randomly selected from the preschool and primary schools in the city of Stip. The research included 145 respondents, namely 74 children (35 females and 39 males) aged 4 years and 71 children (26 females and 45 males) aged 12 years. We performed the dental examinations using portable lamps with power of 60 W with white-blue spectrum and sterilized periodontal probes No. 5 and a mirror. To avoid visual fatigue, a maximum of 15 children were observed during one day. We conducted the examinations after the verbal consent of the respondents and the parents. Based on the data obtained from the clinical examination, we determined the intensity (presence / absence) of dental caries (WHO, Geneve, 1997) which we noted and interpreted as follows: for primary dentition the interpretation was ≤ 3- low caries risk, 4-6 - moderate caries risk, ≥ 7- high caries risk. For permanent dentition the interpretation was: 0.0-0.9 - very low caries risk, 1.0-2.4 - low caries risk, 2.5-3.8 - moderate caries risk, 3.9-5.5 - high caries risk, ≥ 5.6 - very high caries risk. The results related to primary dentition show that in the experimental group of 43 (58.10%) children, 15 (20.30%) had a low caries risk ( 7). In the control group all 31 (41.90%) had a low caries risk (

Резиме: Најмасовно заболување во историјата на човештвото со класично пандемско обележје e денталниот кариес, кој претставува хронично заболување на тврдите забни ткива, со прогресивен центрипетален тек, иреверзибилна природа, на кое поединци се подложни во текот на целиот свој живот поради што и предизвикува нагласен социјален, медицински и економски проблем. За реализација на поставените цели опсервирани се деца по случаен избор од предучилишните и основните училишта во градот Штип. Во истражувањето се вклучени 145 испитаници и тоа 74 деца (35 од женски и 39 од машки пол) на возраст од 4 години и 71 дете (26 од женски и 45 од машки пол) на возраст од 12 години. Стоматолошките прегледи ги реализиравме со користење преносливи светилки со јачина од 60 W со бело-син спектар и стерилизирани пародонтални сонди бр.5 и огледалце. За да избегнеме визуелен замор, во текот на еден ден беа опсервирани најмногу 15 деца. Испитувањата ги направивме после усмена согласност на испитаниците и родителите. Според добиените податоци од клиничкиот преглед, го одредувавме интензитетот (присуството/отсуството) на денталниот кариес (WHO, Geneve, 1997) кои ги нотиравме и толкувавме на следниов начин: за млечната дентиција толкувањето беше ≤ 3- низок кариес ризик, 4-6 - умерен кариес ризик, ≥ 7- висок кариес ризик. За трајната дентиција толкувањето беше: 0,0-0,9 - многу низок кариес ризик, 1,0-2,4 - низок кариес ризик, 2,5-3,8 - умерен кариес ризик, 3,9-5,5 - висок кариес ризик, ≥ 5,6 - многу висок кариес ризик. Резултатите кои се однесуваат на млечната дентиција покажуваат дека во експерименталната група од вкупно 43(58,10%)деца, 15(20,30%) имале низок кариес ризик ( 7). Во контролната група сите 31(41,90%) биле со низок кариес ризик (

Cracked tooth syndrome is defined as an incomplete fracture of the dentine in a vital posterior tooth that involves the dentine and occasionally extends into the pulp. CTS is the third leading cause of tooth loss in adult patients. Mandibular molars are most commonly affected teeth. The aim of this paper is to indicate the frequency and significance of cracked tooth syndrome. To investigate the etiological factors and the mechanism of occurrence, as well as to present the clinical picture and the specificity of the diagnostic protocol. Of course, guidelines should be given to make the right decision for therapeutic procedure, because especially in patients with CTS, the individual approach is of great importance. For the preparation of this paper, a search was made of papers from the last 10 years from a relevant database from MEDLINE® / PubMed®, Science Direct®. Given the difficult diagnosis of CTS, it is necessary to distinguish some terms. The American Association of Endodontists (AAA) has divided longitudinal tooth fractures into 5 classes: infraction, crown fracture, cracked tooth, split tooth, and vertical root fracture. The diagnosis of CTS is often problematic and has been known to challenge even the most experienced dental operators, accountable largely by the fact that the associated symptoms tend to be very variable. Complications of CTS are involvement of the pulp and/or periodontal ligament, cusp fracture or loss of tooth vitality. In order to diagnose CTS, dentist should elicit thorough dental history, do the clinical examination and use clinical tests such as visual dying, vitality tests, dental radiograph imaging and endodontic microscope. Conclusion: Early detection avoids a number of complications and ultimately can prevent tooth loss. The inability to visualize the crack during the clinical examination reduces the probability of making a correct diagnosis. In order to carry out the best possible treatment, it is necessary to take into account all the factors from the occurrence of the syndrome, the condition and the prognosis of the tooth. Therapy varies according to the position and extent of the fracture.

Dental fluorosis is a common disease that causes tooth enamel to malfunction due to increased fluoride intake during tooth formation. The etiology of fluorosis is related to several factors, the most common of which are: drinking water, dental products and food. In addition to the importance of fluoride concentration in any of these sources, individual factors such as: lifestyle, gender, eating habits, oral hygiene habits are also of great importance. However, of all these sources, humans are the most exposed to fluoride in drinking water. Also, fluoride is ingested by consuming milk, salt or fluoride-based tablets. Clinically, depending on the severity of the disease, for which the degree is determined, there are several classifications, dental fluorosis is manifested by the appearance of turbidity of the enamel, hypomineralization, the appearance of chalky white spots, which in severe cases of dental fluorosis may have light brown, dark brown to black color. Also, because the tooth has a high degree of porosity, in more severe cases of dental fluorosis, pits may appear on the enamel surface.

Денталната флуороза претставува честа болест,која предизвикува дефект на емајлот на забите, поради зголемен внес на флуор за време на формирање на забите. Етиологијата на флуорозата е поврзана со повеќе фактори, од кои како најчести издвоени се: водата за пиење, денталните производи и храната. Покрај важноста на концентрацијата на флуор во било кој од овие извори, од големо значење се и индивидуалните фактори како што се: начинот на живот, полот, навиките во исхраната, навики за оралната хигиена. Сепак од сите овие наведени извори луѓето најмногу се изложени на флуориди од водата за пиење. Исто така флуоридите во организмот се внесуваат со конзумирање на млеко, сол или таблети на база на флуор.Клинички, во зависнот од тежината на болеста, за која да се одреди степенот постојат неколку класификации, денталната флуороза се манифестира со појава на заматеност на емајлот, хипоминерализација, појава на кредасто бели дамки, кои кај потешките случаи на дентална флороза може да имаат и светло-кафеава, темно-кафеава до црна боја. Исто така, бидејќи забот има висок степен на порозност, кај потешките случаи на дентална флуороза може да дојде до појава на јамички на површината на емајлот.

Weight gain in children is a global health problem with multifactorial environmental disorders and genetic risk factors, where there is an imbalance between energy intake through food and energy consumption, which allows the storage of excess energy as fat, which means that poor diet is the primary factor in obesity. What motivates us to plan and conduct this type of research was to provide data on how much it participates in the occurrence of dental caries, which is a serious and current health problem in our country among the entire population. For the realization of the set goals for children are randomly selected from preschool schools in the city of Stip. The study included 74 children (35 females and 39 males) aged 4-6 years. We performed the dental examinations using portable lamps with power of 60 W with white-blue spectrum and sterilized periodontal probes No. 5 and a mirror. To avoid visual fatigue, a maximum of 15 children were observed during one day. We conducted the examinations after the verbal consent of the respondents and the parents. The anthropometric measurements we took into account were body weight and height and according to the guidelines of the World Health Organization (WHO) from 2002 we realized them in the following few steps. The respondents were lightly dressed, we made the measurements with the help of a standardized digital scale where the weight under and over 500 grams was rounded to the nearest number. At the time of determining the height, the respondents were without shoes and we determined it with the help of height measuring tapes graduated in centimeters and meters. We realized the interpretation according to age and gender with the help of an ITM scheme and using tables provided by the Center for Disease Control and Prevention and specially prepared WHO software (Anthro Plus v1.0.4) for that purpose which allows calculation of body weight data in children and adolescents. The results of the study related to body mass index indicate that in the experimental group of a total of 43(58.10%) children, 5(6.80%) children were malnourished, 23(31.10%) children were of normal weight, 9(12.20%) were overweight, 6(8.10%) children were overweight. In the control group (without dental caries) out of a total of 31(41.90%) children, 1(1.40%) children were malnourished, 18(24.30%) children were of normal weight, 5(6.80%) were overweight and 7(9.50%) children were found to be overweight. There is no significant correlation between children's body weight and the presence of dental caries for Pearson Chi-square = 2.80 and p> 0.05 (p = 0.42). In determining the significance of the contribution to the presence of dental caries on each component, it was found that the greatest impact has malnutrition (Wald = 2.06 / p> 0.05 (p = 0.15), weight gain (Wald = 0.89 / p> 0.05 (p = 0.35) and the weakest is the influence of normal weight (Wald = 0.39 / p> 0.05 (p = 0.53). Key words: dental caries, body mass index, primary dentition

Резиме Зголемената тежина кај децата е глобален здравствен проблем со мултифакториелно нарушување на животната средина и генетски фактори на ризик, каде е присутна нерамнотежа помеѓу внесот на енергетски материи преку храната и енергетска потрошувачка со што се овозможува складирање на вишокот на енергија како масти, што значи дека лошата исхрана е примарен фактор на дебелината. Она што не мотивира да планираме и реализираме ваков вид истражување беше обезбедување податоци за тоа колку паритиципира на појавата на денталниот кариес, кој претставува сериозен и актуелен здравствен проблем во нашата земја кај целата популација. За реализација на поставените цели се опсервирани деца по случаен избор од предучилишни училишта во градот Штип. Во истражувањето се вклучени 74 деца (35 од женски и 39 од машки пол) на возраст од 4-6 години. Стоматолошките прегледи ги реализиравме со користење преносливи светилки со јачина од 60 W со бело-син спектар и стерилизирани пародонтални сонди бр.5 и огледалце. За да избегнеме визуелен замор, во текот на еден ден беа опсервирани најмногу 15 деца. Испитувањата ги направивме после усмена согласност на испитаниците и родителите. Антропометриските мерења кои ги земавме во предвид се телесната тежина и висина и според насоките на Светската здравствена организација (СЗО) од 2002 година ги реализиравме во следниве неколку чекори. Испитаниците беа облечени лесно, мерењата ги направивме со помош на стандардизирана дигитална вага при што тежината под и над 500 грама беше заокружена до најблискиот број. За време на одредувањето на висината испитаниците беа без чевли и истата ја одредувавме со помош на ленти за мерење на висина градуирани во сантиметри и метри. Толкувањето го реализиравме според возраста и полот со помош на шема за ИТМ и користење табели дадени од центар за контрола на болести и превенција (Center of Disease Control and Prevention) и специјално подготвен софтвер на СЗО (Anthro Plus v1.0.4 ) за таа намена кој овозможува пресметување на податоци за телесната маса кај деца и адолесценти. Резултатите од испитувањето кои се однесуваат на индексот на телесна маса укажуваат дека во експерименталната група од вкупно 43(58,10%) деца, 5(6,80%) деца биле неухранети, 23(31,10%) деца биле со нормална тежина, 9(12,20%) имале зголемена тежина, кај 6(8,10%) деца утврдена е прекумерна тежина. Во контролната група (без дентален кариес) од вкупно 31(41,90%) деца, 1(1,40%) децa билe неухранети, 18(24,30%) деца биле со нормална тежина, 5(6,80%) имале зголемена тежина а кај 7(9,50%) деца утврдена е прекумерна тежина . Помеѓу телесната маса на децата и присуството на денталниот кариес за Pearson Chi-square=2,80 и p>0,05(p=0,42) нема значајна поврзаност. При утврдувањето на значајноста на придонесот за присуство на дентален кариес на секоја компонента, утврдено е дека најголемо влијание има неухранетоста (Wald=2,06 /p>0,05(p=0,15), зголемената тежина (Wald=0,89 /p>0,05(p=0,35) а најслабо е влијанието на нормалната тежина (Wald=0,39 /p>0,05(p=0,53). Клучни зборови: дентален кариес, индекс на телесна маса, млечна дентиција

Epidemiological studies conducted to assess the relationship between oral health and socio-economic conditions indicate that low socio-economic status is associated with higher prevalence of dental caries. It is considered that the reason for the connection between oral health and socio-economic status is due to the fact that it provides / does not provide access to resources for obtaining oral health information, which especially emphasizes the consumption of sugar, oral hygiene, preventive activities and regular dental examinations. For the realization of the set goals for observed children are randomly selected from the primary schools in the city of Stip. A total of 71 (100.00%) children make up the group with permanent dentition. 40 (56.30%) of them belong to the experimental group in which 16 (22.50%) children are female and 24 (33.80%) are male. In the control group consisting of 31 (43.70%) children, 10 (14.10%) children are female and 21 (29.60%) children are male. The age group of 12 years was selected according to the recommendations of the WHO, which recommends that age for global monitoring of dental caries and applies only to children with permanent dentition. We performed the dental examinations using portable lamps with power of 60 W with white-blue spectrum and sterilized periodontal probes No. 5 and a mirror. To avoid visual fatigue, a maximum of 15 children were observed during one day. We used specially structured questionnaires to determine the socio-economic status of the respondents families and their behavioral habits towards dental and oral health. Based on the survey and the answers to the questions about the socio-economic status of the families, the evaluation was as follows: Skor 0 - high, Skor 1 - medium, Skor 2 - low. Distribution of data related to the socio-economic status of children with permanent teeth for the experimental group 10 (14.10%) children had low socio-economic status, 16 (22.50%) with medium and 14 (19.70) %) children had a high socio-economic status. In the control group all 31 (41.90%) children had average socio-economic status. In the displayed distribution of data on the socio-economic status of children with permanent teeth is for Fisher's Exact Test = 31.10 and p 0.05) found a weak insignificant correlation. With the increase of the socio-economic status of children with permanent dentition, the presence of dental caries in children increases. The association of socio-economic conditions can be used as a serious screening factor and seriously participate as an instrument for caries risk assessment. Key words: socio-economic conditions, permanent dentition, dental caries

Резиме Епидемиолошки студии спроведени со цел да се оцени односот помеѓу оралното здравје и социо-економските услови укажуваат дека нискиот социо-економски статус е поврзан со повисока преваленција на забниот кариес. Се смета дека причината за поврзаноста помеѓу орално здравје и социо-економскиот статус се должи на фактот дека истиот овозможува /не пристап до ресурсите за добивање сознанија за оралното здравје, во кои особено се потенцира потрошувачката на шеќери, оралната хигиена, превентивни активности и редовни стоматолошки прегледи. За реализација на поставените цели опсервирани се деца по случаен избор од основните училишта во градот Штип. Вкупно 71 (100,00%) деца ја сочинуваат групата со трајна дентиција. Од нив 40 (56,30%) припаѓаат на експерименталната група во која 16 (22,50%) деца се од женски пол и 24 (33,80%) деца од машки пол. Во контролната група која ја сочинуваат 31(43,70%) деца, 10 (14,10%) деца се од женски пол и 21(29,60%) деца се од машки пол. Возрасната група од 12 години ја избравме по препораките на СЗО кои ја препорачуваат таа возраст за глобален мониторинг за забниот кариес и се однесува само на деца со постојана дентиција. Стоматолошките прегледи ги реализиравме со користење преносливи светилки со јачина од 60 W со бело-син спектар и стерилизирани пародонтални сонди бр.5 и огледалце. За да избегнеме визуелен замор, во текот на еден ден беа опсервирани најмногу 15 деца. За утврдување на социо-економскиот статус во семејствата на испитаниците и навиките на однесувањето кон денталното и орално здравје користевме специјално структурирани прашалници. Врз основа на анкетата и одговорите од прашањата за социо-економскиот статус во семејствата, вреднувањето беше следново: Skor 0 – висок, Skor 1 – среден, Skor 2 – низок. Дистрибуцијата на податоци кои се однесуваат на социо-економскиот статус на децата со трајни заби за експерименталната група 10 (14,10%) деца биле со низок социо-економскиот статус, 16 (22,50%) со среден 14 (19,70%) деца имале висок социо-економскиот статус. Во контролната група сите 31 (41,90%) деца биле со среден социо-економски статус. Во прикажаната дистрибуција на податоци за социо-економскиот статус на децата со трајни заби за Fisher's Exact Test=31,10 и p0,05) утврдена е слаба незначајна корелација. Со порастот на социо-економскиот статус на децата со трајна дентиција присуството на дентален кариес кај децата се зголемува. Асоцијацијата на социо-економските услови може да се користи како сериозен скрининг фактор и сериозно да партиципира како инструмент за проценка на ризикот од кариес. Клучни зборови: социо-економски услови, дентален кариес, трајна дентиција

Deep caries is a disease of the hard dental tissues that is characterized by great tissue loss and destruction of the crown, with the possibility of exposing the pulp. It occurs as a result of the progression of the demineralization process. The etiology of deep caries is associated with unhealed secondary caries, unhealed acute lesions, secondary caries, recurrent caries under restorations, residual caries. Caries is one of the most common diseases of the hard tooth tissues today, whose prevalence despite modern standards of therapy and preventive measures is still growing. Caries by definition is a multifactorial, multicausal disease that affects the hard tooth tissues, which leads to destruction and demineralization of the organic and inorganic part of the tooth and the formation of a cavity. As demineralization progresses from the enamel into the dentin, very deep cavities form up to the pulp, which if not repaired in time lead to the formation of deep caries and endangerment of the pulp. Caries profunda is characterized by a large loss of hard tooth tissue and can lead to the opening of the pulp chamber. Depending on whether the removal of cariously altered dentin leaves a thin but still healthy layer of dentin between the pulp and the cavity or the opening of the pulp occurs, we distinguish between simple and complicated caries profunda. Today there are many different materials, which according to the indications allow us different treatment and access to deep carious lesions. Indirect coverage and direct coverage of the pulp are used as the most commonly used methods in everyday practice. Therapeutic procedures for caries profunda are primarily correlated with the depth of the caries and the preservation of the pulp vitality. Today, various methods, techniques and means are used for that purpose, which preserves the vitality of the pulp. caries coverage; b) Partial-selective caries removal (softened caries on the pulp is not removed) includes the following techniques: Caries removal step by step by chemical means, Indirect coating-but with direct restoration, ie in one session; c ) Complete removal of the soft tissue with the fact that if the pulp is exposed we have three techniques of choice: Direct pulp coverage, Pulpotomy and Pulpectomy.

Maintaining the health of all oral tissues - oral homeostasis is realized in the presence of many ingredients that are in association with inorganic and organic components of mixed saliva. Saliva consists of several components, of which the basic components in mixed saliva in healthy people is a conglomerate of inorganic and organic ingredients that provide physiological function and protection of all oral tissues. The characteristics of saliva make it participate in the processes of: protection, to enable mechanical rinsing and removal of mobile food debris and sugars, and thus reduces the availability of acidogenic bacteria responsible for the process of demineralization of the enamel. We focused the study on determining the amount of stimulated saliva and determining the buffering capacity of saliva in children with deciduous teeth. The study included 74 respondents divided into two groups: I.31 respondents with cap = 0 (control group) and II.43 respondents with caries (study group). We did the saliva sampling in the morning at least one hour after the last meal and brushing our teeth, in the absence of the respondents who are in the process of preparing for the dental treatment. The saliva pH assessment was performed with ready-made factory tests DENTOBUFF - test (Vivadent, Schaan, Lihtenstein), which includes a system-indicator for changing the color to determine the pH value of saliva. On the test strip with the pipette substrate from the set we applied a drop of saliva and after 5 minutes, enough time for reaction, we compared the obtained color with a Dentobuff strip color chart. The data analysis was performed in statistical programs Statistica 7.1 for Windows and SPSS Statistics 17.0. Data on stimulated saliva flow and salivary buffer capacity in children with deciduous teeth indicated that there was no significant difference between the two groups (p> 0.05); We can conclude that most of the salivary parameters can be successfully used for caries screening and that they are considered as the most adequate means of rounding up the good oral health that will keep the children alive and well. Key words: saliva, primary dentition, buffering capacity

Резиме Одржувањето на здравјето на сите орални ткива - оралната хомеостаза се реализира во присуство на многу состојки кои се во асоцијација на неоргански и органски компоненти на мешовитата плунка. Плунката ја сочинуваат повеќе компоненти, од кои основните компоненти во мешовитата плунка кај здрави лица е конгломерат од неоргански и органски состојки кои ја обезбедуваат физиолошка функција и заштита на сите орални ткива. Карактеристиките на плунката ја прават да учествува во процесите на: заштита, да овозможува механичко испирање и отстранување на мобилните остатоци од храната и шеќерите, а со тоа ја намалува достапноста за ацидогените бактерии одговорни за процесот на деминерализација на емајлот. Испитувањето го насочивме кон утврдување на количеството на стимулирана плунка и утврдување на пуферскиот капацитет на плунката кај деца со млечни заби. Во испитувањето се вклучени 74 испитаници поделени во две групи: I.31 испитаници со кеп=0 (контролна група) и II.43 испитаници со кариес (студиска група). Земањето мостри од плунката го правевме наутро минимално еден час после последниот оброк и миење на забите, со отсуство на испитаниците кои се во тек на припрема на лекување на забите. Проценката на рН на плунката ја правевме со готови фабрички тестови DENTOBUFF – test (Vivadent, Schaan, Lihtenstein), кој вклучува систем-индикатор за менување боја за утврдување на вредноста на рН на плунката. На тест-лентата со подлогата со пипета од сетот нанесувавме капка плунка и по 5 минути, време доволно за реакција, ја споредувавме добиената боја со табела за боја на лента Dentobuff. Анализата на податоците изведена е во статистички програми Statistica 7.1 for Windows и SPSS Statistics 17.0. Податоците за протокот на стимулирана плунка и пуферскиот капацитет на плунката кај децата со млечни заби, укажаа дека нема значајна разлика помеѓу испитаниците двете групи (p>0,05); Можеме да констатираме дека најголемиот дел од саливарните параметри успешно може да се користат за кариес скрининг и дека се кaкo нajaдeквaтнo средство за зaoкружувaњe нa дoбрoтo oрaлнo здрaвje кoe ќe ги вoди децата кoн здрaв живoт, сo oптимaлнa функциja нa зaбитe, вилицитe и придружнитe структури. Клучни зборови: плунка, млечна дентиција, пуферски капацитет

Длабокиот кариес претставува заболување на тврдите забни ткива кое се карактеризира со голем губиток на ткиво и деструкција на коронката, со можност за експонирање на пулпата. Настанува како резултат на прогредирање на процесот на деминерализација. Етиологијата на длабокиот кариес се поврзува со не саниран среден кариес, не санирани акутни лезии, секундарен кариес , рецидивирачки кариес под реставрации, резидуален кариес. Кариесот претставува едно од најчестите заболувања на тврдите забни ткива во денешницата, чија што преваленца и покрај современите стандарди на терапија и превентивни мерки се уште расте. Кариесот по дефиниција претставува мултифакторијално, мултикаузално заболување кое ги зафаќа тврдите забни ткива, односно кое доведува до деструкција и деминерализација на органскиот и неорганскиот дел на забот и формирање на кавитет. Како што деминерализацијата напреднува од емајлот во дентинот доаѓа до формирање на многу длабоки кавитети се до пулпата ,кои доколку не се санираат на време доведуваат до формирање на длабок кариес и загрозување на пулпата. Длабокиот кариес се карактеризира со голема загуба на тврдо забно ткиво и може да доведе до отварање на пулпната комора. Во зависност од тоа дали при отстранувањето на кариозно променетитот дентин, останува тенок но сепак здрав слој на дентинот меѓу пулпата и кавитетот или пак доаѓа до отварање на пулпата , разликуваме едноставен и комплициран длабок кариес. Денес постојат многу различни материјали , кои во согласност со индикациите ни овозможуваат различен третман и пристап кон длабоките кариозни лезии. Како најчесто употребувани методи во секојдневната пракса се користат индиректното прекривање и директното прекривање на пулпата.Терапевтските постапки на длабокиот кариес пред се се во корелација со длабочината на кариесот и зачувувањето на виталитетот на пулпата. Денес за таа цел се користат различни методи, техники и средства со кои се зачувува виталитетот на пулпата.Во нашето истражување според литературата ќе ги разгледаме терапевтските постапки на длабокиот кариес во однос на минимално инванзивните техники кои се претставени во три концепти и тоа : а) прекривање на кариесот ;б)Парцијално- селективно отстранување на кариесот( размекнатитот кариес врз пулпата не се отстранува) овде се опфатени следниве техники :Отстранување на кариесот чекор по чекор со хемиски средства,Индиректно прекривање-но со директна реставрација односно во една сеанса;в) Целосно отстранување на размекантото ткиво со тоа што доколку се експонира пулпата имаме три техники на избор : Директно прекривање на пулпата,Пулпотомија и Пулпектомија. Клучни зборови : директно прекривање на пулпата, индиректно прекривање на пулпата, конзервативен пристап, модерен пристап, материјали за прекривање, терапевтски пристап, Caries profunda.

In everyday clinical practice we often meet patients who have residual (fractured or decayed)endodontically treated teeth that have lost or reduced coronary tooth structure, necessary for retention of future definitive restoration.Objectives:The purpose of thisin-vitro study was to assess the depth and quality of the post space reading in the root canal using an intraoral (IOS), compared to a laboratory scanner.Matherials and Methods:To make the reference master model, we used a mandibular factory model (Study Model KaVoTM), with movable acrylic teeth. At 37 teeth we have cut the coronary part 2mm above the gingival part. Then, with a burr for preparation in the root part of the movable teeth, we prepared two channels with a length of 8 and 10mm. After preparing the space for the postsfrom the post and core of the master model, we proceeded to take a digital impression using a Medit intraoral scanner (IOS) and scan with a 3-D optical laboratory scanner (NeWay, Open Technologies, Rezzato, Italy), connected to acomputer software (Exocad). With this procedure we created a virtual working model for making the first group of post and core/endocrown. We transferred the digital impressionin the form of a stl file to the Dental CAD software of EXOCAD and made a virtual working model for making the second group of post and core/endocrown.We designed post and core/endocrown on the virtual models. Then, we superimposedthe data from the scanned master model with a laboratory scanner in the form of STL-file with superposition with the data in the form of STL-file from the scanned master model with intraoral scanner so that the stay measurements are always between the same points. Then, we measured the depth and quality of the post space in the root channels of the virtualmodels with a digital measurement tool, comparing the results of both scanners with the results of the lengths of the fighters for the preparation of the post space of the master model.Results:The reading depth expressed in mm shows that the reading of the depth and quality of the postspace in the root canal using intra oral (IOS) compared to a laboratory scanner has 40 to 50% higher values. In two cases the digital technique achieved less than a 30% difference compared to the actual length of the post space. Larger values were measured in the distal prepared space with a wider opening.Conclusions:In this in vitro study, the virtual dimensional analysis proved that using iOS reading space compared to a lab scanner has significantly better results, but there are still limitations to the reading depth for the narrow channels of the model, compared with the length of the dental bursfor preparation with the help of a measuring instrument the micrometer screw indirectly with an accuracy of reading the measured value of 0.01 mm.Keywords: CAD/CAM post and core, intraoral scanner, lab scanner, digital impression, post space.

Brief introduction:The main goal of dental treatment and care is to help patients of reaching an acceptable level of satisfaction with their dentition and quality of life in general. The aim of this study was to estimate the Oral Health-Related Quality of Life (OHRQoL) before and after a prosthodontic rehabilitations in partially edentulous patients. Materials and methods: 60 partially edentulous patients, treated with fixed and mobile dentures, go through extra oral and intraoral examination and completed a specific questionnaire before and 6 months after the treatment. The questionnaire was used to collect information on patient oral health-related quality of life, including anamnestic data, symptoms of ill-functioning, dental abilities and personal satisfaction. The patients were divieded in three identical groups as follows: group 1 - patients treated with fixed dentures, group 2 - patients treated with mobile dentures, and group 3 – patients treated with both fixed and mobile dentures. The data analyses were based on the respondents in the questionnaires and calculated using Statistical software SPSS for Windows version 23. A p-value

Без разлика на напредокот во науката и техниката сепак денталниот кариес сеуште останува постојан и голем здравствен проблем низ целиот свет и ги опфаќа сите популациони групи и возрасти, а особено децата кај кои се јавува се почесто. Како етиолошките фактори за неговата појава се многубројни повеќе од нив потврдени но сепак голем број до крај сеуште остануваат предмет на истражувања. Целта на овој труд е да се испита дали постои значајна инверзна врска помеѓу интензитетот на денталниот кариес кариес и бактериските соеви на Lactobacillus. Лактобацилите биле првите микроорганизми кои биле поврзани и споменати како причинители за дентален кариес. Бројни автори посочиле дека бројот на лактобацилите во плунката е подобар критериум од онаа на Streptococcus mutans иако тој се смета дека е во тесна корелација со појава на кариес. За реализација на поставените цел опсервирани се деца по случаен избор од основните училишта во градот Штип. Во истражувањето се вклучени 71 дете (26 од женски и 45 од машки пол) на возраст од 12 години. Возрасната група од 12 години ја избравме по препораките на СЗО кој ја препорачува таа возраст за глобален мониторинг за забниот кариес и се однесува само на деца со постојана дентиција. Испитаниците беа поделени во две групи: контролна група-31 испитаник без кариес, пломби и екстракции (КЕП=0) и експериментална група-40 испитаника со кариес, пломби и екстракции на забите. Во истражувањето го користевме општо прифатениот индекс на присуство или отсуство на кариозен процес Klein – Palmer – ов индекс, кој се означува како DMFТ. Според добиените податоци од клиничкиот преглед, го одредувавме интензитетот (присуството/отсуството) на денталниот кариес (WHO, Geneve, 1997). Лактобацилите во плунката ги одредувавме со дијагностички тест CRT-bacteria (Vivadent, Schaan, Lihtenstein). Помеѓу присуството на Lactobacillus во плунката и присуството на денталниот кариес постои значајна поврзаност (p

Oral health among the elderly population is an integral part of their overall health. Good oral health facilitates effective chewing, contributes positively to speech, social confidence and is associated with better cognitive and functional capacity in the elderly. According to the World Health Organization (WHO) it is generally acceptable if older patients have about 20 functional teeth in the oral cavity. Toothlessness is today seen as a physical disability, as the imperative part of the body is lost and this in turn affects patients' personal satisfaction. The main goal of this research was to determinate the prosthetic status and the need for prosthetic rehabilitation at the elderly in the city of Strumica, Macedonia, and as specific goals were set as follows: to assess the overall oral health of patients, including the frequency of visiting a dentist, to determine oral hygiene habits; to determine the number of lost teeth associated with the patients’ age; to determine the type of prosthetic appliance and their current state in the patients' mouth; to indicate negative and positive criticism and the level of satisfaction of patients from prosthetic devices (in terms of aesthetics); to determine the type of diet and general health status of patients; to determine the status of total prostheses in terms of retention, stabilization, extension and occlusion. The study included 40 patients from Strumica aged 50 to 75 years, 18 women and 22 men. The presented data were obtained from the research conducted in the period from 20.06.2018 to 30.08.2018 in which the following procedures were performed: anamnestic data, clinical examination and completing a questionnaire by patients. Based on the data obtained, their analysis, and the results of our research, we can make the following conclusions: Hygiene habits and attitudes may be related to gender distribution, level of education, and they do not always produce positive results; Education is one of the most important factors contributing to patients' awareness of their health and the need for regular check-ups in dental practice and daily oral hygiene; General illnesses often play a major role in the oral cavity, and poor habits such as smoking, alcohol consumption and other harmful products, including diet, are major contributing factors to caries and periodontal disease leading to tooth loss; With increasing age, patients have a growing number of lost teeth and their awareness of replacing them is linked to both aesthetic and functional aspects; The dentist should always take care to preserve the natural teeth in the patient's mouth, to get the most out of the situation and to seek the most appropriate prosthetic rehabilitation and prosthetic compensation. Key words: oral health, oral hygiene habits, prosthodontic rehabilitation, satisfaction, total dentures.

Забниот кариес е динамичен процес кој се случува во средина на микробиолошки депозит (дентален плак) и нарушување на рамнотежата меѓу забните ткива и плунката што резултира со загуба на минерални соли од површината на забот. Моделите за кариес варираат од најсимплифицирани (еден ризик-фактор), до многу сложени мултифакторијални модели, (клинички параметри и ризик фактори од плунката , бактериски потенцијал и сл.) Денес, се поприфатлив е современиот концепт, кој ја подржува хипотезата дека забниот кариес се јавува како резултат на интеракција помеѓу генетски и еколошки фактори, во која социјалните, биолошки, психолошки и факторите на однесувањето се изразени во времен интерактивен комплекс. Она што не мотивира за истражувањето беше обезбедување податоци за влијанието на надворешни фактори и дел на бактериски и небактериски компоненти во плунката и нивната партиципација на појавата на денталниот кариес на млечни заби. Испитувањата ги насочивме кон следниве компоненти: да ја утврдиме социо-економската состојба кај испитаниците ; да го утврдиме степенот на телесната маса кај испитаниците ; да ги идентификуваме бактериите Lactobacillus, Streptococcus mutans Streptococcus salivarius, Streptococcus mitis и S. sobrinus во плунката; да направиме анализа и синтеза за меѓузависноста на денталниот статус и степенот на активност на денталниот кариес од млечна дентиција. Клинички испитувања 1.Индекс на забниот кариес( Klein-Palmer DMF index ,1968 ) 1.1.Клиничка проценка на денталното здравје - за млечните заби вкупниот кеп и неговите компоненти по заби и по површини. 1.2.Проценката на интензитетот на кариес ризик - за млечната дентиција беше а) ≤ 3- низок кариес ризик б) 4-6- умерен кариес ризик в) ≥ 7- висок кариес ризик Прегледите беа направени во согласност со базичните критериуми за проценка на орално и дентално здравје и потребите за санација, кои ги препорачува СЗО (WHO ORAL HELTH ASSESSMENT FORM , 2001 За сите споменaти параметри кои ги проучивме важи дека клинички релевантна проценка на индивидуалната кариес активност не може да биде базирана само на еден од наведените параметри ниту чувствителноста или специфичноста на тестирањата можат да ја постигнат потребната селективност. Секако дека колку повеќе компоненти се земат во предвид, толку е поголема можноста за точната проценка на индивидуалниот кариес ризик заради што и се одлучивме да ги вклучиме во нашите истражувања.

GOAL: Streptococcus mutans and streptococcus sobrinus are considered to be the main etiological agents for the appearance of dental caries in humans. It has been established that in children of pre-school age in whose saliva s. mutans and s. sobrinus have a significantly higher incidence of dental caries than those with the presence of only s. mutans. METHODS AND MATERIALS: In the examination we included 74 examinees at the age from 4-6 years (primary dentition), from which 31 were with a dmft=0 (control group) and 43 examinees were with dental caries (studied group). Isolation of s. mutans and s. sobrinus samples of saliva we did with genomic charge switch Forensic DNa Purification kit (Invitrogen). (Invitrogen corporation 1600 Faraday). RESULTS: In the experimental group of 43 (58, 10%) children, s. mutans was isolated in 36 (48, 60%) of the saliva and 7 (9, 50%) was not isolated s. mutans. In the control group of a total of 31 (41, 90%) children, in 18 (24, 30%) of children from the saliva, s. mutans is isolated, and 13 (17, 60%) of children from the saliva is not isolated s. mutans. In the distribution of data related to the detection of streptococcus mutans in saliva in children with primary dentition, there is a significant difference between the two groups for Pearson chi square = 6. 01 and p

Background: Despite the increased popularity of dental implants, conventional crowns and dental bridges are fabricated very often in everyday dental practice. The goal of this study was to recognize the frequency of complications as well as causes and types of most common complications associated with single crowns and dental bridges. Methods and materials: Forty private dental offices from various parts of Macedonia were included in this study. In order to collect information from the dentists a specific self-reported questionnaire was comprised in the study. The data analyses were based on the respondents in the questionnaires and calculated using Statistical software SPSS for Windows version 23. A p-value

Introduction: A malocclusion is a misalignment or incorrect relation between the teeth of the two dental arches. It is considered one of the most common dental problems together with dental caries, gingival disease and dental fluorosis. Classification according to Angle is based on irregularities of teeth and jaws in anteroposterior or sagittal direction. There are three classes of malocclusion: Class I (neutroocclusion), Class II (distoocclusion) and Class III (mesioocclusion).The purpose of this study was to analyze and to assess the status of occlusion, the molar and the canine relationship of the permanent dentition. Aim: To assess the occurance of dental malocclusion in dental medicine students. Material and methods: The study included 22 students (11 female and 11 male) aged 22 to 31 of Dental Medicine from Goce Delchev University. An intraoral examination was performed. The students who were examined were informed that they would be included in our research. Results: From the total number of students 63.6% have Angle's Class I maloclussion, 22.7% have the presence of Angle's Class II molar relationship (Class II Division 1 or Class II Division 2) and 13.6 % have the presence of Angle's Class I molar relationship and Angle's Class II canine relationship (unilateral or bilateral). Frequency of crowding was observed in 77.3%, diastema was present in 4.5%, and posterior crossbite was 9.1%. Anterior crossbite was not detected. Conclusion: The most common malocclusion among students is Angle's Class I with normal canine and molar relationship. This study gives us valuable information on identifying occlusal problems, their incidence and the need for orthodontic treatment.

Theoretical part (45 min) The importance of oral hygiene Basic and additional ways for maintaining adeqauate oral hygiene types and selection of toothbrushes Oral hygiene techniques Meaning and maintenance of interdental hygiene • Practical part (1.5 hours) Presentation of the most common techniques for brushing teeth Presentation of techniques for removing dental plaque from the interdental spaces Motivations to maintain an adequate level of oral hygiene Use of metil-blue for coloring the surfaces of the teth that have dental plaque and using the techniques for its cleaning

Кај децата многу често се јавува најтешката форма на кариес на млечните заби наречен циркуларен кариес или популарни синдром на бебињата – детското шишенце или кариес на раното детство (КРД). Потттикнати од сознанието за големата преваленција на КРД кај децата, нашите цели ги насочивме кон: детерминирање на влијанието на професијата на таткото, мајката и КРД; образовното ниво на родителите и КРД; детерминирање на висот на КРД; Истражувањето e изведено кај 979 деца од предучилишните установи во градот Штип, кај деца од семејства со различен социо-економски статус. Социјално диететските услови ги нотиравме во специјално подготвени прашалници. Дијагностицирањето на КРД е со примена на Drury-критериуми модифицирани спрема Wyne, a врз основа на зафатеноста на површината на забите од следниве типови: Тип 1 - почетен облик (“бела дамка”) - опфаќа почетни кариозни промени во емајлот без нарушување на површинската структура на горните млечни инцизиви и канини (БД), Тип 2 - умерен облик - опфаќа кариозни лезии најмногу на два млечни заби или две површини на еден или повеќе заби од фронталната регија на горната вилица.Тип 3 - среден облик - опфаќа кариозни лезии на два млечни заби или повеќе од две забни површини на еден или повеќе заби од фронталната регија на горната вилица; Тип 4 - тежок облик- опфаќа најмногу два гангренозни корени од фронталната регија на горната вилица; Тип 5 - тежок облик со компликации – опфаќа три или повеќе гангренозни корени и фистули, односно оток во пределот на апексот на гангренозни корени на забите. Резултатите укажаа дека социо-економските услови, кои се однесуваат на образовното ниво на родителите и нивната условеност на КРД укажува дека разликите на вредностите помеѓу испитаниците без кариес и со dmft и кај образовното ниво на татковците и на мајките укажува на висока статистичка значајност (r

Za razvoj karijesa i parodontnih bolesti, jedan od najvažnijih faktora je zubni plak. Njegovo neblagovremeno i nepravilno čišćenje izaziva širenje ove dve bolesti. Cilj ove studije je da pokaže da vizualizacija plaka olakšava oralnu higijenu. Za potrebe ove studije, izabrano je 80 učenika uzrasta 12-14 godina iz područne škole „Goce Delčev” u Demir Hisar. Napravljena je vizuelizacija reverzibiliteta i starosti zubnog plaka. Izvršene su dve kontrolne provere, jedna je napravljena pre datih saveta za kontrolu i čišćenje plaka, a druga nakon prve vizuelizacije i nakon datog saveta. Plak je pronađen u 100% ispitanika. Na prvoj kontroli utvrđeno je da ispitanici imaju 60% zreli plak, 20% plaka, koji stvara jaku kiselinu i 20% sveži plak. Na drugom kontrolnom pregledu, pronađeni su sledeći rezultati: 40% zrelog plaka 5% plaka koji stvara jake kiseline i 55% sveži plak. Vizualizacija i dati saveti pozitivno utiču na ispitanike. Vizualizacijom zubnog plaka ispitanici su uočili koje su greške napravili prilikom pranja zuba, na drugom pregledu su uklonjeni i znatno poboljšani.

Оралното здравје кај возрасната популација е составен дел од нивното целокупно здравје. Добро орално здравје го олеснува ефективното џвакање, придонесува позитивно кон говорот, социјална доверба и е поврзано со подобар когнитивен и функционален капацитет кај постарите лица. Според Светската Здравствена Организација (СЗО) генерално е прифатливо доколку постарите пациенти имаат околу 20 функционални заби во усната празнина. Кон беззабоста денеска се гледа како на физичка попреченост, бидејќи императивен дел од телото е изгубен и самото тоа влијае на пациентите врз нивното лично задоволство. Главната цел на ова истражување беше да се потврди протетскиот статус и потребата од протетска рехабилитација кај возрасни лица во град Струмица, Македонија, а како посебни цели беа поставени следните: да се направи процена на целокупното орално здравје на пациентите, вклучувајќи ја честотата на посета на стоматолог; да се утврдат орално хигиенските навики; да се утврди бројот на изгубени заби поврзани со возраста на пациентот; да се утврди типот на протетските помагала и нивната моментална состојба во устата на пациентите; да се посочат негативните и позитивните критики и нивото на задоволство на пациентите од протетските помагала (во однос на естетиката) и да се утврди статусот на тоталните протези во однос на ретенција, стабилизација, екстензија и оклузија. Во спроведеното истражување беа вклучени 40 пациенти од Струмица на возраст од 50 до 75 години, од кои 18 жени и 22 мажи. Презентираните податоци беа добиени од спроведеното истражување во период од 20.06.2018 до 30.08.2018 година кај кои беа реализирани следниве постапки: анамнеза, клинички преглед и пополнување на прашалник од страна на пациентите. Врз основа на добиените податоци, нивната анализа и добиените резултати од нашето истражување, можеме да ги дадеме следниве заклучоци: Хигиенските навики и ставови можат да бидат поврзани со половата распределеност, нивото на едукација и истите не секогаш даваат позитивни резултати; Едукацијата е еден од најважните фактори кои придонесуваат за свеста на пациентите во врска со нивната здравствена состојба и потребата од редовни контролни посети во стоматолошка ординација и одржување секојдневна орална хигиена; Општите заболувања често имаат голема улога врз состојбата во оралната шуплина, а лошите навики како пушењето, конзумација на алкохол и други штетни продукти меѓу кои и видот на исхрана се главни фактори причинители на кариес и пародонтопатија кои доведуваат до губење на забите; Со зголемување на старосната граница пациентите имаат се поголем број на изгубени заби во устата, а нивната свест за заменување на истите е поврзана како од естетска природа така и од функционална страна; Од страна на стоматологот секогаш треба да се внимава на зачувување на природните заби во устата на пациентите, да се извлече максимум од ситуацијата и да се настојува кон најадекватна протетска рехабилитација и протетски надоместок. Клучни зборови: задоволство, орално здравје, орално хигиенски навики, протетска рехабилитација, тотална протеза.

Maintaining good oral hygiene, reducing the presence of dental plaque in the mouth is an important part of the everyday lives of patients. The importance is even greater in patients undergoing orthodontic treatment. The aim of this study was to assess the oral hygiene behavior among the patients during orthodontic treatment with fixed appliances. One hundred and two orthodontic patients (65 female) and (37 male) treated with fixed appliances were studied. Patients were requested to fill out a structured questionnaire about oral hygiene behavior after placement of fixed orthodontic appliances. Results showed that 65.68 % from the patients brush their teeth twice a day. Most of them, 68.63% use orthodontic tooth brush and 78.43% use fluorid toothpaste. 33.33% from the patients use interdental brushes and 81.37% of them are using mouthwash solutions. Percentage of regular and occasional uses of dental floss were 7.84% and 21.57%. Oral hygiene instructions are necessary throughout the entire orthodontic treatment and they need to be strengthened. Patients undergoing fixed orthodontic treatment are required to be educated and motivated to maintain their oral hygiene on a high level. Keywords: Dental floss,Interdental brushes,Mouthwash solutions, Oral health, Orthodontic treatment

Introduction: The loss of primary teeth in children leads to difficulty in speaking, chewing, swallowing and incorrect eruption of permanent teeth. Replacing the missing teeth is essential for restoring the defect in the oral cavity, for restoring functions, and for storing space for future permanent teeth. Flexible partial dentures represent a more contemporary and more acceptable solution for teeth replacement in children. They are biocompatible, flexible, do not break, have a small weight index. The purpose of this study is to show flexible prostheses as a temporary solution to toothless in childhood. Case report: Patient 3 years old male, a clinical examination was diagnosed partial toothless. In the patient missing maxillary central and lateral incisors that were fractured and properly extracted. In consultation with the parents, it was decided to make a prosthesis with a flexible base made of Valplast material which due to its flexibility allows the smooth growth and development of oropharyal structures. Impressions were taken and sent to the laboratory where denture was made. After try-in the was adapted to the patient. After follow-up there were no signs of changes in the denture. Conclusion: These dentures have flexibility that is making them resistant to breaking and easily adjustable for patients, have a great transparency and imitate the color of the gums and teeth. Key words: children, dentures, flexible, valplast, patient.

Парцијално губење на забите, може да се должи на траума, заболувања и патолошки промени на меките и на тврдите забни ткива, како и последица на некои други причини, кои што освен што влијаат на самодовербата и психолошката состојба на пациентите, целосно ја нарушуваат и нивната естетика, фонетика и функционална оклузија. Функционална и естетска рехабилитација на целосно или делумно беззаби пациенти вклучува мноштво на варијабилни третмани кои се разликуваат во степенот на инвазивност и реверзибилност заедно со ризиците и придобивките. Флексибилните протези се одлична алтернатива на конвенционално користените протези од метил метакрилат, кои не само што обезбедуваат одлична естетика и комфор, туку и се прилагодуваат на константното движење и флексибилност кај парцијално беззаби пациенти. Флексибилниот протезен материјал е достапен во форма на гранули во касети со различни големини. Првпат бил воведен со името на валпласт и флексипласт за стоматологија во 1956 година. Ова се суперполиамиди кои припаѓаат на семејството најлон. Најлон е смола добиена од дикарбоксилна киселина, диамин, амино киселина и лактами. Термопластични најлонски смоли се стабилни по природа, исто така, имаат висока издржливост на замор, заедно со одличните карактеристики на абење и отпорност на растворувачи. Обезбедуваат висока димензионална стабилност. Материјалот се совпаѓа со бојата на ткивата и забите во добар степен. Материјалот е лесен, отпорен на топлина и пластичен и се инјектира на температура од 274° до 300° C. Протезите од овие материјали треба да покажат некои предности во однос на конвенционалните акрилатни протетски надоместоци. Бидејќи материјалите се флексибилни, може да се обезбеди подобра ретенција, а внесувањето на протезата во уста е многу полесно, што е особено важно во случаите на микростомија. Се употребуваат кај пациенти кои имаат билатерални нерамнини и поткопани предели, алергија на акрилна смола, пациенти кои не сакаат фиксна реставрација и метални спојувања, нема доволно коска за монтирање на забен имплант, бруксизам, пациенти со компромитирана невро-моторна функција, како самостојна протеза или обтуратори, рехабилитација на аномалии како ектодермална дисплазија. Бидејќи материјалите се отпорни на пластична деформација и фрактура, протезата може да биде потенка отколку кај класичните акрилатни протези. Дебелината на материјалот може да варира од 0.6 mm до 1.8 mm, така што секоја најлонска протеза е пет пати полесна од стандардната забна протеза. Најлонската основа ја прави протезата толку флексибилна, затоа може добро да апсорбира случаен пад на земјата за време на оралната хигиена во домот. Флексибилните протези се недеформирачки, бидејќи тие секогаш имаат тенденција да се вратат во нивната оригинална форма. Исто така, не постои ризик за било каква алергиска реакција (отсуство нарезидуален мономер). Придобивка на флексибилните протези е голема удобност и одлична естетика, следено до отпорност на мириси и пигментација Рехабилитацијата на орофацијалните структури бара реставрација на естетиката и функцијата. Флексибилните протези се значително подобри во споредба со конвенционалните протези на метил метакрилат. Кога се доведува во прашање за преферирањето на двата вида на основен материјал од протези, 100% пациенти ги претпочитале флексибилните протези во однос на обичните протези на метил метакрилат. Клучни зборови: алтернативни мобилни протези, парцијална беззабост, флексибилни протези.

Апикоектомијата вклучува хируршко управување со заб со периапична лезија, која не може да се реши со конвенционален ендодонтичен третман (терапија на коренскиот канал или ендодонтско ретридирање). ендодонтичен третман или ретрептирање, не е изводливо или е контраиндицирано, а со тоа и индикација за пери-радикуларна хирургија. Покрај овие "објективни" индикации, ние мора да ги разгледаме барањата на пациентот за финансиите, психолошките проблеми и времето на лекување. Документот покажал ажурирање во перирадикуларната хирургија, која вклучуваше ажурирање на исходот од третманот на перирадикуларната хирургија, микроинструменти, зголемување и интраоперативна инспекција, регенеративни техники, алтернативи за третман на периапична хирургија, нехируршки ретрептирање, терапија за ресекција на коренот и екстракција на заби. Како заклучок, строгиот избор на случаи врз основа на клинички и радиографски параметри е од најголема важност во перирадикуларната хирургија; појавата на микрохируршки принципи, односно употребата на микроинструменти, осветлување и зголемување, ја поедноставија хируршката техника и придонесоа за повисоки стапки на успех во пери радикуларната хирургија; и регенеративните техники треба да се сметаат како дополнителен третман во пери радикуларната хирургија. Клучни зборови: орална хирургија, пери радикуларна хирургија

Apicoectomy involves the surgical management of a tooth with a periapical lesion which cannot be resolved by conventional endodontic treatment (root canal therapy or endodontic retreatment). endodontic treatment, or retreatment, is not feasible or is contraindicated, and hence an indication for peri radicular surgery arises. In addition to these “objective” indications, we must consider demands by the patient regarding finances, psychological issues, and treatment time. The paper showed update in periradicular surgery which included updates of treatment outcome of periradicular surgery, micro instruments, magnification and intraoperative inspection, regenerative techniques, treatment alternatives to periapical surgery, nonsurgical retreatment, root resection therapy and tooth extraction. In conclusion, strict case selection based on clinical and radiographic parameters is of utmost importance in periradicular surgery; the advent of microsurgical principles, i.e., the use of micro instruments, illumination, and magnification, have simplified the surgical technique, and have contributed to higher success rates in peri radicular surgery; and regenerative techniques should be considered as adjunctive treatment options in peri radicular surgery. Keywords: oral surgery, periradicular surgery

Дентоалвеоларните и периоралните мекоткивни повреди честопати настануваат и се предизвикани од повеќе типови на траума. Меѓу најчестите причини се пад, сообраќајни несреќи, спортски повреди, препирки, злоставување на деца и повреди на игралишта. Повеќе повреди се причинети од пад кај деца кои почнуваат да одат и го достигнува врвот кај деца пред да почнат во школо. Обично стоматологот е повикан од уплашени родители чие дете паднало и крвари од устата. Многу е важно стоматологот да има познавање за дентоалвеоларните повреди така да може ефикасно да ги реши кога ќе се јават. Клучни зборови: повреди, дентални, алвеоларни.

Ортодонтскиот третман има многу значајна улога во подобрување на лицевата естетка, денталната хармонија а со тоа влијае и на самопочитта кај пациентите. Негова главна цел е да ја подобри забната оклузијата, при што ќе резултира со добро функционирање на дентицијата односно ќе се овозможи подобра мастикација. Одржувањето на орални здравствени навики се од клучно значење за пациентите кои се под ортодонтски третман бидејќи неуспехот да се одржи добра орална хигиена може да резултира со акумулација на дентален плак преку фиксните протези и други ортодонски апарати, што доведува до несакани ефекти и предизвикува влошување на оралното здравје. За да се избегнат несаканите компликации кои можат да настанат во текот на ортодонтскиот третман од особена важност е одржување на правилна орална хигиена. Всушност, несоодветната оралната хигиена пред започнување на третманот и лошата орална хигиена за време на ортодонтскиот третман е поврзана со поголема инциденца на несакани ефекти. Орална хигиена има важна улога во оралната здравствена заштита. Веднаш по започнувањето на ортодонтскиот третман од суштинско значење е пациентот да се едуцира за правилно одржување на оралната хигена, користење на соодветни четки за заби, правилни техники на четкање на забите, употреба на интерапроксимални четки, користење на пасти за заби со флуориди, антисептични водички за испирање врз база на флуориди како и професионална нега од страна на стоматолог. Одржувањето на оралното здравје во текот на ортодонтскиот третман е комбинација од добра орална хигиена и балансирана, правилна исхрана. Се препорачува избегнување или минимизирање на употребата на шеќери, газирани пијалоци за време на оброците како и закуски меѓу оброци. Сепак мотивацијата на пациентот, неговата умешност се од витално значење за оралното здравје односно за успехот на оралната хигиена во текот на ортодонтскиот третман. Иако пациентите редовно го посетуваат ортодонтот во текот на третманот потребна е и редовна посета кај стоматологот која и во овој период е исто значајна. Ортодонтот е фокусиран на подобрување на денталната хармонија додека стоматологот се грижи забите да останат здрави со темелни прегледи и превентивна нега. Оптимално одржување на оралното здравје за време на ортодонтскиот третман треба да биде златен стандард во денешната практика. Покрај интервенциите на стоматологот потреба е и соодветна едукација и мотивација на пациентите во одржувањето на оралната хигиена во домашни услови. Ортодонтскиот третман е тимски напор во кој ортодонтот, пациентот и стоматологот имаат важна улога во добивањето на совршена насмевка.

Orthodontic treatment plays a very important role in improving facial aesthetics, dental harmony, above all, it also builds up self-esteem in pacients. The main goal is to improve the dental occlusion, which will result in good functioning of the dentition, that is, better mastication will be enabled. Maintaining oral health habits is crucial for patients undergoing orthodontic treatment because the failure to maintain good oral hygiene can result in the accumulation of dental plaque over the braces and other orthodontic appliances, which leads to side effects and causes deterioration of the oral health. To avoid unwanted complications that may occur during orthodontic treatment it is important to maintain proper oral hygiene. In fact, inadequate oral hygiene before the orthodontic treatment and poor oral hygiene during orthodontic treatment is associated with a greater incidence of adverse effects. Oral hygiene plays an important role in oral health care. Immediately after initiating orthodontic treatment, it is essential that the patient is educated for the proper maintenance of oral hygiene, using appropriate toothbrushes, proper teeth brushing techniques, use of interproximal brushes, use of fluoride toothpastes and adjunctive fluoride mouthwashes, chlorhexidine mouthwashes as well as professional care by a dentist. Maintaining oral health during orthodontic treatment is a combination of good oral hygiene and a balanced, proper diet. It is recommended to avoid or minimize the use of sugars, carbonated drinks during meals, energy drinks, and between meal snacks. However, patient motivation and dexterity are vital to oral health, or to the success of oral hygiene during orthodontic treatment. Although patients regularly visit the orthodontist during the treatment, a regular visit to the dentist is required, which is also significant in this period. The orthodontist is focused on improving dental harmony while the dentist takes care to keep your teeth healthy with thorough dental checkups and preventive care. Optimal maintenance of oral health during orthodontic treatment should be a gold standard in today's practice. In addition to the interventions of the dentist, there is also an appropriate education and motivation of the patients in the maintenance of oral hygiene at home. Orthodontic treatment is a team effort in which the orthodontist, patient, and dentist play an important role in obtaining a perfect smile.

Кратака содржина Кариограмот претставува графичка слика којашто на интерактивен начин го прикажува ризикот од развој на нов ка- риес во иднина кај пациентот, а притоа придонесува за утврдување до кој степен различни етиолошки фактори на кариес го предизвикуваат ризикот од кариес кај одреден пациент. Цел на трудот да се направи проценка на кариес ризик фактори и прираст на ка- риес во временскиот период од 2 години кај испитаници со трајни заби со корис- тење на редуцираниот кариограм. Дистрибуцијата на кариес ризик (%) утвр ден со кариограм во првата година (I) од испитувањето, редуцираниот кариог- рамбез саливарни тестови и streptococcus mutans од вкупно 88 деца на возраст од 10- 12 години, кај 44,32% деца утврден беше многу висок ризик за кариес, кај 21,59%бе- ше висок ризик за кариес, умерен ризик за кариес имаа 25,00% деца, кај 4,55% деца утврден беше низок ризик за кариес, а многу низок ризик за кариес регистриран е кај 4,55% од децата и, шансата да се од- бегне кариес кај овие деца изнесуваше 81 – 100 %. Кариес ризикот утврден со кари- ограм во втората година од испитување- то (редуцираниот кариограм) без сали- варни тестови и Streptococcus mutans, кај 4,32% деца беше утврден многу висок ри- зик за кариес, кај 20,45% утврден беше ви- сок ризик за кариес, а умерен ризик за ка- риес имаа 25,00% деца, а кај 10,23% деца утврден беше низок ризик за кариес и шансата да се одбегне кариес кај овие де- ца изнесуваше 81 – 100 %. Клучни зборови: Кариесот ризик фак- тори, reducirancariogram, DMFS

Ортодонтскиот третман на малоклузиите и краниофацијалните абнормалности придонесува за правилна поставеност на забите и на тој начин овозможува подобра оклузијата како и подобар однос на вилиците. Со ортодонтскиот третман исто така е овозможено и подобро одржување на оралната хигиена кај пациентите. Покрај ова исто така е овозможена подобра мастикација, фонација и естетика на лицето на пациентот, при што ортодонтскиот третман придонесува за општото и оралното здравје на пациентот, влијае на самодоверба односно подобрување на квалитетот на неговиот живот. Како и секоја друга медицинска интервенција, покрај придобивките од ортодонтскиот третман постојат и одредени ризици, негативни ефекти. Меѓутоа овие негативни ефекти кои се поврзани со самиот ортодонтски третман се значително помали во споредба со останатите хирушки и нехирушки интервенции. Сепак, најчестите негативни ефекти од ортодонтскиот третман можат да бидат локални односно интраорални и екстраоралнии како и системски. Во локални несакани ефекти спаѓаат: дисколорации на забите, ресорпција на корените, деминерализација на забите, атриции на емајлот, кариес, периодонтални компликации од кои најчеста е гингивалната инфламација, потоа промени на меките ткива во оралната и максилофацијалната регија, како и темпоромандибуларни нарушувања. Како резултат на ортодонтскиот третман може да дојде до појава и на некои системски несакани ефекти: гастроинтестинални компликации, алергиски реакции, инфективен ендокардит како и појава на хроничен замор. Ортодонтскиот третман има двојно дејство, понекогаш е многу важен во однос на зголемување на статусот на периодонтално здравје, меѓутоа понекогаш можат да настанат и некои од горенаведените негативни ефекти. Еден од предизвиците на најголем дел од ортодонтите е да го завршат ортодонтскиот третман со најмалку ефекти врз корените и пародонтот на забите. Ортодонтскиот третман најчесто е контраиндициран кај пациенти со активна пародонтална болест или лошо пародонтолошко здравје, бидејќи во таков случај шансата за понатамошно влошување на состојбата е повисока. Затоа, пред започнување на ортодонтскиот третман се препорачува темелна проценка на периодонталното здравје и нивото на прицврстената гингива, особено важно е да се нагласи потребата од одржување на добра орална хигиена со цел да се постигне најдобриот третман. Општо земено, последователните придобивки од ортодонтскиот третман мора да ги надминат сите потенцијални штети. Пациентот, како учесник во донесувањето на одлуките во врска со третманот има право да биде информиран за придобивките и можните ризици кои можат да се појават. Клучни зборови: ортодонтски третман, негативни ефекти

To get a quality impression is of great importance in prosthodontic therapy. The impression is a negative of the condition in the patient’s mount and it should be dimensionally stable in order to gain a good working model – positive, on which the prosthodontic construction will be made. Due to the fact that the indirect restorations are produced in a dental laboratory, it is of big significance to precisely fit the prosthodontic appliance without the need for their correction. This mostly depends from the quality of the impression and consequently the model cast with the condition in the patient’s mouth. Thus, allows faster and more efficient dental practice and at the same time to produce restoration which will help in prophylaxis of the periodontal tissue. Over the past 100 years, elastomeric impression materials have been continuously developed and optimized for improved precision, patient comfort and ease of use. However, there are also some factors that adversely affect the impression taking itself. All this can affect the size of the crown and it can be too big or too small. If we get a wider crown, intolerant marginal gaps appear, and in another situation, if the crowns are narrower, they do not reach the preparation line. Biological tolerance for marginal differences is almost unknown; however, there is positive correlation between marginal accuracy and damage to periodontal tissue and as well as the appearance of secondary caries in the case of imprecise fit. This problem mainly relates to restorations with subgingival and paragingival finish lines. Therefore, taking a good impression in the preparation margin is a necessary precondition to achieve a good marginal adaptation. Standardization and compliance with workflow protocols can reduce the number of repetitions and the need for corrections. In addition, the final success is strongly influenced by the clinical condition and is individual for each patient. Clinical parameters affecting the impressions are: periodontal status and oral hygiene of the patient, time period between preparation and taking impression, tooth preparation and anesthesia. The dentist has to be careful and to know how to identify them, and at the same time correct the potential complications that will affect the final prosthesis. The most common mistakes that occur during the process of taking impression are: inadequate marginal details, marginal tears, creating bubbles in the impression, selecting an inappropriate tray, separation from the tray, distorting the tray and surface contamination. Complications that arise in the process of taking impression are often confusing for the dentist and the dental technician. Of utmost importance for the ultimate success of prosthetic therapy is to know the possible causes of the failure and of course preventing them. By taking the necessary precautionary measures, damage to the impression will be avoided and we will have overall improvement in the fit of the final prosthetic construction. Keywords: impression errors, marginal adaptation, impression, fixed-prosthodontic appliances

Од огромно значење при протетичка терапија е земање на квалитетен отпечаток. Отпечатокот претставува негатив од состојбата во устата на пациентот, кој треба да биде димензионално стабилен бидејќи со негово излевање ќе ни послужи како добра основа за добивање на работен модел – позитив, на кој ќе се изработи протетичката конструкција. Поради фактот дека индиректните реставрации се произведуваат во заботехничка лабораторија, од огромно значење е прецизно пасување на конечната изработка, без потреба за нивна корекција, што е условено од совпаѓањето на моделот со ситуацијата во устата на пациентот. На тој начин од една страна е овозможено побрзо и поефикасно работење, а притоа ваквите изработки помагаат и во профилакса на периодонтот. Во текот на изминатите 100 години, еластомерните отпечаточни материјали континуирано се развиваа и се оптимизираа за подобрена прецизност, удобност на пациентот и леснотија на користење. Сепак, постојат и одредени фактори кои негативно влијаат на самото отпечатување. Сето тоа може да влијае на големината на коронката и истата може да биде преголема или премала. Доколку добиеме поширока коронка, се појавуваат нетолерантни маргинални празнини и во друга ситуација доколку коронките се потесни, истите не ја достигнуваат границата на препарација. Биолошката толеранција за маргиналните разлики е речиси непозната, сепак докажана е и поврзаноста меѓу маргиналната точност и оштетувањето на пародонтот и појавата на секундарни кариеси во случај на непасување на протетичката изработка. Ова проблематика главно се однесува на реставрации кај субгингивална и парагингивална препарација. Затоа, добро отпечатување во пределот на демаркационата линија е неопходен предуслов за да се постигне добра маргинална адаптација. Стандардизација и запазување на протоколите на работа може да го намали бројот на повторувања и потребата од корекции. Покрај тоа, конечниот успех е под силно влијание на клиничката состојба и е индивидуален за секој пациент. Клинички параметри кои влијаат на отпечатувањето се: пародонтален статус и оралната хигиена на пациентот, временски период помеѓу препарацијата и отпечатувањето, препарација на забите и анестезија. Стоматологот мора да внимава и да знае да ги идентификува, а воедно и да ги корегираат потенцијалните компликации при отпечатување што ќе влијаат на конечната протетичка изработка од впечатоците. Најчести грешки кои се појавуваат при отпечатувањето се: дефекти и раскинување во маргиналната регија, создавање на меури во отпечатокот, избор на несоодветна лажица за отпечатување, одвојување на отпечатокот од лажицата, изобличување на лажицата и површинска контаминација. Компликациите кои настануваат во процесот на отпечатување често пати се конфузни за стоматологот и за забниот техничар. Од големо значење за конечниот успех на протетичката терапија е да се знаат можните причини за настанатиот неуспех и секако нивно превенирање. Преку преземање на неопходните мерки на претпазливост ќе се избегне оштетување на отпечатокот и целокупно подобрување во пасувањето на конечната протетичка изработка. Клучни зборови: грешки при отпечтување, маргинална адаптација, отпечатување, фикснопротетички изработки.

Мускулоскелетни нарушувања (МСН) се сериозни здравствени проблеми кои влијаат на мускулите, зглобовите, лигаментите, тетивата, 'рскавицата, крвните садови и нервите. Голем ризик за развој на мускулоскелетни проблеми имаат стоматолозите, поради нивната позиција кога работат во ординациите. Резултатите на МСН се: ограничени движења, непријатност и болка во тригер точки. Затоа наша цел ни беше да ги истражиме факторите на ризик поврзани со овие нарушувања кои предизвикуваат делумен хендикеп при работењето. Ние ја проценивме распространетоста на симптомите на МСН кај стоматолозите и преваленцата на симптоми пријавени од страна на испитаниците беше многу висока: 92,4% од испитаниците изјавиле дека имаат најмалку еден симптом на МСН. Најболните делови на телото се: грбот, вратот и грбот. Анатомски најмногу изложен на ризик од сите региони е рамото. Според полот, мускулоскелетни симптоми се поприсутни кај жените. Откривме дека преваленцата на МСН е позитивно поврзана со зголемување на возраста. Статистички значаен е добиениот резултат дека стоматолозите во однос на студентите можат да ја препознаат и идентификуваат сопствената вистинска ергономска или погрешна позиција, која предизвикува мускулоскелетни симптоми. МСН е со повисок процент кај студентите отколку кај стоматолозите. Како објаснување за оваа состојба е дека искусни стоматолози се подобри во нивните работни техники и позиции, кои ги применуваат со цел да се избегнат мускулоскелетни проблеми, во споредба со нивните помалку искусни колеги т.е. денталните студенти. МСН обично се развиваат како резултат на кумулативната изложеност на различни фактори на ризик. Најчесто споменатите фактори на ризик се: ограничени несоодветни работни места, поле на работа, повторувачки движења, неергономски инструменти и недостаток на обука. MСН е значаен професионален здравствен проблем во стоматологијата. Со цел да се зголеми квалитетот на животот без МСН и да се обезбеди висококвалитетна медицинска услуга за стоматолози и дентални работници потребно е менаџирање на факторите на ризик. Стоматолозите треба да се едуцираат за ергономските позиции за секојдневна работа, исто така треба да се спроведат ергономски обуки пред и по дипломирање за поефикасно користење на телото и стоматолошката опрема, а соодветно на тоа да го имплементираат знаењето. Исто така, тие мора да одржуваат соодветен ергономски став, да се ослободат од психолошкиот стрес со редовни секојдневни вежби, да се одмораат и да ја подобрат работната средина.

Оралното здравје е многу важна компонента на здравиот секојдневен живот. На децата со аутизам можеби им треба поголема стоматолошка заштита во однос на не-аутистичните, здрави деца. Аутизмот е развојна попреченост што се карактеризира со потешкотии во социјалната интеракција. Некои индивидуи со аутизам се способни да имаат независен живот, додека на други им се неопходни придружници за учење и им треба помош и поддршка. Одењето на стоматолог може да биде причина за вознемиреност за повеќето од нас и претставува многу различно чувство за лицата со аутизам. Пациентите со аутизам имаат потешкотии да останат мирни и да му дозволат на стоматологот да го направи она што е потребно, и затоа бараат присуство на нивна сакана личност до нив. Совладувањето на ефективна орална техника кај децата со аутизам може да биде предизвик за родителите, старателите и стоматолошките професионалци. Тоа е предизвик за кој е потребен напор, бидејќи ефективното четкање и чистењето забите ќе биде основа за долгогодишно добро орално здравје. Иако децата со аутизам аплицираат за добивање на стоматолошки услуги, процентот на децата кои добиваат стоматолошка грижа е значително ниска и повеќето од извршените услуги се сведуваат на екстракција на забите. Се смета дека на оралниот статус на децата со аутизам е негативно влијаат многу фактори. Затоа, родителите, воспитувачите и стоматолозите треба да бидат свесни за овој факт и да бидат насочени кон подобрување на оралната хигиена на овие деца и да обезбедат стоматолошка грижа која им е потребна. За време на третманот, стоматологот треба да комуницира со детето на начин кој тој или таа можат да го разберат. Треба да се користи пристапот "кажи, покажи, направи" при објаснување на третман и процедури. Да се зборува со јасни, конкретни термини. Оралниот преглед треба да започне полека, со користење на прсти, доколку е успешно може да се користат стоматолошки инструменти. Стоматолошките инструменти и светлото треба да се бидат надвор од видикот на детето. Другите сензации како звуци и мириси треба да бидат редуцирани бидејки можат да го одвлечат вниманието на детето. Да се избегнуваат прекини во работата и да има друг персонал колку што е потребно. Кооперативното однесување треба да се награди со позитивни вербални пофалби. Просторот околу стоматолошкиот стол треба да биде чист и да се внимава на необични движења на телото и да се предвидат идните движења. Техниките за имобилизација можат да се користат само со согласност на родителите за да се избегнат потенцијални повреди. Истиот персонал, стоматолошка ординација и времето на закажување треба да бидат исти доколку е возможно при секоја посета. Седација кај овие деца може да се употреби со соодветни мерки на претпазливост и консултација со друг лекар. Општа анестезија може да се употреби само кај комплексен хируршки или реставративен третман. Стоматолошката терапија и превенција треба да содржи чувари на уста за децата со бруксизам или самоповредувачко однесување, електричните четки за заби можат да бидат премногу стимулирачки за некои деца и треба да се препорачаат само откако ќе се утврди дека детето ќе ги толерира. За време и после третманот, стоматологот треба да ги отстрани сите стоматолошки инструменти од устата, да се исчисти областа околу стоматолошкиот стол да се остане и да се сврте детето на едната страна.

Мускулоскелетни нарушувања (МСН) се сериозни здравствени проблеми кои влијаат на мускулите, зглобовите, лигаментите, тетивата, 'рскавицата, крвните садови и нервите. Голем ризик за развој на мускулоскелетни проблеми имаат стоматолозите, поради нивната позиција кога работат во ординациите. Резултатите на МСН се: ограничени движења, непријатност и болка во тригер точки. Затоа наша цел ни беше да ги истражиме факторите на ризик поврзани со овие нарушувања кои предизвикуваат делумен хендикеп при работењето. Ние ја проценивме распространетоста на симптомите на МСН кај стоматолозите и преваленцата на симптоми пријавени од страна на испитаниците беше многу висока: 92,4% од испитаниците изјавиле дека имаат најмалку еден симптом на МСН. Најболните делови на телото се: грбот, вратот и грбот. Анатомски најмногу изложен на ризик од сите региони е рамото. Според полот, мускулоскелетни симптоми се поприсутни кај жените. Откривме дека преваленцата на МСН е позитивно поврзана со зголемување на возраста. Статистички значаен е добиениот резултат дека стоматолозите во однос на студентите можат да ја препознаат и идентификуваат сопствената вистинска ергономска или погрешна позиција, која предизвикува мускулоскелетни симптоми. МСН е со повисок процент кај студентите отколку кај стоматолозите. Како објаснување за оваа состојба е дека искусни стоматолози се подобри во нивните работни техники и позиции, кои ги применуваат со цел да се избегнат мускулоскелетни проблеми, во споредба со нивните помалку искусни колеги т.е. денталните студенти. МСН обично се развиваат како резултат на кумулативната изложеност на различни фактори на ризик. Најчесто споменатите фактори на ризик се: ограничени несоодветни работни места, поле на работа, повторувачки движења, неергономски инструменти и недостаток на обука. MСН е значаен професионален здравствен проблем во стоматологијата. Со цел да се зголеми квалитетот на животот без МСН и да се обезбеди висококвалитетна медицинска услуга за стоматолози и дентални работници потребно е менаџирање на факторите на ризик. Стоматолозите треба да се едуцираат за ергономските позиции за секојдневна работа, исто така треба да се спроведат ергономски обуки пред и по дипломирање за поефикасно користење на телото и стоматолошката опрема, а соодветно на тоа да го имплементираат знаењето. Исто така, тие мора да одржуваат соодветен ергономски став, да се ослободат од психолошкиот стрес со редовни секојдневни вежби, да се одмораат и да ја подобрат работната средина.

Background: The use of porcelain veneers as permanent restorations combines an excellent aesthetic with functionality followed by minimal destructive techniques. The goal of this study was to estimate their use in private dental offices in Macedonia. Materials and Method: Sixty private dental offices from various parts of Macedonia were comprised in this study. In order to collect information from the dentists a specific self-reported questionnaire was included in the study. The data analyses were based on the respondents in the questionnaires and calculated using Statistical software SPSS for Windows version 23. A p-value < 0.05 was considered as statistically significant. Results: We noticed a minimal use of porcelain veneers through dental offices in our country. Only 42% of respondents used aesthetic veneers in their practice, from which 70% use composite and only 30% porcelain veneers. According to the use of the preparation design, most of the practitioners use incisal overlap – palatal chamfer, followed by window preparation and incisal bevel preparation design. Conclusion: With this study we came to the conclusion that porcelain veneers as aesthetic restoration are rarely used in our country. Although porcelain veneers are highly esthetic, biocompatible, long-lasting, and minimally invasive therapeutic restoration, they still cannot find their place on the market in our country. Keywords: composite veneers, aesthetic, porcelain veneers, preparation designs.

The toothbrush has a major role in maintaining proper oral hygiene. Its use has reduced the appearance of dental caries, but the risk of injuries to the hard and soft tissues in the mouth is increased. Gum injury is one of the most common caused by a toothbrush with bristles that are too hard, or using improper brushing techniques. Cuts on gums can be quite painful, and may take up to two weeks or more to heal. During a conversation with the patient, he explained that he began using a new toothbrush and after several days of use, felt pain in his mouth and spotted gum injuries. Gum injury is observed on the upper and lower jaws on the right side. The changes are localized to the palate in the area of the upper first molar and lingually at the lower second premolar. The patient is advised to use a gingival gel, to rinse the mouth with an antiseptic solution, avoid salty and spicy foods, cigarettes and alcohol. Traumatic injuries can be from superficial to penetrating injuries. Some of these can cause serious complications. The choice of appropriate treatment will depend on the type of injury. It is necessary to use a suitable toothbrush with soft fibers and to use the correct brushing technique with dosed force. It is necessary to train patients for the correct technique and method of brushing and also to help for the correct selection of tootbrushes. Keywords Dental examination, Injury, Oral hygiene, Patient, Toothbrush