Search

Bu çalışmada, meme kanseri tedavisinde standart teknik olarak kullanılan Üç Boyutlu Konformal Radyoterapi (3BKRT) ile Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi (YART) tekniği hedef sarmasının ve komşu organların aldığı dozlar açısından karşılaştırılmış ve YART tekniğinde tedavi planlarının, tedavi cihazında uygulanışının doğruluğu ve birbiriyle olan uyumu (kalite kontrolü) farklı dozimetrik sistemler kullanılarak karşılaştırılmıştır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı'nda 2009 ile 2011 yılları arasında meme kanseri tanısı konmuş 22 kadın hasta çalışmaya alınmıştır. 3BKRT ile tedavi edilen bu 22 hastanın tedavi planları YART tekniği ile yeniden oluşturulmuştur. 3BKRT ve YART tedavi planlama tekniklerinde hedef hacmin ve komşu organların almış olduğu dozlar, Doz Hacim Histogramı (DHH) yardımıyla analiz edilmiştir. YART planlamasının 3BKRT'ye göre hedef hacmi daha iyi kapsayarak kritik organları daha iyi koruduğu, ve hedef hacimdeki Homojenite İndeksi (HI) değerleri açısından YART planlama tekniğinin 3BKRT'ye göre hedef hacimde daha homojen doz dağılımı sağladığı belirlenmiştir. YART planlamalarının kalite kontrolünde, iyon odası, iki boyutlu (2B) iyon odası ve film dozimetrisi kullanılmıştır., In this study 3D conformal radiotherapy (3DCRT), which is the standard treatment technique for the treatment of breast cancer, and intensity modulated radiotherapy (IMRT) techniques were compared in terms of target coverage and the doses received by critical organs. Besides, the correct application of the IMRT plans in the treatment machines and the confirmity of the plans were checked using different dosimetric systems. Twenty-two female patients with breast cancer who were treated at Ege University Faculty of Medicine Department of Radiation Oncology during 2009-2011 were included in this study. The patients were treated with 3DCRT. The treatment plans of each patient were reconstructed using IMRT technique. The doses received by the target volume and the critical organs were analized using dose volume histograms (DVH). IMRT plans provided better target coverage with better normal tissue sparing than 3DCRT plans. Homogeneity index (HI) of the target volume was also better with IMRT providing more homogeneous dose distribution. Ion chamber, 2 dimensional ion chamber and film dosimetry were used in the quality control of the IMRT plans.

Bu çalışmada Nükleer Yakıt Çevrimi prosesinin her aşamasında değişik pH ve konsantrasyonlarda açığa çıkan uranyum atıklarının güvenli şekilde bertaraf edilebilmesine yönelik olarak asidik (sulu) çözeltilerden uranyum iyonlarını ayırabilecek yüksek kapasiteli ve kararlı bir adsorban elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla AC/PAN kompozit adsorbanları hazırlanmıştır. İlk olarak toz haldeki aktif karbon, dimetil formaldehit (DMF) içerisinde çözünmüş olan PAN fiber çözeltisine doğrudan ilave edilmiştir. Daha sonra ise elde edilen çözelti belirli bir süre karıştırıcıda karıştırıldıktan sonra saf su içerisine damlatılarak AC/PAN kompozit adsorbanları elde edilmiştir. Adsorpsiyon denemeleri kesikli (batch) yöntem ile yapılmıştır. Uranyum adsorpsiyonunda etkili olabilecek pH, çalkalama süresi, başlangıç metal konsantrasyonu, sıcaklık, katı-sıvı oranı gibi parametreler incelenmiş ve optimum koşullar belirlenmiştir.Adsorpsiyonun karakterizasyonunu yapabilmek için adsorpsiyon izotermleri (Langmuir, Freundlich ve D-R) termodinamik parametreler ve reaksiyon kinetiği incelenerek katsayılar hesaplanmıştır.Elde edilen sonuçlara göre uranyumun sulu çözeltilerden adsorpsiyonunda kullanılabilecek olan AC/PAN kompozit adsorbanlarının üretimi; ekonomik, verimli ve basit bir prosestir. Aynı zamanda asidik çözeltilerden uranyumu adsorplayabilmesi ile avantajlı bir durumdadır. In this study, it was aimed to produce high capacity and steady adsorbent that can seperate uranium ions from acidic solutions resulted from Nuclear Fuel Cycle Process between different pH and concentrations. For this purpose AC/PAN composite adsorbent was prepared. In the first step, powder carbon was added to the PAN fiber solution that dissolved in Dimetil Formaldehit (DMF). At the second stage, the resulting solution was dropped into MilliQ water that AC/PAN composite adsorbents were obtained. Adsorption experiments was obtained by batch method. The parameters that can be effective for the adsorption process such as, pH, shaking time, initial metal ion concentration, temperature, adsorbent concentration were investigated and optimum conditions were determined..In order to characterize the adsorption process; adsorption isotherms (Langmuir, Freundlich and D-R), thermodynamic parameters, and reaction kinetics were investigated.As a conclusion, using AC/PAN composite adsorbents in uranium adsorption is economic and efficent process. On the other hand, uranium adsorption from acidic solutions is an advantage. 88

Adsorpsiyon yöntemiyle metallerin arıtılmasında inorganik adsorban malzeme olarak mezogözenekli silika malzemelerin kullanılması, son derece düzenli iki-boyutlu (2D) altıgen yapı ile yüksek yüzey alanına (600-1000 m2/g), 4,6-30 nm aralığında ayarlanabilir gözenek boyutuna, yüksek gözenek hacmine (~1 g/cm3), kalın gözenek duvarlarına (3,1 – 6,4 nm) sahip olması, yüksek termal ve hidrotermal dayanıklılıkları nedeniyle dikkat çekmektedir. Ayrıca, SiO2 çevreye karşı dost olup insanlar için zararsızdır. Bu üstün özellikler onları; metal, metal oksitleri ve organik molekül immobilize edilmiş sorbent materyalleri için gelecek vaat eden destek malzemesi ve adsorban malzemesi yapmaktadır.Bu çalışmada, öncelikle sorbent destek materyali olarak, düzenli mezopor yapısına sahip SiO2 temelli, yüksek yüzey alanı, düzenli por yapısı sergileyen SBA-15 (Santa Barbara Amorf No: 15) sentezi gerçekleştirilmiştir. Bu destek materyal üzerine TTA (2-thenoyltrifluoroacetone) ekstraktantı immobilize edilmiştir. Elde edilen TTA-SBA-15 sorbentin karakterizasyonu; XRD, SEM, yüzey alanı ve porozite ve FT-IR analizleri ile yapılmıştır. Özellikleri karakterize edilen sorbentin uranyum U(VI) ve toryum Th(IV) sorpsiyonunda kullanılabilirliği incelenmiştir.Çözeltilerden radyonüklit alım denemeleri kesikli ortam (batch) tekniği ile termostatlı, su banyolu çalkalayıcıda gerçekleştirilmiştir. Sorpsiyonda etkili olan; pH, başlangıç derişimi, çalkalama süresi ve sıcaklık gibi parametrelerin etkisi araştırılmış ve alım koşulları belirlenmiştir. Sorpsiyon verimi radyonüklitin başlangıçtaki ve dengedeki konsantrasyon farkından hesaplanmıştır. Alım işleminden sonra, çözeltide kalan radyonüklit miktarı ICP-OES cihazında ölçüm yapılarak saptanmıştır. Ayrıca ilgili sorpsiyon izotermleri oluşturulmuş ve termodinamik nicelikler hesaplanmıştır. Usage of mesoporous silica materials as inorganic adsorbent for purification of metals via adsorption method attract attention due to having an extremely regular two-dimensional (2D) hexagonal structure with high surface area (600-1000 m2/g), adjustable pore size in the range of 4,6-30 nm, high pore volume (~1 g/cm3), thick pore walls (3,1-6,4 nm), high thermal and hydrothermal durability. Besides, SiO2 is eco-friendly and harmless to human health. These superior properties make them promising support material and adsorbent material for metal, metal oxide and organic molecule immobilized sorbent materials.In this study, the synthesis of nanoporous SBA-15 (Santa Barbara Amorphous No.15) has been carried out as a sorbent support material which is regular mesoporous SiO2 based structure, with very high surface area and homogenous pore structure. TTA (2-thenoyltrifluoroacetone) extractant was immobilized onto this support material. The characterization of the synthesized material TTA-SBA-15 was carried out by XRD, SEM, surface area and porosity and FT-IR analyses. The usability of this sorbent material was tested for uranium U(VI) and thorium Th(IV) sorption from aqueous solutions.Radionuclide uptake experiments from solutions were carried out in shaking water bath by using batch technique. The effect of pH, initial concentration, shaking time and temperature parameters which are affective in sorption were researched and optimum uptake conditions were determined. Sorption efficiency was calculated from the difference between radionuclide initial and equal concentrations. After uptake process, the amount of radionuclide remained in the solution was determined by using ICP-OES measurement device. Also, sorption isotherms were generated and thermodynamic quantities were calculated. 131

Toprakta radon çıkışlarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bazen radon konsantrasyonu, toprak yapısına ve yer kabuğu hareketlerine göre değişim göstermektedir. Bu değişimin hangisinden kaynaklandığını belirlemek olası deprem tahmin çalışmalarına fayda sağlayacaktır. Bu çalışmada, İzmir-Bayındır bölgesindeki jeotermal alanlardaki büyük toprak gruplarında toprak gazı radon çıkışları incelendi. Toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin radon çıkışları ile olan ilişkileri istatistiksel olarak analiz edildi. Çalışma alanında üç büyük toprak grubunda toplam altı istasyon oluşturuldu ve radon ölçümleri bir yıl boyunca periyodik olarak alındı. Toprak gazı radon ölçümleri LR-115 Tip 2 nükleer iz kazıma dedektörleri ile gerçekleştirildi. Ayrıca bölgeden toplanan toprak örneklerinde doğal radyoaktivite düzeyleri NaI(Tl) gama spektroskopi sistemi kullanılarak belirlendi. Çalışma sonucunda toprak gazı radon konsantrasyonlarının 0,17 ile 15,18 kBq m-3 arasında değiştiği ve en yüksek konsantrasyonun 2 nolu istasyonda (I-2) elde edildiği görüldü. Bölgedeki en yüksek radon konsantrasyonu Kireçsiz Kahverengi topraklarda ve toprağın C2 yatay katmanında tayin edilmiştir. Elde edilen radon değerleri kullanılarak radon difüzyon katsayıları hesaplanmıştır. Difüzyon katsayılarının 0,04 ile 6,79x10-6 m2s-1 değiştiği gözlendi. Toprak örneklerindeki 226Ra, 232Th ve 40K konsantrasyonlarının sırasıyla 16,4 ile 73,0 Bq/kg, 15,8 ile 45,4 Bq/kg ve 225,0 ile 545,2 Bq/kg arasında değiştiği belirlendi. Elde edilen sonuçlara göre 2 nolu (I-2) istasyonda radon konsantrasyonlarının Kireçsiz Kahverengi toprakta değişim gösterdiği ve bunun bölgede meydana gelen sismik aktivite ile olan ilişkilere daha uygun olduğu görülmüştür. There are several factors which affect the radon exhalations. Radon concentration sometimes changes due to soil structure and earth movements. Determining the source of this change will be useful for potential earthquake prediction studies. In this study, the radon exhalations in the soil gas were analyzed in the geothermal fields in the Izmir-Bayındır region. Relations between physical and chemical features of soils and the radon exhalations were statistically analyzed. In the field, six stations in three big soil groups were constituted and radon measurements were periodically taken for one year. The soil gas radon measurements were carried out by using LR-115 Type II nuclear track detectors. In addition, the NaI(Tl) Gamma-Ray Spectroscopy system was used to determine natural radioactivity levels in the soil samples from the region. As a result of the study, it was seen that the soil gas radon concentrations changed between 0,17 and 15,18 kBq m-3 and the highest concentration was obtained in the number 2 (I-2) station. The highest radon concentration was designated on the Limeless Brown soils and on the C2 horizontal soil layer. The radon diffusion coefficients were measured by using the obtained radon values. It was observed that diffusion coefficients change between 0,04 and 6,79x10-6 m2s-1. It was determined that 226Ra, 232Th and 40K concentrations in the soil samples changed respectively between 16,4 and 73,0 Bq/kg, 15,8 and 45,4 Bq/kg and 225,0 and 545,2 Bq/kg. According to the obtained results, the radon concentrations in the Limeless Brown soil change in the station number 2 (I-2) and this is more suitable to the seismic activity relations occurred in the region. 103

CyberKnife Robotik Radyocerrahi Cihazı tüm vücutta milimetreden daha hassas doğrulukla kanser tedavisi yapmak için tasarlanmış dünyada en çok tercih edilen robotik radyocerrahi sistemidir. Özellikle cerrahi yöntemlerle alınamayacak, kritik organlara çok yakın lezyonların yok edilmesinde kullanılmaktadıır. Ayrıca baş-boyun kanserleri, akciğer kanserleri, prostat kanserleri, vertebra tümörleri, pankreas kanserleri ve sayıca az olup diğer yöntemlerle tedavi edilemeyen metastazlarda; solunumla ya da barsak hareketleri ile tümörün yer değiştirdiği akciğer ve karaciğer tümörlerinde CyberKnife oldukça etkili bir cihazdır. Diğer radyoterapi cihazlarında olduğu gibi CyberKnife sisteminde de tümör büyüklüğü ile bu tümöre verilen doz arasındaki ilişki oldukça önemlidir. Bu tez çalışmasında; CyberKnife cihazında tedaviye alınan hastalara ait veriler; lezyon türü, yeri ve hacmi ile bu lezyonlara verilen doz değerlerine göre gruplandırılmıştır. Ardından bu doz değerlerine ait BED (Biyolojik Efektif Doz) ve EQD (Eşdeğer Doz) değerleri hesaplanmış ve SPSS İstatistik programı yardımıyla lezyon hacmi ile bu hacimlere uygulanan eşdeğer doz miktarları istatistiksel olarak ilişkilendirilmiştir. Böylece lezyon hacmine göre verilen doz ile uygulanan tedaviye ait fraksiyon sayısı incelenmiş, lezyon büyüklüğüne göre hangi fraksiyone tedavilerin hangi lezyonlarda tercih edilebileceği ortaya konmuştur. CyberKnife, that is the most preferred robotic radiosurgery system in the world, is designed to treat cancer anywhere in the body (precision of better than mm). Especially, CyberKnife is used to treat lesions close to critical organs which can't be taken with surgical methods. CyberKnife is a highly effective device which used for head and neck cancer, lung cancer, prostate cancer, spine tumors, pancreatic cancer and some metastasis that can't be treated by other methods.A relationship between tumor size and dose is also very important phase in cancer treatment. The data obtained from the patients (treated by CyberKnife) were grouped by lesion type, location, volume and dose values. BED (biological effective dose) and EQD (equivalent dose) values were calculated from the obtained data. After this, lesion volume and EQD have been associated with statistical methods using SPSS. In this way, the number of fraction applied during the treatment and EQD are investigated. The kinds of treatment related to the size of lesion were examined. 69

Nükleer yakıt çevriminin her aşamasında kaçınılmaz olarak atıklar da oluşmaktadır. Uranyum cevherden başlayarak yakıt haline gelene kadar çok sayıda kimyasal ve fiziksel işlemlerden geçmektedir. Doğal olarak bu proseslerde bir miktar uranyum atık çözeltilerinde kalmaktadır. Uranyumun değerli bir metal olmasının yanı sıra izin verilen konsantrasyonlar dışında doğaya verilmesi de sakıncalıdır. Bu nedenle atık çözeltilerden uzaklaştırılması ve geri kazanılması önemlidir. Uranyumun cevherden başlayarak reaktörde yanabilecek aşamaya gelmesinde, izlenen bir dizi proses içerisinde, uranyumu nükleer saflığa getiren en önemli proseslerden biri saflaştırmadır. Ticari konsantre olan sarı pasta henüz nükleer saflıkta değildir, cevherden gelen birtakım safsızlıkları içerir dolayısıyla nükleer saflığa ulaştırılmalıdır. Çalışmada, saflaştırma işlemi sırasında ortaya çıkan nitrik asitli seyreltik uranyum çözeltilerinden, uranyumu selektif olarak uzaklaştırmak amacıyla TBP impregne edilmiş silika-jel hazırlanmıştır. Uranyum konsantrasyonunun, pH, sıcaklık ve sürenin uranyum alımındaki etkileri incelenmiştir. Sorpsiyon verilerinin, Langmuir, Freundlich ve D-R izotermlerine uyumları karşılaştırılmıştır. Sorpsiyon sistemi için termodinamik veriler hesaplanmıştır. Uranyum ekstraksiyon kinetiği, partikül difüzyon koşullarında incelenmiş ve difüzyon katsayısı belirlenmiştir.

Dietilstilbestrol (DES), östrojen reseptörü (ER) için yüksek afiniteye sahip, iyi tanınan, steroid olmayan bir östrojen molekülüdür. Günümüzde DES meme ve prostat kanserlerinin tedavisinde kullanılır (Ünak et al., 2012). Bu tez projesinde östrojen reseptörleri zengin olan kanser hücrelerine spesifik olan bir fosfat/bakır/indiyum içeren kuantum dot konjuge DES türevi [dietilstilbestrol difosfat / bakır / indiyum] (DES-CIP), sentezlenmiş ve kalay (II) klorür dihidrat indirgeyici ajan kullanılarak 99mTc ile işaretlenmiştir. 99mTc-DES-CIP Radyoişaretleme % verimi ve kalite kontrol çalışmaları İnce Tabaka Radyo Kromatografi (TLRC) yardımıyla yapılmıştır. Sentezlenen DES-CIP kuantum dotların floresan özellikleri nedeniyle 99mTc-DES-CIP dual görüntüleme için (SPECT-Optik) uygun özellikler taşımaktadır. 99mTc işaretli dietilstilbestrol DES-CIP kompleksinin (99mTc-DES-CIP) in vitro biyolojik etkinliği, insan meme adenokarsinoma hücreleri (MCF-7), insan prostat adenokarsinoma hücreleri (PC-3) ve akciğer karsinomahücreleri (A-549) üzerinde incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar 99mTc-DES-CIP ve DES-CIP'ı, meme kanseri, prostat kanseri ve onların akciğerde bulunan metastazları gibi ER zenginleştirilmiş tümörler ve lenf nodları için uygun bir dual mod görüntüleme ajanı olabileceğini göstermektedir.

AAPM TG-43 formalizmi LDR brakiterapi tohum kaynaklarının silindirik simetriye sahip olduğunu varsayar. Ancak TG-43 formalizminin bu varsayımı, hareketli iç bileşenlere sahip tohum kaynaklar için geçerli olmayabilir. Bu nedenle, bu çalışmada TheraSeed 200 Pd-103 tohum kaynağının iç bileşenlerinin alabileceği en muhtemel konumlar göz önünde bulundurularak hem silindirik simetrik hem de silindirik simetrinin bozulduğu geometri versiyonları tasarlandı. Kaynak geometrisindeki değişimin doz dağılımı üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla, oluşturulan geometri modelleri etrafındaki doz dağılımı EGSnrc Monte Carlo kodu olan BrachyDose ile hesaplandı. AAPM TG-43 nolu raporda yer alan doz hesaplama formalizmi kullanılarak, TheraSeed 200 kaynağının bu çalışmada modellenen her bir geometri versiyonu için doz hız sabiti, radyal doz fonksiyonu ve anizotropi fonksiyonu değerleri bulundu. Kaynak geometrisindeki değişimin TG-43 dozimetri parametrelerini önemli ölçüde değiştirdiği belirlendi.Geometrideki değişimin tek bir kaynak etrafındaki doz dağılımını önemli ölçüde etkilemesi nedeniyle, bu çalışmada incelenen kaynağın geometri modelleri kullanılarak oluşturulan çoklu-tohum kaynak konfigürasyonlarındaki doz dağılımları hesaplandı. Kaynak geometrisindeki değişimin çoklu-tohum kaynak implantlarındaki doz dağılımları üzerinde de önemli bir etkiye sahip olduğu gözlendi.Anahtar sözcükler: LDR, EGSnrc, brakiterapi, BrachyDose, Pd-103 AAPM TG-43 formalism assumes that LDR brachytherapy seed sources have cylindrical symmetry. However the assumption of TG-43 formalism may not be true for seed sources which have mobile inner components. Therefore in this study, both cylindrically symmetric and non- cylindrically symmetric geometry versions have been designed by considering the most possible positions of the mobile inner components in the TheraSeed 200 Pd-103 seed source. The effect of the source geometry change on the dose distribution around the generated geometry models has been calculated by BrachyDose which is EGSnrc Monte Carlo code. By using the dose calculation formalism in the report AAPM TG-43, the dose rate constant, the radial dose function, and anisotropy function values have calculated for the each geometry versions which modeled in hereof the TheraSeed 200 source. It is determined that the variation in the source geometry changes dramatically the TG-43 dosimetry parameters.Wherefore the variation in the geometry affects significantly the dose distribution around a single source, the dose distributions in the multi-seed source configurations have calculated by using the examined source geometry models in this study. It is observed that the variations in the source geometry have a substantial effect on the dose distribution in the multi-seed source implants. Keywords: LDR, EGSnrc, brachytherapy, BrachyDose, Pd-103 134

Günümüzde radyoişaretli peptidlerin hedef dokuda görüntüleme ya da tedavi amaçlı kullanılabilmesi giderek önem kazanmaktadır. Pozitron Emisyon Tomografisi(PET) ve Tek Foton Emisyon Bilgisayar Tomografisi(SPECT) radyonüklid kökenli görüntüleme yöntemleridir. [18F]FDG peptidlerin radyoişaretlenmesinde yüksek radyosentez verimi ile PET görüntüleme ajanı olarak önemlidir. SPECT görüntüleme için 99m Tc ile işaretli peptidler birçok hedef organın görüntülenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu bilgilerin ışığı altında bu doktora tez projesinde bir dipeptid olan glisilglisinin hem [18F]FDG hem de 99mTc(I) trikarbonil koru ile ayrı ayrı radyoişaretlenmesi sağlanarak kalite kontrolleri yapılmıştır. Kalite kontrol çalışmaları ile [18F]FDG-Gly-Gly kompleksinin radyoişaretleme verimi % 98,65±0,35,99mTc(CO)3-Gly-Gly kompleksinin radyoişaretleme verimi ise % 94,69±2,0 olarak bulunmuştur. Radyoişaretli dipeptidin biyolojik davranışları in vivo olarak incelenmiştir. Radyoişaretli dipeptidin deney hayvanları üzerinde etkisi PET ve SPECT görüntüleri alınarak karşılaştırılmıştır. Bunun yanısıra 99mTc(CO)3-Gly-Gly için biyodağılım çalışması gerçekleştirilmiştir. Dinamik görüntülerde her iki radyoişaretli kompleks için böbrek ve mesanede yüksek tutulum gözlenmiş ve vücuttan hem renal hem de hepatobiliar yol ile atıldığı anlaşılmıştır. 99mTc(CO)3-Gly-Gly için biyodağılım sonuçları SPECT görüntüleme ile benzer sonuçlar vermiştir.

Bu çalışmada, yüksek seviyeli doğal radyasyon alanlarında atmosferik 210Pb/210Po depozisyonu liken, `Xanthoria parietina` ile izlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda 2012-2013 dönemi boyunca, linyit yakıtlı OCCP termik santrali çevresi ve Çataldağ granit plütonundan sağlanan 46 liken örneğinde ve yanı sıra liken örnekleme noktalarından sağlanan toprak ve kayaç örneklerinde radyometrik ölçümler yapılmıştır. Bu kapsamda, incelenen alanlarda likenlerdeki radyonüklit aktivite konsantrasyonları haritalanmış ve elde edilen veriler arasındaki olası korelasyonlar incelenmiştir.Sonuç olarak, liken dokusunda ölçülen radyoelement konsantrasyonları, atmosferik 210Po depozisyonunun haritalanmasına olanak sağlamış ve yüksek seviyeli doğal radyasyon alanlarının etki alanlarını açıkça göstermiştir. Bu anlamda, sunulan çalışmada elde edilen bulgular, inceleme altındaki çalışma alanlarının radyolojik ve ekolojik risk açısından değerlendirilmesine ışık tutacak niteliktedir. In the present study, epiphytic lichen Xanthoria parietina were used as biomonitors for atmospheric deposition of 210Pb/210Po radionuclides as well as other radioelements. During 2012-2013, about 46 lichen samples were collected in the power plant and the Çataldağ granite area. The radiometric measurements of lichen samples and also soils and granite rocks have been were performed. In this sense, the distribution patterns of the activity concentrations of 210Po in lichen samples were mapped and regression analyses have been applied to the collected data as well. As a consequence, the distribution pattern of 210Po as well as other radioelements allowed for the mapping of the atmospheric deposition. Accordingly, these data are of prime importance in terms of radiologic and ecologic risk related to existing and potential contamination. 105

Dünya üzerine yüksek seviyeli doğal radyasyon alanları uranyum ve toryum içeren materyallerle birlikte bulunmaktadır. Öte yandan, uranyum madenciliği, nükleer güç reaktörlerinin işletimi, endüstriyel ve medikal uygulamalar ve yanı sıra nükleer olmayan işletmeler, istenmeyen şekilde doğal radyoaktivitenin zenginleşmesine neden olmuştur. Uranyum içeren cevherlerin çıkarılmasında ve işlenmesinde önemli miktarda NORM (doğal olarak oluşan radyoaktif materyal) içeren kalıntı açığa çıkmakta ve bu cüruf yığınları ile atık sular insan sağlığı ve çevre açısından risk oluşturmaktadır. Bu anlamda, Köprübaşı ilçesinde bulunan uranyum yataklarından ve burada yapılana maden işletmeciliğinden kaynaklandığı öne sürülen radyasyon değerlerinin yüksek olduğu iddiaları, uzun süredir devam etmekte ve spekülasyona neden olmaktadır. Bu doğrultuda sunulan tez kapsamında, Köprübaşı uranyum havzasında yüzey topraklarında ve uranyum madeninin yüzeyde gözlendiği Kasar cevher örneklerinde 226Ra, 232Th ve 40K aktivite konsantrasyonları saptanmış, radyonüklit dağılım haritaları oluşturulmuş, topraktan radon salınım hızı tayin edilmiş, radyasyon zarar indeksleri hesaplanmış ve karasal gama dozuna dayalı yaşam boyu kanser riski tahmin edilmiştir. Limited areas of noticeably high absorbed dose rates in air around the world are associated with thorium and uranium bearing minerals in the soil. On the other hand, many exposures to natural radiation sources are modified by human practices. In particular, uranium mining, the progressive development of the nuclear industry and other non-nuclear technologies and the widespread and ever–increasing use of radiation and radioactivity isotopes have led to radioactive contamination in the environment, with resultant additional exposure of human populations. Extraction and separation of U from its minerals and ore is the associated problem of disposal of the radioactive waste which is generated. In this sense, there are many speculations on the uranium mining and milling in the Köprübaşı region. For this purposes, the activity measurements of the 226Ra, 232Th and 40K radionuclides in the soils and ore samples from Köprübaşı have been performed in order to evaluate the background of natural radiation and radioactivity. Based on the available data, the radiation hazard parameters; the absorbed dose rate (D), the annual effective dose rate (AED), and the external (Hex) hazard index associated with the surveyed soils/ore are calculated. Additionally, life time cancer risk due to the environmental contamination by the naturally occurring radionuclides is assessed on the basis of the gamma radioactivity. Furthermore, the data allowed for the mapping of the surface soil activity of natural radionuclides as well as the radon flux in the investigated areas. 81

Yapılan bu çalışmada doğal bir set gölü (Lagün) olan Bafa Gölü'nün barındırdığı biyota (L. Ramada (kefal), D. Labrax (levrek) ve A. Anguilla (yılan balığı)), yüzey sedimenti, sediment tuzağı ve kor örnekleri 210Po ve 210Pb radyoaktivite düzeyleri ve bazı ağır metal konsantrasyonlarını (Cr, Ni, Pb, Cd, Mn, Fe ve Zn) belirlemek için toplanmıştır. Yüzey sediementi ve sediment tuzağı örnekleri mevsimsel olarak toplanmıştır. Ortalama 210Po konsantrasyonları yüzey ve sediment tuzağı için sırası ile 127,50±9 Bq kg-1 ve 75,12±11 Bq kg-1 olarak belirlenmiştir. Yüzey ve sediment tuzağı için sırası ile 42,75±7 Bq kg-1 ve 33,84±3 Bq kg-1 210Pb konsantrasyonları tespit edilmiştir. Balık örneklerindeki ortalama 210Po ve 210Pb kansantrasyonları ise sırası ile ; L. Ramada için 5,00±0,65 Bq kg-1 ve 0,99±0,30 Bq kg-1, D. Labrax için 4,06±0,64 Bq kg-1 ve 1,47±0,23 Bq kg-1, A. Anguilla için 6,51±0,91 Bq kg-1 ve 1,58±0,27 Bq kg-1 olarak belirlenmiştir. Kor örneği 210Po ve 210Pb konsantrasyonları ise sırasıyla 115,58±5 Bq kg-1 ve 70,67±8 Bq kg-1 olarak elde edilmiştir.Kor örneğinden elde edilen kütle akümülasyon hızı 3,27 g/m2d olarak tespit edilmiştir.Yapılan çalışmada Cr, Ni, Pb, Cd, Mn, Fe ve Zn iz element değerleri kor ve balık örnekleri (L. Ramada (kefal), D. Labrax (levrek), A. Anguilla (yılan balığı)) için belirlenmiştir. Cd, Pb ve Zn değerleri balık örneklerinde T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının öngördüğü kritik seviyenin üstünde bulumuştur. In this study, a natural barrier lake, The Bafa Lake, was examined. Fish (L. Ramada, D. Labrax and A. Anguilla), suface sediment, sediment trap and sediment core samples were collected to determine the 210Po 210Pb radioactivity levels and some heavy metal concentrations such as; Cr, Ni, Pb, Cd, Mn, Fe and Zn.Surface sediments and sediment traps were collected seasonally. The mean 210Po concentrations were determined as 127.50±9 Bq kg-1 and 75.12±11 Bq kg-1 for surface and trap samples, respectively. Also the mean 210Pb concentrations were obtained as 42.75±7 Bq kg-1 and 33.84±3 Bq kg-1. The fish samples mean 210Po and 210Pb concentrations were determined as 5.00±0.65 Bq kg-1 and 0.99±0.30 Bq kg-1 for L. Ramada, 4.06±0.64 Bq kg-1 and 1.47±0.23 Bq kg-1 for D. Labrax, 6.51±0.91 Bq kg-1 and 1.58±0.27 Bq kg-1 for A. Anguilla, respectively. The core samples mean consatrations of 210Po and 210Pb were found 115.58±5 Bq kg-1 and 70.67±8 Bq kg-1, respectively. Sediment core sample was examined to find the sedimentation accumulation rate. The sedimentation accumulation rate was determined as 3.27 g/m2d.The Cr, Ni, Pb, Cd, Mn, Fe and Zn concentrations were determined for core samples and biotas (L. Ramada, D. Labrax and A. Anguilla). The concentrations of Cd, Pb and Zn in fish samples were found higher than the critical level according to Republic of Turkey Ministry of Food, Agriculture and Livestock. 127

Bu tezde endüstriyel alanda malzemelerin tahribatsız muayenesinde kullanılabilecek radyoişaretli CdTe/CdSe kuantum dot (QD)ların hasarlı malzeme üzerindeki davranışı incelenmiştir.Bu çalışmada konvensiyonel bir metot ile sentezlenen CdTe kabuk üzeri CdSe kaplandıktan sonra elde edilen CdTe/CdSe QDot(QD), SEM (Taramalı Elektron Mikroskop) ve floresan mikroskopu ile karakterizasyonu gerçekleştirilmiştir. 99mTc ile yüksek verimle radyoişaretlenmesi gerçekleştirilen CdTe/CdSe QD' ların kalite kontrolleri Yüksek Performanslı Sıvı Radyokromatografisi (HPLRC) ve İnce Tabaka Radyokromatografisi (TLRC) ile yapılmıştır. Yüzey hataları önceden penetran testiyle belirlenen hasarlı malzeme üzerinde radyoişaretli QD' lar ile uygulamalar yapılmış ve yüzeydeki tutulumlarının çok yüksek olduğu gözlenmiştir.Yapılan deneyler sonucu kolay hazırlanabilen, yüksek kararlılıktaki 99mTc işaretli CdTe/CdSe QD' ların tahribatsız muayene alanında yeni bir bakış açısı ve yeni uygulama alanları açabileceğini düşünülmektedir. In this thesis, the behaviour of radiolabeled CdTe/CdSe Quantum Dots (QD) on damaged material, which can be used upon material as non-destructive testing in industry, is studied.In this study,CdTe/CdSe QDot(QD) which is obtained by covering the outer covering of CdTe core prepared by a conventional method with CdSe , is characterized by SEM (Scanning Electron Microscopy) and Flourescent Microscope. Quality controls of CdTe/CdSe QDot(QD) which is radiolabeled with 99mTc that has an efficiency up to %100 is performed with High Performance Liquid Chromatography (HPLC) and Thin Layer Radio Chromatography (TLRC). Applications upon damaged material, surface defects of which are known due to the previously performed penetrant test, have been done and it has been observed that surface adhesion is very high.As a result of the experiments carried out, it is considered that 99mTc labeled CdTe/CdSe QDots that are easily prepared and have high stability bring a new perspective to non-destructive testing and can open up new application fields. 69

Bu tez çalışmasında toprak gazında bulunan radon gazı değişimini izlemek amacıyla silikon yüzey engelli detektöre sahip eş zamanlı bir izleme sistemi geliştirilmiş, farklı alfa radyasyon kaynakları kullanılarak sistem kalibre edilmiş ve İzmir Urla Bölgesi'nde kurulan istasyonda sistemin saha uygulamaları yapılmıştır. Geliştirilen sistemde radon gazı değişimlerinin yanında toprağa ait parametrelerden nem ve sıcaklık değerleri de eş zamanlı olarak izlenebilmektedir.İzmir Urla Bölgesi'nde kurulu istasyonda, sistemden elde edilen radon verileri aynı bölgeye daha önce kurulmuş olan Alphameter 611 ölçüm sisteminin verileri karşılaştırılmış her iki ölçüm sisteminin verilerinin uyumlu olduğu gözlenmiştir. Ayrıca, aynı istasyon civarındaki noktalarda LR–115 film detektörler kullanılarak radon gazı izlemesi yapılmış ve geliştirilen sistemin verdiği alfa sayımları ile bu izleme sonuçlarının uyumlu olduğu saptanmıştır. Geliştirilen sistemden elde edilen radon, sıcaklık ve nem verileri istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Radon verileri ve toprak sıcaklığı arasında negatif doğrusal bir korelasyon, radon verileri ve toprak nemi arasında ise negatif zayıf bir korelasyon elde edilmiştir. In this study, in order to monitor the change of soil gas radon, a real-time monitoring system having a silicon surface barrier detector has been developed and calibrated using different alpha radiation sources and field applications of the system has been made at the station located in Izmir Urla Region. Of the soil's parameters, humidity and temperature values can also be monitored by using the developed system.At the station located in Izmir Urla Region, the radon data collected from the system were compared with the data of Alphameter 611 measurement system which had been installed previously. It was observed that there was a good agreement between the data of both measurement systems. Furthermore, at the measurement points around the same station, another radon gas monitoring study was held using LR-115 film detectors. It was found that there was a good concordance between the radon gas monitoring results obtained using the LR-115 film detectors and the alpha particle counting acquired by the monitoring system. Moreover, the radon gas, the soil temperature and the soil moisture data obtained from the system developed were evaluated statistically. 117

Günümüzde yaygınlaşan nükleer uygulamalardan dolayı bu alanlarda çalışanların radyasyona maruz kalması kaçınılmazdır. Bu nedenle maruz kalmanın etkisini azaltabilmek için zırhlama önem taşımaktadır. Genel olarak kullanılan zırhlama teknikleri kurşun içerir. Ancak kurşun hem toksik etkisi hem de kişisel zırhlamada ağır olması nedeniyle ideal bir zırhlama tekniği değildir. Bu nedenle hem toksik etkisi olmayan çevreye zararsız hem de kişisel olarak kullanılabilecek ve daha hafif materyale sahip olan zırhların önemi artar. Polimerler kurşuna göre daha hafif olmaları nedeniyle iyi bir seçim olabilirler. Ancak buna karşın yoğunlukları kurşundan çok daha düşüktür ve gama zırhlamasında kendi başlarına etkisizdirler. Polimer tungsten kompozitler belirli orandaki tungsten ile bir levha haline getirildiklerinde ise bu levhanın yoğunluğu kurşuna göre daha fazla ve gama zırhlaması için kurşun bazlı zırhlara göre daha etkili olabilirler hem toksik etkisinin olmaması hem de kişisel zırhlama materyali olarak kurşun bazlı zırhlara göre daha hafif olması nedeniyle tungsten katkılı polimer kompozitler zırhlama materyali hedeflenmektedir. Bu çalışmanın amacı tungsten polimer kompozitin gama zırhlama etkinliğinin incelenmesidir. Tungsten polimer kompoziti malzeme elde edildikten sonra gama ışınlarına karşı durdurucu potansiyeli test edildi. Çalışmada etilen vinil asetat ile tungsten belirli oranlarını (%50, %60, %70) içeren kompozit disklerin zırhlama etkinliklerinin elde edilebilmesi için diskler Geiger Müller dedektör penceresine yerleştirilmiştir. Dedektörden 2, 6 ve 10 cm mesafelerle Am-241 ve Cs-137 nokta kaynakları ile I-131 kaynağına maruz bırakılmışlardır. Bu sonuçlara göre tungsten polimer kompozitinin optimum absorbsiyonu %94.19±0.19 olarak ağırlıkça %70 tungsten oranına sahip 2 mm kalınlığındaki disklerde görülmüştür. At the present time, it is inevitable that people, who work in nuclear application field, will not be exposed to radiation. For this reason, shielding is important to reduce the effects of exposure. Shielding techniques are generally based on lead. However lead is not an ideal shielding technique because of not only the fact that it has toxic effect but also being heavy in personal shielding. These negative aspects incline us to search for alternative shielding techniques which are free from toxic effect, environment friendly, lighter and easy to use individually. Polymer, being lighter, may constitute an alternative to lead. But it has a much lower density and does not serve in gamma shielding by it. Polymer composite plaque with a certain amount of tungsten has higher density than lead and it is more effective than lead based shield in gamma shielding, it does not have toxic effect and it is lighter for personal shielding, which demonstrates that polymer composite with tungsten is ideal as a shielding material. The aim of this research is to evaluate gamma shielding effectiveness of tungsten polymer composite. Absorption potential on gamma shielding of tungsten-polymer composite disc was determined. In this study tungsten-ethylene vinyl acetate composite discs which are including in certain amounts (50%, 60%, 70%) tungsten, have been located on Geiger-Muller detector window to obtain shielding efficiency of these discs and these discs were exposed to Cs-137, Am-241 and I-131 point sources where located distance of 2, 6 and 10 cm from detector. According to these results, the optimum absorption of tungsten polymer composite to gamma radiation has been detected as 94.19±0.19 when used 2mm thick discs that have tungsten 70% by weight. 50

Siklin bağımlı kinazlar (CDK), hücre döngüsünün ve RNA transkripsiyonun önemli bir düzenleyicisidir. İnsan kanser hücrelerinde farklı şekillerde de olsa bu enzim grubunun aktivitesinin değiştiği bilinmektedir. Bu yüzden kanser tedavisinde bu enzim grubunun hedeflenmesi son 10 yılda üzerinde çalışılan bir konudur.Bu çalışmada, hücre döngüsünde düzenleyici göreve sahip Siklin Bağımlı Kinaz (Cyclin-dependent Kinase, CDK) enzim ailesinin inhibitörü olan Olomoucine'in manyetik özelliğe sahip AuFe nanoparçacıklara konjugasyonu gerçekleştirilmiştir. AuFe nanoparçacıklar mikroemülsiyon yöntemi ile sentezlenmiştir. Nanoparçacıkların karakterizasyonu SEM, TEM, DLS, EDX, XRD ve VSM analizleri ile yapılmıştır. XRD analizi sonucunda nanoparçacıkların karakteristik demir-altın motifine sahip olduğu gösterilirken TEM analizi ile nanoparçacıkların ortalama 6 nm boyutunda oldukları tespit edilmiştir. Olomoucine'in AuFe nanoparçacıklara konjugasyonunda sisteamin hidroklorür ve CDI (1,1'-karbonildiimidazol) ara molekül olarak kullanılmıştır. Konjugasyon verimi ise HPLC analizi ile %67,60 olarak bulunmuştur.Olomoucine ve AuFe nanoparçacıklara konjuge Olomoucine'in 131I ile iyodinasyonunda iodojen yöntemi kullanılmıştır. Olomoucine ve AuFe nanoparçacıklara konjuge Olomoucine'in 131I ile işaretlenme verimleri sırasıyla %93,27 ± 5,08 ve %85,5 ± 7,08'dir. Yapılan in vitro çalışmalarda A549 ve MCF7 hücre hatları kullanılmıştır. Olomoucine ve AuFe nanoparçacıklara konjuge Olomoucine için IC50 değerleri A549 hücrelerinde sırasıyla 17,96 ve 18,49 µg/mL iken MCF7 hücre hattında ise sırasıyla 21,31 ve 21,29 µg/mL bulunmuştur. Örneklerin A549 hücreleri üzerindeki bağlanma düzeyinin MCF7 hücrelerine kıyasla daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında, manyetik alan uygulanan örneklerde inkorporasyonun arttığı görülmüştür. Proliferasyon ve hücre migrasyonu çalışmaları ile Olomoucine'in proliferasyon hızını düşürücü etkisi görülmektedir. A549 hücre hattında Olomoucine'in apoptotik etkisi görülürken MCF7 hücrelerinde 24 saat sonunda apoptoza uğrayan hücreye rastlanmamıştır.CDK inhibitörü Olomoucine'in AuFe nanoparçacıklara konjugasyonu sonrasında Olomoucine'in proliferasyon hızını düşürücü etkisinde kayıp olmadan, AuFe nanoparçacıkların sahip olduğu manyetik özelliği sayesinde Olomoucine'in istenilen bölgeye hedeflenmesi sağlanmıştır.Elde edilen tüm sonuçlar değerlendirildiğinde, AuFe nanoparçacıklara konjuge Olomoucine'in, kanser tedavisinde terapötik ajan olarak kullanılmasına yönelik umut verici bir çalışma ortaya konulmuştur. Cyclin-dependent kinases (CDKs) are critical regulators of cell cycle regulation and RNA transcription. Activity of these enzyme family is breakdown in human cancer cells broadly. Hence, CDK inhibition in cancer treatment is popular subject in last decade.In this study, Cyclin-dependent kinase (CDK) inhibitor Olomoucine was conjugated to magnetic AuFe nanoparticles. AuFe nanoparticles were synthesized by microemulsion (water in oil) method. SEM, TEM, DLS, EDX, XRD and VSM techniques were utilized to characterize of AuFe nanoparticles. Analysis results show that nanoparticles give iron-gold pattern and average size of particles are about 6 nm. Cysteamine hydrochloride and CDI (1,1'-carbonyldiimidazole) were used as a linker molecule for conjugating Olomoucine to AuFe nanoparticles. The conjugation yield was 67.6% as determined by HPLC.Iodination of Olomoucine and Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles with 131I were performed by the iodogen method. Radiolabelling yield of Olomoucine and Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles are 93.27% ± 5.08 and 85.5% ± 7.08 respectively.A549 and MCF7 cell lines were used for in vitro studies. IC50 value of Olomoucine and Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles for A549 cell line is 17.96 and 18.49 µg/mL respectively, whereas 21.31 µg/mL and 21.29 µg/mL for MCF7 cell line. Incorporation ratio of Olomoucine and Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles are vary by cell lines but incorporation on A549 cell line is slightly greater than MCF7. Applying external magnetic field enhancing incorporation rate on both cell lines for Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles. By the proliferation and cell migration assays antiproliferative effect of Olomoucine was shown. Olomoucine inducing apoptosis in A549 cells after 24h incubation but there is not any significant apoptotic effect in MCF7 cells. Conjugation of CDK inhibitor Olomoucine to AuFe nanoparticles is not reducing the toxicity of Olomoucine. Also magnetic nanoparticles lead to target Olomoucine effectually to tumor cells on external magnetic field. All these results obtained shows that Olomoucine conjugated AuFe nanoparticles are promising therapeutic agent for cancer treatment. 123

Birçok Termolüminesanas (TL) dozimetreleri "personel doz eşdeğerini" ölçmek için farklı alanlarda kullanılmaktadır. TL malzemelerin değişik dozimetrik özelliklerinin ve karakteristiklerinin belirlenerek analizlerinin yapılması gerekmektedir. TL malzemeleri için dedektör cevap fonksiyonlarının enerjiye bağlılığını veren verileri elde etmek, deneysel yöntemler kullanıldığında oldukça güçtür ve büyük hata değerleriyle birlikte ölçülebilmektedir. Bu dedektörler, bilgisayar ortamında modellendiğinde ayrıntılı bilgi almak mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada, farklı aktivatörler ile katkılanmış TLD olarak kullanılan LiF, CaSO4, CaF2 ve Li2B4O7, malzemeleri modellenmiştir. Noktasal ve yönlü foton kaynaklarından, farklı uzaklıklardaki TL dozimetrelerin dedektör cevap fonksiyonlarının enerjiye bağlılığı MCNP Monte Carlo simülasyon yöntemi ile bulunmuştur. Önceden yapılmış çalışmalardan elde edilen sonuçlar ile bu çalışmada elde edilen değerler karşılaştırılmıştır. Geniş enerji aralığında fotonların Bağıl TLD Cevapları hesaplanmıştır. Dedektöre katkılanan aktivatörler ve dedektör geometrisinin bağıl TLD cevaba etkisi incelenmiştir. TLD geometrisinin disk ve dikdörtgenler prizması biçiminde olması halinde sonuçlar karşılaştırılmıştır. Kaynak ve dedektör arasındaki uzaklığın ve kaynağın noktasal veya yönlü olmasının istatistiksel hataya etkileri saptanmıştır.

Radon topraktan havaya geçen doğal bir radyoaktif gazdır. Radon gazı yeryüzünde mevcuttur ve toprakta bulunan uranyum konsantrasyonuna bağlı olarak yoğunluğu değişmektedir. Radon araştırmacılar tarafından sigaradan sonra ikinci derecede akciğer kanserine yol açan bir risk faktörü olarak görülmektedir. Toplumlar radonun insan sağlığına olan etkisi hakkında az bilgiye sahiptir. Fakat göreceli basit önlemlerle bu tehdit önlenebilir. termal sularda bolca bulunan radonun düzenli ölçümü, bu sulardan şifa bulmak için yararlanan insanlar açısından önemlidir. Bu çalışmada termal bir alan olan Bayındır-Dereköy bölgesindeki termal tesislerde suda ve bina içinde, termal tesislerin etrafındaki evlerde ve termal tesislerin yakınındaki bir ilkokulda bina içi radon konsantrasyonu değişimleri bir yıl boyunca periyodik olarak ölçülmüştür. Çalışmamızda jeotermal suların radon konsantrasyonları kolektör metodu, bina içi radon konsantrasyonları ise katı hal nükleer iz kazıma dedektörleri (LR-115 Tip 2 alfa duyarlı filmler) ile belirlenmiştir. Elde edilen veriler uluslararası kuruluşlarca verilen limit değerlerle karşılaştırılmıştır ve limit değerlerin altında olduğu görülmüştür. Radon is a natural radioactive gas in air and soil . Radon gas exists in the earth naturally and its concentration varies depending on the uranium concentration in the soil . By researchers, after smoking radon gas is the secondary cause of lung cancer. People have little information about the effects of radon on human health. However, these threats can be prevented with relatively simple measures. Regular measurement of radon that is found in abundance in thermal waters is important for people that benefit to find health from thermal waters.In this study, in Bayındır-Dereköy thermal area, radon concentration variations were measured in water and air in thermal spas, in air in homes around the thermal spas and in air in an elementary school close by spas. In my study, the radon concentration of geothermal water was determined by using collector method and the radon concentration of indoor air was determined by using solid-sate nuclear track detector (LR-115 Type 2). The data obtained were compared with acceptable limit values which are specified by International organizations and the radon concentrations in this area are low than acceptable limit values. 107

Şifalı bitkiler tarih boyunca savaşlarda, yaralanmalarda ve hastalıkların tedavisinde potansiyel rol oynamıştır. Bu bitkilerden biri olan kına bitkisi (Lawsonia inermis), ayurvedik tıptan modern tıpa kadar geçen sürede, bir çok hastalık ve rahatsızlığın tedavisinde kullanılmıştır.. Ayrıca 18. yüzyıldan itibaren, bir çok coğrafyada, cilt, saç ve tırnakların boyanması amacıyla da popüler bir yer edinen kına bitkisi, bu boyar maddeleri yapraklarında taşımaktadır. Turuncu renkli ve hidrofilik bir bileşik olan lawsone (LW) bileşiği, bu boyar maddelerden biridir ve kına bitkisinin ana bileşiğidir. LW bileşiğinin antibakteriyel, antifungal, antioksidan ve antikoagulan özellikleri literatürce desteklenmektedir. Gerçekleştirilen bu tez çalışmasında; LW bileşiğinin biyoetkinliğini değerlendirmek amacıyla kına bitkisi yapraklarından elde edilen toz bidistile su ile ekstrakte edilerek, ekstraktan LW bileşiği, Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi (HPLC) sistemi ile saflaştırılmıştır. Saf olarak izole edildiği Nükleer Manyetik Rezonans (NMR) yöntemi ve HPLC sistemi ile doğrulanan LW bileşiği, nükleer tıpta, teşhis ve tedavi amacıyla yaygın olarak kullanılan 131I radyonüklidi ile iodojen yöntemi kullanılarak radyoişaretlenmiştir (131I-LW). Radyoişaretleme verimi İnce Tabaka Radyo Kromatografi (TLRC) sistemi ile belirlenen 131I-LW bileşiğinin stabilite ve lipofilite çalışmaları yapılmıştır. In vitro çalışmalar kapsamında Caco-2 (kolon adenokarsinoma epiteli), MCF-7 (meme adenokarsinoma epiteli), BJ (sünnet derisi epiteli) ve keratinosit (deri epiteli) hücreleri ile sitotoksisite, hücre tutulum ve yara modeli çalışmaları, in vivo çalışmalar kapsamında ise erkek ve dişi Balb/C fareler kullanılarak biyodağılım çalışması yapılmıştır. Ayrıca LW bileşiğinin antibakteriyel ve antifungal aktiviteleri, gram(+) ve gram(-) bakteriler ve Candida albicans mantarı üzerinde değerlendirilmiştir.Bu tez çalışması ile, 131I-LW bileşiğinin dişi farelerde meme, rahim ve yumurtalıkta, erkekler farelerde de mide ve prostatta yüksek tutulum göstermesi ve sitotoksik olmaması nedeniyle bu organlara spesifik bir görüntüleme ve tedavi ajanı olarak kullanılabilirliği yanısıra, radyoişaretli bileşiğin BJ ve keratinosit gibi deri hücrelerine olan spesifitesi, LW bileşiğinin ise bu hücrelerdeki yara iyileştirme gücü ve Bacillus subtilis bakterisi üzerindeki antibakteriyel aktivitesi ortaya konarak, kına bitkisi ile gerçekleştirilen çalışmalara farklı bir perspektif kazandırılarak, geliştirilebilecek bitki kökenli ajanlar ya da ürünler için katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Curative plants had potential role at wars, wounds and treatment of diseases in history. Henna (Lawsonia inermis) is one of these plants and it used to treat a lot of diseases and illness for a long time from ayurvedic medicine to modern medicine. Also it is very popular for dying skin, hair and nails, in a lot of geographic regions since 18th century and it carries these dying compounds in its leaves. Lawsone (LW) which is main compound of henna is orange and hydrophilic. Antibacterial, antifungal, antioxidant and anticoagulant properties of LW is well known from literature. The purpose of this thesis study is evaluation of bioaffinty of LW so henna powder was extracted with bidistilled water and LW compound, was isolated from this extract by High Pressure Liquid Chromatography (HPLC). The purity of LW was verified by Nuclear Magnetic Resonance (NMR). Then it was radiolabeled with 131I radionuclide which is well known for nuclear imaging and therapy in nuclear medicine utilizing iodogen method (131I-LW). The yield of radiolabeling of 131I-LW was determinated by Thin Layer Radio Chromatography (TLRC) and made lipophilicty and stability studies of 131I-LW. Cytotoxicity, incorporation and wound healing studies was made with Caco-2 (colon adenocarcinoma epitel), MCF-7 (breast adenocarcinoma epitel), BJ (skin epitel) ve keratinocyte cells for in vitro studies. Biodistrubition study was performed with male and female Balb/C mices for in vivo studies. Also antibacterial and antifungal activity of LW was determinated utilizing gram(+) and gram(-) bacteria and Candida albicans The results of this thesis shows us 131I-LW compound is useful for breast, uterus and ovary of female mices as an agent for nuclear imaging and therapy and also it is useful for stomach and prostat of male mices. Because it was uptake by these organs and there is no cytotoxicity. Radiolabelled compound has specifity for BJ and keratinocyte cells and it can heal wounds of these cells easily. LW has an antibacterial activity for Bacillus subtilis. As a conclusion, this thesis study brings a different perspective for henna studies and it can be helpful to enhance new plant origined agents or products from henna. 117

Bu tez çalışmasında Perovskite yapıda olan stronsiyum tabanlı stannat ve alimünat malzemeler ev sahibi malzeme olarak kullanılmıştır. Stronsiyum tabanlı stannat malzemelere katıhal reaksiyon metodu ile nadir toprak elementlerinden Ce, Eu, Tb ve Dy, alüminat malzemelere ise bir geçiş elementi olan Mn iyonunun yanında yardımcı katkı elemanı olarak Nd, Gd, Dy ve Er katkılandırılması ile fosfor örnekleri elde edilmiştir. Bu örneklerin kristal yapı analizleri ve morfolojik özellikleri; X-ışını kırınımı (XRD), taramalı elektron mikroskopisi (SEM) ve Raman Spektroskopisi, lüminesans karakterizasyonları da; Fotolüminesans (PL), Radyolüminesans (RL), Katodolüminesans (CL) ve Termolüminesans (TL) teknikleri ile incelenmiştir.Çalışmada kullanılan fosforların üretilmesi; Aydınlatma, Lazerler, Optik Sensörler ve Ekran (Display) uygulamaları adı altında Fotonik uygulama alanında kendine geniş bir yer bulmaktadır. Bu malzemelerin günümüz sanayisinde Işık Yayan Diyotlar (LED), Alan Emisyon Ekranlar (FED), Plazma Ekran Panelleri (PDP) gibi uygulama alanlarında kullanılabilme potansiyeleri söz konusudur. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen lüminesans teknikleri, elde edilen fosfor örneklerinin söz konusu fotonik uygulamalarda kullanılabilir aday fosfor malzemeler olduğunu göstermiştir.Anahtar sözcükler: Stronsiyum Stannat, Stronsiyum Alimünat, nadir toprak elementleri, geçiş elementleri, XRD, SEM, Raman, lüminesans. In this thesis, stannates and aluminates materials displaying strontium-based perovskite structure have been used as a host material. Strontium-based stannate and aluminate materials have been activated with individual trivalent rare earth ions (Ce, Eu, Tb and Dy), and transition metal Mn and co-doped with Nd, Gd, Dy and Er via solid state reaction method, respectively. Crystal structure analysis, morphologic properties and luminescence characterisation of obtained phosphors have been investigated by X-ray diffraction analysis (XRD), scanning electron microscopy (SEM), Raman spectroscopy, Photoluminescence (PL), Radioluminescence (RL), Cathodoluminescence (CL) and Thermoluminescence (TL) techniques, respectively.Fabrication of phosphors used in this study find a place for themselves in photonic applications such as solid state lighting, lasers, optic sensors and display. These materials in the application fields such as light emitted diode (LED), field emission display (FED) and plasma display panel (PDP) have potential to be used in today's industry. The luminescence techniques under the study show that phosphors samples obtained is potential candidate phosphor materials for photonic applications.Keywords: Strontium Stannat, Strontium Aluminate, rare earth elements, transition metals, XRD, SEM, Raman, Luminescence. 210

Tüm dünyada en önemli afetler arasında yer alan toprak erozyonu, ülkemizde de çok sık görülmektedir. Erozyonla mücadele için öncelikle erozyon hızı ve erozyona uğrayan toprak miktarı ile ilgili bilgi sahibi olunmalıdır. Erozyon hızı tayinlerinde kullanılan izotopik teknikler (137Cs, 210Pb ve 7Be) farklı zaman dilimlerinde ki erozyon hızını göstermektedir. 137Cs tekniği son 30 yılda gerçekleşen erozyon hakkında bilgi verir. Bu çalışmada, 137Cs tekniği ile Gediz Havzası'nda erozyon hızı tayin edilmiştir. Erozyon hızı tayininde tarım yapılan alanlarda (Kargın Köyü, Caferbey ve Beştepeler) Orantılı Model, tarım yapılmayan alanlarda (Kargın Köyü, Caferbey ve Kabazlı) ise Profil Dağılım Modeli kullanılmıştır. Toprak örnekleme işlemi, arazinin topoğrafik yapısına bağlı olarak farklı uzunluktaki gridler (karelaj) ile yapılmıştır. Ayrıca 137Cs konsantrasyonu ile kil mineralleri arasındaki korelasyon incelenmiştir. 137Cs envanteri tarım yapılan alanlarda 166-3271 Bq m-2, tarım yapılmayan alanlarda ise 715-12898 Bq m-2 aralığında bulunmuştur. Orantılı Model kullanılarak elde edilen erozyon hızı 1,7-78,9 t ha-1 y-1, depozisyon hızı ise 1,3-19,3 t ha-1 y-1 arasında hesaplanmıştır. Profil Dağılım Modeli kullanılarak elde edilen erozyon hızı 1,8-45,4 t ha-1 y-1, depozisyon hızı 0,2-47,1 t ha-1 y-1 aralığındadır. Çalışmada ayrıca 137Cs ile kil mineralleri arasında bir regresyon denklemi bulunmuş ve aralarındaki ilişkiyi açıklamada önemli bir model elde edilmiştir (p

Doğal radyoaktivite dünyamızı oluşturan kayalarda ve toprakta, suda ve okyanuslarda ve hatta bina materyalleri ve evlerde yaygın olarak bulunmaktadır. Bu doğal radyasyon kaynakları primordial radyasyon (uranyum ve toryum serileri) ve kozmik radyasyondur. Doğal radyasyonun ana kaynağı yerden gelen radyoaktif bir gaz olan havadaki radondur. Radon ve izotopları, ana ürünler ve bütün bozunma ürünleri, insanın soluma yolu ile aldığı doza katkı sağlarlar. Radon dünyanın birçok alanında çok yüksek dozlarda olacak şekilde havada dengesiz ve farklı dağılmaktadır ve sağlık riski oluşturmaktadır. Bazen jeotermal alanlardaki binalarda radon düzeyleri artar. Bu nedenle, Bu bölgelerin radon düzeylerinin sürekli kontrol edilmesi gerekir. Bu tez çalışmasında, Denizli jeotermal alanlardaki bazı termal otel odaları çalışma alanı olarak seçildi. Bu odalardaki radon ölçümleri LR-115 nükleer iz kazıma dedektörleri ile yapıldı. Elde edilen sonuçlara göre radon konsantrasyonları 57,71 Bq/m3 ile 275,7 Bq/m3 arasında değiştiği gözlendi. Bu sonuçlar standart değerler ile karşılaştırıldı.

Kötü huylu (malign) tümör dokulara radyofarmasötikler farklı mekanizmalarla lokalize olurlar. Bu yöntemlerden biri de kanserli hastalarda kötü prognoz ile ilişkili olan jelatinaz enzimlerin tümör görüntüleme için potansiyel hedef olmalarıdır. Metastatik potansiyel ile ilişkili olduğu saptanan bazı jelatinazlar bulunmaktadır. Bu jelatinazlar; matriks metalloproteinazlar (MMPs); MMP-9 (jelatinaz B, 92-kDa Tip IV kollajenaz) ve MMP-2 (jelatinaz A, 72-kDa Tip IV kollajenaz) dır. Tez çalışmasında; jelatinazlara karşı seçici inhibitör aktivitesi nedeni ile siklik dekapeptid olan CLP (Cys-Leu-Pro-Gly-His-Trp-Gly- Phe-Pro-Ser-Cys) ana bileşik olarak seçilmiştir. CLP peptidi ve peptid konjugatı DTPA-CLP, 99mTc radyonüklidi ile işaretlenmiş ve radyoişaretleme koşulları optimize edildikten sonra radyoişaretli peptidlerin Albino Wistar normal sıçanlar üzerinde biyodağılım çalışmaları yapılmıştır. 99mTc-CLP ve 99mTc-DTPA-CLP için radyokimyasal verimler % 94,63±3,8 ve %97,01±2,8 olarak belirlendi. In vivo çalışmaların verilerinden 99mTc-DTPACLP'nin 99mTc-CLP'ye göre karaciğer ve böbrekte radyoaktivite düzeyinin düşük olduğu görüldü. Farklı fizikokimyasal özelliklere sahip olan 99mTc-CLP ve 99mTc- DTPA-CLP'in farmakokinetik karekteristikleri karşılaştırıldığında; DTPA konjugatının; radyoişaretli peptidin negatif yüklü olması ve hidrofilikliğinde bir artışa sebep olması karaciğer ve böbreklerdeki tutulumların azalabileceğini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra 99mTc-DTPA-CLP'nin 99mTc-CLP'ye göre meme, over ve uterusdaki tutulumların daha fazla olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın sonuçları; matriks metalloproteinaz inhibitör bir peptid olan CLP ve peptid konjugatının MMP artan metastatik tümörlerde jelatinaz aktivitesinin görüntülenmesinde kullanılabilecek yeni bir radyofarmasötik oluşturulmasında katkı sağlayacaktır.

Son yıllarda, kanserle savaşma yönünde sıklıkla kullanılan cerrahi girişim, kemoterapi ve radyoterapiye alternatif olabilecek bir yöntem olan fotodinamik terapi ile ilgili çalışmalar hız kazanmıştır. Bu yöntem, hedef dokularda lokalize olmuş fotoduyarlı materyalin (fotosensitizer) görünür ışığa maruz bırakılması prensibine dayanır. Kliniksel etkisi olan fotosensitizerlerin (PS) radyonüklitler ile işaretli olanları PS'lerin farmakokinetik ve farmakodinamik karakteristiklerin anlaşılması amacıyla kullanılabilmektedir. Fototerapide ise PS bazlı bileşiklerin kullanımı tümörde tutunabilme yeteneklerinden yararlanılarak yapılır. PS'lerin tümör lokalizasyon yeteneğine sahip olmaları bunların çoklu fonksiyonel ajan olarak geliştirilmesine olanak sağlamaktadır, Bu özelliklerinden dolayı bu tür bileşikler tümör görüntüleme (Floresan, MRI ve PET, SPECT) için bir araç olarak da kullanılabilmektedir. Bu çalışmanın amacı merkezinde Ni metali bulunan klorofil türevi bir fotosensitizerin 131I radyonükliti ile işaretlenerek in vivo ve in vitro deneylerle biyopotansiyelinin incelenmesidir. Bu amaçla MCF-7 insan meme kanser hücre hattında hücre kültürü çalışmaları ve Albino Wistar sıçanlar üzerinde biyodağılım çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Ni-klorofil türevi fotosensitizerin 131I ile işaretleme çalışması iodogen metodu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. En iyi radyoişaretlemenin pH=10'da ve 1 mg'lik iodogen miktarı kullanılarak gerçekleştiği RTLC ve HPLC yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir. Kalite kontrol çalışmaları sonuçlarına göre Ni-klorofil türevi fotosensitizerin 131I ile yüksek verimle (%91±5,7) işaretlendiği saptanmıştır. MCF-7 hücreleri ile yapılan in vitro deneylerle fotosensitizerin IC50 değeri 40 oM olarak tespit edilmiştir. Albino Wistar türü dişi sıçanlarda yapılan biyodağılım çalışmalarıyla radyoişaretli fotosensitizerin karaciğer, dalak ve overdeki tutulumunun ilk 30 dakikada maksimuma ulaştığı görülmüştür. Tüm bu sonuçlara göre 131I ile işaretli Ni-klorofil türevi fotosensitizerin over tümörü için bir görüntüleme ajanı olarak kullanılabilmesi konusunda ümit verici olduğu görülmüştür.

İyonik baskılamada; metil metakrilat monomer (MMA), etilen glikol dimetakrilat (EGDMA) çapraz bağlayıcı ajan ve 2-tenoiltrifloro aseton(TTA)-toryum iyonu kompleksi kalıp molekül olarak kullanılarak; toryum iyonunu seçimli olarak bağlayabilen iyon baskılı polimerler hazırlanmıştır. Moleküler baskılama çalışmalarında, monomer: taslak molekül oranı 4:1 olarak çalışılmıştır. Bu çalışmada, adsorban olarak sentezlenen toryum (IV) iyonu baskılı P(MMA-co-EGDMA) polimeri iki farklı yöntemle, üç adımda sentezlenmiş ve toryum iyonu adsorpsiyonunda kullanılabilirliği incelenmiştir. Hedef iyon, adsorbandan uzaklaştırılarak geri bağlama çalışmaları yapılmıştır. Toryumun nitrat ve klorür formu ile yapılan deneylerinden, toryum iyonu adsorpsiyonunun anyondan bağımsız olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Adsorpsiyon için uygun koşullar; pH 4? de ve 15 dakikalık çalkalama süresinde elde edilmiştir. Bu koşullarda elde edilen adsorpsiyon verimi %92 olarak bulunmuştur. Ion imprinted polymer (IIP) material was prepared in two steps: (i) by forming a complex of thorium imprinted ion with thenoyltrifluoro acetone(TTA) and (ii) by thermally copolymerizing them with methyl methacrylate (MMA) as the functional monomer and ethylene glycol dimethacrylate (EGDMA) as the cross-linking monomer in presence of benzoyl peroxide(BP) as initiator and 2-methoxy ethanol as porogen. The IIP material formed was subsequently leached with 50% (v/v) HCl to obtain leached materials which then rebind thorium ions selectively from aqueous solutions. Corresponding non-imprinted polymer (NIP) materials were also prepared under the same conditions exactly as the IIP but in the absence of the thorium ion.In this study, thorium (IV) ion imprinted polymeric particlespoly(MMA-co-EGDMA) have been synthesized as an adsorbent. Two different methods were used for this study. Optimum adsorption conditions were investigated in 4 steps. Ion binding studies were carried out by removing the thorium ions from the polymeric particles. Experiments with thorium nitrate and chloride form, have shown that the adsorption of thorium ion is independent from their anion form.In this study, optimum adsorption conditions were determined at pH 4. Adsorption studies werecarried out by ICP-OES.Adsorption efficiency was 92%.Due to the high selectivity shown by this new material for thorium ions, it has been successfully employed for the selective separation and preconcentration of thorium ions from aqueous systems. Extensive characterizations of IIP (both unleached and leached) were done using TGA, IR and BET-surface area and pore size analysis. 69

Nükleer santrallere sahip ülkeler atık yönetiminde uzun yılların deneyimlerine dayanan ileri gelişme aşamalarına rağmen, teknolojik gelişmelere paralel olarak yöntemlerini geliştirme ve çevresel sorunları ekonomik olarak en aza indirme arayışlarını sürdürmektedirler. Gerek sulu atıkların arıtılarak güvenli olarak çevreye verilmesi, gerekse konsantre atıkların son depolanması için, çok sayıda yeni tipte sorbentler geliştirilmektedir. Uranyumun radyoaktif atıklardan geri kazanımına odaklanan çalışmalar vardır.Karbon nanotüpler (KNT), ilk olarak 1991 yılında lijima tarafından keşfedilen ve üstün özellikler gösteren grafitik yapıda nispeten yeni materyallerdir. Keşfedilmelerinden bu yana eşsiz kimyasal, fiziksel ve mekanik özellikleri ile çok büyük ilgi çekmişlerdir. Karbon nanotüpler; büyük yüzey alanına, poröz ve tabakalı bir yapıya sahiptir. KNT'lerin endüstrideki uygulamaları elektronik ve nanoelektronik cihazlardan yakıt hücrelerine, doğal gaz depolanmasına, kompozit materyallerin mekanik ve elektriksel özelliklerinin arttırılmasına kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Karbon nanotüplerin çevre alanında sorbent materyal olarak kullanılmaları, sıvı atıkların idaresi ve arıtılmalarında umut vaadeden sonuçlar vermektedir. Bu çalışmanın amacı; nükleer atıkların temel bileşenlerinden olan uranyumun çok duvarlı karbon nanotüpler (ÇDKNT) kullanılarak ayrılması ve ÇDKNT'lerin nükleer bilimler ve teknolojileri alanındaki potansiyel uygulamalarına ışık tutmaktır.Çalışmada KNT'lerin yüzeyinin HNO3 ile modifikasyonunun uranyum adsorpsiyonuna etkileri incelenmiştir. HNO3 Modifiye edilmiş KNT'ler yüzey alanı ve porozite ile karakterize edilmiştir. Adsorpsiyon denemeleri kesikli (batch) yöntem ile yapılmıştır. İncelenen parametreler; pH, sıcaklık, başlangıç iyon konsantrasyonu ve çalkalama süresidir. Optimum adsorpsiyon koşulları saptandıktan sonra termodinamik parametreler (?H° ve ?S°), adsorpsiyon izotermleri (Langmuir, Freundlich ve D-R) oluşturulmuş ve reaksiyon kinetiği incelenerek katsayılar hesaplanmıştır. In spite of its advanced stage of development based on long years experiences of the countries owing nuclear reactors, liquid radioactive waste treatment methods are being studied in many countries to improve their efficiency according to the technological development and to minimize the environmental problems economically. Numerous new types of sorbents for the decontamination of the effluents to provide safe environmental discharge as well as for the storage of the concentrated wastes are under development. There are studies that are focused on recovery of uranium.Carbon nanotubes (CNTs) are relatively novel graphitic material that has been discovered by Iijima in 1991. Since its discovery, it has attracted considerable attention due to its unique chemical, physical and mechanical properties. CNTs have a large specific surface area and a hollow, layered structure. CNTs applications range from electronic and nanoelectronic devices to fuel cells, natural gas storage, as well as enhancement of mechanical and electrical properties of composite materials. In the environmental field, the application of CNTs as a sorbent material is extremely promising for environmental remediation and treatment of waste streams. The aim of this work is to assess the potential of MWCNTs as an adsorbent for uranium, one of the most important components of nuclear wastes, in nuclear waste management.In this study surface modification effect on uranium adsorption was investigated. Modification was performed with HNO3. Modified CNTs were characterized by means of surface area. Adsorption experiments were performed by Batch method. Parameters were investigated in the experiments; pH, temperature, initial ion concentration, and shaking time. After determination of optimum adsorption conditions the thermodynamic quantities (?H° and ?S°), adsorption isotherms (Langmuir, Freundlich and D-R), and kinetics of the reaction were investigated and invariants calculated. 91

Ön-doz etkisi, kuvars mineralinin 110 oC pikinde ısıtma ve ışınlama işlemlerinden kaynaklanan duyarlılık değişimidir. Kuvars mineralinin termal aktivasyon karakteristikleri kuvarsın ön-doz tarihleme ya da geriye dönük dozimetri uygulamalarında kullanılan önemli bir analitik araçtır. Kuvars mineralinin termal aktivasyon karakteristikleri kuvarsın cinsine, orginine ve özellikle de radyatif ya da radyatif olmayan merkezlerin aktivasyon enerjilerine göre değişir. Bu sebeple termal aktivasyon karakteristikleri, kuvars mineralinin lüminesans özelliklerini yansıtan bir araç gibi davranır.Bu çalışmada Manisa ili, Salihli ilçesi, Kaletepe yöresine ait kaba tanecik boyutundaki (140-200 µm) sedimenter kuvars minerali kullanılmıştır. Söz konusu örneğe ait termal aktivasyon karakteristikleri, farklı tavlama ve aktivasyon sıcaklıkları, farklı test dozları için belirlenmiştir. Termal aktivasyon eğrileri 200 oC ile 600 oC sıcaklık aralığı için tekli ve çoklu örnek yöntemlerine çizilmiştir.Elde edilen sonuçlarda duyarlılaşma oranının 400oC'den sonraki aktivasyon sıcaklıklarında, tekli örnek tekniği için 2 ile 7 kat arasında, çoklu örnek tekniğinde ise 125 mGy test dozu için 6, 250 mGy test dozu için 7,5 kat arttığı gözlemlenmiştir. Ayrıca 500oC sıcaklığında 1 saat gerçekleştirilen tavlama işlemi kuvars mineralinin 110oC TL pikini ısıtma ve ışınlama işlemlerine karşı kararlı duruma getirmiştir. Pre-dose effect is the changes in sensitivity of 110oC thermoluminescence (TL) peak of quartz due to the heat and irradiation treatments. Thermal activation characteristics (TACs) of quartz mineral are an important analytical tool used during TL predose dating of quartz or retrospective dosimetry applications. The TACs of quartz mineral depends on type and origin of quartz and especially activaiton energies of the centres which either radiative or nonradiative. Therefore, TACs act as a tool which reflects the features of luminesce of the quartz mineral. In this study, the coarse grains (140-200 µm) sized fluvial sedimentary quartz sample collected Salihli, Kaletepe region of Manisa city. TACs of this quartz sample were determined for different annealing tempretaures, activation temperatures and test doses. Also thermal activation curves are plotted from 200oC to 600oC temperature range by using single or multiple aliquot techniques. According to results of the study, at the higher temperatures than 400oC, sensitization ratio of the quartz mineral by using single aliquot technique were approximately ranged from 2 to 7. This ratio is calculated as 6 for 125 mGy test dose and 7,5 for 250 mGy test dose by using multiple aliquot technique. Additionally, annealing at 500oC for 1 hour stabilized the 110oC TL peak of quartz mineral. 71

Kuvars, antik döneme ait araçlarda ve yer kabuğu üzerinde en çok bulunan minerallerden biridir. Maruz kaldığı iyonlaştırıcı radyasyonun etkilerini kristal örgüsü içerisinde tutabilme özelliğinden dolayı arkeolojik ve jeolojik örneklerin tarihlendirilmesinde kuvarstaki ışımalardan geniş bir şekilde faydalanılmıştır. Bir mineralin maruz kaldığı radyasyon geçmişini saptamakta kullanılan TL, OSL gibi tekniklerin mekanizması hakkında bilgi edinebilmek için farklı yöntemlerin de kullanılması gereklidir. Bu nedenle bu çalışmada, farklı yöntemlerden biri olan PTTL (fotonla taşımalı termolüminesans) üzerine yoğunlaşılmış ve Salihli bölgesi sedimenter kuvarslarının PTTL özellikleri incelenmiştir.Yüksek dozlara varan beta ışınlamaları ve çeşitli sürelerde ışıklamalar uygulanmasına rağmen, yüksek sıcaklıkta bir saat tavlama ve ardından yüksek dozda ışınlama yapmadan Salihli sedimenter kuvarslarında kayda değer PTTL sinyalleri gözlenememiştir. Kuvars minerallerinin duyarlılığı arttırmak için birçok farklı tavlama sıcaklıkları uygulanmış ve 950 ? C sıcaklıkta 1 saat tavlamanın duyarlılığı yaklaşık 100 kat arttırdığı bulunmuştur. Ayrıca ilk tavlama ve ışınlamanın işleminin ardından yapılan 400 ? C'ye kadarlık ön-ısıtmanın, kuvarsın duyarlılığını en az 4 kat daha arttırdığı gözlenmiştir.Kuvars mineralinde PTTL ve OSL oluşumuna katkı yapan yüklerin325 ? C'de TL pikine sebebiyet veren tuzaklardan ileri geldiği bilinmektedir. Bu çalışmada ise, 325 ? C TL pikinden ayrı olarak, 950 ? C'de tavlanmış kuvarsın daha derin ve sığ tuzaklarının PTTL oluşumundaki etkin rollerine işaret eden önemli sonuçlar sunulmuştur.Anahtar sözcükler: PTTL, kuvars, derin tuzaklar, tavlama, ışıklama Quartz is one of the most abundant mineral in ancient potteries and on surface of the earth. Luminesce from quartz has commonly utilized for the dating of archaeological and geological materials due to the fact that it has ability to store the effect of ionising radiation within its crystal lattice. In order to understand the mechanism of luminescence phenomena in a mineral and the techniques used to verify the history of radiation it has been expose to, such as thermoluminescence (TL) and optically stimulated luminescence (OSL), usage of other methods are also essential. This thesis concentrates on properties of a different method called photo-transferred thermoluminescence (PTTL) obtained from Salihli sedimentary quartz samples.Even high beta-irradiation doses and variety of illumination times have been applied, it was not possible to observe any significant PTTL signals from Salihli sedimentary quartz, unless the samples was annealed at high temperatures and subsequently irradiated for an hour. In order to enhance the sensitivity of quartz minerals, several annealing temperatures have been performed and it was found that, annealing the sample at 950 ? C for an hour increased the sensitivity about 100 times. However, it was also seen that after annealing and irradiation processes, preheating the sample once till 400 ? C has a big influence on enhancement of TL sensitivity.For particularly quartz, it is known that the charges responsible for producing both PTTL and OSL arise dominantly from optical stimulation of the trap giving rise to the 325 ? C TL peak. In this study, apart from the trap responsible for 325 ? C TL peak, a strong evidence in producing PTTL by deeper and shallower traps in annealed quartz was presented. 80

Bu çalışmada, İzmir İç Körfezinden toplanan fitoplankton, zooplankton ve yüzey sedimentlerindeki 210Po aktivite konsantrasyonları tayin edilmiştir. Sediment örnekleri Şubat 2012 tarihinde izmir İç Körfezinin tamamını kapsayan 32 farklı örneklem noktasından alınmıştır. Fitoplankton ve zooplankton örnekleri ise İzmir İç Körfezi İnciraltı bölgesinden aylık periyotlarla alınmıştır. Örneklemeden sonra fitoplankton, zooplankton ve sediment örnekleri etüvde kurutulmuş, radyokimyasal işlemler yapılmış ve elektrodepozisyon yöntemiyle 210Po bakır diskler üzerine toplanmıştır. 210Poun alfalarının ölçülmesinde PIPS dedektörlü alfa spektrometresi kullanılmıştır. Fitoplankton ve zooplanktondaki 210Po konsantrasyonu ilkbahar ve yazın ilk aylarında diğer aylara kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Fitoplanktonda maksimum 210Po konsantrasyonu 97±4 Bq.kg-1 olarak, minimum 210Po konsantrasyonu ise 30±2 Bq.kg-1 olarak bulunmuştur. Zooplankton örnekleri için maksimum 210Po konsantrasyonu 104±5 Bq.kg-1 olarak, minimum 210Po konsantrasyonu ise 55±2 Bq.kg-1 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada, yüzey sediment örneklerindeki 210Po aktivite konsantrasyonu örneklem noktalarına göre farklılık göstermektedir. Yüzey sedimentleri için maksimum 210Po konsantrasyonu 130±6 Bq.kg-1 olarak, minimum 210Po konsantrasyonu ise 45±2 Bq.kg-1 olarak bulunmuştur. En yüksek 210Po konsantrasyonları Karşıyaka ve Konak bölgesinde bulunurken en düşük 210Po konsantrasyonları Çiğli bölgesinde bulunmuştur. Çalışma sonucunda İzmir İç Körfezi yüzey sedimentlerindeki 210Po aktivite konsantrasyonu dağılım haritası elde edilmiştir.

Bu çalışmanın amacı lüminesans olayını eş zamanlı algılama ve değerlendirme yapabilme özelliklerine sahip portatif, kompakt elektro-optik bir sistemin geliştirilmesidir.Lüminesans olayını incelemek üzere yapımı gerçekleştirilen sistem sırasıyla uyarma kaynağı (UV Lazer), lüminesans olayının gerçekleşeceği reaksiyon küveti, görüntü sensörü modülü, sistemin elektronik bileşenlerini içerisinde barındıracak olan kısım ve sistemin kontrolünü sağlayacak olan yazılımın yüklü olduğu bilgisayardan oluşmaktadır. Analizi istenilen numune reaksiyon küvetine aktarılır ve burada uyarma kaynağı ile ışınlanır. Floresans olayının gerçekleşmeye başlaması ile yayımlanan floresans ışınları görüntü sensörü modülü tarafından algılanır. Algılanan bu ışınlar floresans olayının şiddeti ile orantılı olacak şekilde, modülün çıkışında analog gerilim pulslarına dönüştürülür. Bu analog gerilim pulsları elektronik sistem sayesinde dijital bilgiye dönüştürülür ve bilgisayara gönderilir. Bu sistem için MATLAB yazılımı kullanılarak yazılan arayüz ile bu dijital bilgiler işlenir. Kullanılan numuneye ait lüminesans olayının şiddeti ve dalga boyu gibi veriler bilgisayarda saklanabilmektedir.Bu sistem ile sıvı numune içerisindeki metalin konsantrasyonunu tayin edebilmek için sistem kalibre edilmektedir. Sistemin kalibrasyonu için en küçük kareler metodu kullanılmaktadır.Anahtar sözcükler: Lüminometre, uranyum, fluran, uranyum analizörü, florimetri. The aim of this study is to develop a portable, compact elecktro-optic system which is able to simultaneous detection and evaluation of the luminescence phenomenon.The system which is developed to study luminescence phenomenon consists of excitation source (UV Laser), the reaction cell in which luminescence event will occur, module of the image sensor, electronic parts of the system and the computer loaded the software controlling the system, respectively. Sample is added to reaction cell for analyzing. In the cell, sample is excited by excitation source and fluorescense rays, emissioned in the result of fluorescence event are detected by image sensor. These rays are converted to analog voltage pulses which is proportional via intensity of the fluorescense in output of module. The analog voltage pulses are converted to digital data by electronic system and transmited to computer. The digital data are processed by using interface prepared in MATLAB and the intensity data of the luminescence and wavelenght data of the sample concentration can be saved in the computer. The system is calibrated to detect metal concentration in liquid sample. Least square method was used for calibration of the system.Key words: Luminometer, uranium, fluran, uranium analyzer, fluorometry. 104

Bu tez çalışmasında, tavuk kemiği, deniz kabuğu (Donax trunculus) ve yumurta kabuğu gibi doğal malzemelerden çıkılarak kalsiyum bazlı adsorbanlar ve hidroksiapatit (Ca5(PO4)3OH) adsorbanları hazırlanmış ve bu adsorbanların sulu çözeltilerden Sr(II) iyonlarının giderimindeki etkinliği incelenmiştir. Hazırlanan adsorbanların yapısal karakteristiklerinin aydınlatılması için FT-IR, XRD, SEM ve SEM-EDX analizleri gerçekleştirilmiştir.Hazırlanan toz yapısındaki adsorbanlar ile sulu çözeltilerden Sr(II) iyonlarının giderimi için kesikli proses uygulanmıştır. Bu amaçla; temas süresi, V/m oranı, başlangıç Sr konsantrasyonu, başlangıç pH'si ve sıcaklık gibi önemli parametrelerde Sr(II) iyonlarının sulu çözeltilerden giderimi incelenmiş ve optimum koşullar belirlenmiştir. Elde edilen verilerden, adsorbanların Sr(II) giderimindeki kapasitesini belirlemek için % adsorpsiyon verimleri hesaplanmıştır. Bu değer, optimum koşullarda, tavuk kemiği bazlı adsorban (TK-HAp) için; % 39, deniz kabuğu bazlı adsorban (DK) için; % 59 ve yumurta kabuğu bazlı adsorban (YK) için; % 65 olarak bulunmuştur.Stronsiyumun doğal adsorbanlar üzerindeki adsorpsiyonunun, Langmuir, Freundlich ve Dubinin-Radushkevich (D-R) izotermlerine uygunluğu araştırılmış ve tavuk kemiği bazlı adsorban için bu üç izoterme uygunluk sağlanırken; deniz kabuğu ve yumurta kabuğu bazlı adsorbanların Freundlich ve D-R izotermlerine uyduğu saptanmıştır. Ayrıca tüm adsorbanlar için sıcaklığa bağlı termodinamik sabitler; ?G, ?S ve ?H hesaplanmıştır ve adsorpsiyonun tavuk kemiği bazlı adsorban için endotermik, diğer adsorbanlar için ekzotermik olduğu belirlenmiştir. In this study, calcium based sorbents and hydroxyapatite were prepared by using natural materials, such as, chicken bone, seashell (Donax trunculus) and eggshell. Effective removal of Sr(II) on these adsorbents from aqueous solutions was investigated. The structural characterizations of these adsorbents was carried out by FT-IR, XRD, SEM and SEM-EDX analyses.Batch process was applied for removal of Sr(II) ions from aqueous solutions via prepared powder adsorbents. For this purpose, the parameters, such as; contact time, V/m ratio, initial ion concentration, initial pH and temperature were investigated for Sr(II) removal from aqueous solutions and optimum conditions were determined. Adsorption efficiency was calculated from the obtained data in order to determine the capacity of adsorbents on Sr(II) ions removal. Under the optimized experimental conditions, adsorption efficiencies were 39% for chicken-bone (TK-HAp) based adsorbent, 59% for seashell (DK) based adsorbent and 65% for eggshell (YK) based adsorbent.Langmuir, Freundlich and Dubinin-Radushkevich (D-R) models were applied to describe the adsorption isotherms of strontium by calcium based natural adsorbents. Chicken-bone based adsorbent was represented by these three models simultaneously. Seashell and eggshell based adsorbents were represented by Freundlich and D-R models. Additionally, temperature dependent thermodynamic constants, ?G, ?S and ?H were calculated for all adsorbents. According to these constants, adsorption was endothermic for chicken-bone based adsorbent while for the other adsorbents were exothermic. 108

Adsorbsiyona dayalı ayırma ve geri kazanma işlemlerinin nükleer teknoloji, sanayi ve atık su arıtma tesislerinde büyük bir önemi vardır. Günümüz teknolojisinde polielektrolitler atık sulardan ağır metallerin giderimi amacıyla kullanılmaktadır. Buna ek olarak, polielektrolitlerle atık sulardan radyonüklitlerin giderimi ve geri kazanımı mevcut teknolojilere potansiyel bir alternatif olarak düşünülebilir.Bu çalışmada, şeffaf iletken oksitlerden biri olan indiyum katkılanmış kalay oksit (ITO) kaplanmış cam desteklerin üzerine döndürerek kaplama (spin coating) tekniği kullanarak polielektrolitlerin sıralı olarak (katyonik/anyonik) kaplanmasıyla, çok katmanlı polielektrolit nanoreaktörler sentezlenmiştir. Elde edilen çok katmanlı polielektrolit nanoreaktörlerin karakterizasyonu AFM, SEM, FT-IR, XRD ve XPS analizleri ile yapılmıştır. Karakterize edilen bu nanoreaktörlerin uranyum adsorpsiyonunda kullanımı incelenmiştir.Uranyum alım denemeleri kesikli teknik ile gerçekleştirilmiştir. Etki eden parametreler deneysel tasarım yöntemlerinden merkezi kompozit tasarım kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada, beş bağımsız değişken olarak ortamın başlangıç pH`ı, sıcaklık, uranyum başlangıç derişimi, temas süresi ve katman sayısı belirlenmiştir. Bu deneysel tasarım ve istatistiksel analizler, bağımsız değişkenlerin değişim aralığı içerisinde adsorpsiyon değerlerini tahmin etmek ve ayrıca cevap yüzey grafiklerini çizebilmek için kullanılabilen bir polinominal denklem sağlanmıştır. Elde edilen modelin %95 güven aralığı içerisinde varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve ayrıca deneysel ve tahmini bulguların uyumuna bakılmıştır. Model ile ilgili F ve P değerleri sırasıyla 8,39 ve 0,0004 (U6+>Ca2+>Pb2+>Mn2+>Mg2+>Ni2+>Zn2+ olarak belirlenmiştir. İlaveten uranyum adsorpsiyonuna gerçek matriks ortamının etkisi araştırılmıştır. Geri alım çalışması 25°C, temas süresi 60 dakika ve 1 M CH3COONH4 çözeltisi kullanılması ile gerçekleştirilmiştir. Uranyum çok katmanlı polielektrolit nanoreaktörlerin yüzeyinden %97±3? lük bir verim ile geri alınmıştır. Separation and recovery procedures based on adsorption have a great importance in nuclear technology, industry and waste plants. Polyelectrolytes are used to in today's technology to remove heavy metals from waste water. In addition, removal and recovery of radionuclides from waste water with these materials can be considered as a potential alternative to existing technologies.In this study, the polyelectrolyte multilayer nanoreactors were synthesized with the sequantial deposition of oppositely charged polyelectrolytes (cationic/anionic) via spin-coting technique on Indium Tin Oxide (ITO) coated glass substrates. The obtained polyelectrolyte multilayer nanoreactors were characterized by using AFM, SEM, FT-IR, XRD and XPS. This characterized polyelectrolyte multilayer nanoreactors were investigated in the use of uranium adsorption.The uranium uptake experiments have been carried out by the batch technique. The affecting parameters were analyzed by using central composite design as the experimental design method. The five independent variables such as initial pH, temperature, initial uranium concentration, contact time and the number of multilayers were selected for this study. This experimental desing and statistical analysis provide a polynomial equation which can be used to predict adsorption values within the range of the independent variables and also to draw the response surface plots. The analysis of variance of the obtained model was carried out in 95% confidence level and was checked to fitting of experimental and predicted values, as well. The values of the F and P related to the model were calculated as 8.39 and 0.0004 (U6+>Ca2+>Pb2+>Mn2+>Mg2+>Ni2+>Zn2+. In addition, the influence of real matrix medium on uranium adsorption were studied. The desorpion study was also carried out by using 1 M CH3COONH4 solution at 25oC and 60 minutes as contact time. The uranium was desorbed as 97±3% from polyelectrolyte multilayer nanoreactors. 192

Deprem ve radon arasında anlamlı bir korelasyonun olduğu Dünya genelinde bir çok araştırmacı tarafından öngörülmekte ve bu konuda çok sayıda çalışma yapılmaktadır. Bu araştırmada, Batı Anadolu bölgesinde Tuzla Fayı yakınında kurulan sürekli radon gözlem istasyonundan elde edilen veriler ile istasyon merkez olmak üzere farklı uzaklıklarda gerçekleşen sismik hareketler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Radon verileri günlük gruplandırılarak, edilen her bir gruba ait istatistik (Gauss, Rayleigh, Weibull ve Gamma) dağılım parametreleri en yüksek olabilirlik yaklaşımıyla hesaplanmıştır. Ölçülen radon değerlerinin Gauss dağılımına uyumunun diğer dağılımlardan iyi olduğu tespit edilmiştir. Odak mekanizma çözümleri bilinen depremler, radon gözlem istasyonun yerleştirildiği bölgeyi etkileme durumuna göre iki gruba ayrıldı. Sıkışma ile tanımlanan depremlerden 5-6 gün öncesinde, radon seviyesinin süreç ortalamasının üzerine çıktığı ve depreme yaklaşık iki gün kala hızlı bir azalışla ortalamanın altında minimum seviyeye düştüğü görülürken, depremden sonra ise radon seviyesinin ortalama düzeye doğru yaklaştığı gözlemlenmiştir. Açılma ile tanımlanan depremler öncesinde ve sonrasında, radon seviyesinde anlamlı bir değişime rastlanmamıştır. Buna ek olarak, sismik açıdan pasif süreçlerde radon değişimleri incelenmiş ve genel olarak radon seviyesinin süreç ortalaması civarında kaldığı tespit edilmiştir.Sürekli radon ölçümünün yapıldığı bölgede, 25 farklı noktaya LR-115 nükleer iz kazıma dedektörleri yerleştirilerek radon ölçümleri yapılmış ve sürekli radon ölçümünün yapıldığı noktanın, bölgenin radon konsantrasyon değişim özelliği ile uyumlu olduğu görülmüştür. That there is a significant correlation between earthquake and radon has been predicted by many researchers around the world and many studies are being conducted on this subject. In this research, the relationship between the data that was collected from the online Radon station which was built close to Tuzla Fault in Western Anatolian region and the seismic activities that have occurred at different distances where the station taken as the centre. Radon data was grouped on a daily basis and statistical parameters of distribution (Gauss, Rayleigh, Weibull and Gamma) of each group were calculated by maximum likelihood approach. It was found that radon values measured were in more agreement with Gauss distribution than the other distributions. The earthquakes for which focal mechanism solutions are known were separated into two groups according to their impact type of the region where the radon observation station was set. It was observed that 5-6 days before the earthquakes identified with compression, radon level went beyond the phase average level, approximately two days before the earthquake it went sharply down to the minimum level below the average. After the earthquake, radon level was observed to approach towards the average level. Before and after the earthquakes identified with drift, no significant change was observed in radon level. In addition to these, radon variations during in seismic activities passive phases were studied and it was found that radon level generally stayed around the phase average. In the region radon was being measured continuously, radon measurements were done by placing LR-115 nuclear track detectors to 25 different spots, and it was observed that the spot at which continual radon measurement was done is in agreement with the radon emanation characteristics of the region. 1131

Depremler ciddi can ve mal kayıplarına neden olan önemli doğal afetlerden biridir. Bu nedenle depremlerin önceden tahmin edilerek can kayıplarının önlenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaca yönelik bir çok araştırma yapılmaktadır. Toprak gazındaki radon konsantrasyon değişiminin izlenmesi bu yöntemlerden biridir. Bu çalışmada LR 115 katı hal iz kazıma dedektörleri ve sürekli radon ölçüm sistemi verileri kullanılarak Urla ve çevresindeki yer kabuğu hareketlerinin radon çıkışlarına olan etkileri incelenmiştir. Ayrıca, çalışma bölgelerindeki istasyonlardan toplanan toprak örneklerindeki fiziksel ve kimyasal özelliklere de bakılmıştır. Toprak örneklerinde 226Ra, 232Th ve 40K analizleri NaI (Tl) gama detektör sistemi ile yapılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda elde edilen veriler ile bölgede meydana gelmiş olan sismik aktiviteler karşılaştırılmış ve aralarındaki ilişkiler belirlenmiştir. Earthquakes are one of the natural disasters which cause loosing a serious amount of life and property.That's why,to predict earthquakes before has a great importance to prevent loss of life.Many investigations have been made for this purpose. Monitoring of changes in the soil gas radon concentration is one of them. In this study,by using LR 115 solid state track etched detectors and datas of permanent radon measurement system,it has been examined crust movements of Urla and its surround. Also it has been checked up the physical and chemical characteristics of collected soil samples. In soil examples,the analyses 226Ra,232Th and 40K have been made with NaI(Tl) gamma detector system.As a result of the investigations,obtained data and seismic activity in the region were compared and the relationship between them were determined. 98

Kullanılmış nükleer yakıtta oluşan alfa radyasyon hasarı ve oksidasyonun,uzun süre içerisindeki etkilerinin anlaşılması, nükleer atığın depolanması vebertaraf edilmesi sürecindeki güvenliği yönünden çok önemli bir konudur.Kullanılmış yakıt içerisinde bulunan, genellikle uzun yarı ömürlü olan alfayayınlayıcı aktinitler, kullanılmış yakıt matrisi içerisinde büyük oranda helyumoluşturacak ve muhtemel olarak kimyasal ve fiziksel modifikasyonlara nedenolacaktır. Stokiyometrik UO2?de helyumun davranışları 1960?lı yıllardan itibarençalışılmış olmasına rağmen, helyumun çözünürlüğü konusu tam olarakaydınlatılamamış olup, stokiyometrik olmayan UO2?de helyumun davranışlarıkonusunda deneysel çalışmalar bulunmamaktadır. Bunun yanında hata mobilitesive self difüzyon gibi atomik boyuttaki birçok özelliğin UO2?in stokiyometrisinebağlı olduğu bilinmektedir.Helyumun çözünürlüğü ve difüzyonu üzerine stokiyometri etkisininanlaşılabilmesi için stokiyometrik ve hiperstokiyometrik UO2 mono ve polikristalörnekleri ile U3O8 polikristal örneklerinde infüzyon denemelerigerçekleştirilmiştir. Hipostokiyometrik UO2 yapısı sadece yüksek sıcaklıklardakararlıdır, UO2?in üç değerlikli lantan ile katkılanması yapı içerisindehipostokiyometrik UO2 konfigürasyonuna benzeyen oksijen boşluklarıoluşturabilir. Stokiyometri etkisinin her yönüyle incelenebilmesi için, farklıoranlarda lantan katkılı UO2 örnekleri hipostokiyometrik UO2 yapısını temsilenkullanılmıştır. İnfüzyon sonrası örnekler lazer ile ısıtılmış Knudsen hücreiçerisinde, örnekteki tüm helyum salınana kadar tavlanmış ve helyum salınımprofili ve toplam helyum miktarı sırasıyla kütle spektroskopisi ve kantitatif gazölçüm sistemiyle ölçülmüştür. Düşük sıcaklık helyum difüzyonu üzerinestokiyometrinin etkisinin anlaşılabilmesi için, stokiyometrik vehiperstokiyometrik UO2 monokristal örneklerinde izotermal helyum salınımdenemeleri, ısıtma sistemi içeren yüksek çözünürlük manyetik sektör kütlespektroskopisi ile gerçekleştirilmiştir. Örneklerin karakterizasyonları, infüzyonöncesi, infüzyon sonrası ve termal desorpsiyon ölçümleri sonrası;termogravimetri, X-ışınları difraksiyonu, lazer flaş ve taramalı elektronmikroskobu teknikleri ile gerçekleştirilmiştir. La katkılı UO2 örneklerindeki kafesboşluklarının varlığı raman spektroskopisi ile incelenmiştir.Helyum difüzyonu ayrıca %0.1 oranında plutonyum oksit katkılı UO2örneklerinde farklı parametrelerin etkilerinin tek tek incelendiği çalışmalar ilekullanılmış yakıtta oluşan radyojenik helyumun davranışı ve alfa radyasyonhasarının anlaşılması için incelenmiştir. Örnek karakterizasyonları, X-ışınlarıdifraksiyonu, taramalı ve geçirimli elektron mikroskobu ile gerçekleştirilmiştir.Örneklerdeki helyum salınım profili ve toplam helyum miktarı sırasıyla Knudsenefüzyon kütle spektrometresi ve kantitatif gaz ölçüm sistemiyle ölçülmüştür.Helyum difüzyonunun simülasyonunda tekli gaz atomu ve kabarcıklarınmigrasyonu ile tuzaklanma, tane ve kabarcık büyümesi etkilerini göz önündebulunduran yeni bir model geliştirilmiştir. Deneysel verilerin tanımlanabilmesiiçin, geliştirilen model ticari bir multifizik yazılımına uygulanmış ve gaz atomuve kabarcık difüzyon katsayıları arasındaki ilişki öngörülmüştür. Son olarak,literatürdeki mevcut veriler ve bu tez çalışmasındaki sonuçlar ışığında, helyumdifüzyonu üzerinde radyasyon hasarının etkisi incelenmiştir.Genel olarak bu tez çalışması, helyumun stokiyometrik UO2 ilestokiyometrik olmayan UO2 ve Pu katkılı UO2 gibi kusurlu yapılardakidavranışları konusunda yeni bir bakış açısı kazandırmaktadır. Understanding the long term behaviour of the UO2 spent fuel in terms ofalpha radiation damage and oxidation is a very important issue for the safetyaspects of storage or disposal. Actinides contained in the spent fuel being alphaemitters, often with a long half life, will generate large quantities of helium andpossibly cause chemical and physical modifications of the spent fuel matrix.Although helium behaviour in stoichiometric UO2 has been studied since the1960s, the helium solubility in UO2 is not well established and there is a lack ofexperimental studies for helium behaviour in non-stoichiometric UO2.Furthermore, it is known that many properties at the atomic scale such as defectmobility and self diffusion are strongly dependent on the stoichiometry of UO2.In order to assess the effect of the stoichiometry on helium solubility anddiffusion, infusion experiments were performed on stoichiometric andhyperstoichiometric single and polycrystalline UO2 samples as well as on U3O8polycrystalline samples. Hypostoichiometric UO2 is stable only at hightemperatures, doping UO2 with a trivalent solute such as lanthanium can create anoxygen vacancy environment that is similar to the hypo-stoichiometric UO2configuration To have a comprehensive picture on the helium behaviour in nonstoichiometricUO2 systems, La-doped UO2 samples with various La-content werealso used as a surrogate of hypostoichiometric UO2 structure. After infusion, thesamples were annealed in a laser heated Knudsen cell until all the helium wasreleased and helium release profiles and total helium quantities were measuredusing a mass spectrometer and a quantitative gas measurement systems,respectively. Isothermal helium release measurements were also performed onstoichiometric and hyperstoichiometric UO2 monocrystal samples to understandthe role of stoichiometry on low temperature helium diffusion, using a highresolution magnetic sector mass spectrometer coupled with a furnace.Characterization of the samples before, after infusion and after thermal desorptionmeasurements were performed by thermogravimetry, X-ray diffraction, laser flashtechnique and scanning electron microscopy, presence of oxygen vacancies in theLa doped UO2 samples were investigated by Raman spectroscopy.Helium diffusion was also investigated in 0.1 wt.% plutonium oxide dopedUO2 samples to study the alpha-damage effects and the behaviour of radiogenichelium in the spent nuclear fuel by single effects studies. Characterizations wereperformed by X-ray diffraction, scanning and transmission electron microscopy.Helium release profiles and total helium quantities were measured using aKnudsen effusion mass spectrometer and a quantitative gas measurement system,respectively. A new model for the simulation of helium diffusion has beendeveloped taking into account single gas atom and bubble motion, trapping, grainand bubble growth. The model, embedded into commercial multiphysics software,to provide a description of the experimental data and correlations for gas-atomand bubble diffusion coefficients have been proposed. Finally, the effect ofradiation damage on helium diffusion was assessed by comparing the results ofthe present study with the literature data.In general this study gives new insight into the relevant aspect to considerfor the behavior of helium in stoichiometric UO2 and defected systems such asnonstoichiometric UO2 and Pu doped UO2. 192

Depremlerin neden olduğu can ve maddi kayıpları en aza indirebilmek amacıyla depremlerin önceden tahmin edilmesine yönelik çeşitli yöntemler geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu yöntemlerden birisi de, toprak gazı radonun sürekli izlenmesidir. Bu çalışmada Denizli bölgesi jeotermal alanlarında yer kabuğu hareketleri ile radon ölçümleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Toprak gazı radon ölçümleri nükleer katıhal iz dedektörleri olan LR115 filmler ile yapılmıştır. İlave olarak, toprak gazı ölçülen alanlardan toprak örnekleri toplanmış ve 238U, 40K ve 232Th analizleri de yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre radon ölçümleri 0,24 kBq/m3 ile 7,20 kBq/m3 arasında değiştiği görülmüştür. Bu sonuçlar bölgede görülen sismik aktiviteler ile karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda bölgeden toplanan su örneklerinde kimyasal ölçümler yapılmış ve bu ölçümler ile jeolojik yapı değerlendirilmiştir. Several methods are being attempted to be developed for predicting earthquakes in order to minimize loss of life and property caused by earthquakes. One of such methods is continuously monitoring radon in the soil gas. The present study investigated the relationship between movements of the earth?s crust and radon measurements. Radon measurement in the soils was performed by LR115 films which were solid phase trace detectors. In addition, soil samples were collected from where measurement from the soil gas was performed and analyses of 238U, 40K and 232Th were also performed. Based on the obtained results, radon levels were observed to range between 0,24 kBq/m3 and 7,20 kBq/m3. These results were compared to seismic activities in the region. Concurrently, chemical measurements were done in water samples from the region and geological structure was assessed by these measurements. 92

Gelişen teknolojiyle beraber günümüzde medikal görüntüleme alanında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Medikal görüntülemede kullanılan tekniklerin de gelişmesiyle görüntüleme alanında eski yöntemler yerini yenilerine bırakmıştır. Bu çalışmada, radyasyonun belirlenmesinde kullanılan dedektörler ve medikal görüntülemede kullanılan görüntüleme sistemleri anlatılarak, yaygın kullanılan görüntüleme sistemleri uygulama şekillerine ve yöntemlerine göre sınıflandırılmıştır.Bu tez çalışmasında; DSA (dijital çıkarma anjiyografisi), çift enerji görüntüleme ve çift enerji DSA görüntüleme yöntemlerinde sıklıkla kullanılan sintilasyon dedektörleri yerine yarıiletken dedektörlerin kullanılabilirliği ve iki dedektör arasındaki farklılıklar araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar ile NaI(Tl) sintilasyon dedektörünün ve CdTe yarıiletken dedektörün SNR (sinyal / gürültü oranı) değerleri ayrı ayrı hesaplanmıştır. CdTe yarıiletken dedektörün SNR değerinin yüksek çıkmasının avantajı göz önünde bulundurularak, bu dedektörün medikal görüntülemede kullanımının özellikle teşhis ve çekim kalitesi açısından fayda sağlayacağı düşünülmektedir. In recent years with advanced technologies, a lot of improvements have been made in the medical imaging field. The old methods in the imaging field left their places to the new ones with the improvements of methods used in the medical imaging. In this study, the detectors for detecting the radition and the methods used in the medical imaging systems have been explained. The imaging systems that often used have been clasified with respect to their using forms and methods. In this thesis study; the usability of semi-conductor detectors instead of scintilator detectors used in DSA (digital subtraction angiography), dual-energy imaging and dual-energy DSA imaging methods and the differences between these two detectors have been investigated. With examining the results obtained, NaI(Tl) scintilator detector?s and CdTe semi-conductor detector?s SNR (signal to noise ratio) values have been seperately calculated. Considering the high SNR values of CdTe semi-conductor detector, it has been thought that the usage of this detector will be useful essipecially for diagnosis and imaging qualities. 67

İnsanlar yaşadıkları ortamda doğal radyoaktif çevreden yayımlanan doğal radyasyona sürekli maruz kalmaktadır. Alınan bu radyasyonun karasal kökenli olan bölümünün miktarı ve özellikleri üzerinde yaşanılan toprağın, içilen suyun ve alınan gıda maddelerinin taşıdığı radyoaktif maddelerin cinsine, konsantrasyonuna ve kimyasal karakterine bağlıdır.Bu çalışmanın amacı, uranyum cevheri açısından zengin olan Manisa-Köprübaşı havzasında yetişen bazı sebzelerin ve bazı bölgelerden alınan toprakların içerdiği radyoaktiviteyi saptamaktır. Bu özelliğinden dolayı bu çalışmada yetişen bazı sebzelerin ve bölgeden alınan toprakların doğal radyonüklitlerin (238U, 232Th ve 40K) aktivite düzeylerinin saptanması, bunun yanında toplam alfa ve toplam beta aktivite konsantrasyonlarının düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.7 farklı sebze ve 4 farklı bölgeden alınan topraklar 3?x3? NaI(Tl) sintilasyon detektörü ile gama aktiviteleri, ZnS(Ag) alfa sintilasyon sistemi ile alfa aktiviteleri, alfa-beta ZnS(Ag) plastik detektörlü sayım sistemi ile beta aktiviteleri ve uranyum modifiye edilmiş lazer flüoresans analizörü ile uranyum aktivite ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar literatürdeki diğer değerler ile karşılaştırılmıştır.Anahtar kelime: Doğal Radyoaktivite, Uranyum, Gama Radyasyonu, Etkin Doz Eşdeğeri, Floresans, Sebze. People are constantly exposed to radiation naturally emitted from the environment where they live. The amount and characteristics of the terrestrial radioactivity that received depends on the type of radioactive material, its concentration and chemical character soil, drinking water and food items.The purpose of this study is to determination of radioactivity of some vegetables and some soil samples taken from Manisa-Köprübaşı basin which is rich in uranium. Because of that reason, the aim of this work is to determine activity levels and gross alpha and beta conceutration levels of natural radionuclides (238U, 232Th ve 40K) in some vegetables and soils sampling from the region. 7 different vegetables and the soils from 4 different regions were detected for gamma activities by 3x3 NaI(Tl) scintillation detector, for alpha activities by ZnS(Ag) alpha sintillation system, for beta activities by alpha-beta ZnS(Ag) plastic detector counting system and for uranium levels by laser fluorescence modified uranium analyser. The received data were compared to the literature.Keywords: Natural Radioactivity, Uranium, Gamma Radiation, Annual Committed Effective Dose, Fluorescence, Vegetable. 100

Bu çalışmanın amacı; lösemi, orak hücreli anemi, HIV, sedef hastalığı, trombositemi ve çeşitli neoplastik hastalıkların tedavisinde kullanılan antineoplastik bir ilaç olan hidroksiürenin [99mTc(CO)3]+ koru ile radyoişaretlenmesi ve oluşan 99mTc(CO)3-Hidroksiüre (99mTc(CO)3-HU) kompleksinin biyolojik davranışının in vivo olarak incelenmesidir.Ticari adı HYDREA(500mg) olan kapsül formundaki ilaçtan etken madde hidroksiüre saflaştırılmış ve Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) yöntemi ile kalite kontrol çalışmaları yapılmıştır. [99mTc(CO)3]+ koru literatürdeki yöntem ile elde edilmiş ve [99mTc(CO)3]+ koru için TLRC ve HPLRC yöntemleri ile kalite kontrol çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Daha sonra hidroksiüre [99mTc(CO)3]+ koru ile radyoişaretlenerek, oluşan 99mTc(CO)3-HU kompleksinin kalite kontrol çalışmaları TLRC ve HPLRC yöntemleri ile gerçekleştirilmiştir. 99mTc(CO)3-HU kompleksinin radyoişaretleme verimi 98.43±2.29 olarak bulunmuştur. Elde edilen 99mTc(CO)3-HU kompleksi için farklı zaman aralıklarında yapılan stabilite çalışmalarında kararlılığını 24 saat süresince % 96 oranında koruduğu gözlenmiştir. Kompleksin deneysel logP değeri -2.77±0.07 olarak bulunmuştur.99mTc(CO)3-HU kompleksinin biyolojik aktivitesinin belirlenmesi için in vivo olarak erkek Wistar Albino sıçanlar üzerinde biyodağılım çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen verilere göre 99mTc(CO)3-HU kompleksinin hızlı bir farmakokinetik gösterdiği tespit edilmiştir.Bu çalışmada elde edilen bilgilerin, 99mTc(CO)3-HU kompleksinin bir görüntüleme ajanı ve ribonükleotid redüktaz enzimini (RNR) inhibe etme yoluyla selektif olarak DNA sentezini engelleyen bir radyokemoterapötik ajan olarak kullanılmasına katkısı olabileceği düşünülmektedir. The aim of this study is to radiolabel hydroxyurea, which is an antineoplastic drug used for the treatment of leukemia, sickle cell disease, HIV, psoriasis, thrombocythemia and various neoplastic diseases, with [99mTc(CO)3]+ core and to examine biological behavior of 99mTc(CO)3-Hydroxyurea (99mTc(CO)3-HU) complex in vivo. The active ingredient hydroxyurea was obtained by purification of the capsule form drug, commercially named as HYDREA(500mg) and the quality control studies were performed by High Performance Liquid Chromatography (HPLC) method. [99mTc(CO)3]+core was obtained using the method in the literature and quality control studies were performed by TLRC and HPLRC methods. Then, radiolabeling of hydroxyurea with [99mTc(CO)3]+core was provided. The quality control studies of the 99mTc(CO)3-HU complex was performed by TLRC and HPLRC methods and radiolabeling yield was found as 98.43±2.29. As a result of the stability studies of the obtained 99mTc(CO)3-HU complex, it was observed that the compound had preserved its stability for 24 hours at the rate of %96. The experimental logP value of the complex was calculated as -2.77±0.07.In order to determine in vivo biological activity of the 99mTc(CO)3-HU complex, biodistribution studies were performed on Wistar Albino rats. According the data obtained in this study, it has been determined that 99mTc(CO)3-HU complex has shown a rapid pharmacokinetics.It was tought that the knowledge achieved in this study would contribute to using 99mTc(CO)3-HU complex as an imaging agent and as a radiochemotherapeutic, which inhibits the DNA synthesis selectively, by inhibiting ribonucleotide reductase enzyme (RNR). 57

Bu doktora tez çalışmasında, ham atapulgit kilinin yapısında bulunan safsızlıklar; asit, ısıl ve ultrosonik temizleme yöntemleri kullanılarak giderilmiştir. Ham atapulgit, HDTMAB organik malzeme ile muamele edilerek organo-kil üretilmiştir. Elde edilen adsorbanların yapısal özellikleri XRF, XRD, SEM, BET yüzey alanı ve TGA gibi analizler ile karekterize edilmiştir. Adsorpsiyon denemeleri kesikli (batch) yöntemle gerçekleştirilmiştir. Farklı yöntemler ile hazırlanan atapulgit killeri ve organo-atapulgit?e sezyum ve stronsiyum adsorpsiyonuna, Cs ve Sr konsantrasyonunun, çözelti pH?sinin, süre ve sıcaklığın etkileri incelenmiştir. Ham atapulgit ve organo-atapulgit için optimum adsorpsiyon koşullarında maksimum adsorpsiyon verimi sırasıyla, sezyum için %80,0±2 ve %64,0±2; stronsiyum için %69,0±1 ve %51,0±1 olarak bulunmuştur. Sorpsiyon verileri Langmuir, Freundlich ve Dubinin Radushkevic (D-R) İzoterm modellerine uygulanmıştır. Ham kil için Cs adsorpsiyonunun Freundlich izotermine organo-atapulgit için Cs adsorpsiyonunun Freundlic izotermine ve Sr adsorpsiyonunun Langmuir izotermine uyduğu görülmüştür. D-R izotermine göre hesaplanan E değerlerinin 8 kJ/mol?den küçük olması, ham ve organo-atapulgitte Cs ve Sr adsorpsiyonunun fiziksel karekterli olduğu görülmüştür. Cs ve Sr adsorpsiyonunun çeşitli sıcaklıklarda saptanan Kd değerlerinden ?So, ?Ho ve ?Go gibi termodinamik parametreler hesaplanmıştır. Ham kilde Cs için ?So=41,42 J/mol.K, Sr için 58,31 J/mol.K ve organo-atapulgitte Cs için ?So=44,55, Sr için 47,67 J/mol.K olarak bulunmuştur. Ham kilde Cs için ?Ho = -4,57 kJ/mol, Sr için 1,91 kJ/mol, organo-kilde Cs için ?Ho=-1,78 kJ/mol, Sr için 0,50 kJ/mol olarak bulunmuştur. Sezyum ve stronsiyumun, ham atapulgit ve organo-atapulgit tarafından adsorplanmasında ağır metal ve nadir toprak elementlerin etkisi incelenmiştir. Bu elementlerin varlığının, sezyum ve stronsiyum adsorpsiyon verimini önemli ölçüde etkilediği görülmüştür. In this doctoral thesis, impurities of raw attapulgite clay were removed by acid, heat and ultrasonic cleaning methods. Organo-clay was synthesized from raw attapulgite by treated an organic molecule namely HDTMAB. Structural features of synthesized organo-clays were characterized by XRF, XRD, SEM, BET surface area and TGA analysis.Adsorption experiments have been carried out in batch method. Cs and Sr adsorption on attapulgite clays which were prepared in various methods and Organo-attapulgite were investigated in terms of Cs and Sr concentrations, solution pH, contact time and temperature effects. The maximumadsorption efficiency of raw and organo attapulgite in optimum conditions were determined as %80,0±2 and %64,0±2 for cesium; %69,0±1 and %51,0±1 for stronsium. Sorption data have been fitted to the isotherm models of Freundlich, Langmuir and Dubinin Radushkevic (D-R). It is determine that for raw clay, Cs adsorption fits Freundlich and for organo clay, Cs adsorption fits Freundlich whereas Sr adsorption fits Langmuir isotherms. . Since E value which is caltulated from D-R isotherm is smaller than 8 KJ/mol, it is concluded that Cs and Sr adsorptions on to raw and organo-attapulgite have physical character. Thermodynamic parameters such as ?So, ?Ho and ?Go were calculated from Kd values which were obtained in various temperatures. ?Sovaluesare calculated as 41,42J/mol.K for Cs adsorption on raw clay, as 58,31 J/mol.K for Sradsorptions on raw clay, as 44,55J/mol.K for Cs adsorption on organo-atapulgitteand as 47,67 J/mol.K for Sr adsorption on organo-atapulgitte. ?Ho values are calculated as -4,57 kJ/mol for Cs adsorption on row clay, as 1,91 kJ/mol for Sr adsorption on raw clay, as -1,78 kJ/mol for Cs adsorption on organo attapulgite and as 0,50 kJ/mol for Sr adsorption on organo attapulgite. The effect of heavy metals and rare earth elements in Cs and Sr adsorption on attapulgite and organo-attapulgite were examined. It is observed that existence of these elements effect in tremendously Cs and Sr adsorption efficiency. 150

Günümüzde yaşlanan nüfus ile önemli bir sorun olarak gündeme gelen Alzheimer hastalığı (AH)'na dair amiloid plakları ve nörofibrular düğümleri olmak üzere iki belirteç bulunmaktadır. AH'nin teşhis ve tedavisi üzerine yapılan araştırmalarda bu belirteçler göz önüne alınmaktadır. Tez çalışması kapsamında amiloid plaklarının görüntülenebilmesi amacıyla teknesyum-99m (99mTc) ile radyoişaretli Bilgisayarlı Tek Foton Emisyon Tomografi (SPECT) ajanlarının ve ilaç taşıyıcı sistemlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Bioquin-hekza metil propilen amin oksim (BH) ve poli laktik-ko-glikolik asit (PLGA) enkapsüle edilmiş BH nanokapsülleri (BH-PLGA NC) sentezlenerek 99mTc radyoizotopu ile işaretlenmiştir. 99mTc ile işaretli bileşiklere ait radyoişaretleme verimleri solvent ekstraksiyonu (SE) yöntemi ile % 95'in üzerinde tespit edilmiştir. Sentez ürünlerine ait yapı analizi ve karakterizasyon çalışmaları sırasıyla fourier transform kızılötesi (FTIR), nükleer manyetik rezonans (NMR), sıvı kromatografi-kütle spektroskopi (LC-MS) ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Tez çalışması kapsamında kanser hücreleri üzerindeki in vitro hücre kültürü çalışmalarında H ile BH bileşiklerinin sitotoksisiteleri ve radyoişaretli hekza metil propilen amin oksim (H; HMPAO), BH ve BH-PLGA NC bileşiklerinin bağlanma etkinlikleri incelenmiştir. 99mTc-BH bileşiğinin biyoetkinliğinin incelenmesi amacıyla sağlıklı erkek Balb/c fareler, Albino Wistar sıçanlar ve Albino Wistar sıçanlarda intrahipokampal sterotaksik girişimle oluşturulan Alzheimer deney modeli üzerinde biyodağılım çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yapılan in vivo biyodağılım çalışmaları ile hipokampusda kontrol gruplarına kıyasla daha yüksek tutulumlar gözlenmiştir. Bioquin-7-karboksilik asit (B) bileşiği ile yapılan doyurma çalışmalarında 99mTc ile radyoişaretli BH bileşiğinin amiloid plakları üzerinde spesifite gösterdiği görülmüştür. Tüm deneysel sonuçlar değerlendirildiğinde; 99mTc ile radyoişaretli BH ve BH-PLGA NC bileşikleri ile SPECT'de klinik uygulamalarda Alzheimer hastalığına dair amiloid plaklarını görüntülemede yeni beyin ve ilaç taşıyıcı ajanların geliştirilmesine bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Bu çalışmada, ışıma tekniklerinden biri olan termolüminesans yöntemi kullanılarak Tm ve Mn katkılı MgB4O7 termolüminesans dozimetresinin kinetik parametreleri hesaplanmış ve malzemenin kinetik karakteristikleri incelenmiştir. Dozimetrenin kinetik parametreleri artan doz (AD), farklı ısıtma hızları (VHR), bilgisayarla ışıma eğrisi çözümleme (CGCD) ve pik şekli (PS) yöntemleri ile belirlenmiştir. MgB4O7:Tm,Mn'ın ışıma eğrisinde maksimum pik sıcaklığının 360 °C olduğu görülmüştür. Diğer pikler, yaklaşık 150 °C bir pik ve 280 °C'de bir omuz şeklinde görülmektedir. Dozimetrenin radyasyona maruz kalma süresi arttıkça ışıma eğrisi altında kalan alan değerinin de lineer olarak arttığı gözlemlenmiştir. MgB4O7:Tm,Mn ile yapılan bu çalışmada farklı ısıtma hızlarından elde edilen TL pik şiddetlerinin artan ısıtma hızı ile düşüş gösterdiği ve 360 °C'deki Tm değerinin ısıtma hızı arttıkça daha yüksek sıcaklığa kaydığı ve pik şiddetinin azaldığı tespit edilmiştir. CGCD ile çözümlenen MgB4O7:Tm,Mn örneğine ait 360 °C ana pikinin ışıma eğrisinin altında üç tane pik görülmektedir. Elde edilen deneysel ışıma eğrisi ile diferansiyel denklemlerin nümerik çözümü sonucunda elde edilen ışıma eğrisinin birbiri ile uyum değeri (FOM) 2.16' dır. Farklı yöntemlerle hesaplanan E değerlerinin birbiri ile uyum içinde olduğu söylenebilir. Elde edilen frekans faktörleri arasındaki fark ise daha büyüktür. In this study, the luminescence parameters of MgB4O7:Tm,Mn termoluminescence dosimeter are calculated using termoluminescence method and the TL kinetic characteristic of the material was examined. The kinetic parameters of the dosimeter were determined using additive dose (AD), various heating rates (VHR), computerized glow curve deconvolution (CGCD) and peak shape (PS) methods are used to confirm values of the kinetic parameters obtain theoretically.The maximum peak temperature of the glow curve of MgB4O7:Tm,Mn was observed at 360 °C. Other weaker peaks were observed at 150 °C and 280 °C. The area under the main peak was observed to increase linearly by increasing the duration of the radiation exposure. In the current study conducted with MgB4O7:Tm,Mn, the TL intensity was decreased by increasing heating rate, and the peak at 360 °C was slightly shifted to high temperatures. By analysing the main dosimetric peak of MgB4O7 at 360 °C, it was revealed that the peak consisted of 3 components. The recorded glow peak was found to be in good agreement with the glow peak obtained by solving the differantial equations numerically (FOM=2,16). Morever it can be said that the obtained E values by each method was consistent with each other. However, the results of the frecuency factors obtained from different methods showed slightly different values. 71

Bu çalışmanın amacı, özellikle asidik çözeltilerden stronsiyum (Sr) iyonlarını ayırabilecek, yüksek kapasiteli ve kimyasal olarak kararlı bir adsorban elde etmektir. Bu amaca yönelik olarak, birlikte çöktürme yöntemi ile hidrate zirkonyum (Zr) -antimon (Sb) oksit sentezlenmiştir. Toz formdaki adsorban XRD ,le karakterize edilmiştir. Üstün adsorpsiyon özelliklerine sahip zirkonyum-antimon (Zr-Sb) oksiti, kolon kullanımına uygun hale getirebilmek amacıyla organik-inorganik kompozit bir adsorban hazırlanmıştır. Organik bir bağlayıcı olan poliakrionitril (PAN) fiberin kullanılması ile (Zr-Sb) oksit/PAN kompozit küreleri elde edilmiştir. Adsorbanın karakterizasyonu SEM, yüzey alanı ve porozite analizleri ile yapılmıştır. Stronsiyum alım denemelerinde kesikli yöntem kullanılmıştır. pH, sıcaklık, Sr+2 başlangıç derişimi ve temas süresinin stronsiyum sorpsiyonu üzerindeki etkisi, deneysel tasarım yaklaşımı ile Merkezi Kompozit Tasarım (Central Composite Design, CCD) kullanılarak incelenmiştir. Modele ait ikinci dereceden polinomal bir eşitlik elde edilmiş ve 3 boyutlu cevap yüzey grafikleri çizilmiştir. Modelin % 95 güven aralığındaki varyans analizi incelenmiştir. Önemlilik F değerinin 5.5E-08, korelasyon katsayısının (R2) ise 0.96 olması kullanılan modelin belirlenen değişken aralıklarında anlamlı olduğuna ve modelin Sr+2 sorpsiyonunu iyi bir şekilde açıkladığına işaret etmektedir. Regresyon analizi sonucu, (Zr-Sb) oksit/PAN kompozit küreleri üzerine Sr+2 sorpsiyonunda pH, sıcaklık, Sr+2 başlangıç derişimi ve temas süresinin istatistiksel olarak önemli olduğu bulunmuştur. Maksimum Sr+2 sorpsiyon koşulları pH = 4.7, sıcaklık = 60 oC, Sr+2 başlangıç derişimi = 26.4 ppm ve çalkalama süresi = 270 dakika olarak tespit edilmiştir. Stronsiyum sorpsiyonu Langmuir ve Freundlich izoterm modelleri incelenmiş ve Langmuir modeline uyumu gözlenmiştir. Standart entalpi (EH°), standart entropi (ES°) ve Gibbs serbest enerji değişimi (EG°) gibi termodinamik parametrelerin incelenmesi ile Sr+2 sorpsiyonunun kendiliğinden, istemli olarak oluştuğu ve endotermik yapıda olduğu anlaşılmıştır.

Gama kameraların Nükleer Tıp Klinik Uygulamalarında kullanımı oldukça yaygındır. Bu kullanım alanlarından biride kanser vakalarında kemik metastazının (kemiğe yayılan tümör dokusunun) kemik sintigrafisi ile tespit edilmesidir. Kemik sintigrafisinde küçük hacimli tümör dokusunun tespit edilebilmesi için elde edilen görüntünün kalitesi önemlidir. Bugüne kadar yapılan çalışmaların çoğunda gama kamera dedektörü ile kaynak arasındaki mesafenin görüntü kalitesi üzerinde bir etkisi olduğu ortaya koyulmuştur.Bu çalışmada 0,8 ml, 0,4 ml, 0,2 ml, 0,1 ml hacimli kemik metestazlarını taklit eden özgün bir model yapılmış, model insan vücudunu taklit eden 10 lt su tankı içine 2cm aralıklarla yerleştirilmiştir. Çalışmada gama kamera kullanarak model üzerindeki farklı hacimlerde ki kemik metastazını, kolimatör kaynak arası mesafenin 40, 35, 30, 25, 20, 15, 10, 5 cm, derinliğin 11, 9, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 cm olduğu ölçüm değerlerinde sintigrafik ölçümler alınmıştır. Bu çalışmada, farklı boyutlardaki kemik metastazını taklit eden bir modelde, kemik metastazlarının yerinin belirlenmesinde gama kameranın etkinliğinin araştırılması amaçlanmıştır. The usage of Gamma Cameras in the Clinical applications of Nuclear Medicine is quite common. One of the fields in this kind of applications is the diagnosis of the metastasis of bone by means of bone scintigraphy (the tumour tissue which spreads through bone). The provided image in bone scintigraphy is important in order to diagnose the tumour tissue in a small volume. It has been proved in most of the studies which have been held so for that the distance between the Gamma Camera Detector and source has on effect on the display quality. In this study, an authentic model which imitates bone metestasis with the volumes of 0,8 ml, 0,4 ml, 0,2 ml, 0,1 ml and they were placed in a water tank of 10 lt imitating human body. Also, scintigraphy measures with the measuring value in 40, 35, 30, 25, 20, 15, 10, 5 cms of the distance between callimatorand the source and 11, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 cms of depth have been taken using the Gamma Camera on the bone metastasis in different sizes on the model. Furthermore, the research of the Gamma Cameras activity in the identification of the location of bone metestasis with a model which imitates bone metestatis in different sizes has been aimed. 149

Katıhal nükleer iz kazıma dedektörleri çevresel ve topraklardaki radon gazının izlenmesi çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Gözle sayımlar sırasında, film dedektörler üzerinde alfa izlerinin fazla olmasından dolayı sayım değerlerinde hatalar oluşmaktadır. Bundan dolayı alfa parçaçıklarının LR-115 film dedektörler üzerinde bıraktığı izlerin güvenilir ve hızlı bir şekilde sayılması gerekmektedir. Çalışmanın materyal ve metot kısmında, bazı LR-115 film dedektörler belli sürelerle toprak altında bekletilmiş diğer filmler ise Am-241 kaynağına maruz bırakılmıştır. Alfa parçacıklarının filmler üzerinde bıraktığı izler farklı görüntü işleme teknikleri kullanılarak MatLab ortamında incelenmiş ve sayılmıştır. Aynı zamanda filmler üzerinde üstüste gelen izler belirlenerek sayım değerlerindeki hatalar azaltılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, alfa tanecik izlerinin boyutların 5' den 49 piksele kadar değiştiği görülmüştür. Bu çalışmadaki yazılımla, yoğun ve üstüste gelmiş olan alfa izlerinin sayımı minimum hatayla ölçülmüş olacaktır. Solid-state nuclear track detectors are widely used for monitoring studies of radon gas in environmental and soils. During manuel readout, it is occurred errors in the counting values due to excess traces of alpha in film detectors. Therefore, tracks of the alpha particles in the LR-115 film detectors are counted correctly and quickly. In the material and method section of this study, the other film detectors exposed to Am-241 alpha source while some of the LR-115 film detectors periodically placed in soils. The tracks of alpha particles on the film has investigated and counted at MatLab by using different image processing techniques. At the same time, the errors in the counting values have been reduced by determining overlapped tracks on the films. According to the obtained results, It has been found that the sizes of alpha particle tracks on the films ranged from 5 to 49 pixels. Through the software in this study, it will be that the counts of the excessive and overlapped alpha tracks on the films have been measured by minimum error. 62

Bu doktora tez çalışmasında sıvı membran tekniği ile sulu çözeltilerden uranyum iyonlarının farklı taşıyıcı ligandlarla seçimli ekstraksiyonunun incelenmesi ve geri kazanılması amaçlanmıştır. Bu amaçla imalatı yaptırılan sistem kesikli ve sürekli süreçte çalıştırılarak TOPO, TBP ve D2EHPA ligandları ile uranyum ekstraksiyonu ve sıcaklık, pH, konsantrasyon gibi prosesi etkileyen parametreler incelenmiştir. Uranyum iyonlarının seçimli ekstraksiyonu ortamda çeşitli metal iyonları varlığında incelenmiştir. Fazlardaki uranyum iyonlarının zamanla değişim grafikleri, ekstraksiyon kinetiği grafikleri oluşturulmuş, ard arda gerçekleşen reaksiyonlar için ekstraksiyon kinetiği hesaplamaları yapılmıştır. Çeşitli parametrelerin etkisini incelemek için gerçekleştirilen denemelerde, en uygun sonuçları veren deneylerdeki veriler esas alındığında TOPO, TBP ve D2EHPA ligandları ile uranyum(VI) iyonlarının ekstraksiyon verimleri sırasıyla %99.6, %59.2 ve % 98.9 olarak bulunmuştur. Sözü edilen ligandlar için optimum sıcaklıklar sırasıyla 298.15K, 283.15K ve 293.15K olarak belirlenmiştir. Sürekli sistemde TOPO ve TBP ligandları ile çalışıldığında akseptör faz olarak sırasıyla 1.5M ve 3M?lık H3PO4, D2EHPA ile çalışıldığında 1M?lık NH4HCO3 kullanılmıştır. Donör faz pH?ları ise 1 ve 1?in altında olmalıdır. Optimum organik faz konsantrasyonları TOPO, TBP ve D2EHPA için sırasıyla 6.8×10-3M, 0.177M ve 1.5×10-3M olarak, organik fazın sulu fazlar arasından aktarım hızı her üç ligand için de 100mL/dk. olarak belirlenmiştir. Donör fazda uranyum (VI) yanında Cu2+, Pb2+ ve Cd2+ iyonlarının da bulunduğu deneylerden elde edilen sonuçlara göre akseptör faza Cu2+ ve Pb2+ iyonlarının geçemediği; Cd2+ iyonlarının ise akseptör faza en fazla %0.5 geçiş yaptığı saptanmıştır. Donör fazda alkali ve toprak alkali metali iyonlarının varlığında uranyum(VI) iyonlarının ekstraksiyonunun incelendiği deneylerde ise, Na+, K+ ve Li+ iyonlarının organik ve akseptör fazlara geçişinin olmadığı ve dolayısıyla uranyum ekstraksiyonuna bir etkileri olmadığı belirlenmiştir. Ca2+ ve Ba2+?un ise sırasıyla %21 ve %15 oranında akseptöre geçerek uranyum iyonlarının geçişini yavaşlattığı sonucuna varılmıştır. Elde edilen tüm sonuçlara göre, Cu2+, Pb2+,Cd2+ ve ayrıca alkali ve toprak alkali metalleri tuzlarının varlığında, sulu çözeltilerden uranyum(VI) iyonlarının seçimli olarak TOPO ekstraktantı ile ekstraksiyonunun yüksek verimle gerçekleştiği gözlenmiştir.Elde edilen sonuçlara göre, ayırma ve saflaştırma tekniklerinden biri olan sıvı memban tekniği ile sulu çözeltilerden uranyum iyonlarının geri kazanılması, hızlı ve basit proses, ekonomik avantaj, çeşitli kimyasallardan çevrenin korunması vb. özellikler yönünden diğer konvansiyonel ekstraksiyon proseslerine göre iyi bir seçenek oluşturabilecektir. Uranyum madenciliğinden kaynaklanan radyoaktif ve ağır metalleri içeren atıkların çevremize olan olumsuz etkileri göz önüne alındığında; gerçekleştirilen doktora tez çalışması sıvı memban tekniği ile sulu çözeltilerden uranyum iyonlarının ayrılmasına ve geri kazanılmasına yönelik hızlı ve yüksek verimli bir çalışma olması açısından önem taşımaktadır. The aim of this PhD thesis is investigation of selective extraction and recovery of uranium ions from aqueous solutions with different carrier ligands by liquid membrane technique. For this purpose, uranium extraction in batch and continuous process were investigated by using TOPO, TBP and D2EHPA ligands as a function of temperature, pH and concentration in the manufactured system. Selective extraction of uranium ions were examined in the presence of various metal ions. The graphs of uranium ions in phases by the time and extraction kinetics graphics were created and then calculations of the extraction kinetics were realized.To investigate the effect of the parameters in the extraction procedure, the extraction efficiencies of the ligands as TOPO, TBP and D2EHPA for uranium (VI) ions from aqueous solution were determined as 99.6%, 59.2% and 98.9%, respectively at optimum conditions. The optimum temperatures were determined as 298.15K, 283.15K and 293.15K for TOPO, TBP and D2EHPA. The concentrations of the acceptor phases in continuous system for TOPO, TBP and D2EHPA ligands were used as 1.5M H3PO4, 3M H3PO4 and 1M NH4HCO3, respectively. The pH of the donor phase should be less than 1 or equal to 1. The optimum concentrations of the organic phases were determined as 6.8×10-3M, 0.177M and 1.5×10-3M, respectively and, the organic phase transfer rate from the aqueous phases was determined as 100mL/min for each of the ligands. According to the results obtained from the experiments where Cu2+, Pb2+ and Cd2+ ions were existed as well as uranium (VI) ions at the donor phase, it is determined that Cu2+ and Pb2+ ions did not moved to acceptor phase even then 0.5% of Cd2+ ions moved to the acceptor phase. The presence of alkali and alkaline earth metal ions as well as uranium (VI) ions in donor phase in the extraction experiments, it was determined that the extraction and stripping of Na+, K+ and Li+ ions were not realized and therefore it was determined that they don?t significantly affect the extraction of uranium. It was concluded that Ba2+ and Ca2+ were retarded the migration of the uranium ions by moving to acceptor phase with percentage of 21 and 15, respectively. It is observed from the results, selective extraction of uranium (VI) ions from aqueous solution with TOPO extractant was realized with high efficiency in the presence of Cu2+, Pb2+, Cd2+ and also salts of alkali and alkaline earth metals. It can be concluded that liquid membran technique which is one of the separation and purification technique has some advantages as quick and simple process with the economic advantages, environmental protection from various chemicals and therefore it can be an alternative technique against to the conventional extraction process for recovery of uranium ions from aqueous solutions. If it is considered the adverse effects of waste containing radioactive and heavy metals sourced from uranium mining to the environment, the carried out PhD thesis is important because of being a fast and highly efficient work for recovery of uranium ions from aqueous solutions with liquid membrane technology. 192

Bakteriyel translokasyon, barsak obstrüksiyonu durumunda bakterilere karşı barsak mukozası ve barsak duvarının bariyer özelliğini yitirmesinin bir sonucu olarak oluşur. İmmün sistemini güçlendiren immünonütrientler ile enteral beslenme, barsak bariyerini kalınlaştırarak bakteriyel translokasyonu önlemektedir. Bu çalışmanın çıkış noktası; immunonütrüentlerden olan guaninin barsak tıkanıklığı oluşturulmuş sıçan modellerinde, barsak bakteri translokasyonu üzerine etkisi olup olmadığının araştırılmasıdır. Wistar Albino sıçanlar üç gruba ayrılmıştır. Kontrol grubu normal sıçan yemi ile beslenirken, diğer iki gruba guanince zenginleştirilmiş diyetler ile beslenmiştir. Tüm sıçanlara barsak obstrüksiyonu oluşturulup, 99mTc işaretli E.coli enjekte edilmiştir. Bakteriyel translokasyon radyoaktivite ölçümü ile tayin edilmiştir. Guaninin barsak obstrüksiyonu durumunda bağışıklık sistemi ve barsak bariyerini güçlendirerek, bakteriyel translokasyonun önlenmesinde kullanılabilmesi muhtemel görünmektedir.

Dünyada nanoteknoloji de mevcut yeni gelişmeler, özellikle sanayi ve endüstride kuantum dotların (Qdotların) kullanımı ile kendini göstermektedir. Nanoteknoloji ile endüstride kullanılan özellikle tahribatsız muayene tekniklerinin birleştirilmesi, endüstriyel alana farklı bakış açıları kazandıracağı düşündürmektedir. Qdotlar, molekül boyutları nanometre mertebesinde olup, optik ve elektronik özellikleri olan yarıiletken nanokristallerdir. Ancak sanayi ve endüstriyel alanda radyoişaretli Qdotların tahribatsız muayene yöntemi olarak kullanımına ait hiç bir çalışma mevcut değildir.Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, endüstride tahribatsız muayene yöntemi olarak malzeme yüzey hasar tespitinde kullanılabilecek, ZnS ile kaplı CdSe Qdotların (CdSe/ZnS) sentezi, teknesyum-99m (99mTc) ile radyoişaretlenmesi ve radyoişaretli ürünlerin önceden test edilmiş hasarlı malzemeler üzerindeki davranışlarının incelenmesidir. İşaretleme çalışmaları neticesinde, 99mTc ile işaretli Qdotların bağlanma verimi %95'in üzerinde belirlenmiştir. Yüzey kusuru bilinen hasarlı malzemeye uygulanan radyoişaretli Qdotların yüzey tutulum oranlarının oldukça yüksek olduğu görülmüştür. Tüm deneysel çalışmalar sonucu, endüstriyel alana hasarlı malzeme tespitinde kullanılabilecek hazırlanımı kolay, yüksek kararlılıkta radyoişaretli Qdotların kazandırılabileceği düşünülmektedir.Anahtar sözcükler: Kuantum Dot (Qdot), 99mTc, CdSe/ZnS, Tahribatsız Muayene. New developments in nanotechnology, particularly in industry, quantum dots (Qdots) is manifested by the use. Nanotechnology is used in industry, especially with the combination of non-destructive test techniques, suggests that industrial area will gain different perspectives. Qdots, the molecules are nanometer-size, having optical and electronic properties of semiconductor nano-crystals. However, in the industrial area to use as a method of nondestructive testing with radiolabelled Qdots studies are not available.In this context the purpose of this study is, to develop a method for nondestructive testing of materials and determination of surface damage with ZnS coated CdSe Qdots (CdSe / ZnS) was synthesized, radiolabelled with technetium-99m (99mTc) and this radiolabeled Qdots are used to investigate the behavior of pre-tested surface damaged materials. Result of radiolabeling studies was found over %95 efficiency. Result of this application, the surface absorption of Qdots is very high on damaged surface. All experimental studies have shown that, easy preparation and high stability Qdots can be used in the determination of radiolabeled industrial area of damaged material. All experimental studies have shown that, high stability radiolabeled Qdots, can be used to detection of surface damaged material.Keywords: Quantum Dots (Qdots), 99mTc, CdSe/ZnS, Nondestructive Test 58

Doğal antioksidan içeriği zengin olduğu bilinen sebze ve meyveler günümüzde yoğunlukla tüketilmekte ve geleneksel kullanımı gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Günümüzde içerdiği fenolik bileşiklerden dolayı yüksek antioksidan özellik gösteren meyvelerden biri de zeytindir. Zeytin, zeytin yaprağı ve zeytinyağında bulunan ana fenolik bileşik ise hidroksitirosol (HT)'dür. Son yıllarda, bitkilerden doğal antioksidan maddelerin üretilmesi ve saflaştırılarak hastalıkların teşhis ve tedavisinde kullanılma potansiyellerinin araştırılmasında ciddi oranda artış mevcuttur. Bu amaçla bu tez çalışmasında; HT yönünden zengin olduğu bilinen zeytin yaprağı ekstrakte edilerek HT bileşeni izole edilmiş ve iodojen yöntemi kullanılarak 131I radyonüklidi ile işaretlenmiştir. 131I ile işaretli HT (131I-HT) bileşiğinin biyoaffinitesini değerlendirmek üzere; sağlıklı erkek ve dişi sıçanlar üzerinde biyodağılım ve farklı hücre hatları (Hutu-80, Caco-2, PC-3, MCF-7) üzerinde hücre kültürü çalışmaları yapılmıştır. Yapılan deneysel çalışmalarda, HT'nin 131I ile % 95.62±4.36 (n=8) verimle radyoişaretlendiği görülmüş ve radyoişaretli bileşiğin in vivo çalışmalarda mesane, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak, meme ve prostatta tutulum gösterdiği; in vitro çalışmalarda ise çalışılan hücre hatlarında dikkate değer bağlanma etkinliği gösterdiği gözlenmiştir. Gerçekleştirilen bu tez çalışmasının, bitkisel ürün ekstraktlarının görüntüleme ve tedaviye yönelik yeni ajanlar olarak geliştirilmesi yönünde yapılan çalışmalara katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Bu çalışmada Fe (II) ve Fe (III) katyonlarından oluşturulan manyetitin doğal aminoasitler olan L-alanin ve L-sistein ile ayrı ayrı kaplanarak sentezlenmesi sağlanmıştır. L-alanin ve L-sistein kaplı manyetik nanoparçacıkların yapı ve büyüklük tayinleri Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ile belirlenmiştir.Radyoişaretleme çalışması [99mTc(CO)3]+ koru ile gerçekleştirilmiştir. Oluşturulan [99mTc(CO)3]+ korunun kalite kontrolü ince Tabaka Radyokromatografisi (TLRC) ile yapılmış ve sonucunda korun serum fizyolojikteki veriminin % 99.72 olduğu saptanmıştır. Yapılan serum stabilite çalışmalarında L-alanin ve L-sistein kaplı radyoişaretli manyetik nanoparçacıkların kararlılıklarını 4 saat boyunca sürdürdükleri gözlenmiştir. Hem L-alanin hem de L-sistein kaplı radyoişaretli manyetik nanoparçacık radyofarmasötik potansiyelleri Wistar Albino sıçanlar üzerinde ayrı ayrı yapılan biyodağılım çalışmaları ile belirlenmiştir. Bu çalışmada edinilen bilgiler aminoasit kaplı radyoişaretli manyetik nanoparçacık gelişimine ve sağlık uygulamalarında görüntüleme radyofarmasötiği olarak kullanımlarına katkısı olacağını göstermektedir.