Search

Bu çalışmada, geçmişten günümüze önemli bir yerleşim birimi olanKöyceğiz'in, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerini de içine alan kısa birdeğerlendirmesi, idari ve nüfus yapısı ve geçen zaman içinde sözünü ettiğimizyapıdaki değişiklikler, ekonomik, sosyal, siyasal hayatı ile eğitim ve kültüralanındaki gelişmeleri ortaya konmuştur.Çalışmamız süresince özellikle 1923-1960 yılları arası Muğla yerel basınıbaşta olmak üzere, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Genel Kurmay Askeri Tarih veStratejik Etüt Başkanlığı (ATASE) Arşivi, Ankara Milli Kütüphane, Köyceğiz'dekibazı kamu kurum ve kuruluşlarının arşivleri ile adı geçen döneme tanıklık yapmışkişilerden yararlanılmaya çalışılmıştır.Bu çalışma Giriş Bölümü dışında dört bölümden oluşmaktadır. BunlardanGiriş Bölümü'nde; Köyceğiz'in ilk çağdan Türk hakimiyetine; Menteşe Beyliği,Osmanlı Devleti Dönemi ve Milli Mücadele Dönemi Köyceğiz'i hakkında genelbilgiler verilmiştir. Birinci Bölüm'de; Osmanlı Devleti'nin son dönemi veCumhuriyet Dönemi'nde Köyceğiz'in idari yapısı ile nüfus özellikleri incelenmiştir.İkinci Bölüm'de; Köyceğiz'in sosyal hayatı ile siyasal hayatı ele alınmıştır. ÜçüncüBölüm'de ise; Osmanlı Devleti'nin son döneminde ve 1923-1960 yılları arasındaKöyceğiz'deki eğitim ve kültür hayatı ortaya konulmuştur. Dördüncü ve sonbölümde ise; Köyceğiz'in ekonomik yapısı ve bu yapıya paralel kurum ve kuruluşlaranlatılmıştır. In this study; including the latest periods of the Ottoman Empire, a briefevaluation of Köyceğiz, which has been a significant settlement unit from the earlyages to the present is made; administration and population structure of Köyceğiz andtehe changes within this structure; economic, social and policital life and thedevelopments in the fields of education and culture in Köyceğiz are handled.Throughout our study we have tried to make use of Köyceğiz Local Pres,especially between 1923 and 1960, Prime Ministery Republican Archive, Consul-general Military History and Strategic Research Chairmanship Archive, AnkaraNational Library, the Archive of some state offices in Köyceğiz and peoplewitnessing the period mentioned.This study consists of four sections, apart from the Introduction Part. In theIntroduction Part, some general Information has been given about Köyceğiz from thefirst erat o Turkish domination, Menteşe Goverment, the Otoman Empire period andNational Fight period. In the First Part; the last period of the Otoman Empire and theadministrative structure and population characteristics of Köyceğiz in republic periodhave been studied. In the Second Part; the social life and the policital life ofKöyceğiz have been mentioned. In the Third Part; educational and cultural life inKöyceğiz during the last period of the Otoman Empire and years betwenn 1923 and1960 has been shown. In the Fourth and last part, the economical structure ofKöyceğiz and the state offices paralel with this structure have been described. 259

SU ORTAMINDA ORGANİK KİMYASALLARIN DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ VE REAKSİYONLARININ İNCELENMESİ ÖZET Bu çalışmanın konusu, alıcı ortamlarda organik maddelerin uğradıkları reaksiyonlar ve bir yıl boyunca mevsimsel değişiklikleri de yansıtacak biçimde davranışlarını kavramsal ve deneysel olarak saptamak amacını taşımaktadır. Bu amaca yönelik olarak seçilen pilot bölge Köyceğiz - Dalyan Lagün Havzasıdır. Yöredeki yaklaşık 32500 dekarlık tan m alanında kullanılan pestisitlerden seçilen 6 tanesinin 4 mevsim boyunca alıcı ortamdaki variıklan deneysel olarak saptanıp, literatür destekli alıcı ortam reaksiyonları incelenmiştir. Bu bölgede, endüstri faaliyetleri bulunmamaktadır; su ortamında bulunabilecek organik kimyasallar, tarımsal kökenli olduğundan burada sadece tan m ilacı - pestisitler - incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda genel olarak çalışma, literatür araştırması ve pilot bölge üzerinde yapılan tatbikatı anlatan 2 bölüm olarak hazırlanmıştır. Yayıl ı kirletici kaynaklar arasında tanm alanlarında kullanılan pestisitler büyük önem taşımaktadır. Çok az miktarda uygulanmalarında bile tüm canlılar üzerinde toksik ve kanserojenik etkisi olan bu mikrokirleticilerin araziye tatbiki çok dikkat ve özen gerektirir. Özellikle yanlış zamanlarda ve yanlış dozlardaki uygulamalarda su kaynaklarında olumsuz etkileri görülmektedir. Pestisitler doğrudan toprak yüzeyine ve içine uygulanır. Bitki yüzeyine atılan ilacın önemli bir kısmı toprağa düşer. Bu ilaçlar; toprak tipi, çözünebilirlik, kalıcılık ve iklim koşullarına bağlı olarak toprak içinde zamanla hareket edebilirler. Pestisitler toprakta iki yolla dağılmaktadırlar; çözünerek ve drenaj sulanna kanşarak sürüklenme yoluyla veya mikroorganizmaların biyokimyasal aktiviteleri sonucu hidroliz ve oksidasyonla bozulup, çözünebilir bileşikler oluşturarak karbon gazı ve amonyağını çıkartıp, basit bir mineral yapıya dönüştürmek suretiyle gerçekleşir. Pestisitlerin topraktaki kalıntıları süzülerek yer altı sulanna, yüzeysel akışla veya hava yoluyla yüzey sularına karışabilirler. Su ortamına karıştıktan sonra adsorpsiyon, volatilizasyon, hidroliz, oksidasyon, fotoliz ve biodegradasyona uğrayarak konsantrasyonları azalır veya dip sedimentinde birikirler. Su havzalannda pestisit kullanımından kaynaklanabilecek toksik etkilerin olumsuzluklarını azaltmak için daha az zararlı pestisit kullanımı tercih edilmeli, mümkünse suda daha çabuk bozunan, diğer bir deyişle kalıcı olmayan ilaçlar seçilmelidir. Türkiye, Avrupa'da en fazla tanm alanına sahip olmasına rağmen, en az pestisit kullanımı olan bir ülkedir. Ancak, ülkenin karşı karşıya olduğu sorun, bilinçsiz ilaç uygulaması ile su havzalarında görülen olumsuz etkileridir. Pilot bölge olarak seçilen Köyceğiz - Dalyan Lagünü drenaj alanında yürütülmeye başlanan çalışmada, bu havzadaki tanm alanlarında polikültür ürün yetiştirilmekte ve özellikle Akdeniz iklim kuşağındaki tipik ürünler narenciye, pamuk, buğday ve mısır işlenmektedir. viiPestisitlerin yoğun kullanımı (12 kg-lt /ha) dolayısıyla su ortamındaki etkilerinin en yüksek görüleceği bölgedir. Pestisit kullanımında Türkiye ortalaması 1.25 kg - İt /ha ve istanbul ortalaması 3.5 kg - İt /ha 'dır. Yaklaşık 42 çeşit pestisitin kullanıldığı bu havzada tarıma dayalı incelenen alan yaklaşık 32500 dekardır. Pestisitlerin su ortamındaki dönemsel davranışlarının incelenmesi konusunda geliştirilen kavramsal yaklaşımın uygulanması için 6 adet pestisit seçilmiştir. (Dichlorvos, Diazinon, Deltamethrin, Endosulfan, Metalaxyl ve Methidathion). Ayrıca, GC uygulaması ile drenaj havzası içindeki iki göl (Alagöl, Sülüngür gölü) ve Köyceğiz/Dalyan lagünü boyunca tesbit edilen 16 istasyondan Nisan (1999), Ağustos (1999), Kasım (1999), Mart (2000) aylarında alınan su numunelerinde pestisit ölçümleri yapılmış ve sonuçlar kavramsal yaklaşımla karşılaştınlıp, değerlendirilmiştir. Deney sonuçlarında incelemeye tabi tutulan, 6 pestisitten sadece 4 tanesine rastlanmıştır. Sonuçlar Su Ürünleri Yönetmeliği ile karşılaştınlmış, bu yönetmelikte limit değerleri verilen 3 pestisitten endosulfan ve diazinonun limit değerleri çok aşmadığı, ancak dichlorvosun önemli miktarlarda (100 katına kadar) limiti aştığı belirlenmiştir. vm FATE AND REACTIONS OF ORGANIC CHEMICALS IN AQUATIC ENVIRONMENT SUMMARY The scope of this study includes, determination of the reactions that organic chemicals undergo on the receiving media during a year with seasonal variations, establishment of conceptual approaches developed on this subject and investigation of their existence in water environments by residue experiments. Within this scope of the study, the agricultural land which covers 32500 ha in the catchment area of Köyceğiz - Dalyan Lagoon joining the Mediterranean Sea is selected as the pilot region. Seasonal appearance of the 6 of the pesticides used in this area is determined experimentally and reactions in receiving media is reviewed based on recent literature. No industrial activities take place in the area of concern; therefore the organic chemicals that are probably found in aquatic environment originate from agricultural activities-sourced pesticides. In the framework of this objective, the study is prepared generally in two sections namely, the literature survey and the case study. Pesticides used in agricultural land are among the significant diffuse sources of pollutants. The micropollutants have toxic and even cancerogenic effect on all living organisms, thus their application needs care and caution. Especially application at wrongly determined times and dosages cause negative effect on water resources. Most of the pesticides applied to crop drop on soil. They have characteristics like mobility on soil depending on soil type, water solubility, persistence and climatic conditions. They either leach through soil media or be dragged through surface run off where they usually reach water environment during which various chemical, physical and biological reactions occur. Once reached to aquatic environment, their concentration decrease by reactions such as adsorption, volatilisation, hydrolysis, oxidation, photolysis, biodegradation and accumulation in bottom sediments. In order to reduce the negative impacts of toxicological effects of pesticides in water catchment areas less toxic pesticides must be chosen, if possible rapidly degraded in other words non-persistent pesticides must be preferred. Even Turkey houses the largest agricultural land in Europe, the pesticide consumption is quite low compared to European countries. Still the impact of pesticides are observed in water environment due to their unconscious use. The area consumes the highest amount of pesticides in Turkey (12 kg-lt/ha). The average pesticide consumption in Turkey and in Istanbul are 1.25 kg - It /ha, 3.5 kg - It /ha respectively. Polyculture agriculture is practiced in the region ant the typical Mediterranean crops produced are cotton, wheat, corn, sesame and citrus fruits. The region has an agricultural area of approximately 32500 decares where approximately 42 pesticides are being used in the region. IXWithin the context of the study, 6 of the pesticides were selected to evaluate conceptually the seasonal behaviour of pesticides in the aquatic environment (deltamethrin, diazinon, dichlorvos, endosulfan, methidathion, metalaxyl). In addition, the experimental analyses on the major pesticides will be conducted on water samples collected from the predetermined 16 stations (April 1999, August 1999, November 1999, March 2000) along the lagoon channel and the two lakes (Alagöl, Sülüngür) and the results were evaluated. As a result of the experiments, out of the 6 pesticides, 4 of them appeared in the water analysis. The results have been compared the current Turkish Water Products Regulation, and seen that the levels of endosulfan and diazinon are not to higher than the limit values; but the level of dichlorvos is much higher than the limit value (approximately 100 times) stated in the regulation.. 128

Yirmibirinci yüzyıla adım atmış dünyamızda, uzaktan algılama bilimi çevre ve doğal kaynaklar hakkında hızlı, ekonomik ve doğruluklu çözümler sağlayan bir bilim dalıdır. Uzaktan algılama, cisimlerle herhangi bir temasta bulunmaksızın, cisimler hakkında bilgi toplama bilimidir. Dünyada sadece Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'nde ve Kuzey Amerika'da bulunan ve gerçek bir dünya mirası olan Sığla ormanları, yapılaşmanın yarattığı ekolojik sorunlar neticesinde gün geçtikçe azalmaya başlamaktadır. Bu çalışmada 3 farklı tarihte alınan uydu görüntü verileri ve dijital görüntü işleme teknikleri ile Köyceğiz bölgesindeki Sığla ormanlanndaki değişim izlenmiş ve irdelenmiştir. Birinci bölümde uzaktan algılama büimine kısa bir giriş yapıldıktan sonra, çalışmanın genel amacı hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde elektromanyetik spektrum, atmosferik etkileşim ve cisimlerin spektral özellikleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde, uydu sistemleri, LANDSAT ve SPOT uyduları, bunların taşıdıkları algılama sistemleri ve birbirleriyle farkları ele alınmıştır. Dördüncü bölümde dijital veri işleme ve yöntemleri, çok spektrumlu görüntü zenginleştirme, geometrik düzeltme ve sınıflandırma alt başlıklarında anlatılmıştır. Beşinci bölümde, Coğrafi Bilgi Sisteminin (CBS) tanımı, bileşenleri, veri kaynakları, veri yapıları ve uygulama alanları anlatılmış ve Orman Bilgi Sistemi hakkında bilgi verilmiştir. Altıncı bölüm, uygulama bölümüdür. Uluslararası Akdeniz Projesi çerçevesinde elde edilen Köyceğiz bölgesinin 1984, 1991 ve 1996 yıllarına ait orijinal LANDSAT uydu görüntülerinden gerekli çalışma alam kesilerek, her bir görüntü için öncelikle uygun filtreleme ve bitki örtüsü indeksi görüntüleri ile bölgedeki bitki örtüsü görsel olarak analiz edilmiştir. Daha sonra sınıflandırma işlemi uygulanarak bölgedeki arazi örtüsü incelenmiş ve smıflandınlmış görüntüler düşeye çevrilerek sığla orman alanlarına ait alansal değerler bulunmuştur. Ayrıca aynı bölgenin 1988 tarihli 3 hava fotoğrafı ve 1996 yılına ait mevcut düşeye çevrilmiş SPOT-P görüntüsü kullanılarak mozaik yapılmış ve sığla orrnanlarının sınırı sayısallaştırılarak alansal değeri hesaplanmıştır. Sınıflandırılmış uydu görüntülerinden bulunan alansal değerler ile bölgedeki sığla ormanlarının durumu izlenmiş ve zamansal olarak değişimi irdelenmiştir. Daha sonra vıııeldeki tüm raster ve vektör verileri oluşturulan Orman Bilgi Sistemine aktarılarak bölge belediyesince yapılan arazi kullanımı haritasındaki orman sınırları ile karşılaştırılmıştır. Sonuç bölümünde, uygulama bölümündeki sonuçlar değerlendirilmiştir. Sonuçlar gözönüne alınarak sığla orman alanlarında yıllara göre bir azalma tespit edilmiş ve Muğla belediyesince hazırlanan arazi kullanımı haritasının genelleştirilmiş olması nedeniyle tam bir uyum tespit edilememiştir. Bu sonuçlar, ormanların gözlenmesi, planlanması ve etkili kaynak yönetimi için uzaktan algılama gibi yeni teknolojiler kullanılarak Orman Bilgi Sisteminin gerekliliğini ortaya koymuştur. At the beginning of 21st century, remote sensing is a science which provides fast, economic, and accurate solutions on surroundings and earth resources. Remote sensing may be defined as the collection of information about an object without being in physical contact with the object. Liquidamber forest areas, which are present at only Mediterranean region of Turkey and North America, are decreasing day by day because of the ecological problems. In this thesis, the change of the liquidamber forest areas in Köyceğiz was analysed by using multitemporal three image data taken at different dates and digital image processing techniques. In the first part, after a short introduction into the remote sensing, the related information regarding the general target of the study has been givea In the second part, related information about the electromagnetic spectrum, the atmospheric effectance and the spectral characteristics of the objects have been explained. In the third part, the satellite systems, LANDSAT and SPOT satellites, their sensing systems and the differences of each other have been explained. In the fourth part, the digital image processing and its methods have been explained under the subtitles as multispectral image manipulation, geometric correction and classification. In the fifth part, the information regarding the Geographic Information System (GIS) has been given. The definition of the Geographic Information System, its competent, its advantages and the database management system have been explained and information about Forest Information System have been givea The sixth part is the application part of this thesis. As a first step, the study area was subsetted from the multi-temporal LANDSAT-TM data set which were available in frame of International Mediterranean Project. For each of the data used, main image processing techniques ie., image enhancement (rationing, contrast enhancement, filtering), classification and rectification procedures, were applied. The areal extent of the liquidamber forest areas were calculated from the land-use thematic map obtained in the classification step. Three aerial photograps were also taken into consideration and formed as mosaic by registering to each other. The boundary of the liquidamber forest areas were delineated as polygons and the areal extent was calculated. All raster andvector data set were used as an input to the Forest Information System established. The land-use maps preapared by Municipality of Muğla was overlayed on the satellite thematic maps and analysed. The final evaluation of this application part has been given in the last part of this thesis. From the results, it was concluded that there is a decrease in the areal extents of the liquidamber forest areas by year and the forest areas in the land-use maps prepared by Municipality of Muğla was not matched completely with the results obtained from this study because of its generalization. This results also show the requirement of the Forest Information System to monitor, assess and report on the long-term status, changes and trends in forest ecosystem health based on the new technologies such as remote sensing. 85

ÖZET Bu çalışmanın amacı, seçilen drenaj alanında, kara kökenli kirletici kaynakların tespiti, noktasal ve yayıh kaynaklardan Lagün kanalına gelebilecek besi maddesinin (nutrient) hareketinin incelenmesi ve miktarının belirlenmesidir. Drenaj alanına ait arazi kullanım haritasının çıkarılması sonucu, bölgede ağırlıklı olarak orman alam ve tarım alam bulunduğu, endüstrinin olmadığı, yerleşim alam olarak köylerin bulunduğu görülmüştür. Bu sebeple, bölgede bulunan tarım alanlarındaki gübre uygulamasıyla oluşacak azot ve fosfor yükünün belirlenmesi ve alıcı ortam olan kanala ulaşması olası yükün hesaplanması yoluna gidilmiştir. Uygulanan azot ve fosforun alıcı ortama taşınması sırasında oluşacak reaksiyonların belirlenmesi için öncelikle literatür araştırması yapılmıştır. Olabilecek reaksiyonlar belirlenmiştir. Bu reaksiyonlar için; giren miktar, çıkan miktara eşit kabul edilerek kütle dengesi oluşturulmuştur. Gerekli verilerin bir kısmı bölgedeki Tarım İlçe Müdürlüğü'nden, bir kısmı da Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü'nden alınmıştır. Bölüm l'de, yayılı kirletici kaynakların incelenmesinin sebebi açıklanmıştır ve bu çalışmada izlenen adımlar sıralanmıştır. Bölüm 2'de, Lagün Havzasının tanıtımı yapılmıştır ve hesaplamalar için gerekli havza özellikleri anlatılmıştır. Proje alam Türkiye'nin güneybatısındadır ve turizm açısından büyük önemi vardır. Hesaplamalar için bölgenin topografik, hidrolojik, hidrojeolojik, iklim ve sosyodemografik yapısı incelenmiştir. 1/25000 ve 1/100000 ölçekli haritalardan faydalanılarak, Lagün havzası ve alt havzaları belirlenmiştir. Mevcut arazi kullanımı ortaya çıkarılmış ve alt havzalara göre arazi kullanımı dağılımı gösterilmiştir. Harita üzerinde yapılan bu çalışma bilgisayar ortamına geçirilmiş ve alanlar hesaplanmıştır. Bölüm 3'te, havza içinde bulunan tarım alanlarında kullanılan gübrelerin daha iyi analiz edilebilmesi için, genel olarak gübrelerin çeşitleri ve nitelikleri incelenmiştir. Bölüm 4'te, Lagün havzasında kullanılan gübre çeşitleri, miktarları ve hangi alanlarda uygulandığı ve bölgede yetişen ürünler belirlenmiştir. Bu ürünlerin besi maddesi ihtiyacı bulunmuştur. Toprakta reaksiyona girebilecek miktar, uygulanan besi maddesi miktarından bitkinin kullandığı besi maddesi miktarı çıkarılarak bulunmuştur. Bölüm 5'te, uygulanan gübredeki besi maddesinden bitki kullandıktan sonra toprak üzerinde kalan kısmın girebileceği reaksiyonlar incelenmiştir. Toprak özelliğine göre reaksiyonlarda meydana gelebilecek değişimler de anlatılmıştır. Bölüm 6'da, Lagün kanalına, yayılı kirletici kaynaktan gelebilecek besi maddesi (azot ve fosfor) yükü ve noktasal kirletici kaynaktan gelebilecek besi maddesi yükü (azot ve fosfor) yükü bulunmuştur. Öncelikle hangi kaynakların etkisi olabileceği belirlenmiştir. vınBu kaynakların her birinden gelebilecek yük belli yaklaşımlarla bulunmuştur. Aylık olarak yükler gösterildikten sonra, havzadaki kullanım alanlarına göre de aylık dağılıma bakılmıştır. Drenaj alanında alıcı ortam olan kanalda, Alagöl ve Sülüngür Gölü'nde, belirlenen istasyonlardan Nisan 1999 ve Ağustos 1999'da alman iki set numune, toplam azot (TN) ve toplam fosfor (TP) bazında analiz edilmiştir. Yapılan deneylerin sonuçlan, bölge için hesaplanan yüklerle karşılaştırılmıştır. Bölüm 7'de, bu çalışmadan elde edilen sonuçlar değerlendirilerek, bölgede yapılacak ileriye dönük çalışmalara ilişkin önerilerde bulunulmuştur. Havzadaki tarım alanlarında kullanılan gübrenin, büyük bir besi maddesi yükü getirmediği ve bölgede bilinçli bir gübreleme yapıldığı sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte bölgede kullanılan gübrelerin gerçek etkisini belirleyebilmek için daha fazla araştırma ve deney gerekmektedir. ıx INVESTIGATION OF NUTRIENT BEHAVIOUR IN LAND-BASED SOURCES OF POLLUTANTS SUMMARY The aim of this study is to find land-based sources of pollutants and the quantity and the pathways of nutrients which could be transported to the Lagoon environment and to its channel originating both from point sources and nonpoint sources. The quantity and transportation pathways of nutrients are determined according to the land use of the catchment area. Land use map of the catchment area is formed and it is seen that forests and agricultural land share the highest distribution percentages in the catchment area. Also there is no industry in the catchment area and villages are the settlement area. That's why, nitrogen and phosphorus loads which might come to the water environment from the fertilizer application on the agricultural land is calculated. The reactions that could be effective are found from the literature survey. Mass balance equations are used, input is assumed to be equal to output and calculations are done, accordingly. Information needed is taken from Tarım İlçe Müdürlüğü in the study area and from Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. In Chapter 1, the aim of studying diffuse pollution is explained and steps followed for the study are defined. Chapter 2 includes the description of the Lagoon catchment area and the characteristics of the basin that are necessary for the calculations. The project area is located in the southwest of Turkey and is of great importance for promotion of touristic activities. For the calculations, topographical, hydrological, hydrogeological status of the catchment area are defined. By using maps scaled 1/25000 and 1/100000, Lagoon Catchment area basin and subbasins are found. Land use of the area is formed and distribution of the land use according to subbasins is also formed. After this study on maps, the catchment area and subbasins are carried to PC and the area needed is calculated by PC. In Chapter 3, for evaluating the fertilizer consumption better, types and characteristics of fertilizers used in the catchment area are defined. In Chapter 4, fertilizers' type, quantity and the agricultural area where fertilizers are used are defined. Crops grown in the catchment area are determined. After this, the amount of nutrients taken by plants is found. Nutrients amount which is considered to be removed by reactions occuring in soil is calculated by subtracting the crop uptake from applied fertilizers' nutrient content. In Chapter 5, the reactions needed for calculating the nutrient reached to waterbody is defined. The variations in the reactions according to soil characteristics are also defined.In Chapter 6, the load which is estimated to be reaching to the waterbody is calculated. First of all, sources which will effect the load are found. The load of each of these sources that might lead to the waterbody is assumed according to some assumptions. The load is calculated on a monthly distribution trend and after that the land use is taken into consideration and the load is calculated according to land use of the catchment area. The experiments conducted by using the pair of water samples (upper and lower layers) taken from 16 stations along the channel and the two lakes in April 1999 and August 1999 are evaluated. The evaluations are done by comparing the experiments' results with the calculated loads. In Chapter 7, the results found in this study are evaluated and recommendations for the future studies are stated. Consequently, the fertilizer use in the agricultural area of the basin is not seen as a source of high nutrient load. The farmers of the basin are applying the fertilizers quite consciously. However, finding the real impact of fertilizers' needs some more researches and experiment results. XI 136

KÖYCEĞİZ KALKAN KIYI BÖLGESİ VE YAKIN ÇEVRESİNDE DOĞAL ORTAM-INSAN İLİŞKİLERİ ÖZET Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresi Türkiye'nin güneybatı köşesinde yer alır. Bu saha, turfanda sebzecilik açısından gösterdiği gelişmeler, turizm faaliyetleri ve Caretta caretta türü deniz kaplumbağaları ile son yıllarda adından sıkça söz ettirmektedir. Ayrıca Ege Bölgesi'ndekine benzer topoğrafik yapısı (horst-graben sistemi), iklim ve bitki örtüsünün gösterdiği özellikler, kıyı ovaları üzerindeki yüksek nüfus artışı ve yoğunjuğu nedeniyle dikkat çekicidir. Bu nedenlerle araştırmaya konu olarak seçilmiştir. Çalışmada doğal ortamın insan ve ekonomik etkinlikleri üzerindeki önemi belirtilmeye çalışılmıştır. Amaca ulaşmak için, sabit ve değişken parametreler yoluyla sahadaki doğal, beşeri ve ekonomik ortam özellikleri ve karşılıklı etkileşimi değerlendirilmiştir. Ayrıca sahada belirginleşen üst düzey etki faktörleri, varsayımlar çerçevesinde sorgulanmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise doğal, beşeri ve ekonomik ortamın potansiyeli, sorunları ve çözüm önerileri ayrıntılı şekilde ortaya konulmuştur. Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresinde ana materyal özellikleri tarım, ormancılık ve madencilik faaliyetlerini etkiler. Alüvyal kıyı ovaları ile çevrelerindeki dağlar arasındaki yükselti farkı (topoğrafik diskordans) dikkat çekicidir. Ayrıca yörenin deprem riski oldukça yüksektir. Yörede insan faaliyetlerini etkileyen ve şekillendiren en önemli morfolojik unsur yükseltidir. Diğer yandan kıyı yapısı ve özellikleri, iklim koşulları ile beraber turizm faaliyetlerini şekillendirir. Karstik sahalarda yüzey drenajının yer altına geçmesi nedeniyle su problemi mevcuttur. Kanyon vadiler ise turizm çekiciliğini arttırır. Çalışma alanında kışları ılık ve yağışlı-serin, yazları oldukça sıcak ve kurak geçen, tipik Akdeniz iklim koşulları egemendir. Kıyı ovalarında, kış mevsiminde don olayı, yazın ise yüksek sıcaklık ve kuraklık, tarım faaliyetlerindeki en önemli klimatik sorunlardır. Doğal vejetasyon itibariyle 1000/1200 m'ye kadar kızılcam, 800/900 m'den 1900 m'ye kadar karaçam ve sedir ormanları yer alır. Ülkemizdeki önemli bir relik ve endemik tür olan sığla ormanları da Köyceğiz Gölü çevresinde geniş yayılış gösterir. Diğer yandan kızılcam ormanlarının tahrip edildiği yerlerde, maki ve garig türleri ortamı işgal eder. Karstik sahalarda yer alan kırmızımsı Akdeniz ve kırmızımsı-kahverengi Akdeniz topraklarının tarımsal değeri düşüktür. Alüvyal, Kolüvyal topraklar ve rendzinalar ile flişler üzerindeki kumlu-killi-milli topraklar ise tarımsal faaliyetlere elverişlidir. Yörede akarsu, göl, yeraltı suyu ve termal kaynaklardan ibaret zengin su potansiyeli mevcuttur. Ancak bu potansiyelden yeterince yararlanılamamaktadır. Diğer bir hidrografik unsur olan denizlerden ise turizm ve balıkçılık amacıyla istifade edilir. Çalışma alanında nüfusun % 36,9'u şehir, % 63,1'i kır nüfusundan ibarettir. Dağlık sahalardaki nüfus oranı % 11,5 iken, ovalık sahalarda bu oran % 88,5'e yükselir. Ayrıcanüfusun % 86,6'sı 0-250 m., tamamı ise 0-1000 m. arasındaki yükselti kademesinde yer alır. Fethiye, Köyceğiz, Ortaca ve Dalaman dışındaki yerleşim birimleri kırsal yerleşmedir. Nüfusu azalan yerleşim birimleri çoğunlukla dağlık alanlarda yer alır. Diğer yandan Dalyan, Göcek, Kalkan gibi kıyı yerleşmelerinin nüfusu turizm mevsiminde birkaç katına çıkar. Yöredeki hakim ekonomik etkinlik tarımdır, iklim ve toprak özellikleri tarımsal faaliyetlerin süresini ve üretilen ürün çeşidini belirler. Kıyı ovalarında seracılık hızlı gelişim göstermiş ve bu sayede tarım faaliyetleri tüm yıla yayılmıştır. Hayvancılık faaliyetleri içinde küçükbaş hayvancılık (kıl keçisi ve koyun) ve arıcılık önemli yer tutar. Alabalık üretim faaliyetleri ise uygun alanlarda gelişme sürecine girmiştir. Dağlık sahalarda ormancılık faaliyetleri yaygındır. Madencilik faaliyetleri eski önemini yitirmiştir. Yörede sanayi gelişmemiştir. Ticaret ise daha çok yerel özellikler gösterir. Yöredeki en yaygın ulaşım yolu kara yoludur. Dalaman Havalimanı yöre turizmine büyük katkı sağlar. Yaylacılık faaliyeti geleneksel yapısını korumakla birlikte son yıllarda turizm amaçlı bir faaliyet olma yoluna girmiştir. Turizm, kıyı kesimindeki en önemli insan faaliyetlerinden biridir. Zengin doğal ve kültürel çekiciliklere karşın, deniz-güneş-kum unsurlarına bağlı olarak şekillenmiş olan turizm faaliyetleri iç kısımlara yayılmamıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde sahada belirginleşen üst düzey etki faktörleri çerçevesinde doğal ortam-insan ilişkileri sorgulanmıştır. Bunun sonucunda şu sonuçlara ulaşılmıştır, iklim, insan faaliyetleri ve doğal ortam üzerindeki en belirleyici doğal faktördür. Yükselti ve anamateryal özelliklerine göre tarım faaliyetleri şekillenmiştir. Ayrıca yükseltiye bağlı olarak nüfus miktarı ve yerleşme sayısı azalır ve ekonomik etkinlikler farklılaşır. Yaz mevsimindeki yüksek sıcaklık ve nispi nem turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Kıyı çizgisindeki değişmeler geçmişte Caunos, Patara ve Pisilis limanlarını kullanılamaz hale getirmiştir. Bu durum, gelecekte de potansiyel bir tehlikedir. Yörede topo-bio-klimatik açıdan dikey yönde alt, üst ve en üst zon olmak üzere üç farklı doğal ortam vardır. Bu ortamlarda insan faaliyetleri farklılaşır. İklimden kaynaklanan tarımdaki ölü devre kıyı kesiminde seracılık ve turizm, alt zonun üst kesimlerinde hayvancılık, ormancılık ve yaylacılık uğraşılarını ortaya çıkarmıştır. Çalışma alanındaki dağlık kesimlerde yanlış arazi kullanımı oldukça yaygındır. Sonuç olarak, Köyceğiz-Kalkan kıyı bölgesi ve yakın çevresinde nemli, yarınemli ve sıcak Akdeniz iklim koşullarının egemen olduğu, alüvyal ve Kolüvyal toprakların yer aldığı, 0-400 m. arasındaki yükselti basamağı insan faaliyetlerine en uygun sahayı teşkil eder. Yöredeki doğal ortam potansiyelini ayrıntılı olarak ortaya koymak ve buna göre bir kullanıma gitmek için ekosistem çalışmaları yapılmalıdır. Ayrıca kırsal kalkınma projeleri hazırlanmalı ve hazırlanan planlara disiplin getirilmelidir. THE RELATIONS OF NATURAL ENVIRONMENT AND HUMAN IN KÖYCE?İZ - KALKAN COASTAL ZONE AND CLOSE SURROUNDINGS SUMMARY Köyceğiz-Kalkan coastal zone and its close surroundings are located on the south western part of Turkey. This area is mentioned recently from the point of increasing production of early vegetables, tourism activities and Caretta caretta turtles. Besides this area is especially selected considering topografic structure which is similar to horst-graben system in Aegean Region; properties of climate, vegetation, increasing of population and density in coastal plains. The aim of this study is emphasised out the effects of mutually interrelations between natural environment conditions on people and their economical activities. While studying this subject natural, economical and human properties of this area and their mutually interactions are examined from the point of fixed and changeable parameters. At the conclusion part, the natural, economical and human properties of this area and their problems are studied with the solutions of these problems. Agriculture, forestry and mining activities have been affected with the parents material of this area. Topographic discordance is seen between coastal plains and mountainous around them. It has high risk of earthquake events. The most important morphology factor in forming and effecting of human activities is altitude. The coastal structure and its properties together with climate, affect the tourism activities. In karstic area, the water problem is seen because the surface drainage passes underground- Typical Mediterranean climate characterised mildly and rainy winters and arid and hot summer prevails in the lower level of the area. Oromediterranean climate appears on the mountainous areas more than 1000 m altitude. High temperature and aridity in summer, frost in winter are the most important climate problems for human activities. Red pine (Pinus brutia) forests are widespread in 1000/1200 m altitude, cedar (Cedrus Llibani) and black pine (Pinus nigra) are common from 800/500 m to 1 900 m altitude. Turkish red gum, the type of relict and endemic forest tree of Turkey is seen also, around Köyceğiz Lake. Maquis and garique are seen in the area where the red pine forest is destroyed. Reddish Mediterranean soil is seen until 1000 m altitude and after this point reddish- brown Mediterranean soil is seen in karstick area. The physical and chemical properties of such soils are unsuitable for the cultivation activities.Clayey and silty soil, alluvial and colluvial soil are suitable for agriculture. Runnig water, lake, ground water and thermal spring are not used. Tourism and fishing activities are done in seas.36.9 % of population live in city, 68,1% of them live in rural area. Besides 11,5 % of population live in mountainous area while 86,6% of them live in plains and between sea shore and 150 m altitude. All the population live in the area extending between 0 m and 1000 m altitude. Location places are rural settlement expect Fethiye, Köyceğiz, Ortaca and Dalaman. The population of Dalyan, Göcek and Kalkan is increasing in tourism season. The main economical actiyity is agricultural sector. Climate and soil properties determine the time of producing vegetables and kinds of productions. Early vegetable is improving fast in coastal plains. Thus the harvesting time last during the year. Goat, sheep and beekeeping take most important place in animal husbandry activities. The number of salmon trout farms are increasing. Forestry is one of the most important human activities in mountainous area. Mining sector is losing its importance.Industry hasn't developed. Trade has local characteristic speciality. The most important communication way is highway. There is an airport in Dalaman it helps to develop tourism activities. Summer camping keeps its traditional structure. At the same time its popular in tourism. Tourism is one of the most important human activities in coastal zone. Although there are natural beauty and cultural aspects; sun, sea and sand mostly effect tourism activities. In the 3 rd section, natural environment and human relations are examined thinking top level factors which come out in the area. Climate is the most leading factor on human activities and natural environment. Agriculture activities are mostly depend on by altitude and parent material. The populations and the number of settlements decrease, economical activities differentiate depending on altitude. It's common to use land wrongly in mountainous zone. High temperature and relative humidity effect negative the tourism activities in summer. Shoreline changes effect old harbour cities; Caunos, Patara and Pisilis in the past, it'll be also the problem in the future. There are three different zone from the point of topo-bio-climatic point. They are bottom, top and upper zone. Human activities differentiate in these zone. Tourism and early vegetables in coastal zone; forestry, summer camping and stockbreeding in high part of bottom zone are fulfilled when there is no agricultural activity because of unsuitable climate. The altitude which spreads between 0-400 m is the most suitable zone for human activities. In the last section ecosystem works are proposed to put out natural environment potentials and to use them according to these datum's. g 398

ÖZET KÖYCEĞİZ DALYANI'NDA KEFALLERİN (Liza aurata RISSO, 1810 ve Mugil cephalus LINNAEUS. 1758) BÜYÜME ORAN VE İLİŞKİLERİ Bu çalışmada, Mart 1994-Şubat 1995 tarihleri arasındaki dönemde Köyceğiz Dalyanı'nda yaşayan Liza aurata (RISSO, 1810) ve Mugil cephalus (LINNAEUS, 1758) türlerinin eşey oranlan, yaş kompozisyonları, yaş-boy, yaş-ağırlık, boy-ağırlık ilişkisi ve kondisyon faktörü gibi büyüme oran ve ilişkileri saptanmıştır. Bu çalışmada yaş gruplarına göre ortalama total boy ve ağırlıklara bakılarak dişi bireylerin erkek bireylere nazaran boy ve ağırlıkça daha iyi büyüdükleri tesbit edilmiştir. Ayrıca boy-ağırlık arasındaki ilişkiyi gösteren katsayının (r) l'e yakın çıkması boy-ağırlık arasında iyi bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Yine kondisyon faktörü değerlerinin l'e yakın çıkması ortam ile Liza aurata (RISSO, 1810) ve Mugil cephalus (LINNAEUS, 1758) bireyleri arasında yeterli diyebileceğimiz bir beslenme dengesinin varlığını göstermektedir. VIII SUMMARY GROWTH RATE AND GROWTH RELATIONSHIPS OF THE MULLETS {Liza aıırata RISSO, 1810 and Mugil cephalus LINNAEUS, 1758) FROM KOYCEGIZ DALIAN In this study, which was carried out between March 1994 and February 1995, the age-length, the age-weight, the length-weight relationship, the age composition, the sex ratios, and the condition factors of Liza aurata (RISSO, 1810) and Mugil cephalus (LINNAEUS, 1758) in the Dalian of Köyceğiz were investigated. The female individuals showed a more rapid growth in length and in weight than male individuals. The factor (r) showed a value close to 1 indicating a fairly close relationship in the length-weight of these two species. The value of the found condition factors suggests a suitable relationship of feeding between the aquatic ecosystem of the Köyceğiz Dalian and Liza aurata (RISSO, 1810) and Mugil cephalus (LINNAEUS, 1758). IX 60

Bu tez çalışması, Köyceğiz - Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi çevre yönetiminin daha bütünleşik ve daha iyi bilgilendirilmiş bir yaklaşımla yapılması için bir Coğrafyasal Bilgi Sistemi geliştirilmesini amaçlamaktadır. Tezin metin bölümünde, bölgenin fiziksel ve iklimsel çerçevesi, kıyısal kaynaklan (doğal kaynaklar, balıkçılık, sulak alanlar, kuşlar, su kaplumbağaları, flora ve fauna, kültürel ve tarihsel zenginlikler), bugünkü arazi kullanımı ve ekonomik etkinlikleri, var olan altyapısının durumu ve gelecek için yapılmış planları, su kalitesi ve bölgedeki yönetim yapısı tartışılacaktır. Geliştirilmiş Coğrafyasal Bilgi Sistemi, karar verme işlemlerini desteklemek için çözümleme işlevleri yöntemiyle sorunları çözümlemeye çalışacaktır. Bu sistem aynı zamanda, bölgedeki arazi kullanım planlarının uygulanmasının ve kıyısal kentleşmenin izlenmesine, önemli projeler için gerekli izinler alındıktan sonra planların güncellenmesine, ve Kıyısal Coğrafyasal Bilgi Sisteminin daha da geliştirilmesine olanak sağlayacaktır. Present thesis study aims to develop a Geographical Information System to facilitate a more integrated and better-informed approach to the environmental management of Köyceğiz - Dalyan Specially Protected Area. The physical and climatological setting, the coastal resources (natural resources, fisheries, wetlands, birds, marine turtles, flora and fauna, cultural and historical resources), present land use and economical activities, the existing situation of the infrastructure and the future plans, state of the environment, and the present management structure in the area will be discussed in the prose. The geographic information system developed will seek to answer questions to support the decision-making process by means of analysis functions. It will also provide the users with the monitoring of the implementation of land use plans in the area, and of the urbanization processes along the coast, the updating of the plans after receiving the permits for important projects, and further development of the Coastal Geographical Information System. 144

ÖZ KÖYCEĞİZ HAVZASI' NIN SOSYO-EKONOMİK YAPISI İLE ÇEVRESEL SORUNLARI VE DALKO (DALYAN SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİFİ) ÖZDEMİR, Nedim Doktora Tezi, Su Ürünleri Fakültesi Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Ahmet Göker ELBEK Ekim 1998, 104 Sayfa Özel Çevre Koruma Bölgesi kapsamı içinde bulunan Köyceğiz Havzası doğal ve kültürel değerleri ile turizm sektörü için önemli konumdadır. Özellikle doğa bilimcileri ve çevre koruma kuruluşları Dalyan beldesindeki İztuzu kumsallarına yumurta bırakan deniz kaplumbağasını (Caretta caretta) dünya' ya tanıtmak için 1990 yılından beri büyük çaba sarfetmektedir. Kırsal kesimden gelerek turizme yatırım yapan büyük bir kitlenin bu sektörde henüz başarılı olamadığı çalışmamızda saptanmıştır. Taran girdilerinin yüksek maliyetinin yanında ürün pazarlanmasındaki güçlükler yüzünden havzada taran sektörüne olan ilginin günden güne azaldığı görülmektedir. Havzada çarpık bir yapılaşma dikkat çekmektedir. Ayrıca Köyceğiz Gölü' nü denize bağlayan 8 km' lik kanal turizm açısından çok önemlidir. Kanalın son yıllarda sığlaştığı ve etrafındaki kamışların yoğun tekne trafiği yüzünden zarar gördüğü ve teknelerin yağı ve sintine suları ve kumanya artıklarını kanala bıraktıkları çalışmamızda saptanmış, tedbir alınması önerilmiştir. Önemli bir balıkçılık yöresi olan havza' da balıkların populasyonlarının korunmadığı anlaşılmıştır. Özellikle kefallerin denize göçleri sırasında kuzuluklara giren balıkların büyük oranda yakalanması ve üreme izni verilmemesi, gelecekte bu türün yok olmasına neden olabilir. Diğer türler için de av yasağı sezonunda ciddi tedbirler alınmamaktadır. Dalyan' da bulunan DALKO kooperatifinin üyelerinin bilgilendirilmeye ihtiyaçları vardır. Havza' da Yuvarlakçay üzerinde kurulan 1000 Ton/yıl kapasiteli Bağcı Alabalık İşletmesi örnek bir konumda olup, yöredeki küçük işletmelere yardımcı olmaktadır. Çalışmamız şu sonucu ortaya çıkarmıştır. Köyceğiz-Dalyan yöresinde Türkiye turizmi açısından büyük bir potansiyel olduğundan dolayı doğal varlıkların ciddi tedbirler alınarak korunması çok önemlidir. Anahtar sözcükler : Sosyo-Ekonomi, Ekosistem, Turizm, Çevre Kirliliği, Su Ürünleri ABSTRACT KÖYCE?İZ BASIN'S SOCIAL-ECONOMIC STRUCTURE WITH ENVIRONMENTAL PROBLEMS AND DALKO (DALYAN WATER PRODUCTS COOPERATION) ÖZDEMİR, Nedim PhD in Water Product Supervisor : Yrd. Doç. Dr. Ahmet Goker ELBEK October 1998, 104 pages The Köyceğiz Basin which is in the Natural Environment Protection Area, has an important position in the tourism sector with its natural and cultural values. Especially natural scientists and environment protection organizations have been working to introduce the Caretta caretta turtles which lay their eggs at İztuzu Beach to the world since 1990. Our study proves that a large mass of investors in tourism who come from rural areas have not been successful yet. It seems that interest toward the agricultural sector has been decreasing everday because of the cost of agricultural input besides the difficulties of marketing. It is notable that there is amis structure in the Köyceğiz Basin. The canal, 8 km in lenght, which is connecting Köyceğiz Lake to the sea is important for tourism. This study suggests that precautions have to be taken to prevent the canal from getting shallower. It is also observed that the ecosystem has been badly damaged due to heavy boat traffic, and oil spill and rubbish thrown from boats. It was understood that the population offish has not been preserved in the basin which is an important fishing area. Through grey mullet migration to the sea, the big fish which enter into fisherman net get caught in a great proportion and they are not allowed to breed because of this fact they are likely to be disappered in future. The members of the DALKO Fishing Cooperation in Dalyan need to be properly informed on the subject. On the other hand the 1000 ton/year capacity Bağcı Trout Farm which is at Yuvarlakçay is a model fish farm and helps the smaller farms which are situated in the area. Our study shows the fact that Köyceğiz-Dalyan Area has a big tourism potential so that natural creatures have to be protected by taking some serious precaution. Keywords : Socio-Economy, Ecosystem, Tourism, Environment Pollution, Water Products. 104

Today remotly sensed data from the satellites is the most convinient way to monitor the earth. However, to examine the earth in detail from this kind of data needs special kinds of remote sensing techniques. Satellite images are under the geometric and the radiometric impacts which can even destroy the information extracted by the calssification methods. There are several methods which are applied to the images previously in the receiving stations to avoid such negative impacts. But the local impacts should be handled by the users. Geometric impacts can briefly be explained as follows : 1) The irregular localization between the images and the earth should be arranged by transformation methods. 2) The height differences especially in the mountainous regions cause pixel displacements. This is known as `relief dispalecment effect`. Digital elevation models are necessary to avoid such irregularities. Radiometric impacts on the satellite images are as follows : 1) The relationship between the topography and the position of sun causes illumination differences. This effect is called as `topographic effect`. But it should not be confused with relief displacement effects which is also caused by the topography. There are several methods to improve this impact. The subject of this thesis is to apply Minnaert correction to Landsat-TM images to decrease the effect of different illuminations on the earth. 2) The path taken by the sun radiation is through the atmosphere which has the scattering and absobtion properties. Such an impact is known as `atmospheric effect` on the images. 3)The pixel groups belonging to different classes make transitions between each other. As described previously, topographic effects on the radiometry of Landsat-TM images are the result of different illuminations. Such illumination differneces are caused by the position of sun and the topography. Whileas the position of sun is described by its height and azimuth, parameters of topography is slope and aspect. That is why, the most convinient way to correct the images is to use the digital elevation models which means the model of illumination. The result of topographic of effects are the blurs or `shadows` as most known which especially occur between the opposite sides of the hills in the west-east direction. However, topogarphy does not always cause negative impacts on the images because it should not be forgatten that images were also used to examine the jeology or the topography itself. On the other hand, for the three dimensional visualisation of satellite images topography helps constructing the realistic approach to the images. Such topogarphic effects occur in mountainous regions where are also generaly covered by forests. So there are several studies which examine the impact of topography on the classification results of forests. What makes special the Landsat-TM images in this context is the resolution and its passing period which is also related with the imaging geomertry and the vuposition of the sun. First of all, the necessary DEM should have a better resolution than Landsat-TM image resolution. (4 times better than 30x30m Lansat-TM resolution, as some literature says). The other point is that, Landsat-TM passes in the morning when sun radiation is not sufficient to illuminate the earth. Various literature says that 55° of sun incidence angle is the limit to create insufficient illumination. There are several methods to avoid or better to say, to decrease the impact of topograph : 1) The easiest way to improve the classification results is to make sub-classes which include different levels of illumination classes, like `forest under shadow` class and `forest under sun` class which is not a systematic method. 2) Ratio images are the other option to decrease both the atmospheric and topogarphic effects. But the disadvantage is that, different surfaces can have the same band-ratios. 3) Topographic correction functions assumes the terrain cover as Lambertian or Non-Lambertian reflector and then model the surface reflectance. So sun incidence angle is calculated in the first step from the sun position and the topographic parameters. Such methods are systematical and but more complicated in comparison with the previous methods. Earth surface is under the impact of direct, diffuse and scattered sun light. And the surfaces are seperated as perfect surfaces, mixed surfaces and Lambertian surfaces according to their reflectivity properties. Lambertian surfaces reflects the light equally to all directions that such surfaces seem bright from all viewing angles. Lambertian models do not include the diffuse sky radiance. Non-Lambertian model takes diffuse and scaterred radiance from neighbourg surfaces into consideration. In addition, Non-Lambertian models uses the same surface parameters with Lambertian Model like sun incidence angle but also includes various constants which represents surface reflectivity properties. Minnaert correction is derived from Non-Lambertian models. So it considers Minnaert constant which represents each surface reflectivity. Minnaert constant is dependent to surface roughness, image band and surface type, which is extracted by regression analysis for each surface type on the image. The parameters which belong to Minnaert correction are as follows : 1) Sun position which means sun height and azimuth. 2) Topography which is described by means of slope and aspect. 3) Minnaert constant extracted by regression analysis. Sun position and topography parameters are the elements to extract sun incidence angle which is the angle between the surface normal and the sun ray. The following formula gives the cosine of the sun incidence angle /. cos ı = cos e cos z + sın e sm z cos e = Surface Slope z = Solar Zenith Angle «l>,-) VUl(h = Solar Azimuth Angle (h = Surface Aspect The second step is to extract the Minnaert constant. Minnaert constant is the slope of the linear regression line which is formed by linearizing the Minnaert correction formula as in the following. Lnor is the normalized radiance value of the pixel, Lobs is the observed radiance value of the pixel, k is the Minnaert constant. T (Lobscose) `°r (cos/) (cose) l0g(i>ofo COS e) = 1°S(L nor) + k l0S(C0S ' COS e) Minnaert constant k is obtained by preparing the above logaritmic formula in the linear form of y = b + mx. `k ` is the slope of the regression line. In the second step, after k is found for each band, Minnaert correction as written above ( jT, ) is performed to each pixel of the image. Study area is in the Dalaman River Basin where is in the south-west of Turkey and surrounded by one map sheet of 1: 25000 scale. Mean height in the region is 560m and the height difference lies between 100 and 1264 m which is quite great to create topographic effects. Climate is semi-arid and the region is covered by various forest types. The application was carried out by ARC-Info GIS software which is also powerful with its image processing capability. The Landsat-TM data belonged to 179. path and 34. row and its date was May- 1993. Image was rectified with 1 pixel rms. Three field works were computed previously in June- 1994-95 and 96. Position of sun was extracted from header of the data. Slope and the aspect of the region was obtained from DEM of the region. Slopes with 0° were masked as no-data because they would not be used in the next steps. After the preparation of the input parameters, the first step was to calculate the cosine of the solar incidence angle (cos(i)). Minus values of cos(i) which gave the pixels under shadow is also masked sothat they would not destroy the statistics. It should be noted that the pixels which are assumed to be under shadow can not be normalized because they do not receive any sun direct sun light. Each step is concluded by checking the minimum and maximum values of the bands which abled to understand the basic form of the illumination model in the region. The second main step was to calculate Minnaert constants for each band. After the parameters of the linear regression form are achived, regression analysis were held. The study area contained three basic vegetation cover as needled forest, mixed forest shrub and steppe. Concequently, test areas were supposed to give four Minnaert constants which were corresponding to each cover type and also to each band. However, some constrains on the field work prevented convinient correlation between the series of measurements as variables (x,y) of the regression form. IXTable 1. Specifications of The Needled Forest Test Polygons Tablo 2. The Results of Regression Analaysis for the Minnaert Correction As it is given above, only needled forest gave a sufficient correlation in the regreesion analysis which was infact nearly 0.5. The following tables give the numeric specifications of the test areas and the Minnaert constants which were derived from the needled forest test polygons generalized for the whole images. As the last step, after the necessary parameters for the each band were derived, Minnaert function was applied which gave the resultant normalized Landsat-TM image. The original and the normalized Landsat-TM images were compared by three aspects as briefly described below. a) It was observed that normalized image seemed flat in comparison with the original as visually approached. b) The difference image as three bands was obtained by substracting the normalized image from the original. The difference image which had the form of the aspect image gave the idea about which regions changed most after the correction procedure. It was band 5 which was changed most in its reflactance values, because the difference between the means of the original and the normalized image was 5 while the others were 2 and 0 respectively as band 4 and band 3. c) Classification by Isoclust clustering which is special for ARC-Info software, was applied to produce two classified images for some comparisons. The procedures had the same parameters like sample interval, number of iterations vs. 10 classes including a class Which contains both water surfaces and the insufficiently illuminated regions, are compared between each other. However, there was no chance as aerialpercentage of this class named `insufficiently illuminated`. Moreover, the classification accuracy did not improve. In this study, Landsat-TM and digital elevation data are integrated to each other to apply Minnaert correction. In this way, different aspects of topography on the images are observed. As most literature says, the behaviour of Landsat-TM data as a function of incidence angle is class-dependent. Thus, it is not suprising that a parameterization based on several cover types combined should lead no overall improvement. It should be noted that semi-empirical slope-aspect corrections like Minnaert correction in forestry applications must be class specific in order to succeed at improving classification accuracies. As some advices for proceeding studies : Regression analysis are dependent to test areas which are registered during the field works. So test areas should be distrubuted to the region according to their aspect and slopes properties and should have homoginety. Besides this, application of Minnaert correction which takes a long time with its hierarchical steps, needs an automatic program which is not pocessed in most GIS packages. XI 54

ÖZET Muğla Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Köyceğiz Orman İşletmesinde uygulanan yangın koruma ve savaş önlemleri ile yeterliliklerini araştırmak için ele alınan bu çalışmada saptanan konular aşağıda özetlenmiştir. Köyceğiz Orman işletme Müdürlüğü 1946 yılında kurulmuş olup 112.693 hektar toplam alana sahiptir ve bunun 9 6.3 91 hektarlık bölümü ormanlık sahadır (% 85,6).Ormanlık alan Pinus brutia ve Pinus nigra türlerini içermektedir.Konu ile ilgili olarak 1980-1991 yılları arasında çıkan yangınlara ait veriler yangın kayıt defterinden alınmıştır.Bu dönemde toplam 162 adet orman yangını çıkmış ve 572.6 hektar alan yanmıştır.Yıllık ortalama yangın adedi 13.5, yanan alan ise 47.7 hektardır. Yangın sayısı yıllara göre çok farklılıklar göstermektedir. Fakat yanan alan miktarı son yıllarda azalma göstermiştir. işletme Müdürlüğü bünyesinde altı adet işletme Şefliği var dır ve yangın adedi bakımından en fazla yangın Karaçam işletme Şefliğinde (60 adet) çıkmıştır.Yanan alan bakımından ise Sandras işletme Şefliği (254.7 ha) en hassas durumdadır.Yıllık yangın adedi ve yanan alan bakımından en az hassas Ağla işletme Şefliğidir. Yangınlar çıkış nedenlerine göre incelendiğinde nedeni bilinmeyen yangınların çoğunlukta (% 45.06) olduğu görülmektedir. Diğer nedenler, dikkatsizlik ve ihmal % 22.22, kasıt % 23.46, yıl dırım % 9.26 oranındadır. Köyceğiz Orman işletmesinde 1980-1991 yılları arasında çıkan yangınların aylara dağılımı incelendiğinde yangınların Haziran ayın da artmaya başladığı ve Ekim ayının sonuna kadar devam ettiği görülmektedir. işletme Müdürlüğünün bulunduğu yöre Akdeniz ikliminin etkisi altında olup yazları sıcak ve yağışsız geçmesi yangın tehlikesini artırmaktadır. Ayrıca ağaç türü olarak Kızılcamın hakim tür olması, yangın sezonunun uzun olması ve yangına hassas alanların çok olması yangın çıkma ve çıkan yangınların büyüme olasılığını artırmaktadır.-62- Devlet tarafından çeşitli zamanlarda, yangın çıkmasını önleyici ve çıkan yangınların söndürülme s ine ait bazı yasal önlemler almıştır. Bu önlemler çeşitli nedenlerle tam olarak uygulamaya geçirilememektedir.Köyceğiz Orman İşletmesinde yangın çıkma ve çıkan yangınların büyümesini önlemek amacıyla çeşitli yangın koruma ve savaş önlemleri uygulanmaktadır. Halkın orman yangınları konusunda bilinçlendirilebilmesi için çeşitli yerlere uyarıcı levhalar konulmakta ve bazı yörelere fidan diktirilmektedir.Halkın eğitimi konusuna öncelikle önem verilmeli ve özellikle çocuk ve gençlerin eğitimi ön planda tutulmalıdır. Silvikültür el önlemler olarak yapılan yol kenarları temizliği, gençlik ve sıklık bakımları ile aralama çalışmalarına daha çok ağırlık verilmesi, temiz bir işletme uygulama açısından önemlidir. Yangın emniyet yolları özellikle çıkan yangınların büyüme sini önlemede çok yararlı sonuçlar vermektedir.Köyceğiz Orman İşletmesinde yangın emniyet yol yapımı çalışmaları yeni başlamıştır. Bu yolların yapımları en kısa zamanda bitirilmeli ve yapılanların da periyodik bakımları aksatılmamalıdır. Köyceğiz Orman işletmesi beş adet yangın gözetleme kulübe sine sahiptir. 1/25 000 ölçekli eşyükselti eğrili haritalardan mevcut kulübelerin göremediği ve 1, 2 veya daha çok kulübeden görülebilen ormanlık alanlar profil çıkarma yöntemi ile bulunmuştur. Bulunan sonuçlara göre ormanlık alanların % 17.5'luk bölümü yangın gözetleme kulübelerinden görülememekte, % 37.09'luk bölümü bir kulübeden, % 45.41'lik bölümü ise en az iki kulübeden