Search

Het humane blootstellingsmodel zoals opgenomen in het Europese risicoschattingmodel EUSES mist een aantal blootstellingroutes via de bodem die wel zijn opgenomen in het Nederlandse blootstellingsmodel CSOIL. Dit rapport beschrijft hoe de twee modellen gecombineerd zijn tot een nieuw model.Dit blootstellingsmodel is 'Humanex' genoemd. Het heeft tot doel om concentraties in het milieu te berekenen die de mens beschermen tegen nadelige effecten van chemische stoffen die zich kunnen verspreiden in het milieu. Deze zogenaamde milieurisicogrenzen zijn gebaseerd op gelijktijdige blootstelling van de mens via water, bodem, lucht en het dieet. Het model werd geanalyseerd aan de hand van proefberekeningen met 17 stoffen. De stofeigenschappen bepalen welke van deze routes het meest bijdragen aan de totale blootstelling. De modelanalyse liet tevens zien welke modelonderdelen nog verder kunnen worden verbeterd.

De in Nederland gebruikte rekenmodellen voor luchtkwaliteit langs snelwegen en stadswegen geven wisselende resultaten. Voor berekening van jaargemiddelde concentraties van stikstofdioxide en fijn stof zijn de verschillen tussen modellen beperkt. Bij de berekening van meer specifieke aspecten van luchtkwaliteit, bijvoorbeeld het aantal overschrijdingsdagen, kunnen de verschillen tussen modelresultaten aanzienlijk groter zijn. Atmosferische verspreidingsmodellen berekenen luchtkwaliteit als gevolg van emissies door het verkeer. In Nederland is een aantal van deze verspreidingsmodellen in gebruik bij overwegend commerciele bureaus. Zij voeren berekeningen uit in opdracht van overheid en bedrijfsleven. De rekenmodellen die deze bureaus gebruiken werken volgens uiteenlopende rekenmethoden. Om vast te stellen in hoeverre de resultaten van de verschillende modellen met elkaar overeenstemmen, zijn in dit onderzoek zes in Nederland gebruikte rekenmodellen met elkaar vergeleken. Bij de berekening van de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide en fijn stof langs snel- en stadswegen, liggen de resultaten van de modellen binnen een marge van 10-15% rond het gemiddelde van de modellen. Bij de berekening van het aantal overschrijdingsdagen voor fijn stof langs snelwegen liggen de verschillende modelresultaten echter in een bandbreedte van 30% rond het gemiddelde. Voor een typische stadswegsituatie is die bandbreedte 50%.

Dit rapport informeert het netwerk van National Focal Centra (NFCs) over de vereisten van methodologien voor de gevolgtijdelijke (dynamische) modellering van geochemische processen, vooral in bodems. Deze informatie is nodig om het Europese luchtbeleid te kunnen ondersteunen met kennis over tijdsvertragingen van ecosysteemherstel of -schade als gevolg van veranderingen, in de tijd, van verzurende depositie. Het is geschreven op verzoek van werkgroepen onder de Conventie van Grootschalige Grensoverschrijdende Luchtverontreiniging (CLRTAP). Dit ter ondersteuning van de uitbreiding met dynamische model parameters van de Europese databank die momenteel uitsluitend kritische waarden voor verzurende en vermestende deposities bevat. Een Very Simple Dynamic (VSD) model wordt beschreven teneinde NFCs aan te moedigen om te voldoen aan minimale databehoeften bij de uitbreiding van nationale databanken van kritische waarden. De handleiding kan worden geraadpleegd in combinatie met het gebruik van een geimplementeerde versie van het VSD dat beschikbaar is op www.rivm.nl/cce. De handleiding geeft ook een overzicht van bestaande dynamische modellen die doorgaans meer complexe databehoeften hebben. Tenslotte verschaft het rapport een eerste beschrijving van mogelijke verbindingen tussen resultaten van dynamische modellering en geintegreerde modellen voor de analyse en ondersteuning van luchtbeleid. Deze zijn in de nabije toekomst nodig voor de ondersteuning van de beleidsmatige evaluatie van het 1999 CLRTAP Protocol voor de bestrijding van verzuring, vermesting en troposferische ozon (het Gotenburg protocol) en de EU-richtlijn 2001/81/EG van het Europese Parlement (2001) inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen (NEC directive).

Supplement to main CD-ROM: RIVM publicatie 481508018

IMAGE is een geintegreerd ketenmodel dat wordt gebruikt voor mondiale assessments, met name betreffende klimaatverandering. De belangrijkste doelen van IMAGE zijn om bij te dragen aan het wetenschappelijke begrip van klimaatverandering en om de besluitvorming te ondersteunen met kwantitatieve analyses van de belangrijkste processen en interacties van het socio-economische, biosfeer-klimaat systeem. Deze Cd-Rom toont IMAGE 2.2 en haar implementatie van de 6 SRES scenario's van de IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). IMAGE 2.2 beschrijft en analyseert de volledige mileu-effectketen van druk tot toestand en gevolg, inclusief feedbacks.

Dit rapport informeert de Conventie van grensoverschrijdende luchtverontreiniging (CLRTAP) en het netwerk van National Focal Centra (NFCs) over de meest recente Europese database van kritische drempels voor verzuring en vermesting. Deze database is in 2003 voor het eerst uitgebreid met gegevens die de gevolgtijdelijke (dynamische) modellering van geochemische processen, vooral in bodems, mogelijk maakt. Deze informatie is nodig om het Europese luchtbeleid te kunnen ondersteunen met kennis over tijdsvertragingen van ecosysteemherstel of -schade als gevolg van veranderingen, in de tijd, van verzurende depositie. De aldus uitgebreide database van kritische drempels en dynamische modellerings is door het MNP-Coordination Center for Effects gemaakt op verzoek van de Working Group on Effects onder de Conventie op haar 21e vergadering (Geneve, 28-30 augustus 2002). Negentien landen stuurden gegevens in waarvan 10 inclusief dynamische modellerings parameters. De onderbouwing van de ingezonden data zijn voor elk land afzonderlijk in het rapport opgenomen. Daarnaast bevat het rapport een analyse van de grensoverschrijdende consistentie van de nieuwe database. Ook is een vergelijking opgenomen met data die zijn gebruikt bij de ondersteuning van het 1999 CLRTAP Protocol voor de bestrijding van verzuring, vermesting en troposferische ozon (het Gotenburg protocol) en de EU-richtlijn 2001/81/EG van het Europese Parlement (2001) inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen (NEC directive). De in de rapportage beschreven resultaten zijn belangrijk voor de volgende stap, te weten de ondersteuning van het revisieproces van deze Europese overeenkomsten waarschijnlijk in 2004/2005. Het rapport zal op de 22e vergadering van de Working Group on Effects (Geneve, 3-5 september 2003) worden gepresenteerd.

Aan de hand van vier scenario's wordt in de Nationale Natuurverkenning 2 bekeken wat de gevolgen van diverse ontwikkelingen in de maatschappij kunnen zijn voor natuur en landschap. Deze vier scenario's schetsen de ontwikkeling van de maatschappij vanuit twee verschillende tegenstrijdige trends: 'globalisering versus regionalisering' en 'individualisering versus samenwerking'. Dit rapport beschrijft de uitwerking van deze vier scenario's met de LeefOmgevingsVerkenner en de RuimteScanner in vier kaarten van het landgebruik in 2030. Deze kaarten vormen de basis voor de verdere emissie-, verspreiding- en effectberekeningen. De scenario's van de Nationale Natuurverkenning 2 zijn vertaald naar het toekomstig landgebruik, uitgaande van het huidig landgebruik en de veronderstelde ontwikkeling van de verschillende landgebruiksfuncties in de scenario's. Voor het huidig landgebruik is hierbij gebruik gemaakt van de CBS Bodemstatistiek van 1996 en LGN3 van 1997 voor het agrarisch gebied. De geschetste ruimtelijke ontwikkelingen van wonen en werken zijn gebaseerd op de Trendvariant zoals die voor de 'Toets op de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening' is ontwikkeld. Voor natuur is meer ontwerpmatig gewerkt waarbij ondermeer het totale areaal natuur tussen de scenario's is gevarieerd afhankelijk van de ontwikkelingen in de landbouw en de grondpolitiek. Uiteindelijk levert de landbouw de ruimte voor de groei van bovenstaande functies: wonen, werken, recreatie en natuur. In de uitwerking van alle landgebruiksfuncties zijn per scenario keuzes gemaakt ten aanzien van:het totale areaal dat zich tot 2030 ontwikkelt, de regionale verdeling van het ruimtegebruik,de invulling van het ruimtelijk, restrictief beleid,de geschiktheid van de locatie enhet ruimtelijk locatiegedrag.De vier kaarten van het landgebruik in 2030 vormen een ruimtelijk kwantitatieve uitwerking van de scenario's. Deze kaarten worden voor het grootste gedeelte bepaald door de uitgangspunten en aannames in de scenario's en de uitwerking in het model. De kaarten zijn in de Natuurverkenning 2 gebruikt om de mogelijke effecten van de verschillende ruimtelijke ontwikkelingen op natuur, landschap en recreatie te bepalen.

Dit rapport vormt de technische documentatie van de LeefOmgevingsVerkenner, versie 2.0. De LeefOmgevingsVerkenner wordt ontwikkeld in opdracht van de directie van het RIVM. Het beoogt een modelsysteem te zijn om snel, interactief de effecten van (alternatieve) beleidsopties en autonome ontwikkeling op de kwaliteit van de leefomgeving te verkennen. Hiertoe schetst de LeefOmgevingsVerkenner eerst de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland: wie doet wat waar? Waarna de mogelijke positieve of negatieve effecten van deze activiteiten op de leefomgeving bepaald kunnen worden. Er wordt een beschrijving gegeven van de belangrijkste uitgangspunten en overwegingen die in de opzet van het systeem zijn meegenomen, de werking van het macromodel, het micromodel, de huidige set met indicatoren alsook de operationalisatie van het systeem zoals die in het project Kaartbeelden is toegepast.

In een gebied van 3x3 km rond het dorp Vragender in de Achterhoek zijn uitgebreid metingen van ammoniakconcentraties (NH3) gedaan en emissies berekend aan de hand van in detail geregistreerde agrarische activiteiten. Op basis van deze emissies zijn modelberekeningen gedaan met het OPS-STe (korte termijn) verspreidingsmodel.

Uit deze studie bleek het VOLASOIL model goed bruikbaar om bij bodemverontreiniging met tetrachlooretheen en trichlooretheen de binnenluchtconcentratie in te schatten. Voor verontreiniging met de afbraakproducten cis-dichlooretheen en vinylchloride is het model waarschijnlijk ook bruikbaar, maar dit kon minder goed worden vastgesteld omdat veel concentraties beneden de detectielimiet lagen. VOLASOIL is een model dat op basis van metingen in verontreinigd grondwater (door vluchtige stoffen), de gerelateerde binnenluchtconcentratie in gebouwen inschat. In dit onderzoek is gekeken naar de toepasbaarheid van VOLASOIL voor de risicobeoordeling voor vier gechloreerde verbindingen. Er is een aantal aanpassingsvoorstellen gedaan om de voorspelling van het model te verbeteren. Zo is gebleken dat VOLASOIL voor deze vier stoffen vaak te hoge luchtconcentraties voorspelt, vooral op sterk verontreinigde locaties. Aangezien het model echter vooral wordt gebruikt om de risico's voor de mens in te schatten en om te zien of meer metingen noodzakelijk zijn, is een beperkte overschatting door het model juist gewenst en zijn aanpassingen niet noodzakelijk. Mocht van het model worden verwacht dat het binnenluchtconcentraties zo nauwkeurig mogelijk inschat, dan zijn de voorgestelde aanpassingen wel gewenst.

Dit rapport geeft een beschrijving van en toelichting op het model MEI, Model Effectiviteit Instrumenten. De hier beschreven versie 1 (opgezet in Excel) is vooral gericht op de toepassing voor de penetratie van technieken bij groepen van bedrijven (bv. in bedrijfstakken), met name de industrie. Dit model is een poging om de opgedane kennis en ervaring op het gebied van milieubeleidsanalyse te operationaliseren. Bewust is de economische afweging van kosten en baten hierin niet uitgewerkt; resultaten van andere modellen daarvoor kunnen wel worden ingebracht. De aandacht is vooral gericht op maatregelen en bijbehorende overwegingen, die gericht zijn op algemene (maatschappelijke) milieubaten. MEI is een "expert ondersteunend systeem", vooral bedoeld om het inzicht in deze complexe materie te vergroten en de problematiek op een meer gestructureerde, methodische wijze te benaderen. Het spel van drijvende krachten achter het al dan niet toepassen van bepaalde technieken door bedrijven is zo complex, dat elke poging tot een gestructureerde benadering hiervan tevens een inperking inhoudt. Dit geldt in nog sterkere mate voor een kwantitatief werkend model als deze eerste versie van MEI, ook al gebeurt de input vooral in kwalitatieve termen. Het model moet daarom gezien worden als een hulpmiddel, zowel voor de praktijk als bij verder onderzoek. Met enkele cases is een beperkte validatie uitgevoerd. Het model is echter bewust zodanig opgezet, dat het betrekkelijk eenvoudig is om eigen inzichten over de kwantitatieve uitwerking in de rekenstructuur onder te brengen.

Dit rapport beschrijft de evaluatie van indirecte humane blootstellingsmodellen, die worden gebruikt in de risicobeoordelingsinstrumenten EUSES en CSOIL. De validiteit van deze modellen is vaak onduidelijk en daarom worden alternatieve methoden voorgesteld. Het huidige gewasmodel blijkt geschikt te zijn om de route van lucht en bodem naar de plant te beschrijven. Het model kan nog wel worden verbeterd wanneer bijvoorbeeld het deeltjesgebonden transport vanuit de lucht naar het blad wordt toegevoegd. De twee vergelijkingen, die de bioconcentratie in vis beschrijven, schijnen voldoende valide te zijn. De meetgegevens zijn echter onzeker en voor hydrofobe stoffen worden ernstige afwijkingen berekend. Bij gebruik van het model dat de concentratie in vlees en melk schat moet rekening worden gehouden met grote onzekerheden, wat vooral van belang is voor hydrofobe stoffen. De methode om de zuiveringsfactoren te schatten voor het gebruik van drinkwater is behoorlijk slecht en schetsmatig. Er moeten meer Europese gegevens beschikbaar komen om de huidige benadering te actualiseren en te valideren. Het model voor de humane bodeminname zou ook de inname van huisstof moeten meenemen, omdat een gedeelte van huisstof afkomstig is uit de bodem. Naast de al genoemde verbeteringen, wordt verder nog nader onderzoek voorgesteld voor de verschillende blootstellingsroutes.

Het RIVM heeft een handleiding opgesteld voor de rapportage over de hoeveelheid nitraat in oppervlaktewater en de bovenste grondwaterlaag. Nederland moet daarover, net als alle andere EU-lidstaten, elke vier jaar verslag uitbrengen, conform de Europese Nitraatrichtlijn. De volgende rapportage vindt in 2008 plaats. In de handleiding staan de taken en acties beschreven die betrokken partijen moeten uitvoeren om de beschikbare informatie tijdig aan te leveren, af te stemmen en tot een geheel te smeden. Het doel is een snel en efficient rapportagetraject mogelijk te maken.

Het rapport bevat een modelmatige benadering ter schatting van consumentenblootstelling aan chemische stoffen, gebaseerd op contact-, blootstelling- en opnamemodellen. Voor elke blootstellingroute zijn mathematische modellen aanwezig. Een algemeen raamwerk verbindt de modellen voor contact, blootstelling en opname. Door deze modellen te combineren wordt de blootstelling aan een specifieke stof uit een specifiek product beschreven. In het programma kunnen ook stochastisch parameters gegeven worden, die verdelingen van blootstelling en opname opleveren. Hieruit kan een willekeurig percentiel opgevraagd worden. Het programma is verbonden met een database, waarin voorgedefinieerde blootstelling- en opnamescenario's komen te staan. Het programma rapporteert diverse blootstellingmaten, waaronder de gemiddelde blootstelling gedurende contact, de jaargemiddelde blootstelling, de opname en de opname per kilogram lichaamsgewicht.

VROM-DGM-KvI

De "Working Group on Effects" (WGE) van de "Convention on Long-range Transboundary Air Pollution" onder de "United Nations Economic Commission or Europe" (UNECE-CLRTAP) heeft tijdens haar 20e bijeenkomst besloten dat de methode om kritische depositiewaarden (critical loads) voor cadmium en lood in kaart te brengen verder ontwikkeld moet worden. Het RIVM-Coordination Center for Effects (RIVM-CCE), als onderdeel van de WGE, heeft gevolg hieraan gegeven met een oproep aan haar netwerk van 24 National Focal Centers om op basis van vrijwilligheid relevante data te verschaffen. 17 landen reageerden waarvan er 11 data verschaften. Dit rapport beschrijft de resultaten, waaronder data analyses en geografische kaarten van tentatieve kritische depositiewaarden voor cadmium en lood en van overschrijdingen in Europa

Gedurende een jaar (september 2000-september 2001) is in Nederland op 159 locaties met passieve samplers de maandelijkse concentratie van ammoniak bepaald. Het doel van de metingen was drieledig: a) te onderzoeken hoe goed de representativiteit van de LML-stations is, b) een ruimtelijk dekkend beeld van de ammoniakconcentratie over Nederland te verkrijgen en c) te onderzoeken hoe goed dit beeld berekend kan worden met het OPS-model op basis van emissiegegevens. Op de onderdelen a en b is gerapporteerd door Velders et al. (2002). In dt rapport wordt de vergelijking beschreven tussen concentratieberekeningen met OPS op basis van ammoniakemissies in Nederland en omgeving en de metingen van ammoniakconcentraties. Speciale aandacht wordt tevens besteed aan de representativiteit van de meetlocaties van het landelijk meetnet Luchtverontreiniging (LML). De passieve samplers zijn zodanig gesitueerd dat ze representatief zijn met betrekking tot de ruimtelijke verdeling van de ammoniakemissies in Nederland. Van de LML meetstations liggen er relatief meer in gebieden met hoge emissiedichtheden. In het algemeen wordt een goede overeenkomst gevonden tussen de ruimtelijke verdeling van de berekende concentraties en de metingen. In absolute zin zijn de berekende concentraties ca. 30% lager dan de metingen. Dit is in lijn met wat gevonden wordt in andere jaren op basis van de reguliere metingen op de LML-stations. De overeenkomst blijkt beter te zijn bij gebruik van ruimtelijk meer gedetailleerde emissies (500x500 m in plaats van 5x5 km). De verschillen tussen modelberekeningen en metingen vertonen een grillig ruimtelijk patroon over Nederland. Een verband met ruimtelijk varierende factoren zoals emissies en landbedekking kan (nog) niet gelegd worden.In principe voldoet het meetnet aan de eis van representativiteit voor de ammoniakconcentratie over Nederland. Wel moet regelmatig de directe omgeving geinspecteerd worden voor zeer lokale verstoringen. Van drie stations is gebleken dat de specifieke emissie- en/of meetomstandigheden zodanig zijn dat de vergelijking tussen meting en berekening nadelig beinvloed wordt.

Het model dat het RIVM gebruikt voor de ozonverwachting (PROZON) blijkt goed bruikbaar. Het model voor de verwachting van de concentratie fijn stof in de buitenlucht (PROPART) is minder nauwkeurig. Dat blijkt uit een vergelijking van de modelverwachtingen over 2005 en 2006 met metingen. Het RIVM stelt dagelijks een verwachting op voor de maximale concentratie ozon en de daggemiddelde concentratie fijn stof in de buitenlucht. Fijn stof en ozon zijn schadelijk voor de gezondheid. PROZON en PROPART maken gebruik van statistieken van in het verleden gemeten concentraties en weersomstandigheden, gecombineerd met actuele metingen en weersverwachtingen. Ze geven dagwaarden op meetlocaties. Het verband tussen temperatuur en ozonconcentratie is sterk. Daarom is voor de ozonverwachting de weersverwachting een belangrijke bron van onzekerheid. PROZON overschat de hoogste ozonconcentraties. Als er een trend is in het verband tussen temperatuur en ozonconcentratie kan het model verbeterd worden door opnieuw statistieken te bepalen op basis van alleen meetgegevens van de meest recente vijf jaar. Voor de fijnstofverwachting is de modelonzekerheid zo groot dat de onzekerheid in de weersverwachting geen noemenswaardige rol speelt in de algemene modelprestaties. Fijn stof wordt soms van ver aangevoerd en de afhankelijkheid van de weersomstandigheden is minder duidelijk dan voor ozon. Wel presteert het model ongeveer even goed als alternatieve modellen gebaseerd op neurale netwerken. Het is daarom niet eenvoudig te verbeteren. Op dit moment zijn de dagwaarden van PROZON en PROPART vaak beter dan van complexere modellen die bronnen en transport expliciet beschrijven in plaats en tijd. Als actuele grond- en satellietwaarnemingen kunnen worden geintegreerd in deze complexere modellen worden zij mogelijk beter in de nabije toekomst.

Distribution by Inspectie Milieuhygiene Noord

In opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg is de blootstelling van de Nederlandse bevolking aan fijn stof geschat met behulp van het EXPOLIS model. In dit kans- of probabilistische model is blootstelling een combinatie van de concentratie luchtverontreiniging in verschillende ruimten ('micro-omgevingen') waar een persoon zich gedurende een dag begeeft, en de doorgebrachte tijd in deze micro-omgevingen. PM10 is als indicator voor fijn stof gekozen. De invoergegevens voor het model zijn bij voorkeur gebaseerd op beschikbare Nederlandse gegevens, en gemodelleerd als deze niet beschikbaar waren. Blootstellingsverdelingen zijn berekend voor de situatie met en zonder (passief) roken, zowel voor de gehele Nederlandse bevolking als voor subpopulaties. Tevens zijn gevoeligheidsanalyses uitgevoerd om vast te stellen welke factoren van invloed waren op de blootstellingsverdeling. De resultaten laten zien dat het EXPOLIS model bruikbaar was om de blootstelling van de Nederlandse bevolking aan PM10 te berekenen. Bij afwezigheid van sigarettenrook in het binnenmilieu waren er geen bijzondere risicogroepen te onderscheiden. Wanneer de bijdrage van (passief) roken werd meegenomen, lag de gemiddelde blootstelling aanzienlijk hoger dan wanneer niet gerookt zou worden. Ook de spreiding was in dat geval groter, evenals de verschillen tussen subpopulaties (ouderen hadden een 20% lagere blootstelling). Stadsbewoners hadden een 8-13% hogere blootstelling dan plattelandsbewoners. Omdat de modelresultaten blootstellingsverdelingen zijn, kunnen ze niet vergeleken worden met luchtkwaliteitsnormen. Toekomstige activiteiten zouden zich moeten richten op een protocol voor de facilitering van invoergegevens ten behoeve van het EXPOLIS model en verdere modelvalidatie. Ook is een discussie nodig om de meerwaarde van modelberekeningen ten opzichte van buitenluchtmetingen vast te stellen als indicator voor blootstelling.

In Nederland wordt de risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen uitgevoerd met het computermodel Uniform Systeem voor de Evaluatie van Stoffen (USES). In USES is de risicokarakterisering een deterministische schatting of puntschatting. Dit rapport toont aan hoe een probabilisitische beoordeling de beleidsmaker beter inzicht kan geven ten behoeve van het risicomanagement van bestrijdingsmiddelen. De voordelen en mogelijkheden van een probabilistsiche beoordeling worden daartoe gepresenteerd en voorzien van voorbeeldberekeningen. Dit rapport is een discussiedocument en meer onderzoek is nodig voordat een kwantitatieve onzekerheidsanalyse routinematig kan worden toegepast in de risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen.

Het model DIVOCOS (DIspersion of VOlatile COntaminantS) is een bruikbaar model om een adequaat meetprogramma op te stellen waarmee tijdens een bodemsanering de luchtkwaliteit in de omgeving kan worden bewaakt. Dit concluderen we aan de hand van een validatiestudie van dit model.Met het model DIVOCOS kunnen de concentraties aan vluchtige stoffen in de lucht worden berekend die vrijkomen tijdens een bodemsanering. Het belangrijkste doel van deze berekeningen is te bepalen of en in welke vorm er tijdens de sanering metingen moeten worden uitgevoerd om de luchtkwaliteit in de omgeving te bewaken en eventuele blootstellingsrisico's van omwonenden te beperken. In deze studie hebben we gegevens verzameld van 10 bodemsaneringen om het model te valideren en de bruikbaarheid te beoordelen. We hebben het onderzoek gericht op acht stoffen, die verreweg het meest voorkomen in bodem- en grondwaterverontreinigingen in Nederland. De resultaten geven aan dat het model voor de meeste van deze stoffen concentraties in de leefomgeving berekent die redelijk goed overeenkomen met de gemeten waarden. Voor twee stoffen, beide met een relatief hoge dampdruk, vallen de berekende concentraties systematisch hoger uit dan de gemeten waarden.

Contains fulltext : 54672.pdf (Publisher’s version ) (Open Access) OBJECTIVES: The number of longitudinal studies reporting evidence for reversed effects of strain on work is growing, but evidence regarding the mechanisms underlying such effects is scarce. In this study, earlier longitudinal findings were reviewed, and the following four mechanisms for reversed effects were proposed that reflect within-person or environmental changes: (i) the rosy perception mechanism, (ii) the gloomy perception mechanism, (iii) the upward selection mechanism, and (iv) the drift mechanism. METHODS: These mechanisms were tested using structural equation modeling and longitudinal data from a Dutch four-phase study (N=1588 participants). RESULTS: The results revealed that work characteristics and mental health influenced each other reciprocally and longitudinally. The reversed effects were examined in more detail, and it was found that these could be accounted for by both within-person and environmental change mechanisms. The rosy perception mechanism was found to explain the positive effects from health on job demands; the upward selection mechanism explained the positive (environmental) effects from health on job control; the gloomy perception mechanism explained the reversed (evaluation) effects from health on supervisory social support. No support was found for the drift mechanism. CONCLUSIONS: Mechanisms that may explain reversed causation are yet poorly understood. The main contribution of the present study lies in the fact that it proposes (i) a conceptual framework with which to analyze the effects of health on work characteristics and (ii) methods for testing these mechanisms. The study revealed that there is good reason to pursue research on reversed causality.

Aan de hand van de modelvergelijking, validatie en gevoeligheidsanalyse is getracht de onzekerheden in de modeluitkomsten van het Landelijke Beeld van Verstoring (EMPARA) te kwantificeren. De belangrijkste bevinding is dat de nauwkeurigheid van de 'gemiddelde' geluidbelasting berekend op een gebied, minimaal ter grootte van een middelgrote stad, zo'n 2 decibel bedraagt. De nauwkeurigheid kan worden vertaald in een onzekerheid in de geaggregeerde modelresultaten (geluidbelast oppervlak, geluidbelaste woningen) van enkele tientallen procenten. Een uitzondering vormt het aantal hoogbelaste woningen (>65 dB). Bij dit aantal moet in sommige situaties rekening worden gehouden met een onzekerheid die gelijk is aan het berekende aantal. De onzekerheden in de trends zijn over het algemeen kleiner. Op basis van de bevindingen is geconcludeerd dat het model geschikt is om op landelijke schaal evaluaties uit te voeren van scenario's en het uitvoeren van beleid, zoals dat bijvoorbeeld gebeurt in het kader van de Milieuverkenningen. Voor het jaarlijkse, op landelijke schaal monitoren van (kleine) veranderingen, en zeker voor studies aan specifieke maatregelen en lokale situaties is het model over het algemeen te onnauwkeurig.

STONE is het landsdekkende nutrientenemissiemodel dat ontwikkeld is voor het evalueren van effecten van milieu- en landbouwbeleid op de belasting met stikstof en fosfaat van het grond- en oppervlaktewater. De commissie Spiertz vroeg in 2000 om validatie van dit model. Om deze reden werd de STONE toets opgezet, waarvan in dit rapport een samenvatting gegeven wordt. Doel van het project was het vergelijken van STONE resultaten met monitoring gegevens op verschillende schaalniveaus. Op de veldschaal werden conclusies getrokken over processen en temporele dynamiek. Op de nationale schaal werden ruimtelijke patronen en frequentiediagrammen beoordeeld. Het bleek dat STONE de mediane nitraatconcentratie in het grondwater onderschatte. De correlatie tussen de metingen en de modelresultaten bleken op de nationale schaal echter goed te zijn. Op de regionale schaal waren er wel grote verschillen, waardoor de inzetbaar van STONE voor regionale vraagstukken beperkt is. Het gebrek aan overeenstemming tussen de gemeten en gesimuleerde nitraatconcentraties op regionale schaal dient onderzocht te worden in een aanvullend toetsingstraject. STONE berekende hogere concentraties in het drainwater dan gemeten in het oppervlaktewater. Dit wordt vermoedelijk veroorzaakt door retentie en verliezen in het oppervlaktewater. Deze hypothese kan getoetst worden door STONE te koppelen aan een oppervlaktewater model.

Het RIVM heeft een nieuw model ontwikkeld dat de effecten van in de tijd varierende blootstelling aan bestrijdingsmiddelen op de planten- en dierenpopulatie in oppervlaktewater kan voorspellen. Voordat een bestrijdingmiddel op de markt komt, wordt gekeken naar het zogenaamde milieurisico van dit middel. Het milieurisico wordt bepaald door het vergelijken van de mate van blootstelling van planten en dieren aan het bestrijdingsmiddel met de verwachte gevoeligheid van planten en dieren voor het betreffende bestrijdingsmiddel. Het ontwikkelde model bestaat uit een combinatie van een model dat de ontwikkeling van de populatie beschrijft en een model dat een variabele mate van blootstelling combineert met de effecten daarvan op de groei en overleving van planten en dieren. Deze combinatie biedt een oplossing voor het praktische probleem dat in het laboratorium de planten en dieren niet in alle leeftijden en bij alle mate van blootstellingen kunnen worden onderzocht. Naast de werking van het model wordt in het rapport ook aangegeven welke gegevens nodig zijn om het model te kunnen gebruiken.

Met aan elkaar gekoppelde computermodellen zijn de radonconcentraties en externe bestraling door nucliden van de U-238-reeks in een representatieve tussenwoning berekend. Er is een analyse gemaakt van het effect van wijzigingen in parameterwaarden die veranderingen in bouwpraktijk gedurende de laatste decennia simuleren. Er zijn drie groepen parameters onderscheiden: 1) de luchtdichtheid van de bouwschil en de verdeling van luchtlekken over buitenmuren en begane grondvloer, 2) de radonrelevante kenmerken van de bouwmaterialen, en 3) parameters die bewonersgedrag karakteriseren, zoals debiet van het mechanische ventilatie-systeem en het openen van ventilatieroosters en deuren. Het relatief effect van de toegenomen luchtdichtheid en van het gebruik van beton in plaats van andere bouwmaterialen bij nieuwbouw wordt toegelicht. Vergeleken met vroeger zal de huidige bouwpraktijk gemiddeld genomen leiden tot hogere radonconcentraties in de woonkamer, maar de externe bestraling nauwelijks beinvloeden. In nieuwe luchtdichte woningen is de invloed van bewonersgedrag op de radonconcentratie relatief veel groter dan in oude woningen.

Dit draaiboek beschrijft de berekening van inname van stoffen (xenobiotica, natuurlijke toxinen of voedseladditieven) in de mens via de voeding, te gebruiken door medewerkers van het Centrum voor Stoffen en Integrale Risicoschatting (SIR) van het RIVM. Het draaiboek is bedoeld voor stoffen die aanleiding kunnen geven tot toxische effecten na chronische blootstelling. Bovendien is het voornamelijk opgesteld voor stoffen die voorkomen in voedingsmiddelen die door een groot deel van de bevolking frequent worden gegeten. Van deze voedingsmiddelen is de consumptie goed te schatten met de Voedsel Consumptie Peiling (VCP), waarvan de gegevens zijn opgeslagen in een database. De inname van stoffen via de voeding wordt berekend door de concentratie in voedingsmiddelen te vermenigvuldigen met de consumptie van die voedingsmiddelen. Als eerste moet worden vastgesteld in welke (bestanddelen van) voedingsmiddelen de stof voorkomt en wat de gemiddelde concentratie is. Als er voldoende gegevens in de VCP aanwezig zijn om de consumptie te bepalen, wordt een tabel gemaakt waarin voor elk product dat beschreven is in de VCP een bijbehorende concentratie berekend is. Met behulp van deze tabel en met de VCP-consumptiegegevens kan vervolgens de inname over twee dagen voor de deelnemers aan de VCP worden berekend. De data worden statistisch geanalyseerd met het STatistic Exposure Model (STEM). Als de VCP niet kan worden gebruikt omdat de bewuste voedingsmiddelen slechts door weinig mensen en/of weinig frequent worden gegeten, moet er via andere wegen naar consumptiegegevens worden gezocht. De resulterende consumptiegegevens worden vermenigvuldigd met de concentraties in de producten om de inname te berekenen. De laatste stap van de innameberekening is de interpretatie. De berekende inname kan worden vergeleken met de uitkomsten van andere studies en met toxicologische advieswaarden. De onzekerheden in de berekeningen worden genoemd en eventueel kan het effect van een limietwaarde op de inname worden berekend.

In het laboratorium verkregen sorptie-isothermen voor zware metalen in de bodem, onderschatten meestal de waargenomen totale metaalgehalten in het veld. Daarom zijn isothermen gebaseerd op in-situ data nodig. Het doel van dit onderzoek is sorptie-isothermen voor Cd, Cu, Pb en Zn te verkrijgen als invoer voor het zware metalen accumulatiemodel SOACAS. Twee typen sorptie-isothermen zijn afgeleid van velddatasets in dit onderzoek: het Freundlich type met een vaste fase fractie, afgeleid met Stapsgewijze Lineaire Regressie (LR) en een model met twee vaste fase metaalfracties, een reactieve fractie en een inerte fractie, afgeleid met Niet Lineaire Kleinste Kwadraten Regressie (NLSSR). Uit de resultaten van de LR en de NLLSR fits blijkt dat de verklaarde variantie voor de Zn modellen meestal het hoogste is, gevolgd door de Cd modellen. De verklaarde variantie van de Cu en Pb modellen is lager. De performance van de LR en de NLLSR modellen is vergelijkbaar. De NLLSR fits van de 2-fase isothermen bevatten bijna nooit een statistisch significante inerte metaalfractie. Dit betekent dat een 2-fase model, in de meeste gevallen, niet van deze dataset afgeleid kan worden. De LR modellen afgeleid van velddata (dit onderzoek) voorspellen de waargenomen totale metaalgehalten in het veld beter dan de isothermen afgeleid van laboratoriumdata. De uitbreiding van de velddataset en kwaliteitsverbetering van de dataset wordt aanbevolen voor toekomstig onderzoek.

Het mondiale vliegverkeer is de laatste decennia sterk gestegen en groeit naar verwachting in de komende 20 jaar met 5-6% per jaar. De emissies van sporengassen door het vliegverkeer, zoals kooldioxide, stikstofoxiden, koolwaterstoffen, zwaveldioxide, waterdamp en roet kunnen effecten hebben op het milieu en direct en indirect bijdragen aan klimaatveranderingen. Het AIRFORCE project (Aircraft Influences and Radiative Forcing from Emissions) is een project van de drie onderzoeksinstituten (IMAU, KNMI en RIVM) die samen het Nederlands Centrum voor Klimaatonderzoek (CKO) vormen. De doelstellingen van AIRFORCE zijn: onderzoek naar het effect van vliegtuigemissies op de samenstelling van de atmosfeer en naar de directe en indirecte effecten van vliegtuigemissies via de stralings-forcering op het klimaat. De modelresultaten laten zien dat NOx emissies van het huidige vliegverkeer een toename veroorzaken van de NOx- en ozonconcentraties in de hoge troposfeer en lage stratosfeer, hetgeen leidt tot een positieve stralingsforcering. In het project is de dynamica en het chemisch mechanisme van enkele drie dimensionale chemie-transportmodellen (CTMK/TM3 en MOGUNTIA) sterk verbeterd. De resultaten van modelberekeningen zijn vergeleken met beschikbare metingen van de STREAM/AIRFORCE en POLINAT campagnes. In het kader van AIRFORCE is een pluimmodel ontwikkeld dat de chemische omzettingen in de pluim direct achter verkeersvliegtuigen beschrijft.

In het kader van de realisatie van de Nationale Milieuverkenning 2000-2030 is het infectierisico bepaald voor een aantal pathogene micro-organismen (enterovirussen, Cryptosporidium en Giardia) bij het gebruik van rijks- en regionale oppervlaktewateren als bron voor de bereiding van drinkwater. Dit rapport beschrijft de wijze waarop deze analyse is uitgevoerd. In Nederland wordt van de totale hoeveelheid drinkwater ongeveer eenderde deel bereid uit oppervlaktewater, meestal rijkswater. In de toekomst zal dit aandeel toenemen omdat de hoeveelheid grondwater bestemd voor drinkwaterproductie wordt gestabiliseerd en het watergebruik volgens de prognoses verder zal stijgen. Het overheidsbeleid is gericht op een kwaliteit oppervlaktewater waaruit met eenvoudige middelen drinkwater geproduceerd kan worden. Op basis van het huidige beleid zal de kwaliteit van het oppervlaktewater nauwelijks veranderen. In het algemeen is de grootste risicofactor voor de kwaliteit van drinkwater bereid uit oppervlaktewater het voorkomen van pathogene micro-organismen (o.a. virussen en protozoa). In dit onderzoek is het risico op infectie met enterovirussen, Cryptosporidium en Giardia bij toepassing van 19 huidige en toekomstige innamepunten en zuiveringslocaties voor de drinkwaterproductie bepaald. Bij gebruik van de rijkswateren blijkt dat een eenvoudige zuivering gebaseerd op alleen chemische desinfectie niet voldoet. Indien men uitgaat van een acceptabel infectierisico voor pathogenen van 1 geinfecteerde persoon per 10.000 inwoners per jaar, wordt deze eis overschreden. Een conventionele zuivering (met spaarbekkens) voldoet voor alle locaties aan de risico-eis voor enterovirussen, maar niet voor Cryptosporidium en Giardia op alle beschouwde locaties. De zuiveringstechnieken bodempassage en dubbele membraanfiltratie zijn voldoende om een veilige drinkwaterproductie te garanderen op alle onderzochte locaties. De concentraties van de onderzochte pathogenen zijn lager in de beschouwde regionale oppervlaktewateren dan in de rijkswateren. Een conventionele zuivering kan hier voldoende zijn voor veilig drinkwater. In de toekomst is dit mogelijk 1 van de factoren die regionale wateren als drinkwaterbron voor relatief kleine productie-eenheden aantrekkelijk maakt.

Een aantal aspecten van het EMEP Unified (Euleriaans) model zijn geevalueerd door het analyseren van de depositie parameterisatie van verzurende stoffen, de concentratie en depositie van SOx, NOx en NHx in Nederland, de bron-receptor matrices voor Nederland en de geografische verdeling van de emissies. De resultaten zijn vergeleken met die van het OPS model en met metingen. Het EMEP Unified model geeft vrij goede resultaten voor de meeste verzurende stoffen in Nederland. De bron-receptor matrices voor geoxideerd zwavel berekend door het EMEP model komen goed overeen met die van het OPS model, terwijl de overeenkomst voor gereduceerd stikstof redelijk is. Grote afwijkingen worden gevonden tussen de modellen voor de bron-receptor matrices voor geoxideerd stikstof. De lokale depositie bijdrage van Nederlandse emissies aan de depositie in Nederlandse is een factor vier hoger in het OPS model dan in het EMEP model en de depositie bijdragen van Belgie en Duitsland zijn ook veel groter dan in het OPS model. Deze verschillen kunnen herleid worden naar de lagere concentratie en droge depositie en grotere natte depositie van NOx in het EMEP model. Er is een opvallend verschil in de invloed van de Grens- en Begincondities op de bron-receptor matrices van geoxideerd stikstof. Het EMEP suggereert dat ongeveer 30% van de depositie in Nederland is afkomstig van bronnen buiten Europa. De door het EMEP model berekende concentratie van SO2 in Nederland komt goed overeen met metingen, the concentratie van NOx zijn ongeveer 40% lager en de concentraties van NH3 30% tot 40% lager dan de metingen.

Met het multi-media lotgevallen model SimpleBox worden o.a. steady-state concentratieverhoudingen berekend voor de harmonisatie van milieu-kwaliteitsdoelstellingen voor lucht, water, sediment en bodem. In 1995 werd door de Gezondsheidsraad validatie van het model aanbevolen. Een aantal activiteiten waren het gevolg van dit advies, waaronder een herziening van een aantal model-aannamen en een analyse van de operationele onzekerheden van het model. Dit rapport beschrijft het laatste traject van het validatieproces, nl. totaal-validatie. Specifieke modeloutput t.a.v. een gemodelleerde chemische stof, bijv. de concentratieverhouding tussen lucht en water, wordt vergeleken met metingen in het veld. Diethyl-hexylftalaat (DEHP) en dibutylftalaat (DBP), twee hoog volume chemicalien, werden in de periode 1997-2001 gemonitored in de milieucompartimenten lucht, water, vis, sediment, bodem en vegetatie. Concentratieverhoudingen gemeten tussen de compartmenten vertoonden een aanzienlijke spreiding. De door SimpleBox voorspelde steady-state concentratieverhoudingen kwamen met probabilistische technieken tot stand. In plaats van een deterministische output werd een distributie verkregen. De breedte wordt voornamelijk bepaald door de grote onzekerheid t.a.v. emissie van de beide ftalaten. De 50-ste percentiel bleek in alle gevallen minder dan een factor 10 af te wijken van concentratieverhoudingen op basis van veldmetingen. De voorlopige conclusie van dit rapport luidt dat toepassing van SimpleBox bij het harmoniseren van milieukwaliteitsdoelstellingen gecontinueerd kan worden.

Het EUROS model is een model voor luchtkwaliteit dat wordt gebruikt bij het RIVM-LLO voor korte (dag) en lange termijn (jaar) simulaties van chemische verspreiding van gassen of fijnstof op Europese schaal. Dit rapport beschrijft een deel van lopend ontwikkelings- en validatiewerk aan het model om de generieke toepasbaarheid van het model te verbeteren. Dit is een van de doelen van het RIVM project 'compartimentele modellen/integratie regionale modellen. Er wordt gefocust op de beschrijving van de verspreidings processen, met als doel deze processen te evalueren en te verbeteren. Als zodanig vormt het een eerste stap in de overgang naar een complete drie-dimensionale beschrijving van de EUROS transport module. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse Instelling voor Technologische Ontwikkeling (VITO) en RIVM. De beschrijving van de menglaag en horizontale advectie in het EUROS model is verbeterd. De nieuwe EUROS versie is uitvoerig getest en de menglaaghoogtes zijn vergeleken met lidar metingen. Modelresultaten voor ozonconcentraties en geintegreerde blootstellings nivo's (AOT) zijn geevalueerd in termen van de verschillende menglaagbeschrijvingen. De herziene beschrijving van de menglaag geeft een veel betere weerspiegeling van het land-zee contrast, met lagere menglaaghoogtes boven zee dan boven land gedurende de dag. Een belangrijk resultaat is dat het menglaagconcept, dat in het EUROS model wordt gebruikt, een validatie van de gemodeleerde waarden bemoeilijkt. Dit is omdat de gemodelleerde ozon AOT40 nivo's geen significante verbetering laten zien in vergelijking met metingen, in tegenstelling tot de aangebrachtte wetenschappelijke verbeteringen. Het belangrijkste aspect in deze context is de waarde van de reservoirlaaghoogte in het model. De reservoirlaaghoogte is gelieerd aan het menglaag concept. Daarom wordt verwacht dat een realistischere beschrijving van de verticale uitwisselingsprocessen, door een explicite beschrijving van 3D advectie en diffusie, de resultaten van het EUROS significant zal verbeteren, zowel kwantitatief als kwalitatief.

The Dutch National Research Programme on Climate Change (NRP) is funding strategic research on climate change. One of the central research themes focuses on potential impacts of climate change. In general, results of impact projects may differ markedly, depending on input of scenario data for future climate. To make the results of NRP impact projects comparable, common climate scenario data had to be used. The chosen scenario, HadCM2GSal, came from the UK LINK-project which supplies data from the Hadley Centre to the impact community. This report describes the HadCM2GSal-scenario used for this purpose and lists the data delivered to the impact projects.

Het model TAPWAT (Tool for the Analysis of the Production of drinking WATer), is ontwikkeld om de drinkwaterkwaliteit te beschrijven voor integrale studies in het kader van het planbureau Milieu en Natuur van het RIVM. Het model bestaat uit modules die de individuele zuiveringsstappen van het drinkwaterzuiveringsproces vertegenwoordigen. De zuiveringsstappen in TAPWAT worden voornamelijk gebruikt in systemen voor de behandeling van oppervlaktewater tot drinkwater. De huidige TAPWAT versie zoals in dit rapport beschreven bestaat uit modules gebaseerd op verwijderingspercentages en modules gebaseerd op proces of semi-empirische modelering. Het model moet in staat zijn om het gehele pad te beschrijven van bron tot en met infectierisico voor de bevolking (tenminste voor pathogenen). Aanbevolen wordt een plan van aanpak te maken waarin de bestaande en de nog missende modules, stoffen en micro-organismen geprioriteerd worden in de tijd evenals de noodzakelijke validatie van het model. De verbetering van de huidige versie van TAPWAT en de voorgestelde slag om het model geschikt te maken voor risicoanalyse ten behoeve van de volksgezondheid zal volgens het plan van aanpak uitgevoerd dienen te worden.

In dit rapport zijn maximaal toelaatbaar risiconiveaus (MTR), verwaarloosbaar risiconiveaus (VR) en ernstig risiconiveaus (EReco, Engelse afkorting SRCeco) afgeleid voor 1-butanol, 2-butanol, n-butylacetaat, cyclohexylamine, diethyleenglycol, ethyleenglycol, ethylacetaat, methanol, methylethylketon, tribroommethaan en triethanolamine. Deze milieurisicogrenzen zijn afgeleid voor de compartimenten water, bodem en sediment en zijn gebaseerd op milieuchemische gegevens en ecotoxicologische gegevens voor met name het aquatische milieu. De risiconiveaus vormen de basis voor een schatting van het potentikle risico van stoffen voor een ecosysteem. Dit rapport heeft een bijbehorend deel van Traas en Bontje, gepubliceerd in 2005, waarin het blootstellingsmodel Humanex wordt gebruikt om MTRs voor de mens te berekenen, met als doel om milieurisicogrenzen af te leiden, die beschermend zijn voor zowel de mens als ecosystemen.

Het RIVM heeft een verfijnde methodiek ontwikkeld en getest waarmee het CAR II-model nauwkeurigere gegevens over de luchtkwaliteit rond straten kan berekenen. Door de oorspronkelijke rekenmethode aan te passen komen de resultaten beter overeen met de metingen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) van het RIVM. Lokale overheden gebruiken CAR II, dat staat voor Calculation of Air pollution from Road traffic, sinds 2002. Momenteel rekent CAR II met gegevens voor de jaargemiddelde windsnelheid in een aantal regio's waarin Nederland is opgedeeld. Verschillen tussen deze regiowaarden kunnen aanzienlijk zijn, waardoor de resultaten van de concentratieberekeningen op grensvlakken tussen regio's circa twintig procent kunnen verschillen. Hierdoor is het lastig berekeningen te maken voor straten die op grensvlakken tussen regio's liggen. Bovendien komt het glijdende verloop van de jaargemiddelde windsnelheid binnen regio's niet tot uiting. De voorgestelde nieuwe methodiek is nauwkeuriger omdat hij gegevens over windsnelheden van meer meetpunten gebruikt. Bovendien is de regio-indeling vervangen door een zogeheten geinterpoleerd windveld, waardoor de lokale situatie beter wordt weergegeven.

Voor een aantal fosfaatesters, die mogelijk als vlamvertrager gebruikt worden, zijn Maximaal Toelaatbaar Risiconiveaus (MTR), Verwaarloosbaar Risiconiveaus (VR) en Ernstig Risiconiveaus (EReco, Engelse afkorting SRCeco) afgeleid. Deze milieurisicogrenzen zijn afgeleid voor de compartimenten water, bodem, en lucht en zijn gebaseerd op ecotoxicologische gegevens voor met name het aquatische milieu. Het gaat om de volgende stoffen: TCEP (tris(2-chloorethyl)fosfaat), TCPP (tris(1-chloor-2-propyl)fosfaat), TDCP (tris(1,3-dichloor-2-propyl)fosfaat), TBP (tri-n-butyl fosfaat), TiBP (tri-iso-butyl fosfaat), TEP (triethyl fosfaat), TBEP (tris(butoxyethyl) fosfaat), TEHP (tris(2-ethylhexyl) fosfaat), TPP (trifenylfosfaat) en TCP (tricresylfosfaat). Meetgegevens voor Nederland (1989, 1999-2004) laten zien dat voor de meeste fosfaatesters de concentraties in oppervlaktewater rond het VR liggen. Alleen voor TPP blijkt dat concentraties in oppervlaktewater af en toe het MTR overschrijden.

De RuimteScanner is een GIS-model voor de simulatie van toekomstig grondgebruik in Nederland. Op kaarten uit dit model wordt het toekomstig grondgebruik wonen, werken e.d. 'uitgesmeerd' over een veel grotere oppervlakte dan in de huidige werkelijkheid. De bestudeerde grondgebruikskaarten zijn gridkaarten, waarin Nederland is opgedeeld in vierkantjes (gridcellen) van 500 bij 500 meter. Voor elke gridcel wordt berekend hoeveel hectares van een bepaald grondgebruik daar terecht komt. Het 'uitsmeereffect' uit zich in een relatief groot aantal gridcellen waarin kleine arealen gealloceerd worden. Omdat gridwaarden in principe kansen weergeven, beperkt een hoge mate van dergelijke 'numerieke diffusie' de voorspellende waarde van de toekomstbeelden. De diffusie wordt enerzijds veroorzaakt door een gebrek aan differentiatie in de attractiviteitskaarten welke gebruikt worden voor de allocatie van regionale claims over gridcellen van 500 bij 500 meter. Afstandsvervalfuncties en andere GIS neigbourhood functions veroorzaken vrijwel altijd numerieke diffusie. Anderzijds wordt diffusie veroorzaakt door een gebrek aan afstemming tussen regionale input-claims en de attractiviteitsdifferentiatie. Om numerieke diffusie te verminderen zouden meer 'gepiekte' attractiviteitsfuncties gebruikt moeten worden, en zou het allocatie-algoritme aangepast kunnen worden.

Dit rapport beschrijft het voorstel voor de inrichting van het kerninstrumentarium van het Natuurplanbureau voor fysieke aspecten van Natuur (waaronder terrestrisch, aquatisch en marien), Landschap en Bos. Scenario modellen, abiotische modellen en modellen voor het sociale domein zijn buiten beschouwing gelaten, hoewel de toeleverende abiotische modellen wel behandeld zijn voor zover deze informatie leveren aan de beschouwde groep van (ecologische) modellen. De samenstelling van een kerninstrumentarium is de eerste stap die uiteindelijk zal moeten resulteren in de bouw van een gestroomlijnde, consistente en samenhangende set van modellen en/of modelketens, waarmee het planbureau adequaat invulling kan geven aan haar functies. De gemaakte keuze is gebaseerd op de gegevens van een uitgebreide inventarisatie van bestaande en in ontwikkeling zijnde modellen. Deze modelbeschrijvingen zijn geconfronteerd met de modeleisen zoals die voor het vervullen van de natuurplanbureaufuncties noodzakelijk worden geacht.

In dit rapport staan de bijlagen die bij het RIVM rapport 408657006 horen. In dit rapport staat het proces beschreven van het optimaliseren van de regressievergelijkingen voor MOVE 3.2. MOVE is een regressieMOdel voor de Nederlands VEgetatie. Het onderzoek is in twee fase uitgevoerd, allereerst is in deel I de geschiktheid van de dataset geanalyseerd en vervolgens (deel II) zijn de optimale regressievergelijkingen afgeleid.

niet beschikbaar

Dit rapport beschrijft het kostenmodel van het FAIR model (Framework to Assess International Regimes for differentiation of commitments). Het kostenmodel is gebruikt voor eerdere analyses van de evaluatie van de milieueffectiviteiten kosten van het Kyoto Protocol na het Bonn-Marrakesh akkoord. Het kostenmodel bevat marginale kosten curves, die gebruikt kunnen worden voor de berekening van de marginale en totale kosten, het verkennen van de voordelen van emissiehandel in een internationale emissiemarkt. De berekeningen maken gebruik van geaggregeerde vraag en aanbod curves, welke zijn afgeleid van deze kosten curves. Om de methode te illustreren presenteren we de case studie van het Bonn-Marrakesh Akkoord voor de periode 2008-2012. De case studie bevestigt de conclusies van onze eerdere studies: het terugtrekken van de VS heeft verreweg de grootste invloed op de verminderde milieueffectiviteit van het Kyoto Protocol, de afname van de prijs op de internationale emissiemarkt en het verminderen van de totale emissiereductie-kosten van het Protocol. De Marrakesh Overeenkomst brengt de emissies van alle broeikasgassen van de Annex I landen in 2010 zonder de VS een 4 procent onder het niveau van het basisjaar; dit is niet hetzelfde vergeleken met het 1990-niveau. Zonder de VS echter zal de vraag naar emissierechten sterk dalen en daardoor de prijs op de internationale emissiemarkt (minder dan US$10/tC). Hot air wordt een zeer dominant probleem, met name in lagere groeiscenario's, en kan zelfs de ontwikkeling van de emissiemarkt ondermijnen omdat de prijs naar nul dreigt te gaan. Het banken van hot air van cruciaal belang is voor het versterken van zowel de milieueffectiviteit van het Protocol als de ontwikkeling van een internationale emissiemarkt. Een strategie gericht op het beperken en banken van het aanbod is ook in het voordeel van de belangrijkste aanbieder, dat is de Annex I FSU regio.

Dit rapport beschrijft het beleidsondersteunende model FAIR 2.0 (Framework to Assess International Regimes for differentiation of commitments). FAIR is een interactief computer model voor het (kwantitatief) evalueren van de milieueffectiviteit en economische kosten van verschillende regimes voor internationale lastenverdeling voor het klimaatbeleid, in overeenstemming met doelstellingen voor bescherming van het klimaat, geformuleerd in Artikel 2 van het internationale Klimaatverdrag UNFCCC, de stabilisatie van de concentraties van broeikasgassen op een 'veilig' niveau. Het FAIR 2.0 model bevat drie deelmodellen: 1. Een klimaat model voor de evaluatie van de klimaateffecten van een mondiale emissieplafond en de berekening van de regionale bijdrage aan klimaatsveranderingen. 2. Een emissieallocatie model voor het verkennen en evalueren van de herverdeling van toegestane emissieruimte tussen de landen voor verschillende benaderingen voor internationale lastenverdeling-regimes. 3. Een kosten en emissie-handel model voor de berekening van de verdeling van de emissiereducties over de verschillende regio's, gassen en bronnen na de toepassingen van de Kyoto Mechanismen (bijvoorbeeld emissiehandel). Hierbij wordt gebruik gemaakt van een kosteneffectieve methode op basis van geaggregeerde vraag en aanbod curven, welke zijn afgeleid van deze marginale kosten curven. Dit model berekent ook de wereldwijde prijs op de internationale emissiemarkt, de kopers en verkopers op de markt, de marginale en totale kosten en de voordelen van emissiehandel.

Dit rapport beschrijft de werking van het MEI-model (versie 2) in technisch opzicht. Als eerste worden een aantal algemene uitgangspunten en randvoorwaarden genoemd die hebben meegespeeld bij de keuze voor software en de manier van applicatie-ontwikkeling. De functie van dit document is vooral vastlegging van de gevolgde werkwijze bij de applicatie-ontwikkeling. Het vormt voor een beheerder c.q. ontwikkelaar de eerste kennismaking met de technische opzet van het MEI-model. Naast een aantal inhoudelijke verbeteringen in het model-concept was er behoefte aan een database waarin de modelberekeningen kunnen worden opgeslagen. De algemene opzet de MEI-applicatie volgt de 3-lagen architectuur , waarin de gebruikerslaag, de applicatielogica en de data-communicatie naar de database te onderscheiden zijn. Een aantal functies wordt beschreven met behulp van UML (Unified Modelling Language). Hiervan zijn 3 diagrammen gebruikt: use-cases voor de gebruikerswensen; class-diagrams voor de functionele elementen die tesamen de gewenste functies uitvoeren; en sequence diagrams waarin concrete acties en de samenwerking tussen classes op een tijdsas gevolgd kunnen worden.

niet beschikbaar

De afgelopen 5 jaar zijn binnen het RIVM rond geintegreerd, op simulatiemodellen gebaseerd internationaal milieu-onderzoek, twee geintegreerde assessment-modellen ontwikkeld, namelijk: IMAGE 2 en TARGETS. Beide modellen simuleren verschillende aspecten van mondiale veranderingen. In 1997 ging het project harmonisatie van deze modellen van start. Het voornaamste doel van dit project was een afstemming van het TARGETS mondiale kringlopen model (CYCLES) en het IMAGE 2 Terrestrische Milieu systeem (TES) en Atmosferisch Oceaan Systeem (AOS). Op basis van de ervaringen met beleidsmakers tijdens de reeks zogenaamde Delft Science Policy Dialogue workshops bleek er behoefte te bestaan naar een modelinstrumentarium dat de interactieve ontwikkeling en evaluatie van lange termijn emissiescenario's op het gebied van klimaatsverandering ondersteunt. Dit leidde tot vernieuwde doelstelling van het harmonisatieproject: de aanpassing van het CYCLES-model tot een soort van meta-IMAGE model, welke soortgelijke uitkomsten geeft als het originele IMAGE 2-model. Door een aangepaste modelparameterisatie, een verdergaande aggregatie van de ruimtelijke schaal van de terrestrische biosfeer en een vervanging van het oceaan-deelmodel in het CYCLES-model werd een dergelijk meta-IMAGE-model verkregen. Dit model heeft een executietijd van enkele seconden (ten opzichte van 40 seconden voor het CYCLES-model en ongeveer 12 uur voor het gehele IMAGE 2-model).

niet beschikbaar

Dit rapport bevat een evaluatie van het project Natuurverkenning 2, naar inhoud, vorm en proces. Het is geschreven door de projectleiders die daarbij gebruik hebben gemaakt van commentaar van leden van hun projectteam. Het rapport is bedoeld voor het projectteam dat een volgende Verkenning gaat maken, maar het kan ook van belang zijn bij het maken van andere planbureauproducten en het programmeren van onderzoek. Speciale aandacht wordt geschonken aan de scenario-methodiek in het bijzonder de mogelijke synthese tussen de modelmatige en de ontwerpende scenario-verkenningsmethodiek. Het rapport sluit af met een aantal aanbevelingen. Meer gedetailleerde aanbevelingen voor meetnetten, modellen, graadmeters en scenario-kaarten worden gegeven in de desbetreffende achtergrondrapporten en evaluaties per deelproject. Het product NVK2 valt op door de brede beleidsanalyse (ook milieu-, water en ruimtelijke plannen), de graadmetersystematiek, de interactief tot stand gekomen scenario- en grondgebruikkaarten, en de doorrekening van effecten. Het proces NVK2 kenmerkt zich door een zoektocht naar een goede combinatie van integrale en thematische verkenning, model en ontwerpbenadering, gesloten en interactieve werkprocessen, wetenschappelijke en aansprekende visuele presentatie. In de aanbevelingen wordt benadrukt dat het planbureau in deze helder keuzes moeten maken en dat in geval in 2006 een volgende integrale scenariostudie voor de Natuurverkenning 3 moet verschijnen, in 2003 de eerste stappen genomen moeten worden