Search

Antalya Mevlevihâne Müzesi’nde 2018 yılı eser listesine göre 69 eser, 5 adet ise etütlük eser (mimari parça) bulunmaktadır. Bu eserlerden içinde, litürjik objelerin bulunduğu 45 adeti Mevlevihane’de, kadın ve erkek mezar taşı olan 20’si , Zincirkıran Mehmed Bey Haziresi Bahçesi’nde sergilenirken, mezar taşı parçası, grifonlu mimarî parça, yazıtlı güneş saati ve bezemeli diğer bir mimari parça olan son 4 eser ise Nigâr Hatun Türbesi duvarında yer alır. Yapılan araştırmalara bakıldığında Müze işlevi kazandırıldıktan sonra, envanterlik eserlerin mekân ve kültür ile bağlı olarak topluca değerlendirildiği bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma, genel olarak sergilenen eserleri Mevlevîlik kültürü bağlamında değerlendirerek tanıtmayı amaçlamaktadır. Araştırmada 18-20. yüzyıllar arasında üretilmiş olan, Mevlevihâne’nin iç mekânında vitrin ve duvarlarında sergilenen 45 adet eser tanıtılmış, bunlardan doğrudan tasavvuf ve Mevlevî kültürüyle bağlantılı olanlar üzerine odaklanılarak, bu eserler aracılığı ile Mevlevî kültürünün süreç içerisindeki durumu ortaya konulmuştur. Mevlevilik kültürü bağlamında Osmanlı kültür ve sanatında sıklıkla karşımıza çıkan bu eserler, aynı zamanda 16. yüzyıldan itibaren Osmanlı nakkaşlarının resimlerinde de yer alarak görsel hafızanın yerleşmesini ve devamını sağlamıştır. Bu bağlamda son restorasyon çalışmasının ardından Mevlevilik kültüründe ayrı bir önemi bulunan mekânlar, farklı odalarda bulunan toplamda 9 vitrinde sergilenen günlük kullanım eşyaları ve tasavvufla ilgili litürjik objeler, kıyafetler ve müzik aletlerinden oluşan eserler ile Semah Salonu duvarlarında üzerinde hat sanatının uygulandığı levhalar, bu kültürün anlamı üzerinden değerlendirilmeye çalışılacaktır., According to the list of items in 2018, there are 69 items in the inventory of Antalya Mevlevihâne Museum and additional 5 items (architectural pieces) in the study collection. 45 of these items, some of which are liturgical works, are located inside the Mevlevi House, 20 of the others are located as male and female tombstones in the Zincirkıran Mehmed Bey Cemetery, and the other 4 items are located on the wall of Nigar Hatun Tomb as tombstone fragments, architectural pieces with griffons, sundials with inscriptions and architectural pieces with decorations.When we look at the researches carried out so far, after the museum is given its function, there is no study in which the inventoried works are evaluated collectively depending on the space and culture. This study aims to introduce the exhibited works by evaluating them in the context of Mevlevi culture.In this research, 45 works produced between the 18th and 20th centuries, which were exhibited in the showcases and walls of the interior space of Mevlevihane, were introduced, and the situation of the Mevlevi culture in the process was revealed by focusing on those directly related to Sufism and Mevlevi culture. These works, which are frequently encountered in Ottoman culture and art in the context of Mevlevi culture, have also been included in the paintings of Ottoman painters since the 16th century, ensuring the establishment and continuation of visual memory.In this respect, after the last restoration, the spaces that have special importance in Mevlevi culture, the daily use items and the works consisting of liturgical objects, clothes and musical instruments related to Sufism exhibited in a total of 9 showcases in different rooms, and the plates on which calligraphy is applied on the walls of Semah Hall have been evaluated through the meaning of this culture.

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslami Bilimleri Ana Bilim Dalı, Tarih boyunca mutasavvıflara yöneltilen eleştiriler birtakım safhalardan geçerek günümüze kadar gelmiştir. Dönemlerinin ilk zamanlarında bid’at suçlamasıyla, daha sonraki dönemlerde şirk/küfür ithamlarıyla, yakın yüzyılda ve günümüzdeyse pasiflik gibi birçok eleştiriye maruz bırakılmıştır. Tasavvufu bilmeyenlerin yönelttikleri bu eleştiriler vicdan sahibi âlimler tarafından objektif şekilde incelenerek, durumun eleştirildiği kadar vahim olmadığını verdikleri eserlerle ortaya koymuşlardır. Nitekim eleştirilen pasiflik iddiasının gerçeği yansıtmadığı tarihçilerce de malumdur. Yakın zamanda ülkemizde gerçekleştirilen darbe girişimine karşı koymak adına birçok tasavvuf erbabının meydanlarda nöbet tuttuğu da aşikârdır. Hâl bu iken geçmişten günümüze mutasavvıfları tekkeye kapanıp sadece zikirle meşgul olan bir tiplemeyle değerlendirip, fizikî mücadeleye girişmediklerini iddia etmek tutarsız bir yaklaşımdan ileriye gitmemektedir. Esasen yapılan bu pasiflik eleştirisi mutasavvıfların fizikî mücadeleyi son çare olarak değerlendirip önceliği iç düşman bildikleri nefse yönelik vermelerinden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla küçük cihad ve büyük cihad nitelemeleri önem atfetmektedir. Fizikî mücadeleyi küçük görmelerinin sebebi karşılaşılan düşmanla geçici süreliğine mücadele edileceğinden kaynaklanmaktadır. Büyük cihad olarak nitelenen nefs ile mücadeleyse ömür boyu devam edecek bir mücadeleyi kapsamaktadır. Bundan dolayı mutasavvıflar önceliği kişinin nefsiyle olan mücadelesine ve zamanı geldiğinde fizikî olarak düşmanla mücadeleye girişmenin doğru olacağı bilincini taşımışlardır. Nitekim XIII. yüzyılda Necmeddîn-i Kübrâ, nefsî mücadelesinin yanında fizikî olarak düşmana karşı savaş meydanına inerek şehid olmuştur. Hz. Mevlânâ ise doğduğu topraklardan küçük yaşta hicret ederek birçok beldeden sonra Anadolu’ya yerleşmiş bir mutasavvıf olarak, nefsi mücadelesi bir yana fizikî mücadelenin farklı boyutu olarak fikrî mücadele metodunu kullanarak düşmanını alt etmeye çalışmıştır. Nihayetinde katliamlar yaparak dünyaya korku salan Moğollar, Hz. Mevlânâ gibi fikrî mücadele metodunu sürdüren mutasavvıflar eliyle Müslüman olmuş ve bu fikrî/inanç mücadelesi karşılığını bulmuştur. Hz. Mevlânâ’nın mücadelesini anlamayanların O’nu Moğol ajanı olmakla itham etmeleri şaşılacak bir durum değildir. Tasavvufun inceliklerine vâkıf olan ulema O’nun keşf/ilham ile Moğolların gelecekte Müslüman olacağına dair düşüncesinin zamanla tahakkuk edişinin farkındadırlar. Dolayısıyla, iki büyük mutasavvıfın mücadelelerini yaşadıkları ortam perspektifinde değerlendirmek en doğru yaklaşım olacaktır., Criticisms directed at Sufis throughout history have passed through some stages and have survived to the present day. They were exposed to many criticisms such as the accusation of bid'ah in the early days of their period, the accusations of shirk/blasphemy in the later periods, and passivity in the last century and today. These criticisms, directed by those who do not know Sufism, were examined objectively by conscientious scholars and they showed in their works that the situation was not as grave as it was criticized. As a matter of fact, it is also known by historians that the alleged passivity that has been criticized does not reflect the truth. It is also obvious that many Sufi connoisseurs kept guard in the squares in order to oppose the coup attempt that took place in our country recently. While this is the case, it is inconsistent to argue that from past to present, mystics are closed in a lodge and only engaged in dhikr, and to claim that they do not engage in physical struggle. In fact, this criticism of passivity stems from the fact that mystics consider physical struggle as last alternative and give priority to the nafs, which they know as the internal enemy. Therefore, the qualifications of small jihad and great jihad are important. The reason why they despise the physical struggle is that it will be fought against the enemy for a temporary time. The struggle against the nafs, which is described as the great jihad, includes a lifelong struggle. For this reason, Sufis have been conscious of the fact that it is right to struggle with one's nafs first and when the time comes, to engage in a physically struggle with the enemy. Indeed, in the thirteenth century Necmeddin-i Kübra was martyred by going down to the battlefield against the enemy physically, besides his nafs struggle. Mevlana, on the other hand, as a mystic who migrated from the lands of his birth at a young age and settled in Anatolia after many cities, tried to defeat his enemy by using the method of intellectual struggle as a different dimension of physically struggle, apart from his nafs struggle. In the end, the Mongols, who terrorized the world by making massacres, became Muslims by the help of mystics like Mevlana who continued the intellectual struggle method, and this intellectual/belief struggle was rewarded. It is not surprising that those who do not understand Mevlana's struggle accuse him of being a Mongolian agent. Ulema, who are familiar with the subtleties of Sufism, are aware of the fact that his thought that the Mongols will become Muslims in the future with his discovery/inspiration has been realized over time. Therefore, it would be the most correct approach to evaluate the struggles of the two great mystics from the perspective of the environment in which they lived.

Bu makale öncelikle Şeyh Galip’in (ö. 1799) Hüsn ü Aşk adlı eserindeki Sühan karakterine odaklanmakta ve Sühan’ın çok katmanlı anlamını incelemektedir. Çağdaş literatürde sıklıkla “mürşid-i kâmil” olarak yorumlanan Sühan, İbn Arabî’nin (ö. 1240) kapsamlı bir şekilde dile getirdiği Hakikat-i Muhammediyye ile tam bir paralellik göstermektedir. Hikâyenin başından sonuna kadar Hüsn ile Aşk arasında aracılık eden Sühan, aslında bizzat Hz. Muhammed’i kişileştirmekte ve bu mesneviyi bir na‘t-ı nebiye çevirmektedir. Bu makale aynı zamanda İbn Arabî’nin Osmanlı düşünce ve şiiri üzerindeki etkisinin Şeyh Galip’e de yansıdığını iddia etmektedir. Bu bağlamda, Şeyh Galip’in Ekberî silsilesindeki en önemli üstatlarından biri ünlü Mesnevi müfessiri İsmail Rusuhî Ankaravî (ö. 1631) olmalıdır. Aslında Şeyh Galip ve İsmail Rusûhî Ankaravî’nin, her ikisi de Ekberî düşünceyi içselleştiren Mevleviler olarak İbn Arabî ile Mevlana Celaleddin-i Rumî arasında iki önemli köprü olduğunu söylemek yerinde olacaktır. İbn Arabî’nin Şeyh Galip üzerindeki etkisini sadece Sühan değil, aynı zamanda Galip’in diğer eseri olan Şerh-i Cezîre-i Mesnevî de ispat eder. Bu şerh, Şeyh Galip’in Mevlana’nın Mesnevi’sini Ekberî ilhamıyla nasıl yorumladığının önemli bir örneği ve Şeyh Galip’in İbn Arabî’ye aşinalığının önemli bir belgesidir. This chapter initally focuses on the role of Sühan in Sheikh Ghalib’s (d. 1799) Hüsn ü Aşk and examines Sühan’s multilayered meaning. Sühan, who is often interpreted as “mürşid-i kâmil” in contemporary literature, shows full parallelism with the Reality of Muhammad as thoroughly articulated by Ibn Arabî (d. 1240). Sühan, intermediating between Hüsn and Aşk, personifies the Prophet Muhammad and turns this mathnawi into a na‘t, a specific genre for praise of the Prophet. This chapter also argues that Sheikh Ghalib reflects Ibn Arabî’s influence on Ottoman thought and poetry. Among many other significant figures, Sheikh Ghalib’s main teacher in the Akbarian lineage should be the famous Mathnawi commentator İsmail Rusûkhî Ankarawî (d. 1631). In fact, it would be appropriate to say that Sheikh Ghalib and İsmail Rusûkhî Ankarawî are two important bridges between Ibn Arabî and Rûmî, both as Mawlavis who internalized the Akbarian thought. It is not only the character of Sühan that proves Ibn Arabî’s influence on Sheikh Ghalib but also Ghalib’s other work, Şerh-i Cezîre-i Mesnevî exhibits such inspiration. This commentary is an important example of how Sheikh Ghalib interpreted Rûmî’s Mathnawi with Akbarian inspiration, and is an important document of Sheikh Ghalib’s familiarity with Ibn Arabî.

Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ ARZU SOMAY Yer Bilgisi: İstanbul Gelişim Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Psikoloji Ana Bilim Dalı / Psikoloji Bilim Dalı Konu: Psikoloji = Psychology, İnsanların öz varlığını anlama, kendini ve çevresini anlamlandırma çabası, doğasını bilmek isteme ve kendileşmesi süreci hem psikoloji hem de din bilimlerinin konularını oluşturmaktadır. İnsanın kendisine ait olan değerleri keşfetmesi ve yaşaması varoluş ile ilgili bir olgudur. Kişi, doğduğu andan itibaren yaşadığı dünyaya yabancılık çekmemek adına içinde varolduğu deneyimlerle öğrenmeye başlar. Jung'un arketipleri ve Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin Â'yân-ı Sâbite'si ve dahi Rumi'nin eserleri bunları derinlemesine ele alır. Bunun yanı sıra, insan iç dünyasında söz konusu olan gizil imgeler ile dış dünya tarafından tanınır ve dış dünyayı öğrenir. Psikoloji biliminde yapılan çalışmalar bağlamında, "teolojiyle olan yakınlık ile bilinen Jung", analitik psikolojinin temelini oluşturan ortak bilinçdışı ve arketipler kuramını, İslam dünyasında, konuyu yüzyıllar öncesinde, ilahi boyutta ele almış olan Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin Â'yân-ı Sâbite'si ile değerlendirmiştir. Dolayısıyla, insanın psikolojik niteliklerini ve dahi yönetici özelliklerini bu bağlamda ele almak oldukça önemlidir. İnsan ruhunu ve mesleklerin doğalarını "olması gereken bağlamında" eşsiz ve son kitap olan "Kur'ân-ı Kerîm" aracılığıyla ele almak mümkündür. Ayrıca, ömrünü bu kitaptaki mesajları deşifre etmeye ve "İslâm düşüncesinde sezginin bir çeşidi olarak ifade edilen ilham yoluyla elde ettiği" Allah'tan gelen hakikatleri yaymaya adamış Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Muhyiddin İbnü'l-Arabî bakış açılarıyla incelemek doğru kanaldan önemli bilgiler sağlayabilecektir. Her bir meslek, insanlık ve toplumlar için oldukça önem arz etmekle beraber, insanlığın varoluşundan beri olan "yönetim" bağlamında konuyu ele alıp, kültüre dayalı psikoloji akımını temele alarak, insan ve yönetici niteliklerini yaradandan insana yansıyan isimler ve sıfatlar noktasında işlemek, alana yeni ve önemli bakış açıları kazandırabilecektir. Zira, daha önce yapılmış çalışmalarda böyle bir esere rastlanmamıştır. Bu tez benzer çalışmalar için öncü olması bakımından oldukça önemli görülmektedir. İnsanlar, her zaman müte'âl/aşkın olan Yüce Yaratıcı'ya inanma, O'na sığınma ihtiyacı duymuştur. Farklı coğrafyalarda ve farklı zamanlarda inanç sistemlerinin var olması, bu gerçeği ispatlar niteliktedir. Bunun yanı sıra, bir yaratıcıya inanma ihtiyacına sahip olan insanlar, bu yüceliği aynı zamanda tanıma ihtiyacı da duymuşlardır. Zira bir varlığa inanmak, onu açıklamayı gerektirir. O halde bilinmesi gereken ilk şey, her şeyin yaratıcısı olan Allah'ın bilgisidir. İslam düşüncesindeki yaygın anlayışa göre Allah, isim ve sıfatlarıyla bilinebilir. Kur'ân-ı Kerîm'e bakıldığında; Kur'ân-ı Kerîm'in Allah'ı farklı isim ve sıfatlarla insanlara tanıttığı ve bu sıfatları "el-Esmâü'l-hüsnâ" (El-esma El-hüsna) olarak isimlendirdiği görülür. el-Esmâü'l-hüsnâ terkibi, ismin çoğulu olan "esmâ" ile, "güzel", "en güzel" anlamındaki "hüsnâ" kelimelerinden oluşmuş olup, Allah'a ait tüm isimleri ifâde etmek üzere "en güzel isimler" anlamına gelmektedir. Esmâü'l-hüsnâ, Kur'ân-ı Kerîm'de Allah'ın kutsi huzuruna layık olan isimleri olarak ifade etmektedir. Kur'ân-ı Kerîm'de çokça yer alan Esmâü'l-hüsnâ, zât-ı ilâhîyi niteleyen ve tanıtan vasıflardır. Hakikaten Kur'ân-ı Kerîm'in temel konusu insanlar olsa da Kur'ân-ı Kerîm'de sıkça geçen kavram ve isimlerden biri de Allah kavramıdır. Dolayısıyla Kur'ân-ı Kerîm içerisinde yer alan tüm konular, Allah merkezli bir ifâde örgüsü içerisindedir. İslamî kültürde yer alan Esmâü'l-hüsnâ'yı anlamak, tanımak ve tanımlamak oldukça önemlidir. Mü'minler, kendilerini yaratana bu isimler ve sıfatlar çerçevesi ile inanmaktadırlar. Seyr-u sülük (tasavvuf yolculuğu ya da manevi yolculuk) şekilleri Esmâü'l-hüsnâ'ya binaen belirlenmiştir. Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî'nin eserlerinde olan konular her daim Allah'ın güzel isimleri çerçevesi içerisinde işlenmiş ve bu isimler çerçevesince değerlendirilmiştir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, tüm sufilerin yaptığı gibi, hayata Esmâü'l-hüsnâ penceresi ile bakmaktadır. Eserlerinde bazen Allah'ın güzel isimlerinin açıklamaları yapılmakta olup bazen de bu isimlerin eşya ve olaylar üzerindeki etkisi ele alınmaktadır. Muhyiddin İbnü'l-Arabî ise eserlerinde varlık mertebeleri ve menzilleri bağlamında Esmâü'l-hüsnâ'yı incelemiştir. Bu mertebeleri, isimleri ve insan ilişkilerini irdelemiş olan Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin düşünceleri içerisinde, Allah ve insan-âlem irtibatı vardır. Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin, Şeyh-i Ekber unvanını hak etmesinin esas nedenleri arasında; İslam akidesinin temeli olan Allah-insan irtibatını, insanlık mirasını ve düşüncelerini dikkate alması ve tüm bunları evrensel bir bakış açısı ile ortaya koyması sayılabilir. Kur'ân-ı Kerîm ise insanı, kendi nefsi ve yaradılışı ile ilgili düşünmeye teşvik etmekte ve aynı zamanda, bugün bazıları bilim olarak anılan ilimleri araştırmaya sevk etmektedir. Bu çalışmada, yöneticilerin psikolojik niteliklerinin Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Muhyiddin İbnü'l-Arabî bakış açılarıyla Allah esmaları bağlamında ele alınması amaçlanmıştır. Kültüre dayalı psikoloji akımı bağlamında; insanların, Allah'ın isimleri ile ifade edilmesinden hareketle Esmâü'l-hüsnâ'nın "yönetici" kişilerin özelliklerine yansıması Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin bakış açılarıyla örülmüştür., The effort of people to understand their own existence, the process of making sense of themselves and their environment, the process of wanting to know their nature and becoming themselves are the subjects of both psychology and religious sciences. Discovering and living of the values that belong to her is a phenomenon related to existence. From the moment of birth, a person begins to learn through the experiences in which she exists in order not to become a stranger to the world she lives in. Jung's archetypes and Muhyiddin Ibnü'l-Arabî's Â'yân-ı Sâbite and even Rumi's works deals with them in depth. In addition, human beings; it is recognized by the outside world with the secret images in the inner world and learns the outside world. Jung, known for its proximity to theology in the context of studies in psychology, evaluated the common unconscious and archetype theory of analytical psychology with the Muhyiddin Ibnü'l-Arabî's Â'yân-ı Sâbite, who took the subject in a divine dimension in the Islamic world. Therefore, it is very important to consider the psychological qualities of human beings and even managerial characteristics in this context. It is possible to deal with the human spirit and the nature of the professions "in the context of what it should be" through the unique and final book, the "Qur'an". In addition, considering the perspectives of Mevlânâ Celâleddîn-i Rumi and Muhyiddin Ibnü'l-Arabî, who devoted their lives to deciphering the messages in this book and spreading the truths from Allah, will provide important information through the right channel. Each profession is important for humanity and societies. However, "management" has existed since the existence of humanity. Therefore, considering the human and managerial qualities in terms of the manifestations reflected from the creator to the human, based on the culture-based psychology movement, will bring new and important perspectives to the field. Because such a study has not been found in previous studies. This study is considered very important in terms of being a pioneer for similar studies. People have always felt the need to believe in the 'Supreme Creator', who is transcendent, and to take refuge in Her. The existence of belief systems in different geographies and different times proves this fact. In addition, people who have the need to believe in a creator also felt the need to recognize this sublimity. Because believing in a being requires explaining it. So the first thing to know is the knowledge of Allah, the creator of everything. According to the common understanding in Islamic thought, Allah can be known by his names and attributes. Looking at the Qur'an; it is seen that the Qur'an introduces Allah to people with different names and attributes and names these attributes as "al-Esmâü'l-hüsnâ" (El-esma El-husna). The compound al-Esmâü'l-husnâ is formed from the words "esmâ", which is the plural of the name, and "husnâ" meaning "beautiful", "the most beautiful", and means "the most beautiful names" to express all the names of Allah. Esmâü'l-husnâ is expressed in the Qur'an as the names that are worthy of Allah's holy presence. Esmâü'l-hüsnâ, which take place a lot in the Qur'an, are the qualities that describe and introduce the divine essence. Indeed, although the main subject of the Qur'an is people, one of the concepts and names frequently mentioned in the Qur'an is the concept of GOD. Therefore, all the subjects in the Qur'an are within a GOD-centered expression pattern. It is very important to understand, recognize and define Esmâü'l-husnâ in Islamic culture. Believers believe in the One who created them within the framework of these names and attributes. Seyr-u sülük (mystic journey or spiritual journey) forms were determined based on Esmâü'l-hüsnâ. The subjects in the works of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî have always been handled within the framework of the beautiful names of Allah and evaluated within the framework of these names. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî looks at life through the window of Esmâü'l-hüsnâ, as all Sufis do. In his works, sometimes the beautiful names of Allah are explained and sometimes the effects of these names on things and events are discussed. Muhyiddin Ibnü'l-Arabî, on the other hand, dealt with Esmâü'l-Hüsnâ in the context of existence levels and ranges in his works. In the thoughts of Muhyiddin Ibnü'l-Arabî, who examined these levels, names and human relations, there is a connection between God and human-world. Among the main reasons why Muhyiddin Ibnü'l-Arabî deserved the title of Şeyh-i Ekber; It can be counted that it takes into account the GOD-human connection, the heritage of humanity and thoughts, which is the basis of the Islamic creed, and reveals all these with a universal perspective. The Qur'an, on the other hand, encourages people to think about their own nafs and creation, and at the same time, prompts them to search for sciences, some of which are known today as science. In this study, it is aimed to deal with the psychological qualities of the managers in the context of the Names of Allah from the perspectives of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî and Muhyiddin Ibnü'l-Arabî. In the context of the culture-based psychology movement; Based on the fact that people are manifested with the names of Allah, the reflections of Esmaü'l-hüsnâ in the form of the manifestations of Allah that "managers" should have were discussed from the perspectives of Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî and Muhyiddin Ibnü'l-Arabî.

1071 Malazgirt Meydan Muharebesi ve 1176 Miryokefalon Zaferi, Türk tarihinin kayda değer dönüm noktalarındandır. Bu iki olay sonunda Türkler, Diyar-ı Rum'da (Anadolu) büyük ölçüde siyasî hâkimiyet kurmayı başarmışlardır. Söz konusu bu iki savaş neticesinde Anadolu Türklerin hâkimiyetine girmiş ve Anadolu'nun İslamlaşma süreci başlamıştır. Anadolu'nun İslamlaşması ise Türk tarinin olduğu kadar İslam tarihinin de önemli gelişmelerindendir. Bu önemli gelişmede ise sadece askeri ve siyasi faaliyetlerin değil, yazılı yahut sözlü kültürde veli, sufi, evliya, derviş gibi isimlerle anılan şahsiyetlerin faaliyetlerinden de rolü olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Eylem ya da söylemleri ile kitleler üzerinde tesir sahibi olduğu gözlemlenmiş bu tarz şahsiyetlerin sözlerini, davranışlarını, kerâmetlerini ve günlük yaşantılarını konu alan eserler olarak bilinen menâkıbnâme veya Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velîrden Anadolu coğrafyasının toplum yapısı ve hayatına dair bilgilere ulaşılabilmektedir. Bu araştırmada; kapsadıkları dönem ve içerdikleri bilgiler açısından büyük benzerlikler gösteren menâkıbnâmelerden olan; Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî'ye (Uzun Firdevsi) göre XIII. yüzyıl Anadolusunun toplum yapısı ve hayatına dair tespitlerde bulunulmuştur. Öyle ki adı geçen eserlerden ilki; XIII. yüzyılın ilk yarısında Ahmed Eflaki tarafından kaleme alındığı bilinen ve 1200'lerde yaşamış olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin yaşam hikâyesini anlatmaktadır. Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî' adlı diğer eser ise; XV. yüzyılın sonu XVI. yüzyılın başlarında Uzun Firdevsi'nin kaleme aldığı belirtilen bir nüsha olup, 1200'ler ile 1300'lerin ilk çeyreğinde yaşadığı bilinen Hacı Bektâş-ı Velî'yi anlatmaktadır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Hacı Bektâş-ı Velî'nin düşünce, yaşayış, uygulama ve etkinliklerinin propagandası maksadını güden, XIII. yüzyıl Anadolusunun en tanınmış, en çok nüshası olan ve bu sayede en çok okunma imkânı bulunan menâkıbnâmelerden ikisi konumundaki Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî ışığında; göçebeler ve yerleşikler başlığı ile Anadolu'nun bu yüzyıldaki toplum yapısı, adetleri - gelenekleri (inançlar, doğum, evlenme – boşanma ve kadın, cenaze törenleri, görgü kuralları, hediyeleşme başlıkları ile), yaşam tarzı (sanat ve eğlence hayatı, ev hayatı, kıyafetler ve süsleme, besin ürünleri, hastalıklar ve tedavileri başlıkları ile) ve ekonomik hayat başlıkları ile ise Anadolu'nun toplum hayatına dair tespitlere yer verilmiştir. The Battle of 1071 Manzikert and the Battle of 1176 Miryokefalon are significant milestones in Turkish history. At the end of these two events, the Turks succeeded in establishing a large political domination in Diyar-ı Rum (Anatolia). As a result of these two wars, Anatolia came under the rule of the Turks and the Islamization process of Anatolia started. Islamization of Anatolia is one of the important developments in the history of Islam as well as the Turkish history. It should not be forgotten that not only military and political activities but also the names of parents, sufi, awliya, and dervish people in written or oral culture have played a role in this important development. Information about the social structure and life of the Anatolian geography can be accessed from workshops or attitudes that are known as artifacts of the words, behaviors, hopes and daily lives of such personalities that have been observed to have influence over the masses with their actions or discourses. In this study; in the light of Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn and Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî that show great similarities in terms of the period and the information that contain, some determinations were made regarding the social structure and life of Anatolia in the XIIIth century. So much so that the first of the mentioned works; it tells the life story of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, who was known to have been written by Ahmed Eflaki in the first half of the XIIIth century and lived in the 1200s. Another work titled Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî ' which it is a copy written by the Long Firdevsi at the end of the XVth century and the beginning of the century XVIth century, tells about Hacı Bektâş-ı Velî, known to have lived in the first quarter of the 1200s and 1300s. According to the menaqıbnames' Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî and Hacı Bektâş-ı Velî which aiming to propaganda of their thoughts, lifes, practices and activities, some determinations have been made on the social structure and life of Anatolia in XIIIth century. In addition, these two works are the most well known, most copied and thus most readable works of Anatolia for this century. So, in the light of these works, with nomads and settlers, customs - traditions (beliefs, birth, marriage - divorce and women, funerals, etiquette, gift), lifestyle (entertainment and art life, home life, clothes and decoration, food products, diseases and their treatments) and economic life titles, the findings about the social structure and life of Anatolia are included in the determinations regarding the social structure and life of Anatolia in XIIIth century.

Mevlâna; düşünce, edebiyat ve sanat gibi çeşitli alanlarda birçok düşünürüetkilemiştir. Mevlâna'nın etkilerinin görüldüğü düşünürlerden biri de Pakistanlı ünlüşair, filozof ve siyasetçi Muhammed İkbal'dir. Bu çalışmada, her iki düşünürüneserlerinden hareketle, Muhammed İkbal'in hangi alanlarda Mevlâna'dan etkilendiğive bu etkilerin nedenleri araştırılmıştır.Çalışmada öncelikle Muhammed İkbal'in Mevlâna'dan etkilenmesinde roloynayan etkenler üzerinde durulmuştur. Muhammed İkbal'in yetiştiği aileMevlâna'yı tanımasında, sevmesinde ve etkilenmesinde rol oynayan ilk etkendir.Mevlâna ve Muhammed İkbal'in yaşadıkları zaman dilimlerindeki şartların vekoşulların benzerliği de bu etkenlerden biridir. Mevlâna'nın dinamik hayat felsefesiMuhammed İkbal'i etkileyen ve Mevlâna'yı örnek almasında rol oynayan en önemlietkenlerdendir. Ayrıca Mevlâna ve Muhammed İkbal'in sanat anlayışları, şiir yazmaamaçları, şiirlerindeki tarz ve biçim benzerlikleri de Muhammed İkbal'in etkileyenunsurlardandır.Çalışmanın üçüncü bölümünde öncelikle Muhammed İkbal'in eserlerindeMevlâna'nın etkisi araştırılmıştır. Mevlâna etkisinin en çok görüldüğü veMuhammed İkbal'in Mevlâna'ya olan hayranlığının hissedildiği eser Cavidname'dir.Ayrıca Muhammed İkbal'in Esrar-ı Hodî, Rumuz-i Bi- Hodî, Armağan-ı Hicaz, Bal'iCibrîl ve Peyam-ı Meşrik eserleri de Mevlâna etkisinin görüldüğü diğer eserleridir.Çalışmanın son bölümünde Muhammed İkbal'in benlik felsefesindeMevlâna'nın etkileri araştırılmıştır. Muhammed İkbal'in felsefesinin temelindeVbenlik düşüncesi vardır. İkbal'e göre insanın en büyük amacı benliğini tanımak,eğitmek, güçlendirmek ve kâmil insan mertebesine yükselmek olmalıdır. Benliğinöncelikle itaat, nefis hâkimiyeti ve ilâhi niyabet aşamalarından geçerek terbiyeedilmesi gerekir. Benliğin terbiye edildikten sonra güçlendirilmesi gerekir. Aşk, fakr(yoksulluk), hoşgörü ve yüce bir amaç edinme unsurları benliği güçlendirenunsurların en önemlileridir. Ayrıca benliği zayıflatan korku, tembellik, dilenmek veırkçılık gibi unsurlarla başa çıkılmalı ve bu unsurlardan uzak durulmalıdır. Buaşamalardan sonra insan benliğini bulur ve Muhammed İkbal'in `Merd-i Mü'min`dediği kâmil insan mertebesine yükselerek sahip olduğu gerçek değere ulaşır.Anahtar Kelimeler: Muhammed İkbal, Mevlâna, Benlik Felsefesi, Kâmilİnsan, Muhammed İkbal Şiirleri Mevlana has influenced many thinkers in various fields such as philosophy,literature and arts. One of these thinkers who were influenced by Mevlana isMuhammad Iqbal – a famous poet, philosopher and politician. In this study, based onthe books of both thinkers, it has been aimed to investigate in what areas Iqbal wasinspired by Mevlana and what are the causes of these inspirations.The study first focuses on the factors that led to Muhammad Iqbal's beinginfluenced by Mevlana. The family, in which Muhammad Iqbal grown up, is the firstfactor that enabled Iqbal to recognize and love Mevlana, and be inspired by him.Another factor is the similarity of conditions during the time periods in whichMevlana and Iqbal lived. The dynamic life philosophy of Mevlana is another factorthat influenced Muhammad Iqbal and led him to pattern himself on Mevlana.Additionally, the similarities in both Mevlana's and Iqbal's understating of art,purposes of writing poems, style, and discourse in these poems, also demonstrate theinspiration of Muhammad Iqbal by Mevlana.In the third part of this study, the effects of Mevlana on Muhammad Iqbal'sworks are examined. Câvidnâme is the most significant book in which one can seeMevlana's influence and Muhammad Iqbal's admiration for him. In addition, in someother works by Muhammad Iqbal such as Asrâr-i Khudî, Rumuz-i-Bekhudi,Armaghan-i-Hijaz, Bal'iJibrîl and Peyam-i Mashriq, Mevlana's influence is easilyrecognized, as well.VIIIn the last part of the study, Mevlana's influence on Muhammed Iqbal'sphilosophy of self was investigated. The philosophy of Muhammad Iqbal is based onthe idea of self. According to Iqbal, the greatest aim of human being should be toknow, educate, and strengthen himself and to rise it to the level of perfect human.The self must first be educated through the stages of obedience, self-control, andregency. The self must be strengthened after it is educated. Love, poverty, tolerance,and achieving a divine purpose are the most important elements that strengthen theself. In addition, it is also significant to cope with the things that weaken the selfsuch as fear, laziness, begging, and racism. Therefore, human beings should avoidthese elements. After these stages, the human being finds himself and achieves hisreal value by reaching the level of perfect human which is called by MuhammadIqbal as `Faithful Man`Key Words: Muhammad Iqbal, Mevlana, Philosophy of Self, Insan-ı Kamil(Perfect Human Being), Muhammad Iqbal Poems. 112

Bu çalışmanın amacı, Mevlânâ'nın Mesnevî'sinde yer alan hikâyelerdeki manevi bakım unsurlarını tespit etmektir. Manevi bakım alanına katkı sunmayı hedeflediğimiz çalışmamız iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci ana bölümde kavramsal çerçeve ele alınmıştır. Manevi bakım kavramının tanımına, amaçlarına, görevlerine yer verilmiş ve hikâye türünün tanımı, özellikleri ele alınmış ardından manevi bakımla ilgili önemli unsurlar açıklanmıştır. Mesnevî'nin özellikleri de açıklandıktan sonra Mesnevî, psikoloji bağlamında değerlendirilmiştir. İkinci ana bölümde ise Mesnevî'den seçilen hikâyeler, manevi bakım unsurları olan sabır, şükür, dua, tevbe, umut, affedicilik ve manevi huzur açısından incelenmiştir. Sonuç kısmında değerlendirmeler ve yorumlar yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, Mesnevî'de yer alan hikâyeler maneviyata iyi gelen unsurlar içermektedir. Bu bilgiler neticesinde Mevlânâ'nın Mesnevî'sindeki hikâyeleriyle bireylere manevi danışmanlık yapmış olduğu ifade edilebilir. The purpose of this study is to determine the pastoral care elements in Masnavi Stories. In this study, which consists of two main parts, we are willing to contribute to the pastoral care field. The conceptual framework is considered in the first main part. The definition, purpose and, function of pastoral care are included and the description of story types and their features are discussed, then the certain elements that are related to pastoral care are explained. After explaining the features of Masnavi, it is evaluated in the context of psychology. In the second part of the study, certain Masnavi stories are analyzed in terms of pastoral care elements such as patience, gratitude, prayer, repentance, hope, forgiveness and pastoral peace. Evaluations and interpretations are carried out in the conclusion chapter. Based on the findings, the stories in Masnavi contain recuperative elements that are good for spirituality. As a result of this information, it might be argued that Mevlânâ provides spiritual care and counselling to the individuals with his stories in Masnavi. 83

Bu çalışmada, Mevlana'nın Mesnevi'sinden seçmelerin yer aldığı farklı yayınevi tarafından hazırlanmış çocuk kitaplarının çocuk eğitimi ve çocuk edebiyatı açısından incelenip değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yapılan çalışma betimsel bir çalışma olup betimsel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çocuklar için hazırlanan 12 adet Mesnevi'den seçmeler çocuk kitabı, içerisinde yer alan toplam 243 metin ile birlikte çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri belgesel tarama yöntemiyle toplanmış, verilerin çözümlenip yorumlanması sürecinde de içerik analizi metodundan yararlanılmıştır. Çalışmada ilk olarak çocuk edebiyatı ve çocuk eğitimi hakkında genel bilgilere yer verilmiş; Mevlâna, hayatı, Mesnevi'si, düşünce yapısı ve eğitim anlayışıyla anlatılmaya çalışılmıştır. Ardından çalışmanın amacı doğrultusunda örneklemi oluşturan çocuk kitaplarında yer alan metinler, çocuk eğitimi yönüyle ve çocuk edebiyatının ilkeleri göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Bulgular, Mevlana'nın Mesnevi'sinden seçmelerin yer aldığı çocuk kitaplarının genel olarak çocuklara kazandırılmak istenen pek çok değeri içinde barındıran zengin bir kaynak olduğunu ve çocuk edebiyatı niteliklerine büyük ölçüde uygun özellikler taşıdığını göstermektedir. Buna karşın bazı metinlerin, öncelikle Mesnevi'nin çocuklar için yazılmış bir eser olmaması ve bu metinleri çocukların düzeyine uyarlarken gerekli hassasiyetin gösterilmemesi sebebiyle çocuklar için uygun olmadığı saptanmıştır. Bu açıdan yayınevleri arasında da bazı farklılıklar görülmüştür. Bundan hareketle Mevlana'nın Mesnevi'sinden seçmelerin yer aldığı çocuk kitaplarının, çocuklar için gerekli hassasiyetle düzenlenip hazırlandığı takdirde değerler eğitiminin verilebileceği bir araç ve Türkçe eğitimi materyali olacağı sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar sözcükler: Çocuk edebiyatı, çocuk kitapları, değerler, eğitimi, Mevlana, Mesnevi, Türkçe eğitimi In this study, it is intended to examine and evaluate the children's books that include selections from Rumi's Masnavi prepared by different publishers in terms of children's education and children's literature. The study is a descriptive study and it has been carried out using descriptive survey model. 12 Selections from Rumi's Masnavi books that adapted for children and the 243 texts within them form the sample group of the study. The data of the study is collected through documentary reviewing method and content analysis method was used in the process of analysing and interpreting the data. In the study, firstly general information about children's literature and children's education is included. Rumi, including his life, his Masnavi, his mindset and his conception of education are aimed to be explained. Then, in accordance with the purpose of the study, the texts in the children's books, which constitute the sample of the study, have been examined considering the children's education and the principles of children's literature.The findings suggest that the children's books, which include selections from Rumi's Masnavi, are a rich source of many values that are desirable to be acquired by children in general, and they are highly suitable for the characteristics of children's literature. However, some texts have been found inappropriate for children primarily due to Masnavi not meant to be for children intrinsically and the lacking of essential sensitivity while adapting the texts at children's level. In this regard, some distinctions have also been seen among different publishers. Thus, it has been concluded that children's books which include selections from Rumi's Masnavi would be a tool of values education and a material for the education of Turkish language, as long as they are prepared and edited with the required precision for children.Keywords: Children's literature, children's books, values education, Rumi, Masnavi, Turkish language education 333

Tezimizde, tasavvufi eğitimde çocuğun ahlaki gelişimini Gazali ve Mevlanaörnekleriyle birlikte ele aldık. Bu çalışmada ilk olarak ahlak kavramının çocukgelişimindeki yeri incelenmiş, bu bağlamda öncelikle ahlak kavramının üzerindedurulmuş, daha sonra da ahlaki gelişim teorilerine yer verilmiştir. İkinci olarak, çocuktadin ve ahlak kavramlarının doğuşu ve gelişimi konusu mercek altına alınmış, çocuktadin ve ahlak duygusunun ortaya çıkışına, çocukta din ve ahlak duygusunun ortayaçıkışında rol oynayan faktörlere ve çocukta din ve ahlak duygusunun oluşturulmasındakullanılabilecek yöntemlere değinilmiştir. Son bölümde, tasavvufi eğitim bağlamındaKur'an ve Sünnet ışığında çocuğun ahlaki gelişimi ve eğitimine değinilmiştir. Bukısımda Kur'an-ı Kerim'de ve Hz. Peygamber'in hayatında çocuğun eğitimi, değeri veyerine, ayrıca konu ile ilgili Kur'an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif kaynaklı nasihatlere yerverilmiştir. Daha sonra tasavvufi eğitime genel bir bakış açısı ile bakılarak, çocuğundini ve ahlaki gelişim ve eğitimine tasavvufi bir yaklaşım sağlamak amacıyla tasavvufiterim ve ıstılahlara değinilmiştir. Mutasavvıfların hayatından örneklere ve araştırmakonusu ile ilgili tavsiye ve tespitlere yer verilmiştir. Araştırmanın son kısmındaGazali'nin ve Mevlana'nın eserlerinden örnekler verilmiştir. Gazali'de güzel ahlakbahsine, anne baba ve çocuk ilişkisine ve çocuk terbiyesi ile ilgili tespitlere yerverilmiştir. Mevlana'da ahlak bahsine yer verilmiş, yine Mevlana'nın birçok eserinde,Mesnevi ağırlıklı olmak üzere çocuğun eğitimi ve gelişimi incelenmiş vedeğerlendirilmiştir. In this thesis, we examined children's moral development in sufi education, interms of the examples of Ghazali and Mevlana's effects. In this study, firstly the morality in child development is examined and in this context, the concept of ethicsis emphasized, and then the moral development theories are viewed. Secondly,the birth and development of the concepts of religion and morality are examined in thechild, the emergence of religion and morality in the child, the factors that play a role inthe emergence of religion and morality in children. In the last chapter, the moraldevelopment and education of the child in the light of Qur'an and Sunnah has beenmentioned in the context of sufi education. In this section, the value and place ofchildren in the Qur'an and in the Prophet (s.a.v.)'s life, as well as advice from theQur'an and Hadith-i Sharif on the subject are examined. In sufi education, sufistic terms and descriptions have been referred to in order to provide a sufistic approach to the religious and moral development and education of the child. In the last part of the study, examples from the works of Ghazali and Mevlana were given. In Ghazali, good ethics, parents-child relationship and child's education is examined. The ethics and morality in Mevlana is mentioned and inMevlana's many works, the education and development of the child, especially theMathnawi, has been examined and evaluated. 222

Bu çalışma, XIII. yüzyılın önde gelen mutasavvıflarından Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin nur anlayışını, Mesnevî adlı eserinden yola çıkılarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmamız bir giriş, iki ana bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Giriş bölümünde, araştırmanın konusu, amacı, yöntemi, sınırlılıkları belirtilmiş ve Mesnevî hakkında genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, nur kavramının sözlük ve ıstılah anlamlarına yer verilmiş, Kur'ân-ı Kerîm ve hadislerde kullanım şekilleri ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde ilk dönem sûfîlerinin nur anlayışı da ortaya koyulmuştur. İkinci bölümde ise çalışmanın ana konusunu oluşturan Mevlânâ'nın nur anlayışı, beyitlerden örnekler verilerek incelenmiştir. Sonuç kısmında ise değerlendirmede bulunulmuştur. Elde edilen bulgulara göre, Mevlânâ'nın nur kavramını maddi ve manevi olmak üzere iki kısma ayırdığı görülmektedir. Maddi nur kapsamında güneşin, ayın, yıldızların, şimşeğin, sabahın, gündüzün, doğunun nurunu ele almaktadır. Manevi nur kapsamında ise Allahü Teâlâ'nın, insan-ı kâmilin, gözün, gönlün, aklın, ruhun, hidâyet ve imanın, İslâm'ın, ilmin, vahiy ve Kur'ân-ı Kerîm'in nuruna yer vermekte nurla hakîkat-i Muhammediyye arasında münasebet kurmaktadır. Maddi ve manevi nur haricinde, bazı dinî, tasavvufî ve tarihî şahsiyetlerin nuru da zikredilmektedir. Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Mevlânâ, Mesnevî, Nur, Hakîkat-i Muhammediyye. This study aims to reveal the understanding of the light of Mevlana Celaleddin Rumi, who is one the leading sufi in XIII. century, by looking at his work called Masnavi. Our study consists of an introduction, two main sections and conclusion. In the introduction part, the subject, aim, method and limitations of the research are stated and general information about Masnavi is given. In the first part, the meaning of the concept of light and dictionary is given, the use of the Quran and hadiths are discussed. In this chapter, the understanding of the light of the first period of Sufi is also revealed. In the second part, Mevlana's understanding of light, which is the main subject of the study, is examined by giving examples from couplets. In the conclusion part, the evaluation is made. According to the findings, it is seen that Mevlânâ divides the concept of light into two parts as material and spiritual. Material light is addressed within the scope of the sun, moon, stars, lightning, morning, day, light of the east. Within the scope of spiritual light, he gives place to Allahu Ta'ala, the human beings, eye, heart, mind, spirit, guidance and faith, Islam, science, revelation and the light of the Qur'an by establishing a relationship between the light and the truth of Muhammadiye. Apart from the material and spiritual light, the light of some religious, mystical and historical figures is also mentioned.Keywords: Islamic Mysticism, Mevlana, Masnavi, Light/Nur, Truth of Muhammediyye. 142

`Türk Romanında Mevlânâ Algısı` adlı çalışmamızda Mevlânâ Celâleddin Rûmî'nin hayatı, eserleri ve öğretilerinin yer aldığı yirmi beş roman incelenmiştir. Tespit edilen bu romanlarda Mevlânâ'nın yazarlar tarafından nasıl bir algı ile anlatıldığı, bu algı etrafında kurgulanan Mevlânâ portreleri ve işlenen temler ekseninde Mevlânâ'nın duygu ve düşünce dünyasını ortaya çıkarmak çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Bu temel etrafında kaynak eserler taranmış, romanlar tahlil yöntemi ile incelemeye tâbi tutulmuş ve elde edilen bilgiler mukayese edilerek benzerlikler ile farklılıklar ortaya çıkarılmıştır. Çalışmamıza bir hazırlık oluşturan `Giriş` bölümünde Mevlânâ ile ilgili edebî ve ilmî çalışmalar üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde kaynak eserlerden hareketle Mevlânâ'nın hayatı ve eserleri anlatılmıştır. İkinci bölümde, romanların konuları ve olay örgüleri; Mevlânâ'nın romanlardaki fizikî ve rûhî portreleri ve eserlerdeki temler incelenmiştir. `Sonuç` bölümünde çalışma boyunca elde edilen bulgular yazılmıştır. Elde edilen bu sonuçlarla Türk fikir ve kültür hayatının önemli bir parçası olan Mevlânâ'yı anlama ve tanıma bakımından bundan sonra yapılacak araştırmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Twenty five novels which involve in life, works and dicipline of Rumi have been analyzed in the study called `Perception of Rumi in Turkish Novel`. How perceptively Rumi is expressed by authors in these ascertained novels, Rumi portraits fictionised around this perception and revealing Rumi's world of sensation and thoughts in the axis of handled themes is the basis of our study.Resource works have been scanned around this basis, novels have been examined through the method of analysis and similarities and differences have been revealed by comparing the obtained knowledge. In the inroduction part which forms a preparation to our study, literal and scientific works related to Rumi have been emphesized. In the first part the life and works of Rumi have been explained with reference to the resource works. In the second part, the subject and plotline of the novels; Rumi's physical and pscychological portraits in the novels and themes of the works have been examined. In the conclusion part the findings obtained throughout the study have been written. By means of these results gathered, the contrubution to researches that will be carried out hencefoth with regards to understanding and recognition of Rumi who is an important part of Turkish thinking and cultural life has been aimed. 659

Kalb, tasavvuf geleneğinde özel bir yere sahip olan tasavvufi düşünce sisteminin merkezini oluşturan mânevi mekânın adıdır.Başlangıçtan günümüze kadar hemen hemen bütün mutasavvıflar kalb mefhumunu ele alıp değerlendirmiş, bu konuda eserler yazmış, kalbin insanın mânevi yaşantısı üzerindeki etkilerini farklı şekillerde ifade etmişlerdir.Çalışmamızda mutasavvıf Hz. Mevlâna'nın eseri Mesnevî şerifte kalb mefhumunu nasıl ele alıp değerlendirdiği, kalbe hangi anlamları yüklediği, kalbin mânevi âlemdeki yeri ve önemi üzerinde durduk.İki bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde öncelikle kalbin tanımları ve genel çerçevesi üzerinde durduk. Daha sonra Kur'an-ı Kerim ve hadislerde kalbin önemine ve nasıl kullanıldığına âyet ve hadis örnekleriyle kısaca değindik. Son olarak tasavvuf geleneğinde kalbin yeri ve önemi, sûfilerin kalble ilgili değerlendirmeleri üzerinde durduk.Çalışmamızın esasını oluşturan ikinci bölümde ise Mesnevî'de kalb kavramını ele aldık ve Hz. Mevlâna'nın Mesnevî'de kalb mefhumuna bakışını; kalbin mertebeleri, makamı, kalbe etki eden unsurlar, kalb eğitimi ve selim kalbin önemi gibi ana konular üzerinde durduk.Çalışmamızı Mesnevî'ye göre kalblerin farklı kültürlerdeki insanlar arasında bağ oluşturma özelliğine ve kalbden kalbe bir pencere, bir köprünün olabildiği hususlarına dikkat çekerek sonlandırdık. The heart is the name of the spiritual space that forms the center of the mystical thought system which has a special place in the Sufi tradition.Almost all Sufis from the beginning to the present have evaluated the concept of the heart, wrote on this subject, and expressed the effects of the heart on the spiritual life of man in different ways.In our study, we have focused on issues such as how great Sufi Hz. Mevlâna, considered and evaluated the concept of heart in his grand work, Masnawi and what he attributed to the heart and the place and importance of the heart in the spiritual world.In the first part of our study, which consists of two parts, we first focused on the definitions and general framework of the heart made by the scholars. Then, the importance of the heart and how it was used in the Quran and hadiths was briefly touched on by giving examples from verses and hadiths. Finally, in the tradition of Sufism, the importance and place of the heart and the heart-based evaluations of the Sufis are emphasized.In the second part, which constitutes the basis of our study, we discussed the concept of heart in Masnawi and have focused main topics on Mevlana's approach to the concept of heart in Masnawi, such as the order of the heart, his position, the factors affecting the heart, the importance of heart training and benign heart. According to Masnawi, we have ended our study by drawing attention to the fact that the hearts are connected to people in different cultures and that there may be a window and a bridge from the heart to the heart. 194

Son yıllarda yaşanan sosyal, kültürel, bilimsel ve teknolojik gelişme ve değişmeler insan üzerinde etkili olmuştur. Teknolojinin gelişimi, birey ve toplumların etkileşiminin hızlanması, ekonomik ve sosyal imkânların artması, yaşam standartlarının iyileşmesi, bilgi ve gelişmelerden anında haberdâr olma imkânı, seçeneklerin artması gibi olumlu sonuçlar doğurmuştur. Ancak bu gelişmeler beraberinde hızlı tüketim ve erdemsizleştirme, yalnızlaşma, hız ve gelişmlere ayak uyduramama, ahlâkî yozlaşma, tatminsizlik ve mutsuzluk gibi ruhsal birtakım problemleri de ortaya çıkarmıştır. Böylesi yeni durumlar genelde eğitimin özelde ahlak eğitiminin bu gelişmelerle uyumlu ve problemleri çözme imkânı üzerinden sorgulanmasına sebep olmuştur. Bu çalışmayla mevcut soru, sorun ve ihtiyaçlar çerçevesinde yapılacak bir ahlak eğitimine katkı sunma amacıyla Mevlâna'nın Mesnevî ile yaptığı ahlak eğitim faaliyeti ele alınmıştır. Mevlâna'nın eğitiminde öne çıkardığı temel kavramlar, konular, ilkeler, yöntemler ve kazanımlar incelenmiştir. Mesnevî'nin ahlak gelişimine katkısı üzerine bir araştırma yapılmıştır. Mesnevî'nin ahlak eğitim örneği ve bunun din eğitimi açısından önemi tespit edilmeye çalışılmıştır. Fast paced world has had an influence on human behavior for the last decades. The advancements in technology, improved social and economical conditions, the incresing interaction between the individual and the society have presented some challenges have brought about a number of advantages. Yet with these advancements a number of problems in the society, such as fast comsumption, devaluating, isolation, corruption, discontentness, miserableness, have become more prevelant. These factors have raised some concern on the function of educational instutions in particular to moral education of an individual. In view of this, the present study aimed at providing a framework by exploring Mevlâna's Mesnevî in terms of moral education. The major concepts, themes methods and principles that Mevlâna have paid some heed in moral education have been explored and examined, by which the contribution of Mesnevî to moral education have been under scrutiny. As a result, moral education in Mesnevî and its role in religious education have been discussed in the current study. 342

Hz. Mevlâna, bilgeliği, yaratıcıya duyduğu sonsuz aşkı, koşulsuz teslimiyeti, hoşgörüsü, dünya ve ötesi görüşü ile içsel yolculuklarını yaşayan insanlara çağlar boyu önemli bir kılavuz olmuştur. Yaratılanı sevmek, yaratandan ötürüdür, her yaratılanda yaratanı görmek, duymak ve hissetmekten gelir. Esas Allah'tır, Allah sevgisidir. Hz. Mevlâna, bu sevgiyle yoğrulmuş, ulaştığı cevapları paylaşarak, insanlığa nefis yolculuklarında ışık olmuş, öğretileriyle yol göstermiş, engin hoşgörüsü ile herkesi kucaklamış ve bu sayede Mevlevilik felsefesinin de kaynağı olmuştur. Vefatından sonra ona gönül verenler tarafından Mevlevilik felsefesi, usul ve kaideleri, musikisi ve merasimi ile sistematik bir yapıya oturtulmuştur. Bu sistemi bütün olarak ele alacak olursak, baş hareketlerinden ayak duruşlarına, ellerin konumundan dönüş şekline kısacası her hareketin, giyilen her kıyafetin sembolize edilmiş derin anlamları bulunmaktadır. Temelinde sevgi olan, merakları cezbeden bu felsefe, dilden dile, kulaktan kulağa, gönülden gönüle ve kültürden kültüre geçerek başka diyarlara da yayılmıştır. Gerek kişisel meraktan, gerekse ülkeleri tarafından çeşitli görevlendirmelerle keşfe gelen batılı sanatçıların Osmanlı kültürünü, tarihe ışık tutacak önemli olayları, doğu mistisizmini, yapıları, doğal güzellikleri, antik kentleri, gündelik yaşamı ve her tabakaya mensup insanları resmettikleri çalışmaları önemli bir çok kaynakta kullanılmıştır. Seyahatleri sırasında tanık oldukları, bir çoğunun dinlendirici, huzur verici bir merasim olarak tanımladıkları Sema Ayininden de fazlasıyla etkilenmişler, notlarında, seyahatnamelerinde, kitaplarında, resimlerinde ve daha bir çok eserde Mevleviliğe yer vermişlerdir. Batılı sanatçılar ve gezginler sayesinde, Mevlâna ve Mevlevilik, farklı diyarlardan farklı gönüllere de girerek tüm dünyaya yayılmış, günümüzde de yayılmaya devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Hz. Mevlâna, Mevlevilik, Batılı sanatçılar, Sanat eseri, Oryantalizm, Doğu mistisizmi. Hz. Mevlâna has been an important guide for the ages to people who have lived their inner journeys with his wisdom, eternal love for the creator, unconditional surrender, world and beyond vision and tolerance. To love the creature is because of the creator, to see, to hear and to feel the creator in every creature. The basis is Allah, love of Allah. Hz. Mevlana has formed by this love, shared the answers he reached, become a light in their inner journeys to mankind, guided them by his teachings, embraced everyone with his wide tolerance and thus became the source of the Mevlevi philosophy. After his death, by those who followed him, the Mevlevi philosophy has been based on a systematic structure with procedures and rules, music and ceremony. If we consider this system as a whole, there are symbolized deep meanings of every movement, every dress that is worn, from the head movements to the footsteps, from the position of the hands to the turns. This philosophy which is the love on its basis, which attracts curiosities, has spread to other lands from tongue to tongue, ear to ear, heart to heart and culture to culture. Western artists 'who came to explore the Ottoman culture with both the personal curiosity and various entrusting by their countries' used important events that will shed light on the history, eastern mysticism, structures, natural beauties, ancient cities, daily life and people in their artworks which were used on lots of important sources. During their travels, they were also greatly influenced by the Sema Rituals, which many of them described the ritual as a relaxing and peaceful ceremony. They also included Mevlevi philosophy to their memoirs, travel books, books, paintings, and much more. Thanks to Western artists and travelers, Mevlâna and Mevlevi have spread all over the world and will continue to be. Key Words: Hz. Mevlâna, Mevlevi, Western artists, Artwork, Orientalism, Eastern mysticism. 129

Çalışmamızda Mevlâna Celâleddin Rûmî'nin muhataplarıyla kurduğu güçlü ve başarılı iletişimin neden ve nasıllarına cevap aranmıştır. Bu, Celâleddin Rûmî'nin eserleri bir bir tahlil edilerek yapılmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde, iletişimin temel unsurları olarak kabul edilen Kaynak, Kanal, Alıcı, Mesaj ve Geri Bildirim çağdaş iletişim açısından ele alınmıştır. Ayrıca asıl konuya zihinsel hazırlık olması amacıyla dinî iletişimin kaynağı konumundaki Kur'ân-ı Kerim ve Sünnetteki iletişim esaslarına da yer verilmiştir.İkinci bölümde ise aynı unsurlar Mevlâna Celâleddin Rûmî'nin dinî iletişim anlayışı ve uygulamaları yönüyle incelenmiştir.Rûmî' nin eserlerindeki dinî iletişim olgusunun derin bir şekilde tahlil edilmesi sonucu kaynağın, sağlıklı ve etkin bir dinî iletişim için sahip olması gereken olumlu vasıflarla, olmaması gereken olumsuz vasıfları tespit edilmiştir. Verdiği mesajlar iletişim değeri açısından on ayrı başlık altında sınıflandırılarak ele alınmıştır. Rûmî' nin iletişim kanalı olarak kullandığı sözlü /sözsüz kanallar ile alıcıda aradığı özellikler ve geri bildirimle ilgili olabileceğini düşündüğümüz görüşleri bölümün diğer konularıdır.Birinci bölümde ele alınan `İletişimi Kolaylaştıran ve Engelleyen Unsurlar`, ikinci bölümde Celâleddin Rûmî'nin bakış açısına göre tekrar incelenmiştir.Bu çalışmanın sonucunda, Rûmî'nin ortaya koyduğu mistik, mânevi ve bir o kadar da zengin ve pratik değeri olan dinî iletişim anlayışının, günümüz çağdaş iletişim yaklaşımlarının ihmal ettiği dinamikleri de canlandırabilecek nitelikte olduğu anlaşılmıştır. This study aims to find the reasons and methods of Mevlâna Celâleddin Rûmî´s strong and successful communication with his audience. To this end, a literary analysis of Celâleddin Rûmî's work is used as the research method.In the first part of the study, the basic elements of communication as communicator, channel, receiver, message and feedback are explained with regard to the contemporary communication. Furthermore, the principles of communication in the Qu´ran and Sunnah, as the sources of religious communication, are extensively studied, with the aim to set the base for the second chapter.In the second chapter, the same elements are handled with respect to Celâleddin Rûmî's understanding of religious communication and its applications. The deep analysis of the religious communication in Rûmî's works reveals the negative and positive qualities of the communicator, so the positive qualities which must be possessed for a healthy and effective religious communication are defined. The messages which Celâleddin Rûmî sent, were classified and examined based on ten different categories regarding their communication value. The verbal / non-verbal channels, the features he is looking for at the receiver, as well as his opinions of feedbacks are further topics of the second chapter.In the second chapter, the basic elements of communication that examined in the first chapter, will be reanalysed based on Rûmî´s approach.As a result of the study, we can underline that the mystical, spiritual, rich and practical religious communication approach Rûmî put forth is capable of reviving the dynamics neglected by modern contemporary communication approaches. 273

Çalışmamızda Anadolu'dan Rumeli'ye, Mısır'dan Tebriz'e kadar geniş bir coğrafyayı etkisi altına alan ve yayılan Mevlevîliğin İstanbul'da ilk tekkesinin kurulmasından sonraki tarihsel süreci üzerinde duracağız. Mevleviliğin yapısında ve felsefesinde bulunan naiflik, sanat, edebiyat ve musikiyle olan ilişkisi onu diğer târikatlere nazaran farklı bir noktaya yerleştirdiği ve özellikle ıslahat hareketleri sonrasında da Konya Çelebilerine göre Dersadetin üzerinde daha etkili bir İstanbul Mevlevî aileleri kuşağının oluştuğunu söyleyebiliriz. Kendine has özellikleri olan ve Konya Çelebisi'ne görüntüde bağlı olmakla birlikte özellikle imparatorluğun başkentinde olmanın verdiği imkân ve rahatlıkla, devlet erkânı içerisinde zamanla taraftar bulan ve bu yönetici sınıflarla ve hatta çoğu zaman hükümdar ve çevresi ile kurulan yakınlık sayesinde bazı konularda Konya'dan farklı hareket eden bir İstanbul Mevleviliği'nin oluştuğunu görmekteyiz. Yine Osmanlı İmparatorluğu'nda cemiyet, sanat ve musiki hayatına özelde ise başkentin kültür ve sanat ve edebiyat hayatına farklı bir renk katan ve yukarıda saydığımız çevreleri şekillendiren yüksek bir Mevlevîliğin oluştuğu şeklinde bir kanaatimiz bulunmaktadır. Çalışmamızda özellikle mercek altına alacağımız dergahlar; belirttiğimiz üzere bu noktada bunların en başında gelen ve yetiştirdiği şair ve müzik adamları ve değerli mensuplarıyla başkentte hatta değindiğimiz üzere Osmanlı kültür ve sanat tarihinde oldukça önemli izler bırakan Yenikapı ve Galata Mevlevîhânesi'dir. İstanbul'da zamanla başta devlet yönetimi olmak üzere seçkin bir zümrenin içinde yayılması ve Galata Mevlevîhânesi, Yenikapı Mevlevîhânesinin buradaki rolü ve etkinliği yetiştirdiği insanları, edebiyatçı, şair musiki üstadı, mutasavvıf, alimin Osmanlı kültür, sanat ve musiki dünyasına yaptığı katkı ve Mevlevi muhibbi olan ve destekleyen devlet adamları ve toplum ileri gelenlerinin dergâhlara katkıları konumuzu oluşturmaktadır. Bu çalışmada İstanbul'da oldukça önem kazanmış bu Mevlevihanelerin kuruluşu ve kurucuları, tarihsel süreci sonrasında postnişinleri ve imparatorluk başkentinde siyaset, sanat, musiki, edebiyat ve kültür dünyasına yetiştirdikleri insanlar üzerinde duracağız. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ Celaleddin-i Rumi, Mevlevilik, YeniKapı Mevlevihanesi, Galata Mevlevihanesi, In this study, we will focus on the historical period following the formation in Istanbul of the first tekke of the Mevleviyeh which has influenced and spread from Anatolia through to Rumelia and from Egypt through to Tabriz. It is possible to state that its relationship with naivety, art, literature and music which is inherent in its structure and philosophy has placed Mevleviyeh in a distinct position compared to other religious orders and that a more influential generation of Istanbul Mevleviyeh families has emerged over the Dersaadet compared to Konya Çelebis particularly after the reform movements. We observe the emergence of Istanbul Mevleviyeh which has its own characteristics and appears to be linked to Konya Çelebis which has gradually found support within the high officials of the state due to the opportunities arising from and convenience created by being in the capital of the Empire and which acted differently from Konya on some issues due to its close relationship with the mentioned ruling classes and usually with the emperor and his circle. We are also of the opinion that a higher Mevleviyeh emerged which brought diversity to society, art and musical life in the Ottoman Empire and specifically to the culture, art and literature in the capital and which shaped the aforementioned circles. Dergahs on which we will particularly focus are Yenikapı and Galata which are the main Mavlavi Houses and have left significant marks in the capital and in the Ottoman culture and history of art with its valuable members. The scope of this study will cover the spread of the Mevleviyeh within a select group, particularly, the state administration and the role and effectiveness of Galata and Yenikapı Mavlavi Houses and the contribution of the individuals, men of letters, poets, musical masters, sufis, scholars it has taught to the Ottoman culture, art and musical world and the statesmen who were Mevleviyeh lovers and supporters and the contributions of the dignitaries who contributed to dergahs. In this study, we will elaborate on the formation and founders of the mentioned Mevleviyeh which gained prominence in Istanbul, sheiks of the Mevleviyeh following its historical period and the persons it has taught and contributed to in politics, music, literature and culture in the capital of the Empire. Key Words: Mevlana Celaleddin-i Rumi, Mevleviyeh, Yenikapı Mavlavi House, Galata Mavlavi House. 95

XIII. yüzyılda yaşamış olan Mevlâna Muhammed Celâleddîn-i Rûmî'nin en tanınmış eseri, birçok dillere tercüme edilen Mesnevî-i Şerîf, adını İslâmî edebiyatın nazım şekillerinden biri olan mesneviden almıştır. İslâmî tasavvuf edebiyatının şaheseri olan Mesnevî'yi Çelebi Hüsâmeddin, Mevlâna'nın tükenmez bir hazineye benzeyen ruhundan çekip çıkarmıştır. Hemen her konuda insanlığa ışık tutup yol gösteren Mesnevî, devrinin tıbbi bilgilerini, hekimlerin hastalıkları teşhis ve tedavi yöntemlerini, hekim-hasta münasebetini, hastalık ve dert ile karşılaştığımızda nasıl davranmamız gerektiğini, halkın sağlık alanındaki inanç ve âdetlerini anlatması bakımından da çok değerlidir. Bu çalışmada, Veled Çelebi İzbudak'ın çevirdiği, Abdülbâki Gölpınarlı'nın gözden geçirdiği Mesnevî'nin, MEB 1988 İstanbul baskısı kullanıldı. Farsça metinlerde Mesnevî'nin, Adnan Karaismailoğlu tarafından hazırlanan Akçağ Yayınları 2007 baskısından yararlanıldı. Altı cildin tamamı okunarak sağlığa dair olduğu düşünülen tüm beyitler ve bunlarla bağlantılı olduğu düşünülen hikâyeler tespit edildi. Eksik kalan ve yanlış anladıklarımız mutlaka olmuştur. Beyitlerin altına cilt ve beyit numaraları yazıldı. Konuyla bütünlüğü olan hikâyeler başlığı ile birlikte alındı. Burada yalnızca tercüme verilmiş, çeviri diline müdahale edilmemiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'nde zamanın şartları ile kıyaslanınca tıp ilmi ileri düzeydeydi. Anadolu'da, Kayseri, Sivas ve Konya gibi Selçuklu şehirlerinde bimaristan adı verilen hastanelerin ve tıp tahsili yapılan medreselerin inşa edilmesi Selçukluların tıbba verdikleri önemi gösterir. Mevlâna'nın Mesnevî'sinde devrin sağlık uygulamalarına dair çok sayıda beyit bulunmaktadır. Bu beyitlerin ışığında Mevlâna'nın diğer ilimlerin yanı sıra tıp ilminden de haberdâr olduğu anlaşılmaktadır., The Mathnawi Sherif, the most well-known work of the Mawlana who lived in the 13th century translated into many languages and took its name from mathnawi, one of the verse form of Islamic literature. Chalabi Husam al-Din extracted the Mathnawi, the masterpiece of Islamic-Sufi literature, from the inexhaustible treasure of Mawlana's spirit. The Mathnawi, that lights and leads the way to humanity in almost everything is also very valuable in terms of explaining his era's medical informations, doctors' diagnosis and treatmend methods of diseases, relationship of physician and patient, how should we behave when faced with illness and trouble, beliefs and customs of people in the field of health. In this study, 1988 Istanbul edition of the Mathnawi which is translated by Veled Çelebi İzbudak and reviewed by Abdülbâki Gölpınarlı was used. In Persian texts, benefited from Mathnawi which is prepared by Adnan Karaismailoğlu. Six volumes -the whole Mathnawi- were read. All couplets thought to be related to health and stories thought to be related to these were determined. There have been absolutely something missing and misunderstood Under the couplets, numbers of volume and couplet were written. Stories, about the topic, were taken with its title. Here only translations were given and was not interfered to assembly language. In Anatolian Seljuk Sultanate, the medical science was in advanced level when compared to the time. In Anatolia, in Seljuk cities such as Kayseri, Sivas and Konya constructions of hospitals called bimaristan and madrasahs which teachs medical science shows that Seljuks gives importance to medicine. There are many couplets about health practices of the period in Mawlana's Mathnawi. In the light of these couplets, it is understood that Mawlana had knowledge of medicine as well as other sciences.

Mevlânâ, XIII. yüzyılda yaşamış tasavvuf ve riyazet aracı başta olmak üzere hocaları ve dostu Şems'in gayretleriyle aydınlanıp kemale ermiş, sadece doğduğu yetiştiği topraklarda değil tüm dünyada; engin fikirleri ve mananın tüm güzellikleri ve sırlarını ancak sezebildiğimiz şiirleriyle tanınmış, yaşadığı dönemde sultanların, bilginlerin, halkın sevgisine kavuşmuş önemli bir inanç önderi, sufi ve şairdir. Tasavvuf, genel olarak İslâm mistizmi olarak kabul edilmekle birlikte bu hareket sahası içinde bulunan sufi / salik ise Hakk'a ulaşmaya çalışan kişi olarak yer alır. Tasavvuf yoluna giren salik, Hakk'a ulaşmak için sıkıntılara katlanıp halden hale geçerek bir mertebeye / makama ulaşır. Tasavvuf ve Mevlânâ'nın eserleri mevzunda birçok çalışma yapılmasına rağmen Mevlânâ'nın rubâîlerindeki tasavvufî mertebeleri inceleyen bir çalışmanın bulunmaması tezimizin hazırlanması için zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada tasavvufla beslenip büyümüş bir şair olan Mevlânâ'nın rubâîlerinin Matıku't Tayr adlı eserden hareketle hangi mertebede / makamda iken söylendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Tezimiz beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde giriş, ikinci bölümde Mevlânâ Celâleddin Rumî'nin yaşamı, üçüncü bölümde bir nazım şekli olan rubâî, Mevlânâ'nın rubâîleri ve Mevlânâ'nın rubâîleri üzerine yapılan çalışmalar, dördüncü bölümde tasavvuf, Mevlânâ rubâîlerindeki makamların kaynakları, Feridüddin Attâr'ın Mantıku't Tayr'ında Yer Alan Tasavvufî Mertebeler ile rubâîlerdeki tasavvufî mertebeler / makamlar incelenmiş, beşinci bölümde ise bir sonuca varılmıştır. Böylece bu çalışmayla; Mevlânâ ve Mevlânâ'nın rubâîlerindeki tasavvufi mertebeler / makamlar konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır., Mevlana who lived in the 13th century, was enlightened and reached maturity with mainly asceticism and mysticism, the efforts of his master and friend "Şems" is an important opinion leader, poet and mystic well-known with his deep thoughts and poems that we could just find the all beauties and secrets of the meaning not only in the territories he was born and grew up but also all around the world, also attaining the love of the sultans, scholars and the people in the period that he lived in. Sufism is generally considered as Islamic mysticism while sufi is a person who tries to reach God in this field. The sufi who has a path in mysticism reaches to a rank by enduring many difficulties in various situations Although there are many studies on sufism and the works of Mevlana, the lack of a study examining the sufistic ranks in the rubaies of Mevlana paved the way for the preparation of our thesis. In this study, it was tried to determine in what rank the rubaies were told by Mevlana who was a poet nourished and growing up with mysticism, with reference to the work Matıku't Tayr. Our thesis consists of five sections. The introduction in the first section; the life of Mevlana Celaleddin Rumi in the second section; rubaie as a type of verse, Mevlana's rubaies and the studies on Mevlana's rubaies in the third section; Sufism, the sources of sufistic ranks in Mevlana's rubaies, the sufistic ranks in Feridüddin Attar's work, Mantıku't Tayr and the sufistic ranks in rubaies in the fourth section have been examined and a conclusion has been made in the fifth section. Thus, this study is aimed to be the source for the researches to be done on the subject of Mevlana and sufistic ranks in the Mevlana's rubaies.

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Çalışmamızın amacı, XI.-XIII. yüzyıllarda Anadolu'nun tasavvufî hayatının teşekkülünde tesir ve kaynaklık eden tasavvuf merkezlerini temel anlayışları ve başlıca temsilcileri çerçevesinde değerlendirip, Horasan tasavvufunun Anadolu'ya tesirlerini incelemektir. Tasavvuf tarihinin gelişimine baktığımızda, VII. yüzyıldan XIV. yüzyıla kadar ki süreçte zühd hayatından teşkilatlı tarikatları yetiştiren belli merkezler olmuştur. Bu merkezlerde İslâm fetihlerinin kronolojisi ile paralel bir tasavvufî gelişim süreci yaşanmıştır. İslâm ordularının Arap yarımadasından çıkışıyla Basra, Küfe ve Bağdat; İran'ın fethiyle Horasan, Hârezm ve Mâverâünnehir; Kuzey Afrika'ya geçilmesiyle de Mağrib ve Endülüs'te tasavvuf merkezlerinin oluşmaya başladığı görülmektedir. Anadolu'nun fethi ise sayılan bölgelerden çok daha sonra, XI. yüzyıl sonlarına rastlamaktadır. Söz konusu bölgelerin tasavvufî anlayışları, Anadolu'ya Malazgirt Savaşı sonrasında gelen göçlerle birlikte nüfuz etmeye başlar. XI. yüzyılın sonları ve bilhassa XIII. yüzyılın başlarından itibaren derviş ve sûfi gruplarının Anadolu'ya girişi hızlanmıştır. Anadolu'nun manevi kapıları gelen farklı temayüldeki tasavvufî zümreler tarafından aşılmış, gelen her dinî akım kendi inanç ve doktrinlerini yaymaya çalışmıştır. Çalışmamızın odak noktası olan Horasan tasavvuf anlayışının temsilcileri de Anadolu'ya ilk intikal eden zümrelerden olmuştur. Nitekim çalışmanın ilk bölümünde, VII.-XIII. yüzyıllarda Horasan tasavvuf kültürünün tarihsel gelişimi tasavvufun tarihsel süreciyle uyumlu olarak; Zühd Dönemi, Tasavvuf Dönemi, Vahdet-i Vücûd Telakkileri ve Tarikatlar Dönemi alt başlıklarında işlenmiştir. Konunun anlaşılır olması ve geniş bir perspektiften bakılabilmesi için ikinci bölümde, tasavvuf kültürünün hangi koşullarda ve hangi bölgelerden Anadolu'ya girdiği ve nasıl bir gelişme gösterdiği üzerinde durulmuştur. Ancak ele aldığımız tasavvuf merkezleri geniş bir coğrafyayı ve uzun bir tarihsel dönemi kapsadığından dolayı bahsettiğimiz bölgelerde teşekkül eden tasavvufî cereyanlar mümkün olduğunca ana hatlarıyla verilmeye çalışılmıştır. Son bölümde, Horasan tasavvuf anlayışının tarikatlar ve temsilcileri vasıtasıyla Anadolu'ya nüfuzu ve tesirleri incelenerek Anadolu'da teşekkül eden tasavvufî oluşumlarda etkileri değerlendirilmiştir. Hemen ilk bakışta Horasan tasavvufunun, özelde ise Melâmetîlik akımının ağır bastığı tespit edilmiştir. The aim of our study is to evaluate Sufism centers which are influential in the formation of the mystical life of Anatolia in the XI-XIII centuries, within the framework of their basic understanding and main representatives and to examine the effects of Khorasan Sufism on Anatolia. When we look at the development of the history of Sufism, in the process from the VII century to the XIV century, there have been certain centers that cultivate organized sects from the zuhd life. In these centers, a process of development of Sufism was experienced in parallel with the chronology of Islamic conquests. With the emergence of Islamic armies from the Arabian Peninsula, Basra, Kufe and Baghdad; with the conquest of Iran, Khorasan, Khorezm and Transoxiana; with the transition to North Africa it is seen that the Centers of Sufism began to be established in Maghreb and Andalusia. The conquest of Anatolia from this region much later, it was at the end of XI century. The sufistic understanding of these regions begins to permeate Anatolia with migrations after the Manzikert war. The entrance of dervish and sufi groups to Anatolia has been accelerated since the end of the XI century and especially from the beginning of the XIII century. The spiritual gates of Anatolia were crossed by the mystic sects of different religions, and every religious movement that tried to spread its beliefs and doctrines. The representatives of Khorasan Sufism, the focal point of our work, were among the first emeralds to arrive in Anatolia. In the first part of the study, In the VII-XIII centuries, the historical development of Khorasan sufism culture in accordance with the historical process of sufism; The Zuhd Period, Sufism Period, Wahdat al-wujud and Sectarian Period were examined in the sub-headings. In order to understand the subject and to look at it from a wide perspective, in the second chapter, it is emphasized which conditions and which regions of mysticism entered Anatolia and how it developed. However, as the sufistic centers covered a wide geography and a long historical period, the sufistic institutions formed in the regions we mentioned were tried to be given as main lines as possible. In the last chapter, the influence of Khorasan Sufism on the Anatolia was examined by the sects and representatives. Afterwards, the effects of mystic formations in Anatolia were evaluated. At the very first glance, it was found that Khorasan Sufism and Melametism in particular were heavily suppressed.

“Abdülbâki Gölpınarlı Hayatı Eserleri ve Mevlânâ Algısı” isimli tez çalışmasında Abdülbâki Gölpınarlı’nın hayatı hakkında yazılan akademik çalışmalar ve onu tanıyanlar tarafından kaleme alınan eserler incelenmiştir. Abdülbâki Gölpınarlı’nın hayatı hakkında bilgiler verildikten sonra din ve tasavvuf anlayışı hakkındaki fikirleri ve düşüncelerine yer verilmiştir. Abdülbâki Gölpınarlı’nın eserleri zikredilmiş ve Mevlânâ ve Mevlevîlik ile ilgili olanlarla içerikleri hakkında bilgiler aktarılmıştır. Daha sonra Mevlânâ’nın hayatı, düşünceleri, fikirleri, Mevlevîlik tarikatı, hakkında bilgi verilmiştir. Mevlevîliğin diğer dinler ve tarikatlarla ilişkileri ve birbirlerinden etkilenmelerini üzerinde durulmuştur. Mevlevîlik adap ve erkânı ile ilgili bilgiler aktarılmıştır. Bu bilgiler verilirken verilen bu umumî bilgilere Abdülbâki Gölpınarlı’nın farklı yaklaşımları, farklı yorumları varsa bunlar diğer araştırmacıların verdikleri bilgilerle karşılaştırılarak teze alınmıştır., Abdülbaki Gölpınarlı's academic studies about the life of Abdülbaki Gölpınarlı and the works taken by those who knew him were examined in the thesis study titled "Abdülbaki Gölpınar Life Works and Mevlâna Perception”. After the information about Abdülbaki Gölpınarlı's life was given, his ideas and about the understanding of religion and mysticism were given. The works of Abdülbaki Gölpınarlı were mentioned and information about their contents was conveyed to those related to Rumi and Mevlevi. Later, the information on Mevlana's life, thoughts, ideas, and Mevlevi order were given. Relations of Mevlevi with other religions and sects and their influences on each other are emphasized. The information about the Mevlevi manners and the High officials of the Mevlevi was transmitted. Abdülbaki Gölpınarlı's different approaches to this general information given when this information was given were taken into consideration by comparing them with the information given by the other researchers.

ÖZETDeğer kavramı son dönemde oldukça güncel bir kavram haline gelmiştir. Güç ve maddiyatın hüküm sürdüğü günümüz dünyasında, değer diye nitelenebilecek ne varsa bunlar insanoğlu tarafından ikinci plana atılmakta ve hatta yok sayılmaktadır. Bunun neticesinde sonu gelmeyen çatışma ve mücadeleler dünyayı neredeyse yaşanmaz bir yer haline çevirmektedir. Bu durumdan kurtulmanın yolu ise, insanoğlunun bitmek bilmeyen hırs ve iştahını bir kenara bırakıp toplumsal ve evrensel değerleri benimsemesi ve yaşamının merkezine bu değerleri koymasından geçer. Değer kavramının son dönemdeki güncelliğinin sebebi de aslında budur. Araştırmacılar ve değerler üzerine çalışanlar, insanlığın içinde bulunduğu durumdan kurtulmasının yolunu değerlerde aramaktadırlar. Çalışmamızın temelinde de bu amaç yatmaktadır. Çalışmamızın ilk bölümünde değer kavramının tanımı, değerlerin özellikleri, değerlerin önemi, işlevi ve değerler eğitimi üzerinde durulmuş ve bir değer tasnifi yapılmıştır. İkinci bölümde ise Mevlana'nın Mesnevi adlı eserindeki değerler, yaptığımız tasnife göre incelenmiş ve Mesnevi'den alıntılarla örneklendirilmiştir. Çalışmamız için Mesnevi'yi seçmemizin amacı, kendisinin başlı başına bir değer olması ve değerlerin benimsetilmesi noktasında başlıca kaynaklardan biri olmasıdır. Çalışmada nitel araştırma modellerinden doküman analizi yöntemi kullanılmış ve bulgular betimsel analizle yorumlanmış ve tarafımızdan yapılan tasnife göre incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Değer/Değerler, Değer Tasnifi, Mesnevi ABSTRACTThe concept of value has recently become a very contemporary concept. In today's world, where power and matter dominate, all that can be described as worth is put into second place by the Son of man and is even ignored. As a result, endless conflicts and struggles turn the world into an almost uninhabitable place. The way to get rid of this situation is to put aside the endless greed and appetite of mankind and to adopt social and universal values and to put these values into the centre of life. This is the reason why the value concept has been updated in the last period. Researchers and people who work on values are looking for ways to get rid of the situation of humanity. This is the basis of our study. In the first part of our study, the definition of the concept of value, properties of values, importance of values, function and values were studied and a classification of values was made. In the second part, the values in Mevlana's Mesnevi were examined according to the classification we made and exemplified by the excerpts from Mesnevi. The purpose of selecting Mesnevi for our work is to be a value on its own and to be one of the main sources of value adoption. In this study, the document analysis method was used from qualitative research models and the results were interpreted with descriptive analysis and examined according to the classification performed by us.Keywords: Value/Values, Value Classification, Mesnevi 171

Kur'an-ı Kerim'de yer alan peygamber kıssaları arasında en fazla bahsi geçen kıssa Hz. Musa kıssasıdır. Mevlânâ'nın Mesnevî adlı eserinde yer alan peygamber kıssaları da gözden geçirildiğinde aynı durumun söz konusu olduğu görülmektedir. Mesnevî'deki yeri bakımından Hz. Musa kıssası, tasavvufî düşüncenin ve uygulamaların esasını oluşturan argümanların yoğun bir şekilde işlendiği ana konulardan biridir. Bu nedenle Mesnevî'de Hz. Musa'yı incelemek, Mevlana'nın tasavvuf anlayışını ortaya koymak bakımından önemlidir. Mevlânâ'nın Hz. Musa kıssasına dair izahlarını ortaya koyan bu çalışma ile hedefimiz, öncelikle Mevlânâ'nın peygamber kıssaları hakkındaki özgün değerlendirmelerini tespit etmek; ardından sûfilerin peygamber kıssalarına bakış açıları ve getirdikleri irfânî yorumları açıklığa kavuşturmaktır. Bu çerçevede çalışma, bir giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kur'ân'da ve Mesnevî'de kıssalar ile sembolik dil arasındaki ilişki incelenmiştir. İkinci bölüm, Hz. Musa'nın mucizelerine, üçüncü bölüm Hz. Musa ve hayatı boyunca irtibatlı olduğu bazı şahsiyetlere, dördüncü bölüm ise Hz. Musa'dan hareketle tasavvuf meselelerin ele alınışına ayrılmıştır. Among all the parables of prophets in Quran, the most mentioned one is parable of Moses. When the parables of prophets in Rumi's Mathnawi are reviewed, the same situation is also seen. According to Mathnawi, parable of Moses is one of the main topics with it's arguments which are the bases of Sufistic thought and implementation. So analyzing Moses in Mathnawi is important to reveal Rumi's understanding of Sufism. With this study that reveals Rumi's explanations about parable of Moses, our aim is firstly to determine Rumi's original consideration about parables of prophets, and then to enlighten Sufis' perspective about parables of prophets and Sufistic comments they made. 119

Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin eserlerindeki tarihi ve felsefi görüşlerini araştırmadan onun dünyaya ve olaylara bakış açısı hakkında fikir edinebilmek zordur. Her büyük düşünür gibi, Mevlânâ da kimliğiyle, ahlakıyla, paradigması ve savunduğu fikirlerle bir bütünlük arz eder. Bu `hayat heyeti` nin oluşmasında, tezâhürlerinde ve temsillerinde yaşadığı dönemin ve olaylarının etkileri yadsınamaz. Din; kurtuluşa götüren hakikatin `yolu`nu ortaya koyar. Tarih; bu `yol`daki yolculuğun kronolojik-topografik macerasını kozalite ekseninde `araştırır` ve `aktarır.` Felsefe de bu hakikat yolunda yolda olma durumunun ve anlamının akıl ile `ifade`si ve `açıklama`sıdır. Tasavvuf da bu `yol`un `tecrübe` ve `çile`sinin `anlam`ını ve `oluş hâlini` derunî düşünce ile sistemleştirir. Rûmî'nin tasavvuf yolculuğunun temelleri, doğduğu şehir olan Belh'te atılmış, ilk üstadı babası Bahâeddin Veled olmuştur. Süreç içerisinde bilgi ve tecrübesini artırarak çağın zirvesine oturmuştur. Tarihsel olarak, dönemi oldukça karışık ve kriz dolu bir dönemdir: Bir yandan Moğol İstilalarının oldukça yoğunlaştığı, diğer yandan da Haçlıların Müslüman topraklarda seferlerini çok sık olmasa da sürdürdüğü bir dönemden geçilmektedir. Böylesi bir konjonktürde, halk korku ve kaygı içinde, çaresiz ve çözümsüz bir kolektif bilince sahiptir. Bu tarihsel bağlam, Mevlânâ'nın kıymetini, değerini ve vazifesini ortaya koyar. Telaş ve endişe halindeki halk kitlelerine bir tür `kolektif terapist`, `maneviyat ve kanaat önderi` olmuştur. Dönemin oldukça hassas dengelerine rağmen genel olarak halkın yanında olmayı tercih ettiği ve siyasî-askerî otoriteler ile arasına mesafe koymaya çalıştığı ifade edilebilir. Kapsayıcı felsefesi ve tutarlı sistematik düşüncesi ile Rûmî, bilgi ile tevazuu beraber harmanlayan düşünürlerin başında gelir. Çağının krizinin fikrî fırsata çevirmiş görünen Rûmî, zor zamanlarda objektif ve eğitici bir yaklaşımı eserlerinin ana dokuyucu unsuru kılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, İnsan-ı Kâmil, Tarih, Tasavvuf, Felsefe, Kolektif Terapi, Maneviyat ve Kanaat Önderi, Hayat Heyeti Without investigating his historical and philosophical notions embedded in his whole corpus, it is an essentially difficult to understand his point of views with respect to the world / cosmos and phenomena. Just as many great thinkers, Mawlânâ's personality is commingled with his identity, morality, the paradigms he claims, and the ideas he defends. More importantly, in the formation, manifestations, and representations of such a `personal life constellation`, the effects of his era and its episodes may not be overlooked. Religion provides the `way of the truth` that leads to salvation. History, on the other hand, `searches` and `conveys`` the chronological and topographical journey` on this `path` through the axis of causality. Philosophy is, in turn, the `explanation` and `explication` of this `status and meaning of being on the path` with reason. Sufism, thence, systematizes the `meaning` and `status of becoming` of the `experience` and `suffering` of this `path` via ratiocinative means. The foundations of the journey of Rûmî's Sufism had been laid in Balkh, where he was born, and his first master is his father, Bahâ' al-Dîn Walad. In the process, by increasing his esoteric knowledge and mystic experience, Mawlânâ became at the peak of his age. Historically, the period is quite complicated and full of crisis: On the one hand, there is tumultuous period when the Mongol invasions are intensely concentrated in Muslim lands; on the other hand, the Crusaders continue their campaigns in the Muslim topography--though not so often. In such a conjuncture, the public has a desperate and anxious collective consciousness with a frightened and insoluble ethos. This historical context, obviously, reveals the value, uniqueness and duty of Mawlânâ. Thus, he became a kind of `collective therapist` and the `leader of spirituality and commonsense` to the masses of people who are anxious and anxious. It can be adduced that despite the highly delicate balances of the period, Rûmî generally preferred to be with the masses and tried to distance himself from the political-military authorities of the era under study. With its inclusive philosophy and coherent systematic thinking, Rumi is one of the thinkers who blends knowledge and humility. Rûmî, who seems to have turned the crisis of his age into an intellectual opportunity, made an objective and educational approach in such difficult times the main molder of his works Key Words: Mawlânâ Jalâl al-Dîn Rûmî, İnsân-ı Kâmil / `Perfect Human`, History,Sufism, Philosophy, Collective Therapy, the Leader of Spirituality and Commonsense, Personal Life Constellation. 103

Türkiye Selçuklu Devleti'nin en ihtişamlı devri olan I. Alâeddin Keykubad döneminde Kübreviyye tarikatının bir ferdi olarak Anadolu'ya göç eden Bahâeddin Veled'in oğlu, büyük mutasavvıf Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, hem halk hem de devlet erkanı nezdinde devrinin mutasavvıfları arasında önde gelen isimlerinden birisi olmuştur. Sultan I. Alâeddin Keykubad'ın ölümünden sonra başlayan Moğol istilası ile birlikte en kötü dönemlerinden birini yaşayan Anadolu toplumu ruhsal bir çöküntü içine girmişti. Bu boşluk bazı âlim ve mutasavvıfların gayretleri sayesinde atlatılmış, Osmanlı Devleti'nin kuruluşuna kadar uzanan süreçte, bu kıymetli şahsiyetler önemli roller üstlenmişlerdi. İşte Mevlânâ da halkın bu sıkıntılı döneminde manevi huzur kaynağı olmuştur. Mevlânâ'nın dini öğretiler ve nasihatlerden oluşan eserleri dönemin toplumsal yaşamına da ışık tutmuştu. Dönemin yerli kaynaklarının azlığı da göz önünde bulundurulduğunda Mevlânâ'nın eserleri XIII. yüzyıl Anadolu'sunun toplumsal yaşamının kavranmasında ve aydınlatılmasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışma ile Mevlânâ'nın eserleri esas alınmak suretiyle dönemin devlet yapısı, sosyal hayatı ve ekonomik yapısı hakkında fikir sahibi olabilmek hedeflenmiştir. Bunun yanı sıra Mevlânâ'nın hayatı, Şems-i Tebrizi ile olan dostluğu, tasavvuf anlayışı ve yöneticilerle olan ilişkilerine de değinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Tasavvuf, Türkiye Selçukluları, Sosyal Hayat, It was during the magnificent rule of I. Alâeddin Keykubad , under Turkish Seljuk Empire that Mevlana Celâleddin Rûmî's father Bahâeddin Veled, who was a member of Kubreviyye order, traveled to Anatolia. Rûmî was seen as a prominent member and a noteworthy Sufi member both by the society and the government officials. Anatolia faced a devastating period, with the Moghul attacks followed by the death of Sultan I. Alâeddin Keykubad. This period was overcome with the guidance of scholars and Sufis, who have played an important role until the formation of Ottoman Empire. Rûmî provided a spiritual support to the community, with his works on religious teachings and council during this turmoil. Considering the limited domestic sources, Rûmî's works provide significant information on Anatolian society in 12th century. This research analyzes the structure of the government, economy and social life with a primary focus on Rûmî's writings. Furthermore, this research explores the life of Rûmî, his friendship with Shams Tabriz and Sufi outlook and his relationship with the government officials. Key Words: Social life, Sufism, Rûmî, Seljuk Turks. 138

Bu çalışmada, 18. yüzyıl Tavşanlı Mevlevîhânesinin kurucusu ve aynı zamanda mutasavvıf şair Esîf Sıdkî Dede'nin `Esîfî Dîvânı` olarak bilinen eseri, Mevlevîlik unsurları açısından incelenmiştir.Esîf Sıdkî Dede 1698 ya da 1699'da Kütahya'nın Tavşanlı kasabasında doğmuştur. Esîf ve Sıdkî mahlaslarını kullanmıştır. Asıl adı Mehmed (Muhammed) olan şair, Halveti tarikatına mensup Bicaroğlu Arslan Bey ailesindendir. Aldığı eğitimler sonrasında Halveti olan Esîf Dede daha sonra Sâkıb Dede'ye intisap ederek Mevlevî olmuştur. Bir süre Sâkıb Dede'nin hizmetinde bulunduktan sonra Tavşanlı'da bir zaviye açarak burada şeyhlik yapmış ve burada vefat etmiştir.Mevlevî olan şairler bilindiği üzere düşüncelerini tarikat geleneği çerçevesinde şiir yoluyla ifade etmişlerdir. Bu gelenek birçok tarikatta görülmekle birlikte Mevlânâ'nın tüm dünyaca kabul görmüş şair kişiliğinin etkisiyle Mevlevîliğin en ayırt edici özelliği olmuştur. Mevlevî şairler Mevlevîlik felsefesini şiir yoluyla ifade etmişlerdir. Esîf Dede divan sahibi Mevlevî şeyhler arasındadır. Bu çalışmada öncelikle Mevlânâ ve Mevlevîlik konusu ele alınmış ardından `Esîf Divanı`nda Mevlevîlik unsurları araştırılmış ve Dîvân'da Mevlevîlik unsurları tespit edilmiştir. Dîvân gazel, murabba ve müseddes nazım şekilleriyle yazılmış yüz seksen yedi manzumeden oluşmaktadır. Bu çalışmada sözü edilen Dîvân şekil ve muhteva açısından incelendikten sonra Mevlevîlik unsurları incelenmiştir. Dîvân içerisinde kırk sekiz adet Mevlevî felsefesini yansıtan terim tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mevlevîlik, Tasavvuf, Esîf Sıdkı Dede, Dîvân, Esîfî Dîvânı, Tavşanlı Mevlevîhanesi In this paper, the work known as `Esîfî Dîvânı` which was written by Esîf Dede who is a sufi and poet and also founder of Tavşanlı Mevlevîhane examined in terms of elements of Mevlevî Tarikah.Esîf Sıdkî Dede was born in Tavşanlı, Kütahya in 1698 or 1699. He used Esîf and Sıdkî as a pen name. His real name was Mehmed (Muhamemed). He was a member of Bicaroglu Arslan Bey family. His family was a member of Halveti Tarikah. Because of his education, Esîf Sıdkî Dede was a derwish of Halvetiya. After his initiation to Sakib Dede, he became a Mevlevî derwish.He served Sâkıb Dede for a while and he founded a zaviya (derwish house) in Tavşanlı. He was the sheik of this zaviya till his death.Mevlevî poets have written their thoughts as poems within the tradition of Mevlevî Tarikah. This feature can be witnessed several tarikahs but it is one of the most distinguishing features in Mevlevî Tarikah since Mevlânâ Celaleddin Rumi was also well known poet. Mevlevî poets used poems to express the philosophy of the Mevlevîye. Esîf Dede is one of the sheiks who has Dîwân.In this work, primarily Mevlânâ and Mevlevîye subjects were discussed, after that elements of Mevlevîye researched in Esîfi Dîwân and these elements were detected in the Dîwan. Dîwanis consisted from 187 poem forms of gazel, murabba and müseddes. And in the Dîwanthere are also 7 manzume. In this work, first Dîwanis eveluated in terms of shape and content than elements of Mevlevîye. In the Dîwan,48 terms have identified as examples of Mevlevîphilosophia.Keywords: Mevlânâ, Mevleviyeh, Islamic sufism, Esîf Sıdkî Dede, Dîwân, Esîfî Dîwan, Tavşanlı Mevlevi Lodge. 291

URL: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/1224, Türk kültür ve edebiyatı açısından önemli bir yere sahip olan Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin düşünceleri, eserleri ve hayatı hakkında asırlardır binlerce eser kaleme alınmış ve halen de alınmaya devam edilmektedir. Özellikle klasik Türk edebiyatı içerisinde incelenen ve yaklaşık sekiz asırdır Mevlâna ile özdeşleşen Mesnevî’si ile ilgili yapılan telif eserler ile tercüme ve şerh faaliyetleri günümüzde de hâlâ görülmektedir. Bu çalışmada; içerisinde barındırdığı dinî, tasavvufî, ahlakî, edebî ve ilmî bilgiler açısından yazıldığı günden bu yana anlaşılması ve anlatılması amaçlanan Mesnevî’nin, Nahîfî’den sonra tamamının manzum tercümesini yapan ve 1836 yılında vefat eden Mehmed Şâkir Efendi’nin Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî isimli manzum tercümesi incelenmiş, nüshaları hakkında bilgiler verilmiş ve tercümenin edebiyatımızdaki yeri anlatılmıştır., Thousands of works have been written up and still being written for centuries about the thoughts, works and life of Mevlana Celâleddîn-i Rûmî, which has an important place in terms of Turkish culture and literature. Especially studied in classical Turkish literature and the copyrighted works and translations and annotations about Mathnawi, which has been associated with Mevlana for about eight centuries, are still seen today. In this study Tercemânu'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevîi translation which is the vernacular translation of Mehmed Şâkir Efendi, who translated the Mathnawi which is intended to be understood and told since the day it was written in terms of religious, mystical, moral, literary and scientific knowledge, into a complete translation after Nahîfî and died in 1836, are examined, the information about the copies was given and the place of the translator in our literature was explained.

Genel olarak Bibliyoterapi duygusal ve fiziksel problemlerin tedavisinde kitapların veya kitaplarda geçen hikayelerin birey tarafından okunarak; bireyin farkındalık kazanmasını amaçlayan ve diğer terapilere yardımcı bir yöntem olarak tanımlanmaktadır. Yazınsal ve anlam olarak üstün niteliklere sahip kitapların, insan psikolojisi üzerinde iyileştirici ve de kişinin var olan potansiyellerini harekete geçirici özelliklerinin bulunduğu bilinmektedir. Kitaplar, çocuklar ve gençler için yalnızca dil gelişimi ve düşünsel güçlerini geliştirmeyi amaçlamakla kalmayıp, onların kişiliklerini biçimlendirebilmelerini, daha olumlu değerler kazanabilmelerini ve içinde yaşadıkları çevreye uyumlarını kolaylaştırmaya çalışır. Ayrıca, öyküler yoluyla, toplumun ahlak kuralları, değerleri ve yaşam tarzları, genç kuşaklara aktarılabilir. Mevlana Celaleddin Rumi'nin Mesnevi isimli eserinde geçen hikayelerinin evrensel özellik taşıması sebebiyle de bu hikayelerin psikiyatrik hastalık tanısı almış bireyler üzerinde kullanılması amaçlanmıştır. Hikayelerin, problemleri somutlaştırarak kişinin çözüm yollarına ulaşmasında etkili olduğu düşünülmüş ve bu yolla psikoterapinin yanında yardımcı olarak Mesnevide geçen hikayelerin bibliyoterapi yöntemiyle hastaya ulaştırılması sağlanmıştır. Sonraki aşamada hastayla görüşülmüş ve birebir bu hikaye ile ilgili düşünceleri sorulmuştur. Çalışmamda Eskişehir Devlet Hastanesi Psikolojik Danışma Biriminde 2015 ve 2016 yıllarında bizzat yaptığım bireysel görüşmeler ve Psikiyatri Servisinde yatan hastalarla yaptığım bireysel görüşmeler baz alınmıştır. Çalışma sırasında hastaların kimlik bilgileri ve belirgin olabilecek özellikleri çıkartılmıştır. Bu çalışmada Eskişehir'de psikolojik rahatsızlıkları nedeniyle sağlık kuruluşlarına başvuran bireyler arasında yapmış olduğum Mesnevi ile Bibliyoterapi uygulamalarını ve sonuçlarını paylaşarak daha çok manevi danışmanlık ve rehberlik alanına katkı sunmayı amaçladım. Psikolojik rahatsızlıkları ile başa çıkamayıp sağlık kuruluşlarına başvuran bireyler ile yapmış olduğum Mesnevide geçen hikayeler ile bibliyoterapi uygulamalarını ve sonuçlarını paylaşarak manevi danışmanlık ve rehberlik alanında kullanılmasına örneklik teşkil etmesi amaçlanılmıştır. Biblotherapy is defined as a method which necessitates reading books on the cure of emotional and physical problems as the helper of other therapies. It is known that books that have superior quality in terms of literary and meaning, has features that are theraputic on human psychology and motivative on one's existing potential. Books do not only aim at improving children and teenager's language and intellectual development but also try ease to form their own individiuality, to gain more positive values and to adapt the environment they live in. Besides, moral principles, values, lifestyles of community can be transferred young generations via stories. It is aimed that since Mevlana's stories in Masnavi are universal, they can be used on the psychiatric disordered individuals. It is thought that stories should transmit problems and their solutions by embodying them and by that way alongside psychotherapy, as a helper, Masnavi stories can be transmitted to the patient via bibliotherapy method. In the next step, an interview is made with the patient and questioned his/her thoughts about the story. In my research I base on individual interviews which I have made in 2015 and 2016 at the Eskişehir State Hospital's Psychological Consultation Unit and Psychiatriy Service with inpatients. During the research, patient's identity informations and distinct features have been removed. In that research which I carried out on individuals among who applied healtcare institutions for their psychological disorders in Eskişehir, I aimed at contributing spiritual care and counseling field by sharing results and practices of Masnavi and Bibliotherapy. It is aimed by that research which carried out on the individuals applied healtcare institutions because of struggling their psychological disorders, contributing on spiritual care and counseling field by sharing results and practices of Masnavi and Bibliotherapy. ÖZET--i ABSTRACT--.. iii KISALTMALAR-- vi ÖNSÖZ--. vii GİRİŞ--1 YÖNTEM--3 1. BÖLÜM--..5 BİBLİY OTERAPİ--5 1.1. Bibliyoterapi Nedir?--.5 1.2. Bibliyoterapinin Gelişimi-- 6 1.3. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanında Bibliyoterapinin Kullanımı--.. 7 1.4. Bibliyoterapinin Kullanım Örnekleri--.. 10 1.5. Bibliyoterapinin Kişisel Gelişim Üzerindeki Etkileri--.13 2. BÖLÜM--17 MESNEVİ ve MEVLANA CELALETTİN RUMİ’NİN İNSANA BAKIŞI--17 2.1. Mevlana Celalettin Rumi’nin İnsana Bakışı--.17 2.2. Kamil İnsan--18 2.3. Benlik Dönüşümü--22 III. BÖLÜM--..26 MESNEVİ HİKAYELERİ ÜZERİNDEN BİBLİYOTERAPİ OKUMALARI ve VAKA ÖRNEKLERİ--..26 3.1. Vaka Örneği--..26 3.2. Vaka Örneği--..28 3.3. Vaka örneği--30 3.4. Vaka Örneği--..32 3.5. Vaka Örneği--..33 3.6. Vaka Örneği--..35 3.7. Vaka örneği--37 3.8. Vaka Örneği--..38 3.9. Vaka Örneği--..40 3.10. Vaka Örneği--41 3.11. Vaka Örneği--42 v 3.12. Vaka örneği--.45 3.13. Vaka Örneği--46 SONUÇ VE ÖNERİLER--.48 KAYNAKLAR--51 EK-Mesnevide Geçen Hikayeler--.55

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin hayatı rivayet edilen görüşlerin çeşitliliği nedeniyle merak konusu olmuştur. Onun hayatı hakkındaki en tafsilâtlı eser, Ahmed Eflâkî'nin Menâkıbü'l-Ârifîn adlı eseridir. Eser, Moğol hâkimiyeti dönemi Türkiye'nin siyasî, askerî, iktisadî ve içtimaî tarihi hakkında bilgiler vermektedir. Mevlevî tarikatına mensup olan Eflâkî'nin taraflı bakış açısına sahip olması, Türkmenlere ve onların şehir hayatı içerisinde yer alan temsilcileri olan Ahîler'e karşı tahkir ve tezyif içeren ifadeler sarf etmesine neden olmuştur. Eser, Moğol hâkimiyeti dönemi Türkiye'sine Mevlevî bakış açısını yansıtmakta olup Mevlânâ'nın da mensup olduğu Fars kültürünü de içermesi bakımından önemlidir. Eflâkî, Mevlevî âdâb ve merasimlerine de yer verip Mevlevîlerin yaşadıkları rivayet edilen olağanüstü olaylarını da belirterek Mevlânâ ve ailesinin kerametlerini vurgulamaya çalışmıştır. Eflâkî, derleme bir eser niteliğinde olan Menâkıbü'l-Ârifîn'i yazarken Risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-i Hudâvendigâr, Velednâme/İbtidânâme, Rebâbnâme, İntihânâme, Makalât-ı Şemseddîn-i Tebrizî, Ma'ârif-i Sultanü'l-Ulemâ Bahâeddîn Veled, Fîhi mâ Fîh, Mektûbât-i Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî ve Dîvân-i Kebir gibi Mevlevî kaynaklarından faydalanmıştır. Bu çalışmada yukarıda bahsi geçen konular, kaynak ve araştırma eserler kullanılarak irdelenmiştir. Mevlana Celâleddîn-i Rûmî's life has been a subject of curiosity because of the diversity of views narrated. The most detailed work on his life is the work of Ahmad Eflaki's Menâkıbü'l-Ârifîn. The work of the period of Mongol rule in Turkey's political, military, provides information on the economic and social history. The fact that Eflâkî, who is a member of the Mevlevi order, had a biased viewpoint caused the Turcomans and their representatives in the city life to express expressions of aggression and tease against Ahıs. The work of the period of Mongol rule reflects the terms of the Mevlevi perspective is important to include Turkey and the Persian culture as well as members of Mevlana. Eflâkî also tried to emphasize the miracles of Mevlana and his family by mentioning the extraordinary events in which Mawlavi rituals and rituals were mentioned and the Mawlavi people lived. Eflaqi writes the Manākībā'l-Arifîn, which is a compilation work, as Risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-i Hudâvendigâr, Velednâme/İbtidânâme, Rebâbnâme, İntihânâme, Makalât-ı Şemseddîn-i Tebrizî, Ma'ârif-i Sultanü'l-Ulemâ Bahâeddîn Veled, Fîhi mâ Fîh, Mektûbât-i Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî and Dîvân-i Kebir. In this study, the topics mentioned above were examined using sources and research works. 381

Bu araştırmada daha çok tasavvufi bilgiler içeren Mevlânâ ve Mevlânâ hakkında yazılmış kaynaklardan yararlanılarak Türklerin güzellik ve karakteristik özellikleri ile ilgili, Türk büyüklerine ilişkin bazı örnekler kaynaklara dayanılarak ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Mevlevi kaynaklarında Türklerin güzellikleri ve karakteristik özellikleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Yüz, saç, göz gibi fiziki özelliklerinin yanı sıra savaşçı özellikleri ve diğer özellikleri kaynaklar taranarak ortaya çıkarılmıştır. Mevlânâ'nın Türk büyükleri ile olan ilişkileri ve bu ilişkilerle ilgili örneklerde Alaeddin Keykubad, İzzeddin Keykavus, Gıyaseddin Keyhüsrev, Rükneddin Kılıçarslan ve diğer önemli Türk büyükleri ilgili bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca, Anadolu içinde ve dışında yer alan yerlerin olumlu-olumsuz özelliklerine de değinilmiştir. Mevlevi kaynakları tasavvufi açıdan önemli olmasına rağmen bu kaynaklarda Türklük ile ilgili bilgiler incelenmiş ve Türklerin güzellik, karakteristik özellikleri açıklanarak, Türk büyüklerine ilişkin örneklere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Türklerin Güzellik Ve Karakteristik Özellikleri, Türk Büyüklerine İlişkin Bazı Örnekler. In this research, some samples related to the beauty and characteristic features of the Turks have been examined in detail by using the sources written about Mevlânâ and Mevlânâ which contain more mystical information.The beauties and characteristic features of the Turks in Mevlevi sources are explained in detail. Physical features such as face, hair, eyes, as well as warrior features and other features have been revealed by scanning sources. Mevlana's relations with the Turkish elders and examples related to these relations included information about Alaeddin Keykubad, İzzeddin Keykavus, Gıyaseddin Keyhüsrev, Rükneddin Kilicarslan and other important Turkish elders. In addition, positive and negative features of places inside and outside of Anatolia are also mentioned. Although Mevlevi sources are important from the point of view of mysticism, information about Turkishness is examined in these sources and examples of Turkish elders are explained by explaining the beauty and characteristic features of Turks. Keywords: Mevlânâ, Beauty And Characteristic Features Of Turks, Some Examples About Turkish Elders. 82

Mevlâna Celâleddîn Rûmî tarafından yazıldığı günden bu yana çok sayıda dünya diline aktarılan, dinî-tasavvufî ve ahlakî mesneviler arasında yerini alan Mesnevî'nin, Türkçede de manzum ve mensur olmak üzere birçok tercümesi ve şerhi bulunmaktadır. Hem Osmanlı Türkçesi hem de Türkiye Türkçesi ile kaleme alınan bu eserler, Mesnevî'nin ilk on sekiz beytine, bazı hikâyelerine, belli ciltlerine, seçilmiş sayıda beyitlerine veya tamamına yapılmış tercüme ve şerhlerdir. Bu çalışmada; 1836 yılında vefat eden şair, şarih ve mütercim Çuhadarzade Mehmed Şâkir Efendi'nin telif ettiği Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî isimli manzum Mesnevî tercümesi incelenmiş ve çeviriyazıya aktarılmıştır. Giriş bölümü ile onu takip eden beş ana bölümden oluşan çalışmamızın Giriş Bölümü'nde genel olarak Mesnevî'yle ilgili konulara temas edilmiştir. Çalışmanın Birinci Bölüm'ünde Mesnevî'nin Türkçe manzum ve mensur tercüme ve şerhleri ele alınmıştır. İkinci Bölüm'de Ankaravî'den bu yana süregelen yedinci cilt tartışmasına ve Mehmed Şâkir Efendi'nin yedinci cilt tercümesine değinilmiştir. Üçüncü Bölüm'de Mehmed Şâkir Efendi'nin hayatı, eserleri ve edebi kişiliği anlatılmış, Dördüncü Bölüm'de ise manzum Mesnevî tercümesi dil, üslup, şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Beşinci Bölüm, Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî isimli esere ayrılmış, nüsha ve tercüme bilgilerinden sonra tercüme metni yeni yazıya aktarılarak çalışmamız tamamlanmıştır., Having been translated into numerous languages and taken a significant part among aother divine-mystic as well as moral counterparts since the day it was written by Mevlâna Celaleddin Rumi, Mesnevi has many prose and poetic translations and commentaries in Turkish. Written in both Ottoman and modern Turkish, these works involve the first eighteen couplets, certain tales and volumes, selected couplets or the whole text. In this study, the poetic Mesnevi translation of Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî compiled by Çuhadarzade Mehmed Şâkir Efendi, who was a poet, commentator and translator died in 1836 was analyzed and transcripted. comprising an introduction followed by five main parts, this study begins with the general issues concerning Mesnevi. In the first section, Turkish translation and commentary of Mesnevi has been handled. In the second section, the issue dating back to Ankaravi and Mehmet Şakir Efendi's translation of the seventh volume has been evaluated. While the third section includes Mehmet Şakir Efendi's biography, works and literary character, poetic translation of Mesnevi is analyzed on linguistic, style, formal and contextual grounds in the fourth. the fifth section has been spared for the work Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî and following the edition and translation details, the study has been concluded with the transcription of the translated version.

Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında tezin amacı, tarihi sınırları ve yöntemi açıklanmıştır. Tezimiz, günümüzde Mevlânâ'nın hangi zeminde ve nasıl anlaşıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede tez, algının daha ziyade değiştiğini düşündüğümüz 2000 yılından itibaren kaleme alınmış on eser ile sınırlandırılmıştır. Çalışmamıza konu edindiğimiz eserler incelenirken, Mevlânâ ve Mevlevîliğe dair temel kaynaklar esas alınmıştır. Tayin ettiğimiz eserlerde kullanılan tasavvufî literatüre ait kavramlar, tasavvuf klasikleri baz alınarak karşılaştırmalı bir şekilde sunulmuş, yeri geldikçe tarihi vakıa ile çelişki arz eden yerlere değinilmiştir. Birinci bölümde Mevlânâ ve Mevlevîliğe dair genel bir bakış açısı sunulmuştur. Böylece Mevlânâ'nın anlaşılması noktasında son derece önemli olan yaşadığı dönem, düşüncelerinin günümüze kadar naklini sağlayan Mevlevîlik tarikatının mahiyeti ve algının dönüşümüne neden olan etkenler genel olarak ifade edilmiştir. Tezin uygulamalı kısmını ihtiva eden ikinci bölümde ise Mevlânâ'ya ilişkin yazılmış popüler eserler, tasavvuf disiplini ve Mevlânâ öğretilerine göre değerlendirilmiştir. Tezimizde, Mevlânâ'nın tasavvuf geleneğinden farklı bir zeminde konumlandırıldığı, evrensel bir fenomen ve hümanist bir karakter olarak algılandığı sonucuna varılmıştır. Our thesis consists of introduction, two parts and conclusion. In the introduction, it is described aim of the thesis, historical boundaries and method. Our thesis aims to explain the Mevlana perception and the affecting factors the formation of this perception at present. In this context, thesis has been restricted with the works which have been written since the 2000's. Because after this date, we can say that a change has begun on perception of Mevlana. In the study the popular works about Mevlana have been analyzed first of all, on the other hand the Mevlana and Mawlawiyya's basic works were taken as a basis to comparison. The concepts of sufism which used in the works have presented comparatively on the basis of sufism classics and information that has inconsistent with historical facts have also expressed when necessary. In the first chapter, a general view about Mevlana and Mawlawi Order has been presented. Thus, the period that he lived in which an extremely important place at the point of understanding of Mevlana, the content of the Mawlawiyya, which conveys his ideas to the present, and the factors that caused the conversion of Mevlana perception have been expressed. In the second part of the thesis, popular works written about Mevlana have been evaluated according to sufism discipline and teachings of Mevlana. In our thesis has been concluded that Mevlana is understood differently from sufism tradition and is perceived as an universal phenomenon and a humanist character. 150

Farklı inanç mensuplarının aynı ortamlarda bulundukları ve ilişkilerin son derece yoğunlaştığı çağımızda, dinlerin birbirlerini algılama şekilleri ve ötekinin konumu gibi hususların açıklığa kavuşturulmasının lüzumlu olduğu kuşkusuzdur. İslâm dininin diğer dinlere bakışı ile ilgili özellikle İslâm Hukuku alanında çok sayıda araştırma bulabilirken, sûfîlerin diğer din mensuplarına bakışı ile ilgili aynı imkânlara sahip olduğumuz söylenemez. Ayrıca kapsamlı bir akademik çalışmanın bulunmadığı bu sahada, bu araştırma tasavvufun gayrimüslimlere bakış açısını ortaya çıkarmaya katkı sağlaması bakımından önem taşımaktadır.Araştırmamız esnasında Müslümanların gayrimüslimlerle yakından ilişki kurma girişimlerinin İbn Arabî, Yunus Emre ve Mevlânâ Celâleddin Rumî gibi gönül erenlerinin attığı zengin temellere dayandığı görülmüştür. Bu nedenle bu çalışmada, İslâm tasavvufunun Anadolulu denilebilecek üç büyük mutasavvıfının düşünceleri merkeze alınarak, sûfîlerin gayrimüslimlere bakışı konusunda genel bir kanaate varılmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde öncelikle İslâm dininin iki temel kaynağı olan Kur'ân ve Sünnette gayrimüslimlerin durumu, İslâm hukukunda gayrimüslimlerin statüleri ve reddiye/polemik geleneği çerçevesinde gayrimüslimlerle ilişkiler, sûfîlerin durduğu zemini belirlemek açısından anahatlarıyla tespit edilmeye gayret edilmiştir. İkinci bölümde ise sûfîlerin diğer din mensuplarına yaklaşım tarzları ve altında yatan sebepler, ilkesel olarak incelenmiş; bu çerçevede sûfîlerin varlık anlayışı, din algısı ve insana bakışı bağlamında sûfîlerin gayrimüslimlere yaklaşımı temellendirilmeye çalışılmıştır. Ötekileştirme çabalarının egemen olduğu çağımızda çeşitli inançların sorunsuz bir şekilde bir arada yaşayabilmeleri, İbn Arabî, Mevlânâ ve Yunus Emre gibi sûfî şahsiyetlerin barış ve huzurun sağlanmasına katkı sağlayacak kültür ve düşünce kodlarının egemen olmasına bağlıdır. Bu kodlar, onların Tanrı ve insan algısında, tene değil de gönüle ve öze, zâhire değil de bâtına kıymet vermelerinde aranmalıdır. Anahtar Kelimeler: Sûfî, Gayrimüslim, Hoşgörü, İbn Arabî, Mevlânâ, Yunus Emre. It is undoubted that it is necessary to clarify the issues such as the way of religions' perception each other and the position of the other in this age where the members of different faiths are in the same environments and the relations are intensified. While we can find a lot of research in the field of Islamic Law, especially regarding Islamic religion's view to other religions, we cannot say that we have the same opportunities regarding the view of sufis towords other religions. In addition, in this field, where there is no comprehensive academic study, this research is important in terms of contributing to reveal the perspective of Sufism to non-Muslims.During our research, it was seen that attempts by Muslims to establish a profound dialog with the non-Muslims were based on the rich foundations established by Sufi dervishes such as Ibn Arabi, Yunus Emre and Mawlana Jalal al-Din Rumi. Therefore, the general opinion regarding `the view of the Sufis towards the non-Muslims` was the aim in this study by taking the central thoughts of those who could be called the three great Sufis of Anatolia.From the standpoint of designating the grounds on which the Sufis stood, the first chapter tried to primarily determine the status of the non-Muslims according to the two main sources of the Islamic religion, the Qur'an and Sunnah and, the status of non-Muslims under Islamic law and their relationship with the polemic refutation tradition framework. In the second chapter however, an effort was made to examine in principle the Sufis approach style towards members of other religions and its underlying causes. In this context, we tried to establish the basis of the approach of the Sufis towards non-Muslims based on the Sufis sense of existence, their perception of religion and their view of humans. The ability of various beliefs to live together in harmony in this era where the efforts of othering is dominant is dependent on the domination of the codes of thought and culture of Sufi figures such as Ibn Arabi, Mawlana and Yunus Emre which will contribute to peace and tranquility. These codes should be sought in the value that they placed on their perception of God and humans, not in skin but in the heart and soul; and not in zâhir but in bâtin.Keywords: Sufi, Non-Muslim, Tolerance, İbn Arabi, Mawlana, Yunus Emre. 270

Bu çalışma, Almanya’daki Leipzig Üniversite Kütüphanesi’nde kayıtlı Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf isimli eser üzerinde gerçekleştirilmiştir. Eser, âyini dinleyenlerin elinde belge bulunması amacıyla broşür olarak kaydedildiği için yazarı belli değildir. 1313 yılında tamamlanmış, 51 varaktan, her bir varak iki sütun ve genelde 15’er satırdan oluşan eser, nestalik hatla, manzum olarak kaleme alınmıştır. İçinde çoğunlukla Mevlânâ’ya, Sultan Veled’e ve Ulu Ârif Çelebi’ye ait manzumeler bulunmaktadır. Tezimiz; Mevlevîlik, Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf ve Açıklamalı Metni olmak üzere üç ana çerçeveden oluşmaktadır. Mevlevîlik kısmında Mevlevîliğin doğuşu ve yayılışı, Mevlevî Mukâbelesi ve Semâ, Mevlevî Müziği ve Âyinler konularını ele aldık. Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf bölümünde nüsha tavsifi, muhtevası ve önemi, mecmua içindeki bestekârlar ve mevlevîlikle olan ilişkilerine dair bilgiler verdik. Açıklamalı Şerh Metni bölümünde ise, mecmuada yer alan manzumelerin günümüz alfabesine çevrisini yaptık. Mecmuanın yazıya geçirildiği tarihte (1313) toplu bir şekilde sunulan şiirler, içinde bulunduğu bağlam göz önüne alınarak incelenmiş ve dipnot yöntemiyle tüm iktibas ve telmihler gösterilmeye çalışılmıştır. Yine aynı yöntemle, ilgili yerlerde, tasavvufî içerikli bu metin üzerinden İslam düşünce tarihindeki bazı geleneklere atıfta bulunduk. Tekkelerde yapılan ibâdet şekli olan âyin kavramını irdeledik ve bu düşünce yapısının yansıması olan şiirleri ihtiva eden mecmuayı, edebiyat/kültür tarihine kazandırmaya çalıştık. This study was carried out on the work of art called Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf, registered in the library of Leipzig University in Germany. The work of art was registered as a brochure so as to make rite listeners have a written document in their hands so it’s writer is not definite. The work was completed in 1313 and consists of 51 leaves, each leaves has two columns and generally 15 lines and this work art was written up with nestalik style as a poetic. There are mostly poetics which belong to Mevlânâ, Sultan Veled and Ulu Ârif Çelebi. Our thesis is formed from 3 main frames that are Mevleviyeh, Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf and Expositional Text. In the part of Mevleviyeh, we dealt with the born and deployed of Mevleviyeh, Mavlawi requital and Semâʿ, Mavlawi music and rites. In Mecmûʿa-i Âyin-i Şerîf, we informed about the edition definition, content and importance, composers in the journal and their relations with Mevleviyeh. In the part of expositional şerh/sharh text, we translated the poems which are in the journal to current alphabet. Poems which were presented processionally in the year (1313) when journal was written up to composition have been analysed considering the context they are in and all quotes and references have been tried to be indicated with postscript method. Yet, with the same method, in related parts, we refered to same traditions in the Islamic Though History through this sufistic text. We examined the concept of rite which is the type of worship done in lodges and tried to bring in the journal consisting of poems which are the reflection of this thought to the literature / culture history.