Search

1929 ekonomik buhranı sonrasında devletlerin ekonomik hayata müdahalesinin artması sonucu tarım sektörüne yapılan desteklemelerde de artış meydana gelmiştir. Fındık üretiminde ilk sırada yer alan ve ihracatta belirleyici rol üstlenen Türkiye'de fındık tarımının desteklenmesi özellikle Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde fındık üreticilerinin başka gelir kaynaklarının bulunmaması sebebiyle önemlidir.Türkiye'de fındık tarımında meydana gelen desteklemeler 1938 yılında FİSKOBİRLİK'in kurulması ile başlamış ve izleyen yıllarda devletin FİSKOBİRLİK'e yüklediği görevlerin artması ile devam etmiştir. 2000'li yıllarda IMF ve DB talepleri ve Avrupa Birliği OTP doğrultusunda 4572 sayılı yasa sonucu özerk bir yapıya kavuşturulmaya çalışılan FİSKOBİRLİK'e devletin sağladığı imkanların son bulması ile devletin fındık tarımına sağladığı desteklemeler yön değiştirmiştir. Bu değişim sonucu fındık üreticileri, destekleme fiyatı yerine üretim miktarını göz ardı eden sadece üretim alanına göre destekleme yapan alan bazlı destek ile desteklenmeye çalışılmış ancak, üreticilerin üretim alanlarının küçük olması sebebiyle bu destek yetersiz kalmıştır. Ellerinde tek geçim kaynağı olarak fındık kalan üreticilerin; devletten beklenen desteği görememeleri sonucunda piyasanın insafına bırakılmaları üreticileri zor durumda bırakmıştır. After the economic crisis in 1929, as a result of increased government involvement in the economy, agricultural subsidies have also increased. In Turkey which has the leading position in world hazelnut production and export, supporting hazelnut production is important in particular East and Middle Black Sea region, by virtue of lacking other sources of income.Supporting hazelnut agriculture has started in Turkey via founding of FİSKOBİRLİK (Union of Hazelnut Sales Cooperatives), and it has continued with increasing roles which had been given by government in following years. In the 2000s, with pressure from the World Bank, International Monetary Fund and EU CAP the government try to give autonomy by the law of Agricultural Sales Cooperatives and Unions Nr. of 4572. By the law came into force, governments hazelnut support policy has changed. As a result of this change, the growers has been tried to support with field-based support, that ignore production amount, instead of price-based support. Hazelnut growers, who have hazelnut as the only source of income, face a difficult situation due to lack of government support which is expected by. 125

Vergi; devlet tarafından vergileme yetkisi dâhilinde kamu hizmetlerinin karşılığı olarak tahsil ettiği önemli bir gelir kaynağı olmakta, mükellefler ise vergiyi yük olarak algılamaktadır. Vergi devlet gelirlerini arttırırken, mükelleflerin gelirlerinde bir azalışa sebep olmaktadır. Bu durum da mükelleflerin vergi ödemelerine karşı uyumsuzluk göstermektedirler. Mükellefler vergi ödememe konusunda birçok yola başvurmaktadırlar. Bunlar arasında; vergiden kaçınma, verginin reddi, verginin yansıtılması, vergi cennetlerine göç ve vergi kaçakçılığı yer almaktadır. Uygulamada olan yasaya uygun biçimde vergi ödemelerini ayarlayarak vergiden kaçınabiliriler ya da yasalara karşı gelip vergi ödemeyerek vergi kaçırmaktalar. Bu da devlet gelirlerinde önemli bir oranda kayıplara sebep olmaktadır.Yaptığımız çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; vergi ve vergi kaçakçılığının tanımı ve özellikleri teorik olarak incelenmektedir. İkinci bölümde; vergi kaçakçılığının oluşmasında sosyolojik ve mali faktörler, etkileri ve Türk Vergi Sisteminde uygulamada olan vergi kaçakçılık suçu ve cezası incelenerek açıklanmaktadır. Son bölümde ise bu konunun açıklanmasını kolaylaştırmak amacı ile Tesadüfî örneklem yöntemi kullanılarak Tokat ili ve ilçelerinde 400 vergi mükellefini kapsayan anket çalışması yapılmıştır. Çıkan sonuçlar 1. ve 2. bölümde yer alan teorik bilgilerden yararlanılarak sonuç bölümünde açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi Kayıp ve Kaçakçılığı, Sosyal ve Mali Faktörler Tax has been an important source of income that is collected in return of public services by the state under the authorization of taxation while the tax-payers consider tax as a burden. As tax increases the revenue of the state, it decreases the revenue of the tax-payers. It is what causes some reluctance on the tax ?payers. Tax ?payers search for many ways to avoid from taxpaying. Among them are avoiding from tax-paying, refusing the tax, shifting the tax, moving towards tax heaven and tax evasion. They can fulfill this evasion by arranging their tax paying according to the present law in practice or by objecting the laws by not paying the tax. That causes great loss of income of the state revenue.The study we have done consists of 3 parts. In the first part the description and characteristics of tax and tax evasion have been theoretically examined In the second part, social and fiscal factors and their effects in formation of tax-evasion, and crime of tax evasion and the punishment which are in practice in Turkish Taxing system have been explained. In the last part, a questionnaire (survey) has been carried out in Tokat and its districts to explain the subject better by using random sampling method that included 400 tax-payers. By using the theoretical data of the first and second parts the result has been explained in the conclusion part.Key Words: tax, loss of tax and tax evasion, social and fiscal factors 223

Teknolojik ilerlemeler, rekabetin artması ve ekonomik krizler nedeniyle çalışma hayatının esnekleştirildiği bir gerçektir. Evde üretimde esnek çalışma biçimlerinden biridir. Evde üretimde genellikle kadınların istihdam edildiği görülmektedir.Bu tezde Dünyada ve Türkiye'de evde üretimin öznesi olan kadınlar, evde üretim yapanların neden bu çalışma şeklini seçtiği, kayıt dışı ekonomi ve istihdamdaki rolleri ele alınacaktır. Evde üretimin neden ve nasıl örgütlendiği ve giderek yaygınlaşmasının nedenlerinin neler olduğu incelenecektir. Technological advances, increased competition and because of the economic crisis is a fact of working life flexible. Form of flexible working at home is one of the production. It is observed that women are employed intensely in these working types.This thesis deals with women who are the subject of home based work in world and Turkey, why is the production of those who chose the way of working at home, the informal economy and employment roles will be discussed. 130

Kamu harcamaları içinde eğitim harcamaları incelenirken, bu harcamaların ülkemiz ekonomisine etkileri araştırılmaya çalışılmıştır.Bu amaçla ilk bölümde kamu harcamaları kavramı değerlendirilmiştir.İkinci bölümde eğitim harcamaları incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, kamu harcamalarının performansı üzerine durulmuş, yapılan çalışmanınanın teorik açıklamaları üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise, çalışmanın analiz kısmı üzerinde durulmuş etkinlik değerleri hesaplanıp gerekli yorum ve önerilerde bulunulmuştur. Education in the literature of Public Finances is accepted as semi-public service. During the review of health and education expenditure in public expenditures the effect of these expenditures upon our economy is shown.According to this aim in the first part the concept of Public Expenditures is told. The second part examined spending on education. In the third section, focuses on the performance of public expenditure, the study focused on the theoretical explanations. In the last section, part of the study focuses on the analysis of comments and suggestions were made necessary calculate efficiency scores. 143

Bu çalışma Gaziosmanpaşa Üniversitesin' de öğrenim gören öğrencilerin vergiyi algılamalarına, vergiye bakış açılarına, vergi bilinçlerine ve fiş fatura alma duyarlılıklarına etki eden faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda üç bölümden oluşan anket formu hazırlanmıştır. Birinci bölümde öğrencilerin genel karakteristiklerine yönelik 10 demografik soru; ikinci bölümde ise öğrencilerin vergiye bakış açılarının ölçülmeye çalışıldığı çeşitli çoktan seçmeli sorular; üçüncü bölümde ise öğrencilerin fiş/fatura alma alışkanlıklarının ve vergiye karşı bakış açılarının incelendiği 5'li likert ölçeği ne göre hazırlanan sorular yer almaktadır. Güvenilirliği test edilen sorular 852 Gaziosmanpaşa Üniversitesi öğrencisine basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle uygulanmıştır. Anket uygulaması sonucu elde edilen veriler SPSS 15.0 istatistik programı ile Sıklık(yüzde), Ki-kare, Mann Whitney U ve Kruskal-Wallis analiz testlerine tabi tutulmuş ve elde edilen verilere göre öğrencilerin vergiye karşı göstermiş oldukları tutum ve davranışlarına etki eden faktörler incelenmeye çalışılmıştır. In this study, college students studying Gaziosmanpasa perception of the tax, the tax point of view, the tax of consciousness, the chips certified to receive sensitivity, the effect was to determine the factors. In this regard, a questionnaire was prepared in three parts. In the first part students 'general characteristics for the 10 demographic questions, the second part of the students to tax aspects to be measured is trying various multiple-choice questions, the third part of the students' receipt / invoice receiving patterns and taxes against the perspective of examining 5-Likert scale, according to prepared questions are. The questions tested the reliability of 852 university students care services with a simple random sampling method was applied. Questionnaire as a result of data obtained from the SPSS 15.0 statistical software with the frequency (percent), chi-square, Mann Whitney U and Kruskal-Wallis analysis test subject and the data obtained according to the students' duties towards have shown their attitudes and behaviors of factors have been studied. 149

1927 yılında kabul edilen ve günümüze kadar yürürlükte kalan devletin bütün mallarının yönetimini ve muhasebesini düzenleyen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu, dünyadaki değişimlere paralel olarak ortaya çıkan kamu yönetimlerinin anlayış ve uygulama değişikliklerine daha fazla dayanamamış ve yerini 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na bırakmıştır.Modern devlet anlayışı kapsamında kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanımı önem kazanmış, söz konusu kaynakları kullanan yöneticilerin denetimi ağırlıklı olarak harcama sonrasına bırakılmıştır.Bu çalışmada Türk ve Avrupa Birliği mevzuatındaki mali kontrol sisteminin yapı taşları ortaya konularak, Türk hukukundaki bu yeni kontrol anlayışı ile birlikte Avrupa Birliği üyelik sürecindeki önemli başlıklardan olan mali kontrol karşılaştırılmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Denetim, Mali Kontrol, İç Mali Kontrol In 1927 agreed, and until today in force the remaining states, all property management and accounting governing of 1050 Accounting-i to public law, the world changes, as well as emerging public management understanding and application changes more not based and location of the 5018 Public Financial Management and Control Law ' has to leave.Understanding of the modern state under the effective and efficient use of public resources is important that the control of resources used mainly by administrators who are left after expenses.In this study, Turkish and European Union legislation on the financial control system building blocks are put in place, this new control in Turkish law with the understanding of European Union membership process is the important titles should be compared with the financial control has been established to investigate.Key Words: Control, Financial Control, Internal Financial Control 241

223

Ülkelerin büyüme ve kalkınma süreçlerinde son dönemlerde sürekli artmakta olan ve kamunun olağan geliri niteliğini kazanan kamu borçlanmalarının ekonomik büyümeyi ne yönde ve hangi büyüklükte etkilediği günümüzde sıklıkla tartışılmakta olan bir konu haline dönüşmüştür. Kamu borçlarının ekonomik büyümeyle olan ilişkisi hem gelişmiş ülkeler hem de gelişmekte olan ülkeler açısından oldukça önem taşımaktadır. Gelişmekte olan ülkeler öncelikle kalkınmaya yönelik finansman sağlanması için tasarruflardaki yetersizlik sebebiyle devlet borçlanması yolunu sıklıkla tercih etmektedirler. Gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye’nin de iç tasarruflarının yatırımlara finansman sağlama konusunda yetersiz gelmesi, ulaşılmak istenen ekonomik büyüme hızına erişmesine engel teşkil etmektedir. Çalışmanın amacı Türkiye’deki kamu borçlarının ekonomik büyümeye olan etkilerinin tespit edilmesidir. Bu hususta iç ve dış kamu borçlanmalarının 2002Q3-2020Q3 döneminde ekonomik büyüme üzerindeki etkileri Vector Otoregresyon (VAR) analizi yardımıyla test edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Türkiye’de kamu iç borçlanmalarındaki azalmalar GSYİH’da yukarı yönlü harekete sebep olurken; kamu dış borçlanmalarındaki azalmalar GSYİH’de azalmalara neden olmaktadır. Dolayısıyla Türkiye ekonomisinde kamu iç borçlanmaları ile GSYİH arasında ters yönlü; kamu dış borçlanmaları ile GSYİH arasında doğru yönlü bir ilişkiden bahsetmek mümkündür. Bu hususta Türkiye ekonomisinde ekonomik anlamda büyüme ve gelişme sağlanması için kamu borçlanmalarına yönelik politikaların tespitinin iyi yapılarak en uygun politikanın belirlenmesi oldukça önem arz etmektedir. In the growth and development processes of the countries, it has become a frequently discussed topic today, in which direction and to what extent the public borrowings, which have been increasing constantly and have become the ordinary income of the public, affect the economic growth. The relationship between public debt and economic growth is very important for both developed and developing countries. Developing countries often prefer government borrowing due to the inadequacy of savings primarily to provide financing for development. As in developing countries, the fact that Turkey's domestic savings are insufficient to finance investments prevents it from reaching the desired economic growth rate. The aim of the study is to determine the effects of public debt on economic growth in Turkey. In this regard, the effects of domestic and foreign public borrowing on economic growth in the 2002Q3-2020Q3 period were tested with the help of Vector Autoregression (VAR) analysis. According to the results obtained, while the reductions in public domestic borrowing in Turkey cause an upward movement in GDP; Decreases in public external borrowing cause reductions in GDP. Therefore, there is an inverse direction between public domestic borrowing and GDP in the Turkish economy; It is possible to talk about a direct relationship between public external borrowing and GDP. In this regard, it is very important to determine the most appropriate policy by making a good determination of the policies for public borrowing in order to ensure economic growth and development in the Turkish economy. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI.................................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...................................................................................iv ÖZET.......................................................................................................................................... v ABSTRACT.............................................................................................................................. vi ÖNSÖZ.....................................................................................................................................vii ŞEKİLLER DİZİNİ..................................................................................................................xii TABLOLAR DİZİNİ ..............................................................................................................xiii GRAFİKLER DİZİNİ ............................................................................................................. xiv KISALTMALAR DİZİNİ........................................................................................................ xv GİRİŞ ......................................................................................................................................... 1 1.BÖLÜM.................................................................................................................................. 4 1. GENEL ÇERÇEVEDE KAMU BORÇLANMALARI KAVRAMI..................................... 4 1.1. Kamu Borçlanması Kavramı........................................................................................... 4 1.2. Kamu Borçlanmasının Önemi ve Nedenleri ................................................................... 5 1.2.1. Kamu Yatırımları ve Kalkınmanın Finansmanı Açısından Borçlanma ................... 5 1.2.2. Bütçe Açıklarının Finanse Edilmesi Amacıyla Borçlanma...................................... 6 1.2.3. Olağanüstü Giderleri Finanse Etme Amacıyla Borçlanma ...................................... 7 1.2.4. Maliye Politikası Aracı Olarak Borçlanma .............................................................. 7 1.3.Kamu Borçlarının Sınıflandırılması ................................................................................. 8 1.3.1. Borçlanmanın Yapıldığı Kaynağa Göre Sınıflandırma............................................ 9 1.3.1.1. İç borçlanma.................................................................................................... 10 1.3.1.2. Dış borçlanma ................................................................................................. 10 1.3.2.Gönüllülük Esasına Göre Sınıflandırma ................................................................. 13 1.3.2.1.Gönüllü borçlanma........................................................................................... 13 1.3.2.2. Zorunlu borçlanma .......................................................................................... 14 ix 1.3.3. Vadeleri Bakımından Sınıflandırma....................................................................... 14 1.3.3.1. Kısa vadeli borçlanma..................................................................................... 14 1.3.3.2. Uzun vadeli borçlanma.................................................................................... 16 1.4. Kamunun Borçlanma Kaynakları.................................................................................. 18 1.4.1. İç Borçlanma Kaynakları ....................................................................................... 18 1.4.1.1. Özel kişi ve kuruluşlar..................................................................................... 19 1.4.1.2. Bankalar ve sigorta şirketleri........................................................................... 20 1.4.1.3. Merkez Bankası kaynakları............................................................................. 21 1.4.1.4.Sosyal güvenlik kuruluşları ve ekonomik kuruluşlar....................................... 22 1.4.2. Dış Borçlanma Kaynakları..................................................................................... 22 1.4.2.1. Devletler arası borçlanma................................................................................ 22 1.4.2.2 Uluslararası kuruluşlardan borçlanma.............................................................. 23 1.4.2.3. Dış piyasalar.................................................................................................... 24 1.5. Kamu Borçlanmasına İlişkin Teorik Çerçeve ............................................................... 25 1.5.1. Klasik Teori............................................................................................................ 25 1.5.2. Neoklasik Teori...................................................................................................... 26 1.5.3. Keynesyen Teori .................................................................................................... 28 1.5.4. Ricardocu Eşdeğerlik Teorisi................................................................................. 28 2. BÖLÜM............................................................................................................................... 30 2. EKONOMİK BÜYÜMENİN KAVRAMSAL VE KURAMSAL YÖNÜ.......................... 30 2.1. Kavramsal Çerçevede Ekonomik Büyüme.................................................................... 30 2.1.1. Ekonomik Büyümenin Tanımı............................................................................... 30 2.1.2. Ekonomik Büyümenin Özellikleri ......................................................................... 31 2.1.3. Ekonomik Büyümenin Kapsamı ............................................................................ 32 2.2. Ekonomik Büyümenin Belirleyicileri ........................................................................... 33 2.2.1. Fiziksel Sermaye .................................................................................................... 34 2.2.2. Beşerî Sermaye....................................................................................................... 36 x 2.2.3. Doğal Kaynaklar .................................................................................................... 37 2.2.4. Teknoloji ................................................................................................................ 39 2.3. Ekonomik Büyümenin Türleri ...................................................................................... 40 2.4. Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi ................................................................................. 41 2.5. Teorik Çerçevede Ekonomik Büyüme Kavramı İncelemesi......................................... 44 2.5.1. Dışsal Ekonomik Büyüme Teorileri....................................................................... 48 2.5.1.1. Harrod-Domar (Post Keynesyen) büyüme modeli.......................................... 48 2.5.1.2. Solow-Swan (neoklasik) büyüme modeli ....................................................... 51 2.5.2. İçsel Büyüme Teorileri........................................................................................... 52 2.5.2.1. AK modeli....................................................................................................... 53 2.5.2.2. AR-GE modeli................................................................................................. 54 2.5.2.3. Beşerî sermaye modeli .................................................................................... 55 2.5.2.4. Kamu politikası modeli ................................................................................... 55 3. BÖLÜM............................................................................................................................... 57 3. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE KAMU BORÇLANMALARI VE EKONOMİK BÜYÜMENİN SEYRİ ................................................................................................... 57 3.1. Türkiye’de Uygulanan Maliye Politikaları Çerçevesinde Kamu Borçlanmaları ve Ekonomik Büyümenin Seyri....................................................................................... 57 3.1.1. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Kamu Borçlanmaları ve Ekonomik Büyüme57 3.1.2. Türkiye Cumhuriyeti Döneminde Kamu Borçlanmaları ve Ekonomik Büyüme... 59 3.1.2.1. 1980 öncesi dönemde kamu borçlanmaları ve ekonomik büyüme ................. 59 3.1.2.2. 1980-2002 yılları arasında kamu borçlanmaları ve ekonomik büyüme .......... 63 3.1.2.3. 2000 ve sonrası kamu borçlanmaları ve ekonomik büyümenin seyri ............. 69 3.2. Kamu Borçları Kapsamında Uluslararası Para Fonu ve Türkiye İlişkilerinin Değerlendirilmesi........................................................................................................ 78 3.3. Dünya Ekonomilerinde Kamu Borçlanmalarına İlişkin Genel Değerlendirme ............ 79 4. BÖLÜM............................................................................................................................... 82 4. TÜRKİYE’DE KAMU BORÇLANMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK ANALİZİ................................................................................... 82 xi 4.1. Teorik İnceleme............................................................................................................. 82 4.2. Literatür Taraması ......................................................................................................... 84 4.3. Türkiye’de Kamu Borçlanması ve Ekonomik Büyümenin Ampirik Analizi................ 87 4.3.1. Yöntemin ve Değişkenlerin Tanımlanması............................................................ 87 4.3.2. Ampirik Bulgular ................................................................................................... 90 4.3.3. Model Doğrulama Testleri ..................................................................................... 94 4.3.4. Varyans Ayrıştırması ve Etki-Tepki Fonksiyonu Sonuçları .................................. 96 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME.................................................................................... 99 6. KAYNAKÇA .................................................................................................................... 102 ÖZGEÇMİŞ.......................................................................................................................... 114

Geçmişten günümüze vergi gelirleri, devletlerin harcamalarını gerçekleştirmesi için kullandığı en önemli kalem olmuştur. Mükelleflerin vergi ödevleri karşısında gösterdikleri tavır ve tutumlar vergi gelirleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilmektedir. Mükelleflerin vergi ödevini gerçekleştirme konusunda göstereceği isteksizlik, vergi karşısında olumsuz davranışların gelişmesine ve vergi gelirlerinde azalmaya neden olabilecektir. Vergi bilincinin yeterince gelişmemesi, vergi politikalarının mükellef odaklı olmaması vergiye karşı olumsuz davranışların gelişmesinde etkili olabilmektedir. Mükelleflerin vergi uyumunu sağlamak amacıyla toplumu yönetenlerde yeterli vergi bilincine sahip olmalıdır. Vergi uyumunun gerçekleşmesi bireysel bir olgu olmasının yanı sıra aynı zamanda toplumsal bir olgu olarak da değerlendirilmelidir. Vergi uyumunun ve vergiye karşı davranışları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi için Hatay ilinde 300 mükellef ile 34 soruluk anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Amaç anket sorularına verilen yanıtlardan elde edilen sonuçlardan hareketle mükelleflerin vergi uygulamaları karşısındaki düşünce, tavır ve davranışları hakkında tespitte bulunmaktır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde vergi kavramı teorik olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde mükelleflerin vergiye uyumunu etkileyen faktörler incelenmiştir. Son bölümde ise anket sonuçlarının frekans değerleri ve yapılan çapraz tablolar analizi yer almaktadır. From the past to the present, tax revenues have been the most important item used by states to realize their expenditures. Taxpayers ' attitudes and attitudes towards tax assignments can have a significant impact on tax revenues. The reluctance of taxpayers to perform their tax assignment may lead to the development of negative behavior in the face of tax and a decrease in tax revenues. Tax awareness is not sufficiently developed, tax policies are not taxpayer-oriented, can be effective in developing negative behavior towards tax. Taxpayers should have sufficient tax awareness in those who manage the society in order to ensure tax compliance. In addition to being an individual phenomenon, the realization of tax alignment should also be considered as a social phenomenon. A 34-question survey study was conducted with 300 taxpayers in Hatay province to evaluate tax compliance and factors affecting tax behavior. The aim is to determine the thoughts, attitudes and behaviors of taxpayers against tax practices based on the results obtained from the answers to the survey questions. The work consists of three parts. In the first chapter, the concept of tax is discussed theoretically. In the second section, the factors affecting taxpayers ' compliance with tax are examined. In the last section, the frequency values of the survey results and the analysis of the cross tables are included. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM FORMU .................................................................................iv ÖZET....................................................................................................................................... v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii TABLOLAR DİZİNİ..............................................................................................................xi ŞEKİLLER DİZİNİ..............................................................................................................xiv KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................... xv GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 3 1. VERGİNİN TANIMI VE VERGİLEMEYE TEORİK YAKLAŞIM................................ 3 1.1. Verginin Tanımı........................................................................................................... 3 1.2. Verginin Amaçları ....................................................................................................... 4 1.2.1. Verginin Mali Amacı ........................................................................................... 4 1.2.2. Verginin Mali Olmayan Amacı............................................................................ 5 1.3. Vergi Yükü .................................................................................................................. 5 1.3.1. Objektif Vergi Yükü ............................................................................................ 6 1.3.2. Subjektif Vergi Yükü ........................................................................................... 6 1.4. Vergi Adaleti................................................................................................................ 7 1.5. Vergi Uyumu ............................................................................................................... 7 1.5.1. Vergi Uyumuna Klasik Yaklaşım (Allingham-Sandmo Modeli) ........................ 8 1.5.2. Vergi Uyumuna Sosyal-Psikolojik Yaklaşım ...................................................... 9 1.5.3. Vergi Uyumuna Mali Bağlantı ve Optimal Vergi Uyumu Yaklaşımı ................. 9 1.6. Vergi Kapasitesi......................................................................................................... 10 1.7. Vergi Ahlakı .............................................................................................................. 11 1.8. Vergi Psikolojisi ........................................................................................................ 12 ix 1.8.1. Vergi Psikolojisinin Amacı................................................................................ 13 1.8.1.1. Toplumsal düzeni sağlama amacı............................................................... 13 1.8.1.2. Vergi uyumunu kolaylaştırma amacı ......................................................... 14 1.8.2. Vergi Politikalarını Etkin Kılma Amacı ............................................................ 14 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 15 2. MÜKELLEFLERİN VERGİLEMEYE KARŞI TEPKİLERİ VE TEPKİLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ......................................................................................... 15 2.1. Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Davranışlarını Belirleyen Faktörler..................... 15 2.1.1. Bireysel Faktörler............................................................................................... 15 2.1.1.1. Gelir düzeyi .................................................................................................. 15 2.1.1.2. Vergi oranları................................................................................................ 16 2.1.1.3. Yaş düzeyi .................................................................................................... 17 2.1.1.4. Cinsiyet......................................................................................................... 17 2.1.1.5. Medeni durum............................................................................................... 18 2.1.1.6. Eğitim seviyesi.............................................................................................. 18 2.1.1.7. Din ................................................................................................................ 19 2.1.1.8. Mükelleflerin diğer mükellefler hakkında görüşleri..................................... 19 2.1.1.9. Mükelleflerin siyasal iktidar hakkındaki görüşleri....................................... 20 2.1.1.10. Mükelleflerin devlete olan bağlılığı............................................................ 21 2.1.1.11. Mükelleflerin kamu harcamalarına bakış açısı ........................................... 21 2.1.1.12. Vergi denetimi ve vergi cezalarının etkisi .................................................. 23 2.1.2. Çevresel Faktörler.............................................................................................. 24 2.1.2.1. Vergi sistemi................................................................................................. 24 2.1.2.2. Vergi idaresinden kaynaklanan sorunların mükellef davranışlarına etkisi .......................................................................................................... 27 2.1.2.3. Ekonomik konjonktürün mükellefler üzerindeki etkisi ................................ 29 2.1.2.4. Siyasal yapı ve devletlerin yönetim anlayışlarının mükellefler üzerindeki etkisi ........................................................................................ 31 x 2.2. Mükelleflerin Vergilemeye Gösterdiği Tepkiler ....................................................... 32 2.2.1. Vergi Kaçırma.................................................................................................... 33 2.2.2. Vergiden Kaçınma ............................................................................................. 35 2.2.3. Verginin Yansıtılması ........................................................................................ 37 2.2.4. Vergi Cennetleri................................................................................................. 38 2.2.5. Vergi Grevi......................................................................................................... 41 2.2.6. Vergiye Karşı Pasif Tepkiler.............................................................................. 42 2.2.7. İkame Etkisi ....................................................................................................... 42 2.2.8. Tüketimi ve Tasarrufu Kısma ............................................................................ 43 2.2.9. Üretim ve Yatırımı Azaltma .............................................................................. 43 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 44 3. VERGİ ALGI VE UYUMUNU BELİRLEYEN FAKTÖRLER: HATAY İLİ ÖRNEĞİ......................................................................................................................... 44 3.1. Literatür ..................................................................................................................... 44 3.2. Araştırmanın Amacı................................................................................................... 49 3.3. Araştırmanın Yöntemi ............................................................................................... 49 3.4. Araştırmanın Örneklemi ve Kitlesi............................................................................ 49 3.5. Güvenilirlik Analizi ................................................................................................... 51 3.6. Sıklık Analizleri......................................................................................................... 51 3.6.1. Demografik veriler............................................................................................. 52 3.6.2. Mükelleflerin Vergi Algılarına Yönelik Sorular................................................ 54 3.7. Verilerin Çapraz Analizi............................................................................................ 63 4. TARTIŞMA VE SONUÇ................................................................................................ 72 5. KAYNAKLAR................................................................................................................. 76 6. EKLER ............................................................................................................................. 87 ÖZGEÇMİŞ ......................................................................................................................... 92

Devletin üstün konumda olduğu vergilendirme ilişkisinde, her ne kadar mükellefin ödevleri ağır bassa da, mükellefe idare karşısında bazı haklar da tanınmıştır. Çünkü devletin vergilendirme yetkisini kullanarak gerçekleştirdiği müdahaleler karşısında, mükelleflerin tamamen korunmasız kalması düşünülemez. Bu amaçla ortaya çıkan mükellef haklarından biri de mahremiyet hakkıdır. Hemen her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de, idarenin mükellefler hakkında neredeyse sınırsız denebilecek boyutlarda bilgi toplama yetkisi bulunmaktadır. İdarenin sahip olduğu bu yetkiyi dengeleyen ve vergi mükellefini koruyan tek düzenleme ise, mükellefler için bir “hak”, yükümlüleri için ise bir “yasak” teşkil eden vergi mahremiyetidir. Bu hak ile mükelleflere, vergi idaresinde bulunan gizli bilgilerinin başkalarıyla paylaşılmayacağı ve kullanılmayacağı güvencesi sağlanmaktadır. Çünkü bu bilgilerin gizli kalmasıyla, mükelleflerin maddi ve manevi pek çok menfaati korunmaktadır. Vergi mahremiyeti hakkı temel olarak kişinin sır alanını korumayı amaçlasa da, aynı zamanda bu hak ile vergi idaresinin güvenilirliğine de katkı sağlanmış olur. Son yıllarda, bilgi teknolojilerindeki ve kişisel verilerin korunması konusundaki gelişmeler ise her alanda olduğu gibi vergilendirme alanında da mahremiyetin önemini artırmıştır. Vergi mahremiyeti hakkının doğurduğu sır saklama yükümlülüğü bir sözleşmeden değil, kanundan kaynaklanmaktadır. Türk vergi hukukunda mükelleflerin mahremiyet hakkını gözeten başlıca hukuki düzenlemeler, Vergi Usul Kanunu’nun 5. maddesinde yer alan “vergi mahremiyeti” ile Amme Alacaklarının Tahsil Usulünün Hakkında Kanun’un 107. maddesinde yer alan “Sırrın ifşası” hükümleridir. Mahremiyet hakkının kapsamı ve bu hakkın ihlali durumuna bağlanan sonuçlar, bu hakla korunan kişilik değerleri bakımından oldukça önemlidir. Mükelleflerin vergi mahremiyeti hakkına yönelik farkındalığı ve idarenin bu hakka karşı saygılı yaklaşımı ise vergi sistemini olumlu yönde etkileyecek iv unsurlardır. In the taxation relationship in which the government is situated in an outstanding position, the duties of the taxpayers outweigh; however, some rights are also granted to them against the administration. This is because it is impossible to think that the taxpayers remain completely unprotected against the interventions made by the government using its taxation authority. One of the taxpayer rights appearing for this purpose is the right of privacy. As in almost all the countries, the administration has the authority to collect almost unlimited information about the taxpayers in Turkey. The only regulation balancing this authority of the administration and protecting the taxpayer is the tax privacy, which constitutes a “right” for the taxpayers and a “prohibition” for the obligated ones. This right reassures taxpayers of not sharing their confidential information in tax administration with others and not using this information. The reason is that many material and nonmaterial interests of the taxpayers are protected by keeping this information confidential. Although the right of tax privacy aims fundamentally to protect the privacy area of the person, it also contributes to the reliability of the tax administration. In recent years, the developments in information technologies and the protection of personal data have also increased the importance of privacy in the field of taxation as in every field. The confidentiality obligation arising from the right of tax privacy does not originate from an agreement, but from the law. In Turkish tax law, primary legal regulations looking after the privacy right of the taxpayers are provisions of the “tax privacy” as specified in Article 5 of the Tax Procedure Law and the “disclosure of secret” in Article 107 of the Law on the Procedure for the Collection of Public Receivables. The scope of the right of privacy and the consequences related to the violation of this right are crucial in terms of the personality values that are protected by this right. The awareness of the taxpayers regarding the right of tax privacy and the respectful approach of the administration against this right vi are factors that will positively affect the tax system. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI. ...............................................................................................i BİLİMSEL ETİK BEYAN SAYFASI ....................................................................................ii ÖZET ......................................................................................................................................iii ABSTRACT ............................................................................................................................v ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii KISALTMALAR..................................................................................................................viii GİRİŞ.......................................................................................................................................1 BİRİNCİ BÖLÜM: GENEL BİLGİLER............................................................................5 1. HAK KAVRAMI.................................................................................................................5 1.1. Tanım ............................................................................................................................5 1.2. Hakkın Korunması ........................................................................................................9 1.3. Hakların Sınıflandırılması...........................................................................................10 1.3.1. Kamu Hakları .......................................................................................................11 1.3.1.1. Negatif Statü Hakları .....................................................................................12 1.3.1.2. Pozitif Statü Hakları ......................................................................................12 1.3.1.3. Aktif Statü Hakları.........................................................................................13 1.3.2. Özel Haklar...........................................................................................................14 2. MÜKELLEF HAKLARI...................................................................................................14 2.1. Mükellef Haklarının Haklar İçerisindeki Yeri............................................................18 2.2. Mükellef Haklarının Gelişimi .....................................................................................19 2.3. Mükellef Hakları Sınıflandırması ...............................................................................24 2.3.1. Genel Mükellef Hakları........................................................................................25 2.3.1.1. Adil, Eşit ve Saygılı Hizmet Alma Hakkı .....................................................25 2.3.1.2. Bilgi Alma Hakkı...........................................................................................26 2.3.1.3. Belirlilik Hakkı ..............................................................................................27 2.3.1.4. Başvuru Hakkı ...............................................................................................28 2.3.1.5. Temsilci Kullanma Hakkı..............................................................................29 2.3.1.6. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı.........................................................................30 2.3.1.7. Mahremiyet Hakkı.........................................................................................31 2.3.2. Özel Mükellef Hakları..........................................................................................32 2.3.2.1. Tarh ve Tahsil Aşamasındaki Haklar ............................................................32 2.3.2.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümü Sırasında Haklar.....................................34 xii 2.3.2.3. Vergi Denetimi Sırasındaki Haklar ...............................................................35 3. MAHREMİYETE İLİŞKİN KAVRAMLAR....................................................................36 3.1. Mahremiyet Kavramı ..................................................................................................37 3.2. Sır Kavramı.................................................................................................................40 3.2.1. Ticari Sır...............................................................................................................43 3.2.2. Bankacılık Sırrı.....................................................................................................47 3.2.3. Meslek Sırrı ..........................................................................................................48 3.2.4. Müşteri Sırrı .........................................................................................................49 3.2.5. Devlet Sırrı ...........................................................................................................51 3.3. Özel Hayat Kavramı....................................................................................................52 3.3.1. Özel Hayatın Kapsamı..........................................................................................54 3.3.2. Özel Hayatın Korunması......................................................................................57 3.4. Kişisel Veri Kavramı ..................................................................................................60 3.4.1. Kişisel Verilerin Kapsamı ....................................................................................62 3.4.2. Kişisel Verilerin Korunması.................................................................................63 İKİNCİ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI VE HUKUKİ ÇERÇEVESİ ..69 1. MAHREMİYET HAKKI ..................................................................................................69 2. VERGİLENDİRME ALANINDA MAHREMİYETİN ÖNEMİ VE VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI.....................................................................................................74 2.1. Özel Hayatın Gizliliği ve Vergi Mahremiyeti Hakkı İlişkisi......................................79 2.2. Vergilendirme Alanında Mahremiyetin Korunmasını Gerekli Kılan Nedenler..........81 2.2.1.Vergiye Gönüllü Uyumu Sağlamak ......................................................................81 2.2.2. Vergilendirmede Verimlilik Sağlamak ................................................................82 2.2.3. Devletle Mükellef Arasındaki Güveni Tesis Etmek.............................................83 2.2.4. Haksız Rekabeti Önlemek ....................................................................................84 3. MUKAYESELİ HUKUKTA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI....................................85 3.1. Genel Olarak ...............................................................................................................85 3.2. Amerika Birleşik Devletleri........................................................................................87 3.3. Almanya ......................................................................................................................95 3.4. İngiltere .......................................................................................................................98 3.5. Yeni Zelanda ...............................................................................................................99 3.6. Avustralya .................................................................................................................100 4. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ HUKUKİ ÇERÇEVESİ...................................102 4.1. Uluslararası Hukuk Düzenlemeleri...........................................................................103 xiii 4.1.1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi.......................................................................103 4.1.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ......................................................................104 4.2. Ulusal Hukuk Düzenlemeleri....................................................................................107 4.2.1. 1982 Anayasası...................................................................................................108 4.2.2. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ...........................................................................111 4.2.3. 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun .....................113 4.2.4. 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun .........114 4.2.5. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu..............................................................................115 4.2.6. Mükellef Hakları Bildirgesi................................................................................116 4.3. Vergi Mahremiyeti Hakkının Bazı Hukuki Düzenlemelerle İlişkisi ........................118 4.3.1. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu .................................................................118 4.3.1.1. Genel olarak.................................................................................................118 4.3.1.2. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Vergi Mahremiyeti Hakkı...........121 4.3.2. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ..............................................................................133 4.3.2.1. Genel Olarak................................................................................................134 4.3.2.2. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Vergi Mahremiyeti Hakkı ........................135 4.3.2.2.1. Mükelleflerin Kendileri Hakkındaki Bilgileri İstemesi ........................140 4.3.2.2.2.Avukatların Müvekkilleriyle İlgili Bilgileri İstemesi ............................142 4.3.3. Uluslararası Alanda Bilgi Değişimi İçeren Anlaşmalar.....................................145 4.3.3.1. Genel Olarak................................................................................................145 4.3.3.2. Bilgi Değişimi İçeren Anlaşmalar ve Vergi Mahremiyeti Hakkı................149 4.4. Meslek Kanunlarında Vergi Mahremiyeti Hakkı......................................................153 4.4.1. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu .....154 4.4.2. Avukatlık Kanunu ..............................................................................................155 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ KAPSAMI...................158 1. HAKKIN KONUSU BAKIMINDAN.............................................................................158 1.1. Vergi Mahremiyeti Hakkının Konusunu Oluşturan Bilgiler ve Özellikleri..............159 1.1.1. Bilgilerin Mükellefe ya da Mükellefle İlgili Kimselere Ait Olması ..................160 1.1.2. Bilgilerin Mükellef ve Mükellefle İlgili Kimselerin Şahıslarına, Muamele ve Hesap Durumlarına, İşlerine, İşletmelerine, Servetlerine ve Mesleklerine İlişkin Olması ......................................................................................................................................162 1.1.3. Bilgilerin Sır veya Gizli Kalması Gereken Bir Nitelikte Olması.......................163 1.1.4. Bilgilerin Görev Dolayısıyla Elde Edilmiş Olması............................................168 2. KİŞİ BAKIMINDAN ......................................................................................................170 xiv 2.1. Vergi Mahremiyeti Hakkının Öznesi........................................................................170 2.2. Vergi Mahremiyeti Hakkına Uymakla Yükümlü Olan Kişiler.................................173 2.2.1. Vergi Muameleleri ve İncelemesi ile Uğraşan Memurlar..................................173 2.2.2. Vergi Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay’da Görevli Olanlar ......................................................................................................................................177 2.2.3. Vergi Kanunlarına Göre Kurulan Komisyonlara İştirak Edenler.......................178 2.2.4. Vergi İşlerinde Kullanılan Bilirkişiler................................................................179 2.2.5. Vergi Mahremiyetinin İstisnaları Kapsamında Kendilerine Bilgi Verilenler ....180 2.2.6. Elektronik Defter, Belge ve Kayıtların Aktarıldığı Özel Hukuk Tüzel Kişisi ...181 2.2.7. Mükellef Hakları Kurulu Başkanı, Üyeleri ve Personeli ...................................183 2.2.8. 6183 Sayılı Kanun Kapsamında Mahremiyet Hakkına Uymakla Yükümlü Olan Kişiler...........................................................................................................................184 3. SÜRE BAKIMINDAN....................................................................................................187 4. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İSTİSNALARI.................................................190 4.1. Beyan Edilen Bazı Matrah ve Vergilerin İlanı..........................................................193 4.2. Vergi ve Ceza Miktarlarının Açıklanması ................................................................195 4.3. Vergi Levhası Alınması ............................................................................................198 4.4. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleyenlerin veya Kullananların Meslek Odalarına Bildirilmesi..................................................................201 4.5. Adli ve İdari Soruşturmalar Nedeniyle Talep Edilen Bilgilerin Verilmesi ..............204 4.6. Bankalara Yapacakları Vergi Tahsiline Yönelik Bilgi Verilmesi ............................209 4.7. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Görevleri Gereği Zorunluluk ve Süreklilik Arz Eden Bilgilerin Verilmesi..........................................................................................................209 4.8. VUK Madde 153/A Gereği Yapılacak Duyurular ....................................................217 4.9. 6183 Sayılı Kanun’da Yer Alan İstisnalar................................................................218 4.10. Vergi Mahremiyeti Hakkının İstisnalarının Kötüye Kullanılması..........................220 5. VERGİ DENETİM YOLLARINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI ......................222 5.1. Yoklamada Vergi Mahremiyeti ................................................................................223 5.2. Vergi İncelemesinde Vergi Mahremiyeti..................................................................227 5.3. Aramada Vergi Mahremiyeti ....................................................................................244 5.4. Bilgi Toplamada Vergi Mahremiyeti........................................................................249 5.4.1. Vergi İdaresinin Bilgi Toplama Yolları .............................................................250 5.4.1.1. Kişiler Bakımından Bilgi Toplamanın Kapsamı .........................................252 5.4.1.1.1. Mükellefin Kendisinden Bilgi Toplama ...............................................253 xv 5.4.1.1.2. Mükellef Dışındaki Kişi ve Kurumlardan Bilgi Toplama ....................255 5.4.1.2. Konu Bakımından Bilgi Toplamanın Kapsamı ...........................................259 5.4.2. Vergi İdaresi Nezdindeki Bilgilerin Saklanması................................................263 5.4.3. Bilgi Teknolojileri ve Vergi Mahremiyeti..........................................................269 6. TEBLİGAT AŞAMASINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI..................................275 6.1. Posta ile Tebligatta Vergi Mahremiyeti ....................................................................279 6.2. Memur Vasıtası ile Tebligatta Vergi Mahremiyeti...................................................280 6.3. Dairede veya Komisyonda Yapılan Tebligatta Vergi Mahremiyeti .........................281 6.4. İlan Yoluyla Tebligatta Vergi Mahremiyeti..............................................................281 6.5. Elektronik Ortamda Tebligatta Vergi Mahremiyeti..................................................283 7. YARGILAMA AŞAMASINDA VERGİ MAHREMİYETİ HAKKI.............................285 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İHLALİ .................289 1. GENEL OLARAK...........................................................................................................289 2. VERGİ MAHREMİYETİ HAKKININ İHLALİNİN SONUÇLARI .............................291 2.1. İdare Hukukundan Doğan Sonuçlar..........................................................................292 2.1.1. İdarenin Mali Sorumluluğu ................................................................................292 2.1.2. Disiplin Sorumluluğu .........................................................................................298 2.2. Ceza Hukukundan Doğan Sonuçlar..........................................................................305 2.2.1. Vergi Mahremiyetinin İhlali Suçu......................................................................305 2.2.1.1. Suçun Faili...................................................................................................307 2.2.1.2. Suçun Mağduru............................................................................................312 2.2.1.3. Suçun Konusu..............................................................................................313 2.2.1.4. Suçun Unsurları ...........................................................................................314 2.2.1.4.1. Kanuni Unsur........................................................................................314 2.2.1.4.2. Maddi Unsur .........................................................................................316 2.2.1.4.3. Manevi Unsur........................................................................................322 2.2.1.4.4. Hukuka Aykırılık Unsuru......................................................................324 2.2.1.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri....................................................................327 2.2.1.6. Suçun Yaptırımı...........................................................................................332 2.2.2. Sırrın İfşası Suçu ................................................................................................336 2.3. Özel Hukuktan Doğan Sonuçlar ...............................................................................339 2.4. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ...............................................................341 2.5. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru...........................................344 xvi SONUÇ ...............................................................................................................................349 KAYNAKLAR ...................................................................................................................356 ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................................384

Kalkınma kavramı gelişme, ilerleme ve modernleşme gibi anlamlara gelmekte olup özellikle 1940’lardan sonra iktisadi bir içerik kazanmıştır. İktisadi anlamda kalkınma kavramı, iktisadi büyüme gibi nicel bir ölçüme dayalı değişime ek olarak ülkedeki sosyal, kültürel, siyasal ve demografik değişimleri de dikkate alan bir gelişmişlik düzeyini ifade etmektedir. İktisadi kalkınma kavramı zaman içerisinde daha da önem kazanarak iktisadi planlama kavramı ile birlikte kullanılmaya başlamıştır. İktisadi planlama, kalkınma için belirlenen amaçların belirlenen göstergeler ile karşılaştırılması ve etkinlik değerlendirmesinin yapılabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde iktisadi kalkınmanın sağlanması bakımından iktisadi planlamaya duyulan ihtiyaç, iktisadi planların etkinlik değerlendirmesinin yapılabilmesi açısından önem taşıması nedeniyle artmıştır. Türkiye’de planlamaya dayalı iktisadi kalkınmanın ilk örneğini 1934 yılında uygulamaya konulan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı oluşturmaktadır. İlerleyen yıllarda devam eden planlama girişimleri sonunda 1961 yılında Devlet Planlama Teşkilatı’nın kurulmasıyla birlikte Beş Yıllık Kalkınma Planları uygulamaya konulmuştur. Beş Yıllık Kalkınma Planlarında iktisadi büyüme, sektörel büyüme, istihdam, yaşam koşulları, adalet vb. birçok konulara yer verilmektedir. Ülkelerin ileriki dönemde izleyecekleri politikalar için yol haritası niteliği taşıması bakımından önemi büyüktür. Türkiye’de uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planlarında vergi politikalarına da geniş ölçüde yer verilmekte olup genel olarak belirlenen hedefler; vergi hasılatının artırılması, vergi adaletinin sağlanması ve verginin tabana yayılması gibi başlıklarda toplanmaktadır. Bu tez çalışmasında ise 1980-2018 yılları arasında uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planlarında yer alan vergi politikaları hedefleri ve bu hedeflerin gerçekleşme durumları vi değerlendirilmiştir. İlk olarak her plan kapsamında plan dönemine ilişkin hedefler ayrı ayrı değerlendirilmiş ve son olarak öne çıkan vergi politikası hedefleri çerçevesinde bütüncül bir yaklaşımla genel durum ortaya konmuştur. Development has meant that improvement, progress and modernization and it has gained economic feature especially after 1940s. In the economic terms, development refers to a level of quantity that in addition to a measure such as economic growth generally takes into account social, cultural, political and demographic characteristics. The concept of economic development has gained more importance over time and has begun to be used together with the concept of economic planning. Economic planning that has been of great importance in terms of comparing the aims determined for development with the determined indicators and making efficiency evaluations. Especially in developing countries, due to the importance of economic plans in terms of efficiency evaluation the requirement for economic planning has increased to ensure economic development. The first example of economic development based on planning in Turkey is the First Five-Year Industrial Plan, which was implemented in 1934. As a result of the ongoing planning initiatives in the following years, the State Planning Organization was established in 1961 and the Five-Year Development Plans were implement. In the Five-Year Development Plans many topics has been included such as economic growth, sectoral growth, employment, living conditions, justice, etc.. It has been of great importance as it can be a road map for the policies that countries will follow in the future. Tax policies has been also widely included in the Five-Year Development Plans implemented in Turkey. In addition, in these plans the goals has set in general; It has been collected under the headings such as increasing tax revenue, ensuring tax justice and spreading the tax to the base. In this thesis study, the tax policy targets in the Five-Year Development Plans implemented between 1980-2018 and the realization of these targets has been evaluated. The former, within the scope of each plan, the targets for the plan period has been evaluated viii separately, and the latter, the general situation has been revealed with a holistic approach within the framework of the prominent tax policy targets. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...............................................................................iv ÖZET....................................................................................................................................... v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ...................................................................................................................................ix TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................xiv GRAFİKLER DİZİNİ ..........................................................................................................xvi KISALTMALAR DİZİNİ ...................................................................................................xvii GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 3 1. İKTİSADİ KALKINMA VE PLANLAMA İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR....... 3 1.1. Kalkınma ve İktisadi Kalkınma Kavramları................................................................ 3 1.1.1. Kalkınma Kavramı............................................................................................. 3 1.1.2. İktisadi Kalkınma Kavramı................................................................................ 4 1.1.3. İktisadi Kalkınma Kavramının Ortaya Çıkışı.................................................... 5 1.2. İktisadi Kalkınma Teorileri.......................................................................................... 6 1.2.1. Tarihi Materyalizm Yaklaşımı........................................................................... 7 1.2.2. Safha Teorisi...................................................................................................... 7 1.2.3. Kısır Döngü Teorisi ......................................................................................... 10 1.2.4. Yapısal Değişim Yaklaşımı ............................................................................. 11 1.2.5. Düalizm Yaklaşımı .......................................................................................... 12 1.2.6. Bağımlılık Modeli............................................................................................ 13 1.2.7. Neo- Klasik Karşı Devrim Yaklaşımı.............................................................. 14 1.2.8. Büyük İtiş Teorisi ............................................................................................ 14 1.3. İktisadi Planlama ile İlgili Genel Açıklamalar .......................................................... 15 1.3.1. İktisadi Planlama Kavramı .............................................................................. 15 xi 1.3.2. İktisadi Planlamanın Amacı............................................................................. 16 1.3.3. İktisadi Planlamanın Araçları .......................................................................... 16 1.3.4. İktisadi Planlamanın Türleri ............................................................................ 17 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 18 2. 1980 ÖNCESİ TÜRKİYE’DE PLANLAMA DENEYİMLERİ VE KALKINMA PLANLARI.................................................................................................................. 18 2.1. Planlı Dönem Öncesi Türkiye Ekonomisinin Genel Görünümü ............................... 18 2.1.1. 1923 - 1933 Dönemi ........................................................................................ 18 2.1.2. 1933 - 1950 Dönemi ........................................................................................ 23 2.1.3. 1950 – 1960 Dönemi ....................................................................................... 28 2.2. Türkiye’nin Planlama Deneyimleri: Sanayi Planları................................................. 32 2.2.1. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1934 - 1939)................................................. 33 2.2.2. İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1938 - 1943)................................................... 36 2.2.3. İvedili Sanayi Planı (1946).............................................................................. 37 2.2.4. Vaner Planı (1947)........................................................................................... 37 2.3. Devlet Planlama Teşkilatının Kuruluşundan Sonra İktisadi Planlamaya Dayalı Kalkınmaya Geçiş ................................................................................................... 38 2.4. 1980 Öncesi Kalkınma Planları ................................................................................. 41 2.4.1. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967).............................................. 41 2.4.2. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)................................................ 43 2.4.3. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)............................................. 46 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 50 3. 1980 SONRASI KALKINMA PLANLARINDA YER ALAN VERGİ POLİTİKALARINA İLİŞKİN HEDEFLER ............................................................... 50 3.1. Kalkınma Planları İle Vergi Politikaları Arasındaki İlişki ........................................ 50 3.2. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 51 3.2.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 51 3.2.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 52 xii 3.3. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 56 3.3.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 56 3.3.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 58 3.4. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 61 3.4.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 61 3.4.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 62 3.5. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 68 3.5.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 68 3.5.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 69 3.6. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 72 3.6.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 72 3.6.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 73 3.7. Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler........................................................................................................ 75 3.7.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 75 3.7.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 77 3.8. Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014-2018) ve Vergi Politikalarına İlişkin Hedefler................................................................................................................... 78 3.8.1. Planın Temel Amaçları ve Öne Çıkan Konular............................................... 78 3.8.2. Planda Yer Alan Vergi Politikaları ve Hedefleri............................................. 79 4. BÖLÜM............................................................................................................................ 82 4. 1980 SONRASI KALKINMA PLANLARINDAKİ VERGİ POLİTİKALARINA İLİŞKİN HEDEFLERİN GERÇEKLEŞMELERİ....................................................... 82 4.1. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri....................................................................................................... 82 4.2. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri....................................................................................................... 90 xiii 4.3. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri....................................................................................................... 96 4.4. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri..................................................................................................... 101 4.5. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri..................................................................................................... 106 4.6. Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri................................................................................... 110 4.7. Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Gerçekleşmeleri..................................................................................................... 114 4.8. 1980 Sonrası Kalkınma Planlarındaki Vergi Politikalarına İlişkin Hedeflerin Genel Anlamda Değerlendirilmesi........................................................................ 122 5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ................................................................ 131 6. KAYNAKLAR............................................................................................................... 136 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 150

Yapılan bu çalışmada, dünden bugüne gelişen teknoloji ile modern para kavramının son şekli olan kripto paraların ortaya çıkış süreçleri, ekonomik hayata nasıl entegre oldukları ve iktisadi açıdan hangi avantaj ve dezavantajları bünyesinde barındırdıkları konularına değinilmiştir. Buna ek olarak Bitcoin ve altcoinlerin sadece bir para biriminden ibaret olmadığını, aynı zamanda sisteme kazandırdıkları Blokzincir, Tangle vb. teknolojilerin nasıl işlediği ve kullanıcılarına sağladığı kolaylıklar ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Herhangi bir otorite veya devlet kontrolünde olmayan ve özel bir şifreleme yöntemi kullanılarak üretimi sağlanan kripto paraların, farklı ülkeler de hangi yasal statüye sahip oldukları ve hangi kapsamlarda değerlendirilerek vergilemeye tabi tutuldukları konularına değinilmiştir. Son olarak, Türkiye’de halen daha yasal bir çerçeveye oturtulamamış olan kripto paraların, mevcut sistemde yer alan Gelir Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu kapsamında değerlendirilmesi yapılarak, bu varlıkların emtia, para veya menkul kıymet sınıflandırmalarından hangisine dahil edilmesi gerektiği, varsayımlar dahilinde tartışılmıştır. In the study, the emergence processes of cryptocurrencies, which are the final form of the concept of money together with the technology that has developed since yesterday, how they are integrated into economic life and what advantages and disadvantages they contain from an economic point of view, were discussed. In addition, Bitcoin and altcoins are not only a currency, but also the blockchain, Tangle, etc. They bring to the system. How technologies work and the convenience they provide to their users has been examined in detail. Cryptocurrencies, which are not under the control of any authority or state and are produced using a special encryption method, have legal status in different countries and in what extent they are evaluated and subject to taxation. Finally, Turkey still crypto coins that are not based on a legal framework within the existing system of income tax act, Value Added Tax Law and Tax Procedure Law within the scope of evaluation by doing, these assets commodity, currency or securities that must be included in the classification of which under the assumption are discussed. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI................................................................................iv ÖZET .......................................................................................................................................v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ....................................................................................................................................vii ŞEKİLLER DİZİNİ ...............................................................................................................xii ÇİZELGELER/TABLOLAR................................................................................................xiii GRAFİKLER DİZİNİ...........................................................................................................xiv KISALTMALAR DİZİNİ .....................................................................................................xv GİRİŞ.......................................................................................................................................1 1. BÖLÜM ..............................................................................................................................3 1. PARANIN TANIMI, ÖZELLİKLERİ, FONKSİYONLARI VE GELİŞİM SÜRECİ.3 1.1 Geleneksel Paranın Tanımı, Özellikleri ve Fonksiyonları...................................................3 1.2 Dijital Paranın Ortaya Çıkış Süreci………………………………………………………4 1.3 Elektronik Para (E-para) .....................................................................................................5 1.4 Sanal Para Tanımı ve Özellikleri…………………………………………………………6 1.5 Kripto Para Kavramı ve Gelişimini Etkileyen Faktörler...................................................7 1.5.1 Kriptografi Kavramı…………………………………………………………….10 2. BÖLÜM ............................................................................................................................11 2. BİTCOİN, BLOKZİNCİR TEKNOLOJİSİ VE ALTCOİNLERİN İNCELENMESİ…………………………………………………………………………...11 2.1 Bitcoin’in Ortaya Çıkış Süreci ve Tarihsel Gelişimi ……………………………………11 2.1.1 Bitcoin Sisteminin İşleyişi ve Yapısı…………………………………………….14 2.1.2 Bitcoin’in Fiat (İtibari) Para Sisteminden Farkları…………………………….....20 2.2 BlokZincir (BlockChain) Teknolojisi…………………………………………………...21 2.2.1 BlokZincir Blok Yapısı………………………….………………………………..22 ix 2.2.2 Hash (Özet Fonksiyonları) ve SHA256………………………………………..….25 2.2.3 Blokzincir’de Dijital İmzalar ve Açık Anahtar/ Özel Anahtar……………………26 2.2.4 Elektronik Cüzdanlar……………………………………………………………..28 2.2.3.1 Sıcak cüzdanlar (Hot Wallet)……………………………………………....29 2.2.3.2 Soğuk cüzdanlar (Cold Wallet)……………………………………………..29 2.2.5 İş Kanıtı (Proof of Work)…………………………………………………………30 2.2.6 Bitcoin Madencilik Kavramı (Mining)…………………………………..……….32 2.2.7 Çatallanma Kavramı (Forking)………………………………………………...…34 2.2.8 Yetim Blok Kavramı (Orphan Block)…………………………………………….36 2.3 Bitcoin ve Blokzincir’in Avantaj ve Dezavantajları……………………………………..37 2.4 Altcoinler…………………………………………………………………………….….39 2.4.1 Ethereum (ETH)……………………………………………………………..…….40 2.4.1.1 Ethereum Sanal Makinesi (EVM)…………………………………………….41 2.4.1.2 Akıllı Sözleşmeler………………………………………………………...….41 2.4.1.3 Ethereum Madenciliği………………………………………………………..42 2.4.1.4 Ethereum ve Bitcoin Arasındaki Farklar……………………………………..43 2.4.2 Tether (USDT)………………………………………………………………….…..43 2.4.2.1 Tether’in Barındırdığı Fayda Ve Riskler……………………………………...44 2.4.3 Ripple (XRP)……………………………………………………………………...45 2.4.4 Litecoin (LTC)…………………………………………………………………….47 2.4.5 IOTA (MIOTA)…………………………………………………………………...48 2.4.5.1 Tangle (Arapsaçı) ………………………………………………………..…48 2.4.5.2 Tangle (Arapsaçı) Teknolojisinin Avantaj ve Dezavantajları…………....…49 2.4.6 Bitcoin Cash (BCH)……………………………………………………………..….50 2.4.7 Kripto Paraların Genel Özellikleri Ve Kripto Para Piyasasının Korelasyonu……….52 x 3. BÖLÜM.............................................................................................................................54 3. KRİPTO VARLIKLARIN ULUS DEVLETLERİNDE Kİ VE ULUSLARARASI KURULUŞLARDA Kİ YASAL STATÜLERİ VE VERGİLENDİRİLME SÜREÇLERİ……………………………………………………………………………….54 3.1 Ulus Devletlerin Kripto Varlıkların Sınıflandırılmasına Yönelik Değerlendirmeleri…………………………………………………………………………...54 3.1.1 Amerika Birleşik Devletleri ……………………………………………………..…56 3.1.2 Rusya……………………………………………………………………………….57 3.1.3 Kanada…………………………………………………………………………...…58 3.1.4 Almanya…………………………………………………………………………….58 3.1.5 Hollanda………………………………………………………………………….....59 3.1.6 Birleşik Krallık…………………………………………………………………...…60 3.1.7 Güney Kore………………………………………………………………………....60 3.1.8 Japonya…………………………………………………………………………..…61 3.1.9 Fransa……………………………………………………………………………….62 3.1.10 Hindistan………………………………………………………………………..…62 3.1.11 Avustralya…………………………………………………………………………63 3.1.12 İsviçre……………………………………………………………………………..65 3.1.13 Venezuela…………………………………………………………………………66 3.1.14 Çin………………………………………………………………………………...67 3.2 Uluslararası Kuruluşların Kripto Varlıkların Sınıflandırılmasına Yönelik Değerlendirmeleri………………………………………………………………………...…69 3.2.1 Uluslararası Para Fonu…………………………………………………………..…69 3.2.2 Dünya Bankası……………………………………………………………….....70 3.2.3 Avrupa Merkez Bankası………………………………………………………….…71 3.3 Araştırmanın Literatür Taraması.......................................................................................71 xi 4. BÖLÜM……………………………………………………………………………….…74 4. KRİPTO VARLIKLARIN TÜRKİYE’DE Kİ YASAL STATÜSÜ VE VERGİLENDİRİLME SÜRECİ……………………………………………………….....74 4.1 Türkiye’de Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Kripto Varlıkların Sınıflandırılmasına Yönelik Değerlendirmeleri………………………………………………………………….74 4.1.1 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu…………………………………….74 4.1.2 Sermaye Piyasası Kurulu………………………………………………………….75 4.1.3 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası………………………………………….…76 4.2 Kripto Varlıkların Türkiye’de Vergilendirilme Sürecine Yönelik Öneriler…………….77 4.2.1 Menkul Kıymet Olarak Sınıflandırılması Halinde Vergilendirilme………………78 4.2.2 Para Olarak Sınıflandırılması Halinde Vergilendirilme………………………..…79 4.2.3 Emtia Olarak Sınıflandırılması Halinde Vergilendirilme…………………………81 TARTIŞMA VE SONUÇ.......................................................................................................83 KAYNAKLAR.......................................................................................................................85 ÖZGEÇMİŞ ...........................................................................................................................96

Küreselleşme süreciyle birlikte birden fazla ülkede faaliyet gösteren çok uluslu şirketlerin yaygınlaşması, bu şirketlerin ticari işlemleri sonucunda ödedikleri vergileri minimum düzeye indirmek suretiyle temel amaçları olan kar maksimizasyonunu gerçekleştirmek için çeşitli araçlardan yararlanmalarına yol açmıştır. Bu araçlardan en bilineni transfer fiyatlandırmasıdır. Transfer fiyatlandırması yapımını kolaylaştıran ve bilgi iletişim teknolojilerinin gelişimiyle birlikte önemi gittikçe arttıran bir kavram ise elektronik ticarettir. Elektronik ticaretin kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte, ticarete konu olan varlıkların gizlenme olanağı artmış, yer ve zaman kavramları belirsiz hale gelmiş, transfer fiyatlandırmasının tespit edilmesinde önemli rol oynayan işlev, varlık ve risk analizlerinin yapılması güç duruma gelmiştir.Bu çalışmada, transfer fiyatlandırması manipülasyonlarında elektronik ticaretin rolünün ortaya konulması amaçlanmaktadır. Belirtilen amaçtan hareketle, öncelikle elektronik ticaret ve transfer fiyatlandırması kavramlarına değinilmiştir. Buna ilaveten transfer fiyatlandırması manipülasyonlarında elektronik ticaretin kullanımı, vergisel kayıpların tahmini boyutu, manipülasyonların tespiti ve önlenmesi hakkında bilgiler verilmiştir. Son olarak ise elektronik ticaret yoluyla transfer fiyatlandırmasına yönelik başta OECD olmak üzere, seçilmiş ülkelerin bu konudaki çalışmalarından bahsedilmiştir.Çalışmanın sonucunda elektronik ticaretin gelişiminin ve kullanımının yaygınlaşmasının, transfer fiyatlandırmasını oldukça kolaylaştırdığı tespit edilmiştir. Bu durumun ise ülke vergi idarelerinin işini oldukça zorlaştırdığı çıkarımı yapılmıştır. Dolayısıyla transfer fiyatlandırması manipülasyonlarının olumsuz etkilerinin bertaraf edilebilmesi için ülkelerin tek taraflı önlemlerinden ziyade uluslararası düzeyde yapılacak ortak çalışmaların daha yararlı olacağı önerisinde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Küreselleşme, Elektronik Ticaret, Transfer Fiyatlandırması With the process of globalization, the spread of multinational companies operating in more than one country has led these companies to utilize various tools to achieve their main goal of profit maximization by minimizing the taxes they pay as a result of their business transactions. The most common of these tools is transfer pricing. On the other hand, the concept that facilitates fixing transfer pricing and which has increased in importance with the development of information communication technologies is the electronic commerce. With the widespread use of electronic commerce, the possibility of hiding assets subject to trade has increased, the concepts of place and time have become ambiguous, and conducting asset and risk analysis – the function that plays an important role in determining transfer pricing – has become difficult.In this study, revealing the role of electronic commerce in transfer pricing manipulations is intended. Based on the stated purpose, firstly the concepts of electronic commerce and transfer pricing were mentioned in brief. Furthermore, information was given about the use of electronic commerce in transfer pricing manipulations, the estimated size of taxation losses, and the detection and prevention of such manipulations. In conclusion, studies of some selected countries on this topic, OECD countries being in the first place, geared towards fixing transfer pricing through electronic commerce were cited.As a result of the study, it was determined that the development and widespread use of electronic commerce made utilizing transfer pricing quite easier. It was concluded that this situation inconveniences performing the jobs of tax administrations of countries. Therefore, in order to eliminate the negative effects of transfer pricing manipulations, it was suggested that it would be more beneficial to cooperate at an international level rather than countries taking separate measures by themselves unilaterally.Keywords: Globalization, Electronic Commerce, Transfer Pricing 129

İlk yerleşim yerlerinin oluşmasıyla beraber iletişim ve ulaşım için yollar, günümüzde olduğu gibi oldukça önemli, özellikle ordu ve ticaret açısından hayati öneme sahiptir. Toplumlar yüzyıllar boyunca yeni topraklara, yeni kaynaklara ve diğer toplumların tecrübelerine erişim sağlamak için yolları kullanmışlardır. Yollar, ayrı coğrafyalarda farklı kültürlere sahip insanların etkileşime geçmeleri için önemli bir araçtır. Bu nedenle yollar, toplumlar ve devletler tarafından muhafaza edilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti, kuruluşundan itibaren fethettiği topraklardan miras kalan yolları kullanmıştır. Fakat İstanbul'un fethiyle dünya ticaret güzergahının değişmesi ve Osmanlı topraklarından ipek ve kral yollarının geçmesiyle yolların önemi artmıştır. Osmanlı'da, Tanzimat'ın ilanına kadar olan sürede yolların yapımı devlet hazinesinden karşılanmıştır. Fakat Tanzimat'ın ilanından sonra ekonomik sıkıntılar sebebiyle ülkenin altyapısı için gereken harcamalar yapılamamıştır. Bundan dolayı, 1861 yılında zorunlu çalışma yükümlülüğü ilan edilmiştir. Nizamnameye göre, 18-60 yaş aralığındaki her erkeğe 5 senede 20 gün yol inşaatlarında çalışma zorunluluğu getirilmiştir. Böylelikle devlet hem işçi masrafını azaltmayı hem de yol yapım çalışmalarında ilerleme kaydetmeyi amaçlamıştır. Yayınlanan nizamname ardından konu ile ilgili çeşitli nizamnameler hazırlatılmış ve yol yapımı için altyapı oluşturulmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti'nin yıkılmasıyla beraber yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, ekonomik yetersizlik nedeniyle bazı baş vergilerini uygulamaya aynen devam etmiştir. Yol vergisi de uygulanan baş vergilerinden biridir. Osmanlı'da uygulanan yol vergisinden farklı olarak bedeni nakdi uygulaması görülmüştür. Çalışmamızda; zorunlu çalışma yükümlülüğü aynen uygulamaya devam etmiştir. Bununla başlayan daha sonra hem nakdi hem de bedeni olarak tahsil edilen yol vergisinin, 1929-1952 yılları arasındaki Cumhuriyet Gazetesi arşivinde yol vergisine ilişkin haberler taranarak ekonomik, sosyal, siyasi ve nüfusa dair etkileri üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Vergi, Cumhuriyet Dönemi, Yol Vergisi, Karayolu With the formation of the first settlements, the roads for communication and transportation are very important as they are today, especially vital for the army and trade. Societies have used ways to gain access to new lands, new resources, and experiences of other societies for centuries. Roads are an essential tool for people of different cultures to interact in different geographies. For this reason, roads have been tried to be preserved by societies and states. The Ottoman State has used the roads inherited from the lands it conquered since its foundation. However, with the conquest of Istanbul, the change of the world trade route and the passage of silk and royal roads through the Ottoman lands increased the importance of the roads. In the Ottoman Empire, the construction of the roads was covered by the state treasury during the period until the declaration of the Tanzimat. However, after the announcement of the Tanzimat, the necessary expenses for the infrastructure of the country could not be made due to economic problems. Therefore, compulsory labor was declared in 1861. According to the regulations, every man between the ages of 18-60 is obliged to work in road construction for 20 days in 5 years. In this way, the state aimed both to reduce labor costs and to make progress in road construction works. Following the published regulation, various regulations related to the subject were prepared and infrastructure for road construction was tried to be established. The newly established Republic of Turkey together with the collapse of the Ottoman Empire has remained the same because of the economic inability to perform some head tax. Road tax is also one of the top taxes. Unlike the road tax applied in the Ottoman Empire, the application of physical cash was seen. In our study; The compulsory labor obligation continued to be applied precisely. Starting with this, the economic, social, political, and population effects of the road tax, which was collected both in cash and in physical form, were scanned in the archives of Cumhuriyet Newspaper between 1929-1952. Keywords: Tax, Republican Period, Road Tax, Highway

Bu çalışma, Devletin hem finansman açığını karşılamak hem de vatandaşların kamuya ait geçmiş dönem borçlarında ödeme kolaylığı sağlamayı temel amaç olarak benimsediği ve "yapılandırma", "varlık barışı", "vergi affı" gibi adlarla son yıllarda sıkça başvurduğu ekonomik araç haline gelen yasal düzenlemelerin devletin bütçe gelirleri üzerindeki etkisini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Belirlenen amaç doğrultusunda kamu alacağının kavramsal karşılığının ne olduğu, kamu alacaklarının yapılandırması ile bu yapılandırmalara ilişkin hukuki düzenlemelerin içeriği, bu uygulamalardan beklenen amaç ve uygulama yöntemlerinin sonuçları, yapılandırma kanunlarından elde edilen gelir yönünden ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda yapılandırma kanunlarının devletin kaynak sağlama yöntemleri arasında yer alan borçlanma gereksinimini ölçmede kullandığı kıstas olan "Kamu Kesimi Borçlanma Gereği" ni ne oranda karşıladığı resmi verilerden yararlanılarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Göstergeler doğrultusunda yapılan analize göre, yapılandırma kanunlarının kısa vadede devletin bütçe açığını karşılamada önemli bir gelir unsuru olduğu ancak; uzun vadede bireylerde tahsilâttan kaçınma başta olmak üzere vergi uyumuna olumsuz etkisi, vergi idaresine ve vergi kanunlarına olan güveni zedelemesi gibi zararları nedeniyle fazla katkı sağlamayacağı sonucuna varılmıştır. This study has been done in the aim of propounding the impact of lagislative regulations, which the government has adopted as a main objective in order to both meet financing deficit and facilitate payments related to public retroactive debts, and recently has applied frequently as an economic tools with the names such as "debt restructuring' 'cash repatriation law", 'tax remission", upon the public budget income. In accordance with this specified objective, what the conceptual equivalent of public receivables is, the contents of restructuring of public claims and the legal arrangements regarding this restructuring, the objective expected from these implementations and the results of implementation methods have been evaluated separately in terms of revenue obtained by debt restructuring laws. Accordingly, the extent to which "Public Sector Borrowing Requirement", a criterion used for measuring borrowing requirement which are among government's resourcing methods through debt restructuring laws, provides has been attempted to be determined by being utilized via formal data. According to the analysis through these indicators, it has been concluded that debt restructuring laws are an significant revenue item in order for the government to meet financing deficit in a short term; however, in a long term it will not conribute owing to the negative sides such as particularly individuals' avoiding collection of revenue, ruining tax compliance, damaging the confidence in tax administration and tax laws.

Bu çalışma, Büyükşehir belediyelerinde yaşanan kentleşme süreci ile beraber artan hizmet yükünün tetiklediği bütçe açıkları ve borçlanma gibi mali yapı sorunları inceleyerek Büyükşehir belediyelerinin sosyal ve iktisadi problemlerine çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Bu amaca yönelik olarak öncelikle Büyükşehir Belediyelerinin harcama ve gelirleri analiz edilmekte akabinde mali yapıdaki sorunlar tespit edilmektedir. İlgili tespit edilen edilen problemlere Ankara Büyükşehir Belediyesi bilançolarından faydalanılarak mali tablo rasyo analizleri uyguaması ile çözüm önerileri sunulmaktadır. Çalışmanın sonuçları, Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin borç ödeme gücünü gösteren rasyoların ideal oranların altında olduğu, borç stokunun toplam gelire oranının sabit kalmadığı ve borçların sürdülebilir olması konusunda sorunlar yaşadığına işaret etmektedir. Bu nedenle çalışma, Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin bütçe açıkları ve borçlanma ile alakalı sorunlarını çözerken en basit yol olan borçlanmayı tercih etmesine kısıtlamalar getirerek, mevcut kaynaklarını, gelirlerini artırma, elindeki kaynakları daha verimli ve aktif kullanma akabinde harcamaların verimsiz ve etkin kullanılmamasıyla alakalı çalışmalar yapıp içerisinde bulunduğu mali sorunu çözmeye yönelik öneriler sunmaktadır. This study aims to offer solutions to the social and economic problems of metropolitan municipalities by examining the budget deficits and borrowings caused by the increasing service burden with the urbanization process in metropolitan municipalities. For this purpose, first of all, the expenditures and revenues of Metropolitan Municipalities are analyzed and solutions are offered by making use of the balance sheets of Ankara Metropolitan Municipality and applying financial table ratio analysis to the problems identified in the financial structure such as budget deficit and borrowing. The results of the study indicate that the ratios showing the debt solvency of Ankara Metropolitan Municipality are below the ideal ratios, the ratio of the debt stock to the total income is not fixed, and the debt has problems in sustainability. For this reason, the study puts restrictions on the choice of borrowing, which is the simplest way while solving the problems related to budget deficits and borrowing of Ankara Metropolitan Municipality, increasing its existing resources, revenues, using its resources more efficiently and actively, and then carrying out studies on inefficient and inefficient use of expenditures. Offers suggestions to solve its financial problem.

Vergilendirme ilişkisinin tarafları arasında mevzuattan, vergi idaresinden ve mükelleften kaynaklanan nedenlerle bazı vergi uyuşmazlıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu tarafların isteği, vergi uyuşmazlıklarının bir an önce çözümlenmesidir. Vergi uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde bazı idari ve yargısal çözüm yollarından yararlanılmaktadır. En yaygın olarak kullanılan idari çözüm yollarından birisi de uzlaşma müessesesidir. Çalışmanın amacı idari çözüm yolları arasında en fazla tercih edilen yöntem olan uzlaşma müessesesinin etkinliğinin nasıl artırılabileceğinin araştırılmasıdır. Bu tez çalışmasında vergi mevzuatında yer alan uzlaşma kurumu hakkındaki düzenlemeler, yargı kararları ve literatürde yapılan akademik çalışmalar ışığında uzlaşma kurumunun mevcut işleyişi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca seçilmiş bazı ülkelerde uygulanan uzlaşma müesseseleri ele alınarak Türk vergi hukukundaki uzlaşma müessesinde yapılması gereken değişiklikler üzerinde durulmuştur. Diğer idari çözüm yollarından hata düzeltme, cezalarda indirim, pişmanlık ve ıslah, izaha davet ve kanun yolundan vazgeçmenin işleyişi de bu çalışmada incelenmiştir. Çalışmada vergi uyuşmazlığı, idari çözüm yolları, uzlaşma müessesesi, tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmanın son bölümünde meslek mensuplarına yapılan anket uygulaması ile Aydın ilinde uzlaşma müessesesine meslek mensuplarının bakış açısı ve yine uzlaşma kurumunun aksayan yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Anket uygulaması sonucunda elde edilen veriler kullanılarak Ki-Kare ve Sıralı Probit yöntemiyle yapılmış analiz sonuçlarına göre uzlaşma müessesesine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. The tax disputes could occur among the taxation parties due to taxpayers, legislation, and tax administration. The wish of these parties is to resolve tax disputes as soon as possible. There are some administrative and judicial solutions for the solution of the tax disputes. One of the most widely used administrative solution methods is the compromise institution. The study aims to find out how to increase the compromise institution's effectiveness, which is the most preferred approach among the administrative solution methods. This thesis tried to reveal that the compromise institutions', which is in the tax legislation, current actions via regulations, judicial decisions, and academic literature are related to compromise institution. On the other hand, through examining different countries' implications about compromise institutions, necessary amendments are presented for Turkish Tax Laws' compromise institution. The other administrative solution methods also examined in this study, such as error correction, reduction in penalties, regret and correction, an invitation to explanation, and waiver of legal remedy. In the study, tax disputes, administrative remedies, compromise establishment, pre-assessment compromise, and post-assessment compromise are discussed in detail. In the last part, to identify the compromise institution's defects and the viewpoint of the profession members about compromise institution, the survey application is realized in Aydın province. Using the data obtained as a result of the survey application, evaluations regarding the establishment of reconciliation were made according to the analysis results made by Chi-Square Analysis and Ordered-Probit Methods. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...............................................................................iv ÖZET....................................................................................................................................... v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................. xv EKLER DİZİNİ....................................................................................................................xix KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................... xx GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 3 1. VERGİ UYUŞMAZLIĞI VE UZLAŞMA KAVRAMI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR ............................................................................................................ 3 1.1. Vergi Uyuşmazlığı Kavramı, Nedenleri ve Çözümlenmesi...................................... 3 1.1.1. Vergi Uyuşmazlığı Kavramı ........................................................................... 3 1.1.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Nedenleri ................................................................ 5 1.1.2.1. Vergi Mevzuatından Kaynaklanan Nedenler ................................... 5 1.1.2.2. Vergi İdaresinden Kaynaklanan Nedenler........................................ 6 1.1.2.3. Vergi Mükellefi veya Ceza Sorumlusundan Kaynaklanan Nedenler ..................................................................... 7 1.1.3. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi ........................................................ 8 1.2. Uzlaşmanın Dışında Uygulanan Diğer İdari Çözüm Yolları .................................. 10 1.2.1. Hata Düzeltme............................................................................................... 12 1.2.2. Cezalarda İndirim.......................................................................................... 16 1.2.3. Pişmanlık ve Islah ......................................................................................... 20 1.2.4. İzaha Davet.................................................................................................... 22 1.2.5. Kanun Yolundan Vazgeçme.......................................................................... 30 ix 1.3. Uzlaşma Müessesesinin Tanımı, Tarihsel Gelişimi, Yöneltilen Eleştiriler ve Seçilmiş Bazı Ülke Uygulamaları......................................................................... 34 1.3.1. Uzlaşma Müessesesinin Tanımı ...................................................................... 34 1.3.2. Uzlaşma Müessesesinin Tarihsel Gelişimi ...................................................... 38 1.3.2.1. 205 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler......................................... 38 1.3.2.2. 2365 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 39 1.3.2.3. 3239 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 40 1.3.2.4. 4008 ve 4108 Sayılı Kanunlarla Yapılan Düzenlemeler..................... 40 1.3.2.5. 4369 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 41 1.3.2.6. 4444 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 43 1.3.2.7. 7103 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 44 1.3.3. Uzlaşma Müessesesine Yöneltilen Eleştiriler.................................................... 45 1.3.3.1. Cezaların Etkinliğini Azaltması .......................................................... 45 1.3.3.2. Vergi Affı Niteliğine Sahip Olması .................................................... 45 1.3.3.3. Vergi İncelemesinin Etkinliğini Azaltması......................................... 46 1.3.3.4. Uzlaşma Komisyonlarına Yönelik Eleştiriler ..................................... 47 1.3.3.5. Yargı Mercilerinin Görev Alanına Müdahaleye Neden Olması ......... 49 1.3.3.6. Vergilendirmede Etkinliği Azaltması ve Vergi Adaletsizliğine Yol Açması ..................................................... 50 1.3.3.7. Eşitlik İlkesini Zedelediği Yönünde Eleştiriler................................... 50 1.3.3.8. Kanunilik İlkesini Zedelediği Yönünde Eleştiriler ............................. 51 1.3.3.9. VUK’da Yer Alan Uzlaşmaya Başvuruda Aranan Şartlara Yöneltilen Eleştiriler............................................................. 52 1.3.4. Seçilmiş Bazı Ülke Vergi Sistemlerinde Uygulanan Uzlaşma Müesseseleri ... 54 1.3.4.1. ABD’de Uygulanan Uzlaşma Müessesesi........................................... 55 1.3.4.2. Fransa’da Uygulanan Uzlaşma Müessesesi ........................................ 59 x 1.3.4.3. İngiltere’de Uygulanan Uzlaşma Müessesesi ..................................... 63 1.3.4.4. Almanya’da Uygulanan Uzlaşma Müessesesi .................................... 66 2 BÖLÜM............................................................................................................................. 70 2. TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA................................................................................... 70 2.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ...................................................................... 72 2.1.1. Yetki Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı.............................. 74 2.1.2. Tarh Yöntemi Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ................ 74 2.1.3. Vergi Türü Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı..................... 75 2.1.4. Ceza Türü Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ...................... 75 2.1.5. Miktar Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı............................ 77 2.2. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Komisyonları.................................................................... 78 2.3. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talebi ve Kısmi Uzlaşma ................................................. 80 2.3.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talebi ..................................................................... 80 2.3.2. Kısmi Uzlaşma................................................................................................. 86 2.4. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ve Uzlaşmaya Davet............................................... 87 2.4.1. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi....................................................................... 87 2.4.2. Uzlaşmaya Davet ............................................................................................. 87 2.5. Uzlaşma Görüşmelerinin Yapılması.......................................................................... 89 2.6. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ve Tutanakların Kesinliği ........................... 91 2.6.1. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi........................................................... 91 2.6.1.1. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi....... 94 2.6.1.2. Uzlaşmanın Temin Edilmemiş Sayılması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi .................................................................................. 95 2.6.1.3.Uzlaşmanın Sağlanamaması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi . 95 2.6.2. Uzlaşma Tutanağının Kesinliği ....................................................................... 96 xi 2.7. Uzlaşmanın Sonuçlarının Etkileri.............................................................................. 97 2.7.1. Uzlaşmanın Sağlanması Sonuçlarının Etkileri ................................................ 98 2.7.1.1. Uzlaşma Talebinde Bulunanın Hakları Üzerindeki Etkisi .................. 98 2.7.1.2. İdari Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi ............................................... 98 2.7.1.3. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi.................................................. 99 2.7.1.4. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerine Etkisi ................. 100 2.7.1.5. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Ödeme.................................... 101 2.7.2. Uzlaşmanın Temin Edilememesi ve Uzlaşmaya Varılamaması Sonuçlarının Etkileri..................................................................................... 103 2.7.2.1. Uzlaşmaya Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi................................... 104 2.7.2.2. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi................................................ 105 2.7.2.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 107 3. BÖLÜM.......................................................................................................................... 108 3. TARHİYAT SONRASI UZLAŞMA .............................................................................. 108 3.1. Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı.................................................................... 108 3.1.1. Tarh Yöntemi Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı........... 109 3.1.2. Vergi Türü Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı................ 111 3.1.3. Ceza Türü Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı................. 113 3.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Şartları...................................................................... 115 3.2.1. Vergi Ziyaının Mükellefin Kanun Hükümlerine Yeterince Nüfuz Edememesinden Kaynaklanması..................................................... 116 3.2.2. Vergi Ziyaının VUK’un 369. Maddesinde Belirtilen Yanılma Halinden Kaynaklanması ........................................................................... 117 3.2.3. Vergi Ziyaının VUK’un 116-118. Maddelerinde Düzenlenen Vergi Hatalarından Birinin ya da Başka Bir Maddi Hatadan Kaynaklanması..... 119 xii 3.2.4. Vergi Ziyaının İdare ile Yargı Organlarının Görüş Farklılığından Kaynaklanması ................................................................... 121 3.3. Uzlaşma Komisyonları ............................................................................................ 122 3.3.1. Uzlaşma Komisyonlarının Oluşumu.............................................................. 123 3.3.2. Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi................................................................. 124 3.3.2.1. Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulan Yerlerde Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi ................................................... 125 3.3.2.2. Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulmayan Yerlerde Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi ................................................... 127 3.3.2.3. Uzlaşma Komisyonlarının Toplanma ve Karar Yeter Sayısı ............ 128 3.3.3. Uzlaşma Komisyonu Kararlarının Hukuki Niteliği....................................... 128 3.4. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebi............................................................................. 130 3.4.1. Kısmi Uzlaşma Talebi...................................................................................... 132 3.4.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebinde Bulunma Süresi..................................... 133 3.4.3. Uzlaşma Talebinde Bulunma Süresinin Başlaması ve Sona Ermesi ............... 134 3.4.4. VUK’da Yer Alan Özel Durumların Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talep Süresine Etkisi....................................................................................... 135 3.4.5. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebinin Dava Açma Yoluna Etkisi..................... 137 3.5. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ve Uzlaşmaya Davet............................................. 138 3.5.1. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ....................................................................... 138 3.5.2. Uzlaşmaya Davet ............................................................................................. 141 3.6. Uzlaşma Görüşmelerinin Yapılması........................................................................ 143 3.7. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ve Tutanakların Kesinliği ......................... 145 3.7.1. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ........................................................... 145 3.7.1.1. Uzlaşmanın Temin Edilememesi Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi ..................................................................... 145 xiii 3.7.1.2. Uzlaşmanın Sağlanamaması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi... 146 3.7.1.3. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi.......... 147 3.7.2. Uzlaşma Tutanaklarının Kesinliği ................................................................. 147 3.8. Uzlaşmanın Sonuçlarının Etkileri............................................................................ 150 3.8.1. Uzlaşmanın Sağlanamaması Sonuçlarının Etkileri .......................................... 150 3.8.1.1. Uzlaşma ve Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi.................................. 151 3.8.1.2. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi................................................ 151 3.8.1.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 153 3.8.1.4. Üzerinde Uzlaşılamayan Vergi ve Cezanın Ödenmesi ..................... 154 3.8.2. Uzlaşmanın Sağlanması Sonuçlarının Etkileri .............................................. 155 3.8.2.1. Tarafların Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi............................... 156 3.8.2.2. Vergi Dairesinin İnceleme Yapma Yetkisine Etkisi ......................... 158 3.8.2.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 159 3.8.2.4. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Uzlaşılan Vergi ve Cezanın Ödenmesi ......................................................................................... 160 4. BÖLÜM.......................................................................................................................... 162 4. TÜRKİYE’DE UZLAŞMA MÜESSESESİNE İLİŞKİN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE AYDIN İLİNDEKİ MESLEK MENSUPLARINA UYGULANAN ANKET ÇALIŞMASININ VERİLERİ KULLANILARAK YAPILAN Kİ-KARE ANALİZİ İLE UZLAŞMAYI TERCİH ETME İSTEKLİLİĞİNİN BELİRLEYİCİLERİNİN SIRALI PROBİT YÖNTEMİYLE TAHMİNİ .................................................................................................................... 162 4.1. Türkiye’de Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi ................................................ 162 4.1.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi .............................. 162 4.1.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi ............................. 163 xiv 4.2. Aydın İlindeki Meslek Mensuplarına Uygulanan Anket Çalışmasının Verileri Kullanılarak Yapılan Ki-Kare Analizi ve Uzlaşmayı Tercih Etme İstekliliğinin Belirleyicilerinin Sıralı Probit Yöntemi ile Tahmini............................................. 170 4.2.1. Araştırmanın Amacı, Konusu ve Yöntemi .................................................... 170 4.2.2. Veri Toplama Tekniği.................................................................................... 171 4.2.3. Anket Çalışmasının Verileri Kullanılarak Yapılan Ki-Kare Analizi............. 172 4.2.4. Uzlaşmayı Tercih Etme İstekliliğinin Belirleyicilerinin Sıralı Probit Yöntemi ile Tahmini.................................................................................... 201 5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ................................................................ 209 6. KAYNAKLAR............................................................................................................... 218 7. EKLER ........................................................................................................................... 234 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 240

Kapitalizm, teorik olarak, sermaye birikimine dayanmaktadır. Dolayısıyla kapitalizmuygulamada, kar oranlarının düşme eğilimi ile karşı karşıyadır. Eğer kar oranları düşerse,sermaye birikimi de duraklayacaktır. Bu duraklama kapitalizmin krizine işaret etmektedir.Krizler, kapitalist sistem kendini yeniden üretemediğinde ortaya çıkmaktadır. Kriz, zayıfsosyal ve ekonomik yapılar için çöküştür. Diğer yandan, güçlü sosyal ve ekonomik yapılariçin ise bir fırsattır. Dolayısıyla krizler kapitalist sistem için dönüm noktalarıdır çünkü sistemkendini krizler aracılığı ile yeniden üretmektedir.Bu bağlamda, 1970'lerde yaşanan krizler örnek olarak verilebilir. thal ikameci sistemkendisini daha fazla yeniden üretememiş ve krizin ardından ihraç ikameci sistem yürürlüğegirmiştir. II. Dünya Savaşı'nın ardından dünya ekonomisinin içine girdiği refah süreci,1970'lerin sonlarında sınırlarına ulaşmıştır. 1980'den sonra, 1970'lerde başlayan sermayebirikimi krizinin üstesinden gelme çabalarının bir sonucu olarak, neoliberal ekonomikpolitikalar yürürlüğe girmiştir. Azgelişmiş ülkelerde uygulanan istikrar ve yapısal uyumprogramları ekonomik politikaları ve bunların sonuçlarını değiştirmiş, ayrıca bu neoliberalpolitikalar çok önemli toplumsal sonuçları da meydana getirmiştir. Sermayenin karhadlerinin düşme eğiliminin önüne geçmek ve krizi yönetmek için serbestleştirme politikalarıuygulanmıştır. Bu kapsamda serbest ticaret, sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi veözelleştirme politikaları yürürlüğe girmiştir. Kriz yaşayan kapitalist sistem bu politikalararacılığı ile kendini yeniden üretebilmek için bir fırsat yakalamıştır.Bu çalışmanın temel amacı, azgelişmiş ülkelerde istikrar ve yapısal uyumprogramlarıyla başlayan liberal süreç aracılığı ile ortaya çıkan dönüşümü ve bu yeni sürecinbir unsuru olarak krizleri Meksika, Arjantin ve Türkiye örnekleri üzerinden değerlendirmeyeçalışmaktır.ANAHTAR SÖZCÜKLER: kriz, kapitalizm, küreselleşme, yeniden üretim. Capitalism theorically depends on capital accumulation. So, pratically it is face toface the decreasing tendency of profit rates. If profit rates decreases, the capital accumulationhesitates. This hesitation indicates the crisis of the capitalist system. When the capitalistsystem doesn?t reproduct itself, the crisis occures. Crisis is a collapse for weak social andeconomic structures. On the other hand, crisis is a chance for strong economic and socialstructures. So, crises are turning points for the capitalist system because the system canreproduct itself through crises.In this context, the crisis in the late 1970s can be given as an experience. The importsubstituting system couldn?t reproduct itself any more and after the crisis, export substitutingsystem came into force. The wealth process, that the world economy was in after the WorldWar II, was clogged because the system of import substituting industrialization reached itslimits in the late 1970s. After 1980s neoliberal economic policies came into force as a resultof efforts for overcoming the capital accumulation crisis that began in 1970s. Stabilizationand structural adaptation programs that were applied in underdeveloped countries changedeconomic policies and also, these neoliberal economic policies caused important socialconsenquences. In these countries, liberalization policies came into force to put a stop to thetendency of profit rates and to manage the crisis. Trade liberalization, capital movementliberalization and privatization policies came into force. The capitalist system that was incrisis got a chance to reproduct itself through crisis.The major aim of this study is to try to evaluate the transformation in underdevelopedcountries which occured as a means of liberal process that began with stabilization andstructural adaptation programs and also to evalaute crises on Mexico, Argentina and Turkeyexperience as a component of this new process.KEY WORDS: crisis, capitalism, globalization, reproduction. 185

Toplumda yaygın ve egemen olan popüler kültür ile kitle iletişim araçlarına yönelim artmıştır. Kitle iletişim araçları çağımızda insan hayatını etkileyen, fikirlerini ve tercihlerini değiştiren temel kültür odağı haline gelmiştir. Özellikle televizyon ve televizyon dizilerinde görülen hayatlar, mekanlar ve kişiler, bireylerin satın alma, beğeni ve destinasyon tercihlerini doğrudan etkilemektedir. Bu çalışmada, Bilecik görselleri bulunan ve Osmanlı tarihini anlatan Diriliş Ertuğrul dizisinin il ekonomisine ve turizmine olan etkisi incelenmiştir. Bir televizyon dizisi vasıtasıyla yaşanan turizm aktivitesi, kültürel ekonomi ve kültür turizmi ile ilişkilendirilmiş, 2014 yılı baz alınarak yerli ve yabancı turistin yapmış olduğu konaklama sayısı incelenmiştir. Ayrıca Şeyh Edebali ve Ertuğrulgazi türbe alanlarında yüz yüze 153 kişiye anket çalışması uygulanmıştır.Elde edilen sonuçlara göre Bilecik, 2015 yılı itibariyle (Diriliş Ertuğrul dizisinin başlamasıyla) hem iç turizm hem de dış turizm faaliyetlerinde hareketlilik yaşamıştır. Anket çalışmasından elde edilen sonuçlara göre ise Diriliş Ertuğrul dizisi Bilecik'e olan ziyaretleri olumlu yönde etkilemiştir. Ancak stratejik konumuna rağmen Bilecik'teki imkânların sınırlı olması, var olan ilginin belirli bir derecede kalmasına neden olmuştur. With the popular culture prevalent and dominant in the society, the trend towards mass media has increased. Mass media have become the main cultural focus that has affected human life and changed their ideas and preferences. Especially the lives, places and people seen in television and television series directly affect the preferences of purchasing, likes and destinations.In this study, the effects of the Diriliş Ertugrul series, which features Bilecik images and describes Ottoman history, on the provincial economy and tourism were examined. Tourism activity through a TV series has been associated with cultural economy and cultural tourism. Based on the year 2014, the number of accommodation made by domestic and foreign tourists was examined. In addition, a survey was conducted for 153 people face to face in the areas of Şeyh Edebali and Ertuğrulgazi tomb.According to the results obtained, Bilecik experienced an acceleration in both domestic and foreign tourism activities as of 2015 (with the start of the Diriliş Ertuğrul series). According to the results obtained from the survey, the Diriliş Ertuğrul series had a positive effect on the visits to Bilecik. However, despite the strategic location, the limited possibilities in Bilecik caused the existing interest to remain at a certain degree. 109

Devletler, kuruluş amaçları ve görevleri arasında sayılan kamusal hizmetleri finanse etmek ve varlıklarını sürdürebilmek adına temel gelir kaynağı olarak vergilere başvurmaktadırlar. Bu doğrultuda kurguladıkları maliye politikaları ve vergilendirme ilkeleri aracılığı ile de büyüme hedefleri çerçevesinde kaynak kullanımında etkinlik, gelir dağılımında adalet ve ekonomik yönden refah seviyesinin yükseltilmesini amaçlamaktadırlar.Küreselleşme neticesinde değişen yirmi birinci yüzyıl ekonomik koşullarında iktisadi ve sosyal kalkınmanın sürdürülebilmesi bakımından uygulanan vergisel politikaların, ekonomiye katma değer sağlayan ve teknoloji içeren ürünlere yapılan desteklerin arttırılması yönünde geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu sebeple geçmişten bu yana gelişimini sürdüren maliye politikaları, vergisel düzenlemeler aracılığıyla belli sektör veya yatırımlara teşvik, muafiyet ve istisnalar gibi ayrıcalıklı uygulamalar sunarak ekonomik yönden kalkınmanın devamını temin etmeye çalışmaktadırlar. Bu bağlamda piyasa koşullarında katma değeri yüksek ve teknolojik ürün üretebilme kapasitesine sahip olan önemli sektörlere sağlanan vergisel teşvikler sayesinde ülke içi tasarrufların, bu tür yatırımlara yönlendirilmesi hedeflenmektedir.Ekonomik yönden gelişme hedefleri doğrultusunda uygulanan maliye politikalarının, toplam üretim hacmi içinde rekabet gücü yüksek ve ileri teknoloji içeren ürünlerin arttırılması yönünde etkili olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple çeşitli sektörler veya iş kolları bağlamında uygulanan vergisel teşvik yasalarının bilimsel ve teknolojik sanayileşme politikalarına hizmet etmesi gerekmektedir.Dünya genelinde teknolojik ve bilimsel üretim alanları vergisel teşvikler ile desteklemekte olup, bu çalışmalar devlet ve devlet destekli özel sektör yatırımları ile sürdürülmektedir. Bu amaçlar doğrultusunda gelişmişlik düzeyi yüksek veya düşük olan birçok ülkenin özel sektörlerini vergisel teşvik ve avantajlar ile yoğun bir şekilde destekledikleri ve maliye politikalarının yönünü bu çerçevede şekillendirdiği gözlemlenmektedir.Türkiye'de uygulanan maliye politikalarının amaçları da yirmi birinci yüzyıl küresel ekonomik koşullarına uyum çerçevesinde şekillenmekte olup vergisel teşvik yasalarının yönü, bilimsel ve teknolojik üretim alanlarının desteklenmesi bağlamında geliştirilmektedir. Bu amaçlar doğrultusunda vergisel teşvikler aracılığı ile teknoloji yoğun üretim yapan sektörler teşvik edilerek, üretim hacmi içerisinde katma değeri yüksek ürünlerin çoğaltılması ve dünya piyasalarında Türkiye'nin ekonomik yönden rekabet gücünün arttırılması hedeflenmektedir.Bu çalışmanın amacı ise Türkiye'de katma değeri yüksek ürünlerin üretim ve yatırımlarının geliştirilmesi açısından uygulanan teşvik politikalarının ve vergisel teşvik yasalarının yirmi birinci yüzyılın küresel ekonomik rekabet koşullarına uyumunun değerlendirilmesidir.Anahtar Kelimeler: Teşvik, Katma Değer, Teknoloji Yoğun Üretim, Vergi Teşvik Politikaları States apply to the taxes, as the basic revenue resource, in order to finance the public services, listed among their foundation purposes and duties and sustain their existence. They aim efficiency in the resource usage and to arise the welfare level with respect to the justice and economy in the income distribution in the framework of the growth targets through the treasury policies and taxation principles they build accordingly.It has importance to improve the taxation policies applied for increasing the incentives to the products which provide value added to the economy and contain technology with respect to sustain the economic and social development in the economic conditions of the twenty first century changing as a result of globalization. Because of this the finance policies try to ensure the continuity of the development with respect to the economy by presenting privileged applications such as incentives, exemptions and exceptions to certain sectors or investments through the finance policies, taxational arrangements which continue their development since the past. With this respect, thanks to the taxational incentives provided to the important sectors which have the capacity to produce technological products with high value added in the market conditions, it is targeted to direct the savings in the country to such investments.It is thought that the finance policies applied according to the development targets with respect to the economy are efficient for increasing the products which have high competitive power in the total production volume and which contain advance technology. Because of this, it is required that the taxational incentive laws, applied in the scope of various sectors or business lines serve the scientific and technologic industrialization policies.The technological and scientific areas of production are supported through taxational incentives across the world and these activities are sustained with the state and state supported private sector investments. It is observed that a lot of countries which has high or low development level support their special sectors intensely through taxational incentives and advantages and form the direction of their financial policies in this framework according to these purposes.The purposes of the financial policies applied in Turkey are also shaped in the framework of adaptation to the global economic conditions of the twenty first century and the direction of the taxational incentive policies are developed in the scope of supporting scientific and technological production areas. According to these purposes, it is targeted to increase the number of products with high value added in the production volume and to increase the competitive power of Turkey with respect to economy by incenting the sectors making technology intensive production through taxational incentives.The purpose of this study is to evaluate the compatibility of the incentive policies and taxational incentive laws, applied in Turkey with respect to develop the production of and investments to the products with high value added to the global economic competition conditions of the twenty first century.Keywords: Incentive, Value Added, Technology Intensive Production, Tax Incentive Policies 183

TÜRKİYE’DE VERGİ UYUŞMAZLIKLARININ YARGI AŞAMASINDA ÇÖZÜMLENMESİ Huriye ÖNCEL Yüksek Lisans Tezi, Maliye Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mustafa Ali SARILI 2020, XIV + 118 sayfa Devletin kamusal gelir kaynakları denildiğinde akla ilk gelen gelir kaynağı vergilerdir. Vergiler belli bir süreç takip edilerek ve vergi kanunlarına uyularak hazineye gelir olarak girmektedir. Vergi kanunlarının uygulanmasından veya yorumlanmasından kaynaklanan bazı durumlarda idare ile mükellef arasında uyuşmazlıklar ortaya çıkabilmektedir. Vergi uyuşmazlığı; vergi alacaklısı (kamu idaresi) ile vergi borçlusu (kişi veya kurumlar) arasında vergisel işlemler nedeniyle yaşanan sorunları ifade etmektedir. Bunun yanında vergi mevzuatının karmaşık ve çok olması, ekonomik koşullara uyum sağlamak amacıyla vergi kanunlarının sık sık değişmesi ve gerek idare gerekse mükellefin bu değişimlere uyum sağlayamamasından kaynaklı hatalar yapması da bazı vergi uyuşmazlıklarına neden olmaktadır. Mükellef ile idare arasında çıkan uyuşmazlıkların çözümünde iki yol mevcuttur. Bu yollardan ilki idari çözüm yolları, diğeri ise yargısal çözüm yollarıdır. Mükellefler uyuşmazlığın çözümünde diledikleri yolu kullanabilirler. Yargı yoluna başvurabilmek için idari çözüm yollarının tüketilmesi zorunluluğu yoktur. Çalışmanın konusu, vergi uyuşmazlıklarının yargı aşamasında çözümlenmesi olmakla birlikte, uyuşmazlıkların çözümünde kullanılan diğer bir yol olan idari aşamada çözüm yollarına da kısaca değinilmiştir. Ayrıca uyuşmazlıklarda kullanılabilecek alternatif yollar, bazı yabancı ülkelerin vergi yargı sistemleri ve uyuşmazlıkların yargıda çözümlenmesine dair verilerin yorumlanması ve bunun sonucunda bazı çözüm önerileri sunulmuştur. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...............................................................................iv ÖZET....................................................................................................................................... v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................xiii KISALTMALAR DİZİNİ ....................................................................................................xiv GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 3 1. UYUŞMAZLIK KAVRAMLARI VE VERGİ UYUŞMAZLIĞI ...................................... 3 1.1. Uyuşmazlık Kavramı ................................................................................................... 3 1.2. Vergi Uyuşmazlığı....................................................................................................... 3 1.2.1. Vergi Uyuşmazlığının Tarafları......................................................................... 4 1.2.1.1. Vergi alacaklısı olan devlet................................................................... 5 1.2.1.2. Vergi borçlusu olan mükellef................................................................ 6 1.3. Vergi Uyuşmazlığının Ortaya Çıkış Zamanı ............................................................... 7 1.4. Vergi Uyuşmazlığının Ortaya Çıkış Nedenleri............................................................ 7 1.4.1. Vergilendirme İşleminin Hukuka Aykırılığı ..................................................... 8 1.4.2. Vergi İncelemeleri Sonucunda Ortaya Çıkan Eksiklikler.................................. 8 1.4.3. Hatalı Vergi Tarhiyatı ve Ceza Uygulaması...................................................... 9 1.4.4. Matrahın Düşük Beyanı................................................................................... 10 1.4.5. Verginin Ödenmemesi..................................................................................... 10 1.4.6. Diğer Nedenler................................................................................................. 10 1.5. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları................................................................... 11 1.5.1. Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Aşamada Çözümlenmesi................................ 11 1.5.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Yargı Aşamasında Çözümlenmesi.......................... 11 ix 1.6. Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Aşamada Çözümlenmesi .......................................... 12 1.6.1. Uzlaşma ........................................................................................................... 12 1.6.1.1. Tarhiyat öncesi uzlaşma ...................................................................... 14 1.6.1.2. Tarhiyat sonrası uzlaşma..................................................................... 16 1.6.2. Üst Makama Başvuru ...................................................................................... 18 1.6.3. Pişmanlık ve Islah............................................................................................ 19 1.6.4. Vergi Cezalarında İndirim ............................................................................... 20 1.6.5. Vergi Hatalarının Düzeltilmesi........................................................................ 21 1.6.6. İzaha Davet ...................................................................................................... 24 1.7. Vergi Uyuşmazlıklarının Alternatif Çözüm Yolları .................................................. 27 1.7.1. Ombudsman..................................................................................................... 29 1.7.2. Müzakere ......................................................................................................... 33 1.7.3. Tahkim............................................................................................................. 34 1.7.4. Arabuluculuk ................................................................................................... 34 1.7.5. Uzlaşma- Uzlaştırma ....................................................................................... 35 1.7.6. Sulh.................................................................................................................. 36 1.7.7. Bilirkişilik ........................................................................................................ 36 1.7.8. Üst Makama Başvuru ...................................................................................... 37 1.7.9. Erken Tarafsız Ön Değerlendirme................................................................... 37 1.7.10. Vakıaların Saptanması................................................................................... 38 1.7.11. Kısa Yargılama .............................................................................................. 38 1.8. Alternatif Yolların Karşılaştırılması .......................................................................... 39 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 41 2. TÜRKİYE’DE VERGİ UYUŞMAZLIKLARININ YARGISAL ÇÖZÜM SÜRECİ ....................................................................................................................... 41 2.1. Vergi Yargısı Kavramı ve Kapsamı........................................................................... 41 2.2. Vergi Yargısının İşlevleri .......................................................................................... 43 2.2.1. Yargısal Denetim İşlevi ................................................................................... 43 x 2.2.2. Hukuki Güvenliği Sağlama İşlevi.................................................................... 43 2.2.3. Vergi Adaletini Sağlama İşlevi........................................................................ 44 2.2.4. Uyuşmazlıkları Çözüme Kavuşturma İşlevi.................................................... 44 2.2.5. İçtihat Oluşturma İşlevi ................................................................................... 45 2.3. Vergi Yargılamasında Temel Olan İlkeler................................................................. 45 2.3.1. Re’sen Araştırma İlkesi ................................................................................... 46 2.3.2. Yazılılık İlkesi ................................................................................................. 46 2.3.3. Delil Serbestisi İlkesi....................................................................................... 47 2.3.4. Toplu Yargılama Usulü İlkesi ......................................................................... 47 2.3.5. Kıyas Yasağı İlkesi .......................................................................................... 48 2.3.6. Ekonomik Yaklaşım İlkesi .............................................................................. 48 2.4. Türkiye’de Vergi Yargısının Tarihsel Gelişimi......................................................... 49 2.4.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem ............................................................................. 49 2.4.2. Cumhuriyet Dönemi ........................................................................................ 51 2.4.2.1. 1982 yılı öncesi dönem ....................................................................... 51 2.4.2.2. 1982 yılı sonrası dönem ...................................................................... 53 2.5. Türk Vergi Yargısında Görevli Olan Organlar.......................................................... 53 2.5.1. Vergi Mahkemeleri.......................................................................................... 54 2.5.2. Bölge İdare Mahkemesi................................................................................... 56 2.5.3. Danıştay ........................................................................................................... 58 2.6. Türkiye’de Vergi Yargılama Süreci .......................................................................... 61 2.6.1. Vergi Davalarının Niteliği ve Konusu............................................................. 61 2.6.2. Vergi Davasının Tarafları ................................................................................ 62 2.6.2.1. Davacı.................................................................................................. 62 2.6.2.2. Davalı .................................................................................................. 63 2.6.3. Vergi Davasını Açmaya Yetkili Olanlar.......................................................... 63 2.6.4. Vergi Davası Açma Süreleri............................................................................ 64 xi 2.6.5. Dava Açılabilecek Görevli ve Yetkili Vergi Mahkemesi................................ 66 2.6.6. Vergi Dava Dilekçesinin İçeriği ...................................................................... 66 2.6.6.1. Aynı dilekçe ile dava açılabilecek durumlar....................................... 67 2.6.6.2. Dilekçenin verilmesi üzerine uygulanacak işlemler............................ 68 2.6.7. Vergi Davasının Görüşülmesi.......................................................................... 69 2.6.8. Tebligat ve Cevap Verme ................................................................................ 70 2.6.9. Yürütmenin Durdurulması............................................................................... 71 2.6.10. Mahkeme Kararlarının Sonuçları .................................................................. 73 2.7. Türkiye’de Vergi Mahkemesi Kararlarına Karşı Başvurulabilecek Kanun Yolları...................................................................................................................... 74 2.7.1. 6545 Sayılı Kanun Öncesi Mevcut Durum...................................................... 74 2.7.2. 6545 Sayılı Kanun ile Oluşan Yeni Sistem ..................................................... 75 2.7.3. Olağan Kanun Yolları...................................................................................... 75 2.7.3.1. İstinaf yolu........................................................................................... 76 2.7.3.2. Temyiz yolu......................................................................................... 78 2.7.4. Temyiz ve İstinaf İşlemlerinde Yürütmenin Durdurulması............................. 80 2.7.5. Olağanüstü Kanun Yolları ............................................................................... 80 2.7.5.1. Kanun yararına temyiz ........................................................................ 80 2.7.5.2. Yargılanmanın yenilenmesi yolu ........................................................ 81 2.8. Kanun Yolundan Vazgeçme Müessesesi................................................................... 82 2.9. Vergi Yargısında Bazı Yabancı Ülke Uygulamaları ................................................. 85 2.9.1. Vergi Yargısında Bazı Yabancı Ülke Uygulamaları ....................................... 85 2.9.1.1. Federal vergi yargısı............................................................................ 86 2.9.1.2. Eyalet vergi yargısı.............................................................................. 87 2.9.2. Almanya’da Vergi Yargısı............................................................................... 87 2.9.2.1. Mali mahkeme..................................................................................... 88 2.9.2.2. Federal mali mahkeme ........................................................................ 88 2.9.3. Fransa’da Vergi Yargısı................................................................................... 88 xii 2.9.4. İngiltere’de Vergi Yargısı................................................................................ 89 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 91 3. TÜRKİYE’DE VERGİ UYUŞMAZLIKLARININ YARGIDA ÇÖZÜMÜNE İLİŞKİN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ, ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ .................................................................... 91 3.1. Türkiye’de Vergi Uyuşmazlıkların Yargıda Çözümüne İlişkin Verilerin Değerlendirilmesi .................................................................................................... 91 3.1.1.Vergi Mahkemelerine Gelen Dosya Sayıları.................................................... 92 3.1.2. Vergi Mahkemelerinde Karara Bağlanan Dosya Sayıları................................ 93 3.1.3. Vergi Mahkemelerinde Davaların Ortalama Görülme Süreleri....................... 93 3.1.4. Vergi Mahkemeleri Tarafından 2018 Yılında Verilen Karar Oranları............ 94 3.1.5. Bölge İdare Mahkemelerine Gelen Dosya Sayıları ......................................... 94 3.1.6. Bölge İdare Mahkemelerinde Karara Bağlanan Dosya Sayıları...................... 95 3.1.7. Bölge İdare Mahkemelerinde Davaların Ortalama Görülme Süreleri............. 96 3.1.8. Bölge İdare Mahkemelerine 2018 Yılında Başvuru Türüne Göre Gelen Dosya Oranları ................................................................................................. 96 3.1.9. 2018 Yılı Yürütmenin Durdurulması Kararlarına Karşı Yapılan İtirazlara İlişkin Dosya Sayıları........................................................................ 96 3.1.10. 2018 Yılı Bölge İdare Mahkemesinde İstinaf Geliş Türüne İlişkin Dosyalarda Verilen Kararlar ............................................................................ 97 3.1.11. Danıştay ve Dairelerine Gelen 2018 Yılı Dosya Sayıları.............................. 98 3.1.12. Danıştay’da İlk Derece İnceleme ve Temyizen İnceleme Üzerine Gelen 2018 Yılı Dosya Sayıları ..................................................................... 100 3.2. Türkiye’de Türk Vergi Yargısında Ortaya Çıkan Sorunlar ve Çözüm Önerileri ............................................................................................................................... 101 4. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ................................................................ 105 5. KAYNAKLAR............................................................................................................... 111 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 118

Vergiler, devletlerin kamusal ihtiyaçları yerine getirmenin yanında iktisadi ve sosyal yaşama müdahale etmek için yararlanılan gelir kaynaklarının başında yer almaktadır. Vergiler, devletlerin insanlık tarihi süresince en köklü gelir kaynakları olmuşlardır. Vergilerin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri birçok açıdan farklılık gösterebilmektedir. Vergi yapısı içerisinde, dolaylı ve dolaysız vergilerin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri benzer şekilde farklılık gösterebilmekte ve birçok devlet için ekonomi ve vergi politikalarının uygulamasında önemli bir rol üstlenmektedir. Buradan hareketle, Türkiye'de dolaylı ve dolaysız vergiler ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki 2006-2018 yılları dikkate alınarak iller bazında Panel Veri Analizi ile araştırılmıştır. Değişkenlerin yatay kesit bağımlılıkları ve durağanlık seviyeleri araştırıldıktan sonra değişkenler arasındaki uzun dönemli eşbütünleşik ilişkinin varlığı Westerlund ve Edgerton LM Bootstrap Eşbütünleşme (2007) testi ile nedensellik ilişkisi ise Panel VECM Nedensellik Testi ile tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları, Türkiye'de 2006-2018 döneminde dolaylı ve dolaysız vergiler ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğunu göstermektedir. Çalışmada uygulanan nedensellik test sonuçlarında, dolaysız vergilerden ekonomik büyümeye doğru hem uzun hem de kısa dönemde tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca dolaylı vergilerden ekonomik büyümeye doğru kısa dönemde tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu belirlenirken uzun dönemde ekonomik büyüme ve dolaylı vergiler arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Ekonomik Büyüme, Dolaylı Vergiler, Dolaysız Vergiler, Panel Veri Analizi. Taxes are among the primary sources of income for states to fulfill public needs and to interfere with economic and social life. Taxes have been the most rooted sources of income throughout the human history of states. The effects of taxes on economic growth can differ in many ways. Within tax structure, the effects of direct and indirect taxes on economic growth may differ similarly and they have a crucial role for many states in terms of implementing economy and tax policies. Therefore, the relationship between the direct and indirect taxes in Turkish tax system and economic growth between the years 2006-2018 including the provinces in Turkey was investigated by Panel Data Analysis. After investigating the cross-section dependence and stationarity levels of the variables, the presence of a long-term relationship between the variables was determined by the Westerlund and Edgerton LM Bootstrap Cointegration Test (2007). The causality relationship between the variables was determined by the Panel VECM Causality Test. The results of the present study show that there is a long-term relationship between the direct and indirect taxes and economic growth between the years 2006-2018 in Turkey. According to the causality test results, it was determined that there is a one-way causality relationship from direct taxes to economic growth both in the long and short term. Moreover, it was put forward that there is a one-way causality relationship from indirect taxes to economic growth in the short term while there is a two-way causal relationship between economic growth and indirect taxes in the long term. Keywords: Economic Growth, Indirect Taxes, Direct Taxes, Panel Data Analysis. 114

Vergi, kamu harcamalarının karşılanması amacıyla mükelleflerden karşılıksız ve cebren alınan bir kamu geliridir. Devletler, en büyük gelir kaynağı olan vergileri düzenli olarak tarh ve tahsil edebilmesi için mükelleflerle uyumlu bir vergi politikası gütmek isterler. Bu doğrultuda mükelleflerin vergi kanunlarına uyumu hem vergi bilincinin artırılması hem de mükelleflerin vergi kanunlarındaki suç ve cezaları özümsemesi ile sağlanabilir. Türk vergi hukukunda vergi suçları, Kabahatler Kanununun kabul edilmesi üzerine vergi kanunlarında yapılan değişiklikler ile birlikte artık hürriyeti bağlayıcı ceza yaptırımına tabi tutulan haksızlıklar olarak anılmaktadır. Vergi kaçakçılığı, vergi gizliliğini ihlal, mükelleflerin özel işlerini yapma suçu ve muhtarların ekim ve sayım beyanını denetimine ilişkin ihmal suçu vergi suçu olarak kabul edilmektedir.Bu araştırmamızda suç ve ceza kavramları üzerinde kısa bir değerlendirme yapıldıktan sonra Türk vergi hukukundaki suçlar, bu suçların tabi tutulduğu yaptırımlar açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda çeşitli ülkelerin ceza hukukları incelenmiş; örnek alınan bazı vergi suçları ve bunlara uygulanan yaptırımlara yer verilmiş ve Türk vergi hukukundaki uygulamalarla karşılaştırılarak değerlendirilmiştir.Yine çalışmamızda vergi suç ve cezalarını değerlendirirken gerek diğer ülke uygulamaları gerek ülkemiz yüksek mahkemelerinin yerleşmiş içtihatları gerekse de öğretide genel kabul görmüş hususlar dikkate alınarak vergi suçları ile ilgili nasıl daha caydırıcı ve nasıl daha etkin bir yaptırım uygulanabileceği araştırılmıştır.Çalışmamız vergi suçu ile ilgili temel kavramların açıklandığı birinci bölüm; vergi kaçakçılığı suçu, tespiti, suça ilişkin adli istatistik verilerine ilişkin değerlendirmemiz, vergi gizliliğini ihlal suçu ve mükelleflerin özel işlerini yapma suçları yer alan ikinci bölüm ile vergi suçlarına Türkiye ile örnek olarak seçilmiş ülkelerde uygulanmakta olan cezalara ve değerlendirmelerimize yer verilmiş olan üçüncü bölümden oluşmaktadır.Çalışmamızın sonuç bölümü ise araştırmamızın bir nevi değerlendirmesi olup; vergi bilincinin oluşması ya da olgunlaşması için aslında vergi ceza kurallarının daha caydırıcı ve etkin nasıl olabileceğine ilişkin kanaatimizden ibarettir.Anahtar Kelimeler: Suç, Kabahat, Vergi Suçu, Vergi Cezası, Vergi Kaçakçılığı, Vergi Gizliliği, Vergi Bilinci. Tax is an unpaid and compulsory public income from taxpayers to cover public expenditures. States would like to adopt a tax policy in line with taxpayers so that they can regularly levy and collect taxes, the largest source of income. Accordingly, taxpayers 'compliance with tax laws can be achieved both by raising tax awareness and by assimilating taxpayers' crimes and penalties. Tax offenses in Turkish tax law are now referred injustices subject to freedom of binding penalties with the amendments made to the tax laws upon the adoption of the Law of Misdemeanors.Tax evasion, violation of tax secrecy and the duty of private taxpayers and negligence of the control of the muhtars' sowing and counting declaration are accepted as tax offenses.After a short evaluation on this research, our crime and criminal tax offenses concepts in Turkey, tried to explain that the subject of these criminal sanctions. In our study, criminal laws of various countries were examined; some tax offenses taken as examples and sanctions applied to them were evaluated and compared with the applications in Turkish tax law.It was investigated how more effective and more effective sanction could be imposed on tax offenses other country practices taking into account both the established case law of the high courts of our country and the generally accepted issues in the teaching while assessing tax offenses and penalties in our study.This study consists of part about the basic concepts of tax crime, part of tax evasion, determination, assessment of forensic statistical data on crime, sample country practices and penalties, part of our tax crime violation, exemplary country practices and assessment and section in which taxpayers' offenses and penalties are assessed.The final part of our study is a kind of evaluation of our research; in fact, for the formation or maturation of tax consciousness, it is actually our opinion on how tax penalty rules can be more deterrent and effective.Keywords: Offense, Misdemeanor, Tax Offense, Tax Penalty, Tax Evasion, Tax Secrecy,Tax Awareness. 97

İçinde bulunduğumuz çağ itibariyle, ülkemiz gibi piyasa ekonomisinin geçerli olduğu ülkelerde kamunun başlıca gelir kaynağı olan vergi, daha da önem kazanmaktadır. Bu durum vergi idaresi çerçevesinde, vergi denetimi ve tahsilatını öne çıkarmaktadır. Ülkemizde vergi denetimi alanında yaşanan son köklü değişim ise, 2011 yılında Vergi Denetim Kurulunun kurulması ile gerçekleşmiştir.Çalışma ile; vergi denetimi alanında gerçekleşen değişimin, geniş bir bakış açısıyla vergi denetimi ile tahsilatı ilişkisine nicel etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda vergi denetimi idaresi ve gelir idaresinin 2000-2018 yılları arasındaki 19 yıllık verileri karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.Çalışma sonucunda; Vergi Denetim Kurulunun kuruluşu ile amaçlanan niceliksel vergi denetimi oranlarına henüz ulaşılamadığı, hem vergi denetimi hem de vergi tahsilatına ilişkin göstergelerdeki düşüş ivmesinin devam ettiği görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi Denetimi, Vergi Tahsilatı, Vergi Denetimi ile Tahsilatı İlişkisi, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı The tax, which is the main source of income of the public in the countries where the market economy is valid, is becoming more important as of era. This situation highlights tax audit and collection within the framework of tax administration. The last radical change in tax audit in our country was realized with the establishment of Tax Inspection Board in year 2011.With the study; it's aimed to investigate the quantitative effect of the change in tax audit on the relationship between tax audit and collection through a wide perspective. In this context, as between the years 2000-2018 the 19-year series data of the tax audit administration and revenue administration were analyzed comparatively.In the results of the study it has been observed that; intended quantitative tax audit rates by establishment of the Tax Inspection Board have not yet been reached and the downward trend in both tax audit and tax collection indicators has been continued.Key Words: Tax, Tax Audit, Tax Collection, Relationship of Tax Audit and Tax Collection, Tax Inspection Board, Presidency of Revenue Administration 99

Bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak için kullanılan temel araçlardan biri yatırım teşvik politikalarıdır. Türkiye'de de geri kalmış bölgelerin kalkındırılmasını sağlamak amacıyla, her bölgenin gelişmişlik düzeyine göre farklı şekillerde yatırım teşvik politikaları uygulanmaktadır.Bu tez çalışmasının amacı, Türkiye'de uygulanmakta olan yatırım teşvik politikalarının 2010 - 2018 yılları kapsamında 81 il için performans sıralamasını yapmaktır. Çalışmada yöntem olarak çok kriterli karar verme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Öncelikle Entropi yöntemi ile kriter ağırlıklandırılması yapılmıştır. Ardından TOPSİS, VİKOR ve MOORA yöntemleri ile illerin performans sıralaması yapılmıştır. Son olarak tek bir sıralama elde etmemizi sağlayacak Borda sayım yöntemi kullanılmıştır. Analizde kullanmak için toplam yatırım teşvik belge adedi, toplam sabit yatırım, toplam istihdam, GSYH, kişi kaşına GSYH, genel bütçe vergi gelirleri ve kredi dağılımları olmak üzere 7 adet kriter belirlenmiştir.Sonuç olarak, analizin kapsadığı dokuz yıl boyunca en önemli kriterin genel bütçe vergi gelirleri olduğu belirlenmiştir. Ayrıca elde edilen sonuçlara göre 2010 - 2018 yılları arasında yatırım teşviklerinin en çok ve en az etkiyi gösterdiği illerin benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Bu doğrultuda en iyi performansı gösteren illerin İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir ve Bursa gibi gelişmiş iller olduğu bulunmuş; öte yandan en kötü performansı gösteren iller ise Bayburt, Hakkari, Ardahan, Tunceli ve Gümüşhane gibi geri kalmış iller olmuştur.Anahtar Kelimeler: Teşvik, Yatırım Teşviki, Çok Kriterli Karar Verme, Entropi, TOPSİS, VİKOR, MOORA, Borda Sayım Yöntemi On of the main tools used to eliminate the development difference between regions is investment incentive policies. To ensure the development of underdeveloped regions in Turkey, different ways of investment promotion policies, suitable for the development level of each region, are applied.The purpose of this study is to make the performance rankings of investment incentive policies implemented in all 81 provinces in Turkey between the years of 2010- 2018. İn the study, multi-criteria decision making methods were used as methodology. First, criterion weighting was done with Entropy method. Then, the performance ranking of the provinces was made by TOPSIS, VIKOR and MOORA methods. Finally Borda Count Method was used to obtain a single ranking. In order to use in the analysis seven criteria were determined, including total investment incentive documents, total fixed investment, total employment, GDP, GDP per capita, general butget tax incomes and loan distributions.As a result, it was concluded that the most important criterion for the nine years covered by the analysis was general budget tax incomes. In addition, according to the results, the provinces where investment incentives had the most and least impact between 2010 and 2018 were found to be similar. The provinces that perform best were found to be developed provinces such as İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir and Bursa; on the other hand the provinces with the worst performance were underdeveloped provinces such as Bayburt, Hakkari, Ardahan, Tunceli and Gümüşhane.Key Words: İncentive, İnvestment İncentive, Multi-Criteria Decision Making, Entropi, TOPSİS, VİKOR, MOORA, Borda Count Method 195

Günümüzde demokrasi, adalet ve eşitlik için, siyasi, sosyo-ekonomik ve kültürel yaşama eşit katılımın sağlanmasının temel şartının toplumsal cinsiyet eşitliğinin görülmeye başlanması ile birlikte toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme daha önemli bir hale gelmiştir.Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, bireylere yakınlık, hizmet götürme ve toplumsal cinsiyete duyarlı plan ve politikalar yapma konusunda yerel yönetimler özellikle de belediyeler, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme uygulamasının ana aktörleri olarak görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Türkiye'de yerel düzeyde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemeyi en iyi uygulayabilecek potansiyele sahip olan belediyelerde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin etkinliğinin değerlendirilmesidir.Çalışmada, öncelikle toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin kuramsal çerçevesi çizilerek, Dünyada ve Türkiye'de toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemeye yönelik çalışmalar ve uygulamalar incelenmiştir. Sonrasında belediyelerde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin uygulanabilirliğinin ve etkinliğinin ölçülmesine yönelik Eskişehir ilinde gerçekleştirilen bir alan araştırmasına yer verilmiştir. Çalışma sonucunda Eskişehir'de ikamet eden vatandaşların toplumsal cinsiyete duyarlı bütçe talebi 4,2224'lük ortalama ile `çok yüksek` düzeydedir. Buna karşın Eskişehir'de toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin belediyeler tarafından uygulanma düzeyinin 3,3849'luk ortalama ile `orta` düzeyde olduğu görülmektedir. Buna göre talep ile mevcut durum arasındaki fark ise 0,8375'tir. Bu değerin 0-1 arasında yer alması genel olarak Eskişehir örnekleminde toplumsal cinsiyete duyarlı bütçe çalışmalarının talebi karşılayabilme anlamında etkin olduğunu göstermektedir. Today, gender responsive budgeting has become more important with be seen gender equality as the basic condition of ensuring equal participation in political, socio-economic and cultural life for democracy, justice and equality.Local administrations, especially municipalities, are seen as the main actors in the implementation of gender responsive budgeting in terms of providing services and making gender responsive plans and policies, due to ensuring gender equality, proximity to individuals and their service duties. In this direction the purpose of the study, at the local level in Turkey in municipalities that have the potential to best implement gender responsive budgeting is to evaluate the effectiveness of gender responsive budgeting.In the study, firstly budgeting studies and practices for gender responsive in the world and Turkey are examined by drawing the theoretical framework of gender responsive budgeting. Afterwards, a field research was place given performed in Eskişehir province was included to measure the applicability and effectiveness of gender responsive budgeting in municipalities. As a result of the study, the gender responsive budget demand of citizens residing in Eskişehir is at a `very high` level with an average of 4.2224. However, it is seen that the implementation level of gender responsive budgeting by municipalities in Eskişehir is at a `medium` level with an average of 3.3849. Accordingly, the difference between the demand and the current situation is 0.8375. The fact that this value is between 0-1, generally indicates that the gender responsive budget studies is effective in meeting the demand in Eskişehir case. 370

Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma ilişkisi, yaklaşık olarak otuz yıldır akademisyenler, araştırmacılar ve politika yapıcılar tarafından tartışılmaktadır. Dünyanın birçok bölgesi, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadınların güçlenmesi konularında pek çok ilerleme kaydetmiş olsa da hayata geçirilmesi gereken çok sayıda önlem varlığını korumaktadır. Dünya nüfusunun yaklaşık olarak yarısı kadınlardan oluşurken onları göz ardı eden plan, program, proje ve politikalarla hedeflenen kalkınma düzeyine ulaşmak ve bu düzeyin sürdürülebilirliğini sağlamak söz konusu değildir.Toplumsal cinsiyet eşitliği yalnızca insani gelişme için değil; ekonomik gelişme için de bir zorunluluk olarak değerlendirilmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların ve kız çocukların güçlenmesini garanti altına almak; eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim, insana yakışır iş, siyasi ve ekonomik karar alma süreçlerine katılım gibi fırsatlar yaratarak sürdürülebilir ekonomilerin inşa edilmesine olanak tanımaktadır. Bu yolla üretkenliği artırmak ve diğer kalkınma göstergelerini geliştirmek mümkündür.Kadınlar dâhil olmadan yüksek sosyoekonomik kalkınma düzeyine ulaşmak ve bu düzeyin sürdürebilir olmasını sağlamak söz konusu değildir. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini sağlamak tüm toplumlar için bir gerekliliktir. Bu süreçte devlet ve pek çok farklı şekilde tasarlanabilen kamu politikaları önemli bir rol oynamaktadır. 1930'lu yıllardan günümüze kadar geçen süreçte devletin ekonomideki rolü, pek çok kez değişim göstermiştir. Ancak modern iktisat tarihi boyunca yaşanan gelişmeler, piyasanın ortaya çıkardığı ekonomik ve sosyal sonuçların, her zaman etkin ve adil olmadığını göstermektedir. Bu bakımdan ekonomideki rolü zaman zaman değişim göstermekle birlikte; devletin piyasanın başarısız olduğu durumlara politika araçlarıyla müdahale etmesi önemini korumaktadır.Çalışmada toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma ilişkisinin analiz edilmesi ve bu ilişkide kamu politikalarının rolünün ele alınması amaçlanmıştır. Bu amaçla toplumsal cinsiyete duyarlı bir kalkınma sürecinde devletin kullanacağı politika araçları değerlendirilmiş ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin kalkınma açısından önemi ampirik olarak analiz edilmiştir.Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma ilişkisi 36 OECD üyesi ülkenin 2010-2017 dönemine ilişkin yıllık verileri kullanılarak panel veri yöntemi ile incelenmiştir. Kalkınma düzeyi, ekonomik ve insani olmak üzere iki boyutuyla ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu bağlamda toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma ilişkisi, iki ayrı modelle incelenmiştir. Kullanılacak modelleri belirlemek için yapılan test sonucunda toplumsal cinsiyet eşitliği ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkinin Sabit Etkiler Modeli; toplumsal cinsiyet eşitliği ve insani kalkınma arasındaki ilişkinin ise Tesadüfi Etkiler Modeli kullanılarak analiz edilmesi uygun görülmüştür. Bunun yanında 36 OECD üyesi ülke gelir düzeylerine göre iki gruba ayrılarak toplumsal cinsiyet eşitliği ve ekonomik kalkınma ilişkisi her iki ülke grubu için yeniden analiz edilmiştir.36 OECD üyesi ülkeyi kapsayan modellerden elde edilen ampirik bulgular; eğitimde, işgücüne katılımda ve parlamentoda temsilde toplumsal cinsiyet eşitliği arttıkça ekonomik kalkınma düzeyinin arttığını göstermektedir. Benzer biçimde eğitimde, işgücüne katılımda ve parlamentoda temsilde toplumsal cinsiyet eşitliğinin, insani kalkınma üzerinde pozitif; doğurganlık hızının ise insani kalkınma üzerinde negatif etkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte; ülkelerin iki gelir grubuna ayrıldığı modellerden bazı açıklayıcı değişkenler için farklı bulgular elde edilmiştir.Anahtar Kelimler: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kalkınma, Kamu Politikaları, Mali Politikalar, Panel Veri Analizi. The relationship between gender equality and development has been argued over the last three decades by academicians, researchers, and policymakers. While many parts of the world have achieved significant progress towards gender equality and the empowerment of women, there are still many measures to be taken. Considering that approximately half of the world's population is women, it is not possible to reach the level of development and ensure its sustainability that is targeted by the plans, programs, projects, and policies overlooking the existence of women.Not only gender equality is a necessity for human development, but it is also considered as an inevitable requirement for economic development. Ensuring gender equality and empowerment of women and girls creates opportunities for equal access to education, health care, decent work, and representation in political and economic decision-making processes which facilitates constructing sustainable economies. In this way, it is possible to enhance productivity and to improve other development outcomes.It is not possible to achieve high-level socio-economic development and sustain that level without women. Therefore, it is a necessity to ensure gender equality and empower women in all societies. Governments and public policies designed in different forms play an important role in this process. The role of the state in the economy has changed many times since the 1930s. However, developments throughout the history of modern economics show that the economic and social outcomes of the market are not always efficient and equitable. While the role of the state in the economy varies from time to time, public policy intervention still remains important when the market fails. In this thesis, it is aimed to analyze the relationship between gender equality and development and to discuss the role of public policies in this relationship. For this purpose, the policy tools to be used by the governments in a gender-sensitive development process were evaluated and the importance of gender equality for development was analyzed empirically.The relationship between gender equality and development was analyzed with the panel data method using 36 OECD member countries' annual data for the period between 2010-2017. The development level has been evaluated separately in two dimensions as economic and human. In this context, the relationship between gender equality and development has been examined with two different models. The result of the test applied in order to determine which models should be used to analyze, it was found appropriate to analyze the relationship between gender equality and economic development using the Fixed Effects Model and the relationship between gender equality and human development using the Random Effects Model. Furthermore, 36 OECD member countries were divided into two groups according to their income levels, and the relationship between gender equality and economic development was reanalyzed for both country groups. Empirical evidence from the models covering 36 OECD member countries suggests that as gender equality increases in education, labor force participation and representation in parliament, the level of economic development increases. Similarly, gender equality in education, labor force participation and representation in parliament has a positive effect on human development; whereas the fertility rate has a negative effect on human development. However, from the models in which countries are divided into two income groups, different results were obtained for some explanatory variables.Keywords: Gender Equality, Development, Public Policies, Fiscal Policies, Panel Data Analysis. 372

2010 yılında 6085 sayılı Sayıştay Kanunu'nun yürürlüğe konulmasıyla birlikte Türkiye'de performans denetimleri uluslararası alanda genel kabul görmüş standartlar (ISSAI) ve uygulamalardan farklı olarak ulusal mevzuat ve kamu idareleri tarafından belirlenen kriterler ve göstergeler dikkate alınarak yürütülmeye başlanmıştır. Performans bilgisinin denetimi olarak adlandırılabilecek bu denetim türü uluslararası uygulamalarda VET denetiminden ayrı ve bağımsız olarak mali denetim ile birlikte yürütülen bir denetim faaliyetidir. Türkiye uygulamaları ile uluslararası uygulamalar arasındaki farkı ortaya koymak için İngiltere'de yayımlanan performans denetim raporundan örnek bulgular ile Türkiye'de kamuoyu ile paylaşılan performans denetim raporlarından örnek bulgulara yer verilmiş ve bu alanda yapılan kavram tartışmalarının ötesine geçilerek bazı değerlendirmeler yapılmıştır. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu'nda Türk Sayıştayı'nın VET denetimi yetkisi bulunup bulunmadığı noktasında ise; Sayıştay denetçileri tarafından kriter olarak ekonomiklik, verimlilik ve etkinlik kavramları seçilerek yapılacak konu bazlı denetimlerin adına VET denetimi denilmese de, VET denetimleriyle aynı amaca hizmet edeceği değerlendirilmiştir. After promulgated of the Courts of Accounts Law No. 6085 in the year 2010, performance audits in Turkey, which have been performed different from the standards generally accepted in the international arena (ISSAI), is carried out taking into account the criteria and indicators set by national legislation and public administration. Performance audits in Turkey, which can be called as audit of performance information, is an audit activity carried out in conjunction with financial audit but separately and independently from Value For Money Audit in international practices. In this study, to demonstrate the difference between Turkey and international practices of performance audit, it is included that a sample of the performance audit report findings shared with the public in Turkey and international best practices of the performance audit findings published in England. In the Court of Accounts Law No. 6085, if it is evaluated that whether the TCA has the Value For Money Audit authority or not, it can be said that the subject-based audits conducted by the Court of Auditors by selecting the concepts of economics, efficiency and effectiveness as criterias will serve the same purpose as Value For Money Audits. 202

Tarım sektörü birçok ekonomi için önemini hala koruyan, yalnızca toprağın işlenmesini değil, hayvancılığı, ormancılığı ve balıkçılığı da kapsayan bir iktisadi faaliyet alanını oluşturmaktadır. Özellikle gelişmekte olan birçok ülkede tarım sektörü hem önemli bir ekonomik alan hem de önemli bir istihdam alanı oluşturmaktadır. Tarım sektörünün modernleşmesi ve beraberinde gelişmesiyle birlikte kırsal kalkınma, ekonomik büyüme vb. gibi temel ekonomik değişkenler de olumlu olarak etkilenmektedir. Bu ve bunun gibi birçok nedenden dolayı Türkiye'deki tarım sektörüne yönelik birçok araştırma yapılmaktadır. Bu araştırmanın amacı da Türkiye'de 2006Q1-2019Q4 yılları arasında çeyrek dönemlik veriler kullanarak merkezi yönetim bütçesinden verilen tarımsal destek ödemeleri ile tarımsal üretim düzeyi arasındaki nedensellik ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Nedensellik ilişkisi Hacker ve Hatemi-J Bootstrap Nedensellik Testi (2006) ve Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik Testi ile tespit edilmiştir. Nedensellik analizinden önce gerçekleştirilen eşbütünleşme analizi sonuçları, Türkiye'de tarımsal destek ödemeleri ve tarımsal üretim düzeyi arasında uzun dönemli ilişki olduğunu göstermektedir. Hacker ve Hatemi-J Bootstrap Nedensellik Testi (2006) sonucuna göre tarımsal destek ödemelerinden tarımsal üretim düzeyine doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik Testi sonuçları ise tarımsal destek ödemelerindeki pozitif ve negatif şoklar ile tarımsal üretim düzeyindeki negatif şoklar arasında nedensellik ilişkisi olduğunu göstermiştir. Sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye'de tarım sektörüne verilen destek ödemelerinin tarımsal üretim düzeyinde uzun dönemde etkili olduğu görülmektedir. Özellikle tarımsal destek ödemelerindeki pozitif ve negatif şokların tarımsal üretim düzeyindeki negatif şoklarla nedensellik ilişkisi içerisinde olması, bu sektördeki azalma nedenlerini belirleyerek politika üretme zorunluluğunu ortaya koymaktadır. The agriculture sector constitutes an economic activity that still maintains its importance for many economies, not only cultivating the land, but also animal husbandry, forestry and fishing. The agriculture sector still creates both an important economic area and an important employment area, especially in many developing countries. With the modernization and development of the agricultural sector, basic economic variables such as rural development, economic growth, etc. are also positively affected. As a result of this and many reasons such as this, a lot of researches have been carried out regarding the agricultural sector in Turkey. The purpose of the present study is to investigate the causal relationship between agricultural incentive payments from the central government budget and agricultural production levels through using the quarterly data between the years of 2006Q1-2019Q4 in Turkey. The causal relationship was determined through Hacker and Hatemi-J Bootstrap Causality Test (2006) and Hatemi-J (2012) Asymmetric Causality Test. The results of cointegration analysis that was carried out before causality analysis indicate that there is a long-term relationship between the agricultural incentive payments and the level of agricultural production in Turkey. According to the results of Hacker and Hatemi-J Bootstrap Causality Test (2006), one-way causality was determined from agricultural incentive payments to the level of agricultural production. On the other hand, Hatemi-J (2012) Asymmetric Causality Test results show that there is a causal relationship between positive and negative shocks in agricultural incentive payments and negative shocks at the level of agricultural production. Evaluating the results as a whole, it could be observed that agricultural incentive payments have a long-term effect on the level of agricultural production in Turkey. Especially, the fact that positive and negative shocks in agricultural incentive payments are in a causal relationship with negative shocks in the level of agricultural production reveals the necessity of policy making by determining the reasons for the decrease in this sector. 92

Türk vergi sistemi, vergiyi doğuran olayın belgelendirilmesi ve belgelerin belli süreler içerisinde yasal defterlere kaydedilmesi esasına dayalıdır. Buna göre belge düzeni içerisinde vergilendirme ile ilgili işlemlerin, ilgisine göre belirlenmiş bir belgeye dayanması gerekmektedir. Belge düzenine uygun bulunan muameleler, ilk görünüş karinesi uyarınca, aksi kanıtlanmadığı sürece gerçek durumu yansıttığı kabul edilmektedir. Söz konusu düzenlemeye aykırı fiiller ise hem beyan olunan dönem matrahının resen takdir edilmesine ve verginin ziyaı söz konusu ise vergi ziyaı cezasının kesilmesine hem de VUK 352 veya 353. Madde hükmü uyarınca usulsüzlük cezasının kesilmesine sebep olmaktadır. Ayrıca belge düzenine aykırı fiillerin VUK'un 359. Maddesinde belirtilen hareketlerle işlenmesi durumunda, mükellef hakkında vergi suçu gerekçesiyle hürriyeti bağlayıcı ceza da talep olunabilecektir.Türk vergi sisteminde kullanılmakta olan belgeleri, kâğıt ortamında düzenlenen ve elektronik ortamda oluşturulanlar olmak üzere iki sınıfa ayırmak mümkündür. Teknolojik gelişmelere paralel olarak kanun koyucu, bazı belgelerin elektronik ortama taşınması amacıyla ilk defa e-Fatura uygulamasını hayata geçmiştir. Bu noktada e-Belgeler, yeni bir belge türü olmayıp, halihazırda VUK hükümleri uyarınca kâğıt ortamdaki belge türleriyle aynı hukuki niteliklere sahiptir.Bu çalışmada Türk vergi sisteminde uygulanmakta olan belgeler ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Münhasıran elektronik belge uygulamalarının mükellefin vergiye gönüllü uyum sürecine ve idarenin tahsilattaki etkinliğine katkısı ile vergi kayıp ve kaçağını önlemedeki etkisi konularında gerçekleştirilen ampirik çalışma bulguları üzerinden, elektronik belge uygulamalarının geleceği üzerine değerlendirme yapılmış ve önermelerde bulunulmuştur. The Turkish tax system is based on documentation of transactions leading to taxation, and on the entries of the legal documents to general journals or daybooks. Therefore, tax-related transactions must be based on a certain document within an order.Transactions that properly documented, in accordance with the presumption of `at first look`, are considered to present the actual situation, unless proven otherwise. Acts contrary to the mentioned understanding cause both the reassessment of the tax base of the period declared and the tax penalty if any tax loss occurred, and the penalty of irregularities at tax procedures due to the Articles 353 or 352 of the Turkish Tax Procedure Law. In addition, if the documentation against the Tax Procedure Law are prepared by the actions specified in Article 359 on the Tax Procedure Law, the taxpayer may be indicted with a criminal penalty on the grounds of tax fraud.It is possible to categorise the documents used in the Turkish tax system into two classes, one of which are prepared on paper, while the others are created electronically. Toward the technological developments, the legislator introduced the e-Invoice application for the first time in order to transfer some documents electronically to the tax offices. At this point, e-Documents are not a new type of document, and already have the same legal regulations with the types of documents in paper in accordance with the provisions of the Tax Procedure Law.In this study, the documents regulated in the Turkish tax system have been discussed in detail. Evaluation and Suggestions have been made on the future of the implementations of the e-documents through the empirical findings on issues such as the effects of electronic document implementations to prevent tax evasion, willingful adaptation to the taxes, and efficiency of collecting revenues by the administration exclusively. 432

Firmalar finansman ihtiyaçlarını özkaynak veya yabancı kaynaklara başvurarak karşılamaktadır. Firmalar maliyetlerini minimize eden ve firma değerini arttıran kaynağa başvurmaktadır. Türkiye'deki firmalar genellikle yabancı para birimi cinsinden borçlanmak suretiyle finansman ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Firmaların borç dolarizasyonunu arttıran unsurlar firma büyüklüğü, yurtdışı satışlar gibi firma içi değişkenlerden kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda borç dolarizasyonunu atıran unsurlar ilk günah sorunu, sermaye piyasasının gelişememesi, para politikası kredibilitesinin düşük olması, ekonomide yüksek faiz politikası, sabit kur sistemi, kamunun özel sektörü dışlama etkisi (crowding out) olarak sıralanabilmektedir. Bu bakımdan çalışmada, Türkiye'deki firmaların borç dolarizasyonunu arttıran unsurlar belirlenmiştir. Çalışmanın yöntem kısmında mikro veriler için 1996-2016 tarihleri arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) sektör bilançolarında yer alan 12 alt imalat sanayi firmalarına ve 10 alt sektör imalat dışı firmalarına ait bilanço, gelir tablosu ve kur riskini gösteren sektör kimliğinden yararlanılarak oluşturulan veri seti kullanılmıştır. Makro veriler için ise TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi'nin (EVDS) kur endeksi ve parasal gelişmeler tablosundan elde edilen veri setinden yararlanılmıştır. Yapılan panel veri analizinde borç dolarizasyonunu belirleyen değişkenler ve etkisi incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre; tüm firma grubu düzeyinde mikro değişken olarak ihracat, firma büyüklüğü, maddi duran varlıkların borç dolarizasyonunu arttırdığını, makro ekonomik değişken olarak ile finansal piyasaların gelişememesi ve Kamu Kesimi Borçlanma Gereği'nin azalması nedeniyle borç dolarizasyonu artmaktadır. Firms meet their fund needs with equity or foreign resources. Firms use resources that minimize costs and increase firm value. By means of foreign currency borrowing, firms obtain an important source to finance their investments in Turkey. The factors that increase the debt dollarization of firms are cause by internal variables such as firm size and foreign sales. The causes of liability dollarization can be listed as the origin sin problem, the failure of the capital market to develop, the low credibility of monetary policy, the high interest rate policy in the economy, the fixed exchange rate system, and the crowding out effect of the public sector. As liability dollarization increases, the negative impact on the balance sheet increases and firms may face bankruptcy risk. In this context, micro and macro variables determining the debt dollarization of firms and balance sheet effect of firms. In the method part of the study, the data set gained by using the balance sheet, income statement and sector identity demonstrating the currency risk of 12 manufacturing industry firms and 10 non-manufacturing firm in the sector balance sheets of TCMB between 1996 and 2016 are used for micro data. For macro data, The data set gained from Central Bank of the Republic of Turkey Electronic Data Dissemination System (EDDS) 's exchange rate index and tables of monetary developments are used. In the panel data analysis, variables determining debt dollarization and the effect of debt dollarization are examined. According to the results of the analysis, as a micro variable at the whole firm group level, exports, firm size, tangible fixed assets increased debt dollarization, and as a macroeconomic variable, debt dollarization increased due to the failure of financial markets to develop and the decline in the Public Sector Borrowing Requirement. 280

Bu tez çalışmasıyla amaçlanan iktisat/maliye literatürünün teoride ve pratikte eskiden beri en tartışmalı konularından biri olan kamu kesimi büyüklüğü - ekonomik büyüme ilişkisinin incelenmesi ve Türkiye için çeşitli kamu kesimi büyüklüğü göstergeleri bazında 1974-2016 dönemi için optimal kamu kesimi büyüklüğü tahmininin yapılmasıdır. Bu doğrultuda çalışmada ARDL sınır testi modelinden faydalanılarak öncelikle ekonomik büyüme ve kamu kesimi büyüklüğü arasındaki ilişkinin `ters U` şeklinde olup olmadığı test edilmekte ve daha sonra optimal kamu kesimi büyüklüğü oranları hesaplanmaktadır. Tezin ampirik bulguları, Türkiye'de kamu kesimi büyüklüğü ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir `ters U` ilişkisinin varlığına dair güçlü ve sağlam kanıtlar sunarak BARS eğrisinin geçerliliğini teyit etmektedir. Ayrıca, tezin ampirik sonuçları, merkezi yönetim bütçe harcamaları ve savunma harcamaları hariç tüm göstergelerin incelenen dönem için optimal kamu kesimi büyüklüğü oranının üstünde olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle bu iki kamu kesimi büyüklüğü göstergesi dışındaki kamu kesimi büyüklüğü göstergelerinde optimal orana kadar yapılacak bir azalışın ekonomik büyüme oranını artırması beklenmektedir.Anahtar Kelimeler: ARDL sınır testi, Ekonomik Büyüme, Kamu Kesimi Büyüklüğü, Türkiye The aim of this thesis is to examine the relationship between government size and economic growth, which has been one of the most controversial issues in both theory and practice in economics/public finance literature. Our main objective is to test whether the inverted U-shaped relationship between the government size and economic growth is valid for Turkey for the period 1974-2016 by using various proxy measures for government size. In the thesis, using the ARDL bound test model, firstly the relationship between government size and economic growth is tested whether there exist inversed U-shaped and then optimal government size ratios are calculated. Empirical findings of the thesis provide strong and robust evidence for the existence of an inversed U-shaped long-run relationship between government size and economic growth, confirming the validity of the BARS curve. Additionally, the empirical results of the thesis revealed that all proxy measures for government size except the total central government budget expenditures and defense expenditures, are above the rate of optimal government size for the period examined. Therefore, it is expected that a decrease in the government size except these two indicators would increase the economic growth.Keywords: ARDL bound test, Economic Growth, Government Size, Turkey 239

Devletler üretim, ihracat ve istihdamı artırmak ve özellikle ekonomik daralma dönemlerinde bu göstergelerin sert düşüşlerini engellemek amacıyla teşvik politikalarını maliye politikası aracı olarak etkin uygulamalarla kullanmaktadırlar. Bu politikalar uluslararası rekabetin önem kazandığı günümüz küreselleşen dünyada, bu yönüyle de büyük önem taşımaktadır.Teşvik politikaları üretim artışı yoluyla ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlama, ülkenin rekabet gücünü arttırarak dünya ticaret hacminden daha fazla pay alma ve dolayısıyla dış ticaret açığını azaltma, bölgesel dengesizlik sorunuyla mücadele etme ve istihdam artışı sağlama fonksiyonlarına sahiptir.Türkiye'de uygulanan teşvik sistemi 2012 yılında alınan Bakanlar Kurulu Kararı ile önemli değişikliklere uğramıştır. Bu yeni teşvik sistemi; yatırım teşvikleri için birden fazla mekanizmadan oluşurken, KOBİ'lere yönelik olarak verilen destekler ağırlıklı olarak proje bazlı destek mekanizmaları ile KOSGEB ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde uygulanmaktadır.Yeni teşvik sistemi kapsamında bölge ve sektör bazlı uygulamalar ayrıştırılmakta, öncelikli bölge ve sektörler teşvik mekanizmalarıyla artan oranlı olarak desteklenmektedir. Bu şekilde devletin gelişmesini istediği bölge ve sektörlere pozitif ayrımcılık uygulanmaktadır. Ancak destek mekanizmalarından da görüldüğü üzere, farklı kurumlar tarafından birbirinevbenzer destekler uygulanmakta, ayrıca fazla sayıda kurumun uygulayıcı olması çok başlılığa sebebiyet vermekte ve sistemi karmaşık hale getirmektedir.Bu çalışmanın amacı; bir maliye politikası aracı olarak teşvik politikalarını genel olarak ele alarak, Türk teşvik sistemini değerlendirmek ve sistemdeki mevcut sorunlarla ilgili çözüm önerileri sunmaktır. Çalışmada ana hatlarıyla teşvik politikaları, Türkiye'de uygulanan yatırım teşvikleri, ihracat teşvikleri ve KOBİ'lere sağlanan devlet teşvikleri ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Yatırım, İhracat, KOBİ, Maliye Politikası, Teşvik Politikaları, Türk Teşvik Sistemi. Governments effectively use incentive policies as a financial policy inorder to increase production, export and employment; and to prevent thesharp decline of these indicators especially during economic contractionperiods. In the current globalized world where international competitiongained huge strength, with this aspect incentive policies have great importance.Incentive policies have the functions of ensuring economic growth anddevelopment through increase in production, gaining more shares from theworld trade volume by increasing the competitiveness of the country andtherefore reducing the foreign trade deficit, struggling the regional imbalanceproblem and providing increase in employment.Incentive System applied in Turkey has undergone major changes in2012 with Decisions of the Council of Ministers. This new incentive system;consists of multiple mechanisms for investment incentives, the supports givento SMEs are mainly implemented through project-based support mechanismswithin the constitution of KOSGEB and the Ministry of Commerce.Within the scope of the new incentive system, regional and sector-basedpractices are distinguished, priority regions and sectors are supported byincentive mechanisms with increased proportion. In this manner, positivediscrimination is applied to the regions and sectors that the government wantsto be developed. However, as it is seen from the support mechanisms, alikesupports are implemented by different institutions, additionally due to the factviiof large number of executer institutions causes and makes the system morecomplex.The aim of this study is to evaluate the Turkish incentive system as afiscal policy tool in general and to provide solution suggestions for the currentproblems in the system. In the study, main concept of incentive policies,government supported investment incentives, export incentives and incentivesfor SMEs applied in Turkey, has been discussed.Keywords: Investment, Export, SME, Fiscal Policy, Incentive Policies,Turkish Incentive System. 176

Kamu yönetiminde hesap verebilirlik ve şeffaflık son yılların en önemli konularındandır. Bu bağlamda, 2004 yılında yürürlüğe giren 4982 sayılı “Bilgi Edinme Hakkı Kanunu” ve 2006 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu” ile önemli adımlar atılmıştır. Bunların dışında “Kamu İhale Kanunu, Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kanunu, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu” yer alan diğer önemli yasal düzenlemelerdendir. Ancak mevzuatta gerçekleştirilen bu düzenlemelerin pratikte ne derece uygulandığı tartışmalı bir konudur. Bu çalışmanın odağını da serbest piyasanın kontrolünü sağlayan düzenleyici ve denetleyici kurumlar oluşturmuştur. Özerk olan ve kuşkusuz Türkiye’deki en önemli kurumlar arasında yer alan bu kurumların şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim sergilemesi her açıdan büyük önem arz etmektedir. Çalışmada idari, mali, siyasi ve vatandaşa hesap verebilirlik başlıklarında kriterler belirlenerek kurumlar web siteleri aracığıyla değerlendirilmiş ve bir puanlamaya tabi tutulmuştur. Önerilen puanlama sistemine göre kurumlar için genel bir hesap verebilirlik puanı hesaplanmıştır ve buna göre en hesap verebilir kurum Radyo ve Televizyon Üst Kurulu olarak belirlenmiştir. En düşük puanı ise Nükleer Düzenleme Kurumu’nun aldığı görülmektedir. İdari anlamda en hesap verebilir kurum olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve RTÜK belirlenmiştir. En az puan alan kurum ise NDK olmuştur. Mali hesap verebilirlik yönünden Kamu Gözetimi Kurumu en iyi kurum olurken, Kişisel Verileri Koruma Kurumu ve NDK en az puan alan kurumlar olmuştur. Vatandaşa hesap verebilirlik açısından ise en yüksek puanı alan Bilgi Teknolojileri Kurumu ve RTÜK olurken en düşük puanı alan NDK olmuştur. Siyasi hesap verebilirlik yönünden belirlenen tek kriter olan “kesin hesap” başlığına hiçbir kurumun web sitesinde yer vermediği görülmüştür. Accountability and transparency in public administration are among the most important issues of recent years. In this context, significant steps have been taken with “Right to Information Law”, which entered into force in 2004 and “Law on Public Financial Management and Control”, which entered into force in 2006. In addition, the “Public Procurement Law, the Law on the Ethics Committee of Public Officials, the Law on the Right to Information and the Law on the Ombudsman Institution” are among the other important legal regulations. However, the extent to which these regulations are applied in practice is a controversial issue. In this study, the regulatory and supervisory institutions that control the free market constituted the focus of the study. It is of utmost importance that these institutions display transparent and accountable management, which are autonomous and certainly among the most important institutions in Turkey. In the study, the criteria of administrative, financial, political and public accountability were determined and institutions were evaluated through web sites and subjected to a scoring. According to the proposed scoring system, a general accountability score was calculated for the institutions and the most accountable institution was determined as Radio and Television Authority. The lowest score was observed by Nuclear Regulatory Authority. RTA and Energy Market Regulation Authority was determined as the most accountable institution in the administrative sense. The institution with the lowest score was the NRA. In terms of financial accountability, Public Oversight Authority was the best institution while the NRA and Personel Data Protection Authority was the lowest. In terms of public accountability, Information Technology Authority and RTA has the highest score and NRA has the lowest score. “Final account” title was not found on the website of any institution which is the only criteria determined in terms of political accountability.

İspat kelime anlamı olarak, delil sunarak bir gerçeği ortaya çıkarmak, doğrulamak ve belirli duruma getirmektir. Delil ise taraflar arasındaki çekişmeli hususların ispatında ortaya konulan araçlardır. Geçmişten günümüze ticari hayatın idamesi için ticari işlemlerin kayıt altına alınması gerekliliği doğmuştur. Bu da beraberinde ticari defter tutma ihtiyacı getirmiştir. Ticari işlemlerin kaydedildiği bu defterlerin neler olduğu ve nasıl tutulması gerektiği zaman içinde farklılıklar göstererek gelişmiştir. Ülkemizde ticari defterlere ilişkin hükümler 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu başta olmak üzere çeşitli kanunlarda yer almaktadır. Ancak ticari hayatta yaşanan uyuşmazlıklarda ticari defterlerin ispat aracı olarak kullanılması 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kapsamda ticari defterlerin delil olarak kullanılabilmesi için şartlar belirlenmiş olup, sahibi lehine ve aleyhine delil olma durumları yargı kararları çerçevesinde değerlendirilmiştir. Proof is the meaning of the word, by providing evidence to reveal a truth, to verify and to bring to a certain situation. Evidence is the means of proof of contentious issues between the parties. From the past to the present, the necessity of recording commercial transactions for the maintenance of commercial life has arisen. This led to the need for commercial bookkeeping. These books in which commercial transactions are recorded and how they should be kept and developed over time vary. The provisions regarding the commercial books in our country are included in various laws, especially the Turkish Commercial Code No. 6102. However, the use of commercial books as a means of proof in disputes in the commercial life is regulated in the Civil Procedure Code No. 6100. In this context, conditions for using commercial books as evidence have been determined. The fact that there is evidence in favor of and against the owner has been evaluated within the framework of judicial decisions.

Değişen ekonomik koşullarla beraber dünya üzerinde pek çok ülkede Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi uygulanmaya başlamıştır. Türkiye'de 2006 yılından beri uygulanmakta olan Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi; stratejik plan, performans programı, faaliyet raporu aracılığıyla kaynakları etkili, ekonomik ve verimli kullanmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma on yılın üzerinde bir süredir yürürlükte olan sistemin devlet üniversitelerindeki uygulama durumunu ele almaktadır. 01.01.2006 tarihinde yürürlüğe giren Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamında yer alan devlet üniversitelerinde Maliye Bakanlığına bağlı bütçe daireleri kapatılarak yerine üniversitelerin kendi bünyesinde Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları kurulmuştur. Bu çalışmada Strateji Geliştirme Daire Başkanlıklarında performans esaslı bütçeleme sürecinde yer alan personelin sisteme bakış açıları incelenmiş, sorunlar tespit edilmiş ve çözüm önerileri getirilmiştir. With the changing economic conditions, Performance-based Budgeting System has been implemented in many countries around the world. This system is being implemented in Turkey since 2006. Performance-based Budgeting System aims to use of resources effective, efficient and economic through strategic plan, performance program, and annual report. This study examines the implementation of the system, which has been in force for over a decade, in state universities. In the state universities within the scope of the Public Financial Management and Control Law, which came into force on 01.01.2006, Budget Departments affiliated to the Ministry of Finance were closed and Strategy Development Departments were established within the state universities. In this study, the perspectives of the personnel involved in Performance-based Budgeting Process in Strategy Development Departments to this system were examined, problems were identified and solution suggestions were made. 161

Dış ticaret; ihracat olarak nitelendirilen dış satım ve ithalat olarak nitelendirilen dış alımdan oluşur ve dış ülkelerle mal, hizmet bazında yapılan ticaret akımlarının USD bazında değerlendirmesini içerir. Bir ülkenin ekonomik ilişkilerinin önemli bir bölümünün, dış ticaret istatistiklerinde gözlemlenmesi mümkündür. Ekonomik kalkınmanın sağlanması ve yüksek milli gelire sahip olmamın yolu olarak görülen dış satım anlamına gelen ihracat; ülkemiz adına büyük öneme sahiptir. Ekonomik büyüme dış ticareti etkilediği gibi dış ticaret de ekonomik büyümeyi etkileyebilir. Dış ticaretin statik ve dinamik olmak üzere iki yararı vardır. Statik yararı karşılaştırmalı üstünlükler teorisine gore bir uluslararası uzmanlaşma ve işbölümünün bir defalık yararını ifade etmektedir. Statik yararı bir defalık olmasına karşın dinamik yararlar fazla ve süreklidir. Bu faydalar en çok GOÜ'lerde farkedilebilir. 1980'li yıllardan itibaren kalkınmasını ihracat dayalı kalkınma moeli çerçevesinde belirleyen Türkiye; uygulanan bu politika sonucunda önemli aşamalar kaydetmiş bulunmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler genelinde ağırlık kazanması ve özellikle son dönemlerde peş peşe yaşanan ekonomik dalgalanmalar uluslararası ticarette rekabetin yoğunlaşmasını, korumacılık eğilimlerinin artmasını ve sonuçta uluslararası ticaretin daha dinamik ancak daha karmaşık bir yapıya bürünmesine yol açmıştır. Dünya ticaretinde jeopolitik ve jeoekonomik gelişmelerin birbirinden bağımsız hareket edemez hale geldiği günümüzde, dünya ticaetinden daha fazla pay almak için dünyadaki gelişmeleri dikkatle takip etmek, gerekli stratejileri belirlemek başarılı bir ekonomik modelin anahtarı konumuna gelmiş; küreselleşme ile innovasyon, özgün ve katma değeri yüksek ürünlerin üretimi ile ihracatı ülkelerin zenginleşmesinin vazgeçilmez unsuru olmuştur.Ülkemizde 1980'lerle birlikte ihracata dayalı büyüme modeli tercih edildiğinden ötürü ihracat ve ihracatı teşvik önem arz etmektedir. Bu çalısmada ihracat tesvikleri teknik olarak incelenecek, mevcut uygulamalar; uluslararası mevzuat çerçevesinde değerlendirilecek ve Türkiye'ye karşı açılan soruşturmalar ve Türkiye'nin açtığı soruşturmalara değinilerek uygulamalarda karşılaşılan sorunlara değinilip uygulamaların ihracata daha fazla katkı sağlaması yönünde çözüm önerileri üzerinde durulacaktır.Anahtar Kelimeler: İhracat, İthalat, Ekonomik Büyüme, Uluslar arası Rekabet, Küreselleşme, Dış Ticaret Politikası, AB. Unfair Competition Investigation Against Turkey and The Analysis of The Incentive Applications for Exports (State aid)Foreign trade ; It is composed of external purchases, which are also called exports and imports, and includes trade figures made on foreign goods, goods and services. A significant part of the economic relations of an country can be observed in foreign trade statistics. Exports, which are considered to be the means of achieving economic development and having a high national income, it has great precaution on behalf of our country.Economic growth can affect foreign trade as well as foreign trade can affect economic growth. Foreign trade has two advantages: static and dynamic. Static benefit represents a one-time benefit of an international specialization and division of labor into a comparative advantage theory. Static benefit is one-off, but dynamic benefits are excessive and continuous. These benefits are most noticeable at developing countries.Since the 1980s Turkey in the framework of determining the development moel based export development; This policy has resulted in significant steps. Especially in recent years, economic fluctuations in the developing countries have led to intensification of competition in international trade, increased protectionist tendencies and eventually a more dynamic but more complex structure of international trade. Nowadays geopolitical and geoeconomic developments in world trade can not act independently of each other, to follow the developments in the world carefully and to determine the necessary strategies to get more share from world trade has become the key of a successful economic model; innovation with globalization and the production of high value products with unique and added value has become an indispensable element of the enrichment of the exporting countries.Since the export-based growth model is preferred in our country in the 1980s, export and export promotion are important. In this study, export incentives will be examined technically; It will be evaluated within the framework of the international legislation and it will focus on the measures against Turkey and the measures implemented by Turkey. The problems encountered in the existing practices and the solution proposal will be suggested in order to contribute to Turkish exports.KeyWords: Export, Import, Economic Growth, International Competiveness, Globalization, Foreign Trade Policy, EU 111

2007-2008 yıllarında ABD'de ortaya çıkan finansal kriz birçok ülkeyi etkilemiş ancak bazı ülkeleri temelden sarmıştır. Yunanistan bunlardan biridir. Yunanistan'ın bu dönemde yaşadığı ekonomik kriz aynı zamanda Avrupa'yı da etkilemiş ve ciddi önlemler alma yoluna gidilmiştir.Bu çalışmada, Yunanistan borçlanma krizi O'Connor'ın yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Buna göre, Yunanistan'ın kriz dönemi ve sonrasındaki; birikimin devamlılığı için gerekli olan toplumsal sermaye harcamaları ve sistemin meşruiyetini sağlamak için kullanılan toplumsal gider harcamaları incelenmiştir. Bu harcamaların nasıl finanse edildiği de değerlendirilmiştir. Ancak, bu inceleme ve değerlendirme sonucunda bazı toplumsal sermaye harcamaları ile toplumsal gider harcamalarının kriz öncesi ve sonrasında O'Connor'ın belirttiğinin aksine sürekli olarak artmadığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Yunanistan, Kriz, O'Connor, Mali Kriz, Borç Krizi. The financial crisis that emerged in the United States in 2007-2008 years has affected many countries, but it has been effected by some nations.Greece is one of them. The economic crisis that Greece has experienced during this period has also influenced Europe and has been the way to take serious precautions.In this study, the Greek debt crisis was assessed within the framework of O'connor's approach.Accordingly, in the period and after the crisis of Greece; Social capital expenditures and social expenditures used to ensure the legitimacy of the system are examined.How these expenses are funded is also assessed.However, as a result of this review and evaluation, it has been observed that some social capital expenditures and social expenditure spending are not continuously increasing, as opposed to the theory of O'connor.Keywords: Greece, Crisis, O'Connor, Fiscal Crisis, Debt Crisis. 102

Elektronik ticaret, teknolojideki önemli gelişmelerin hayatımıza adapte olduğu doksanlı yıllar sonrası dönemde ivme kazanmış bir ticaret türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel ticarete kıyasla, çoğu gider türlerinde maliyet avantajı sağlanan ve müşteriye ulaşmanın daha kolay olduğu bu ticaret türü, çoğu firma, yeni girişim ve sektörün oluşmasına da katkı sağlamaktadır. Elektronik ticaret, tüm işlemlerinin elektronik araçlar vasıtasıyla gerçekleştirilmesi gibi bir yapıya sahip olması ve vergilendirilmesi bakımından uluslararası alanda tartışmalara konu olmaktadır. Sınırlar arası ticaretin, vergi anlaşmaları doğrultusunda gerçekleştirildiği geleneksel ticarete göre, dijital ortamda satış işlemlerinin gerçekleştirildiği ürün ve hizmetlere ilişkin bir takım sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Ek olarak, tüm dünyada geçerli net vergi uygulamasına ilişkin mutabakatın bulunmuyor olması da sorunların farklı şekillerde ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Çalışmanın ilk bölümünde elektronik ticaretin genel yapısı, ikinci bölümde elektronik ticaretin vergilendirilmesine ilişkin uygulamalar yer almaktadır. Son bölümde ise, elektronik ticaretin vergilendirilmesinde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunlara ilişkin OECD ve Avrupa Birliği tarafından sunulan öneriler incelenmiştir. Electronic commerce is a kind of trade that gained momentum in the nineties after the important developments in the technology were adopted to our lives. Compared to traditional trade, this type of trade, which provides a cost advantage in most types of expenses and is easier to reach to customers, also contributes to the formation of most companies, new enterprises and the sector.Electronic commerce is subject to controversy in the international arena in order to have a structure that all transactions are realized through electronic tools and taxation. According to the traditional trade in which cross-border trade is carried out in accordance with the tax agreements, a number of problems can be encountered regarding the products and services in which sales transactions are carried out in digital environment. In addition, the lack of consensus on the implementation of net tax applicable to the whole world may cause problems to arise in different ways.In the first part of the study, the general structure of electronic commerce and the second part include applications that are related to the taxation of electronic commerce. In the final chapter, the problems encountered in the taxation of electronic commerce and the suggestions presented by the OECD and the European Union regarding these problems were examined. 127

Bu çalışmanın amacı, Kurumlar Vergisi ile Ekonomik Büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Tez kapsamında maliye politikasının gelişim süreci, amaç, araç ve ilkelerinden bahsedilmiştir. Kurumlar vergisinin gelişim süreci ve teorisi hakkında bilgiler verilip OECD ülkelerinde oran ve toplam vergi gelirleri içindeki yüzde payı incelenmiştir. Kurumlar vergisi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ve ekonomik büyüme modelleri incelenmiştir.Çalışmanın üçüncü bölümünde, Türkiye ve OECD ülkeleri ekonomilerinin 2002-2016 yılları arasındaki verileri kullanılarak sırasıyla yatay kesit bağımlılık testi, birim kök testi (Pesaran(2007)) ve son olarak Swamy(1970) modeli kullanılarak rassal katsayılar regresyon analizi yapılmıştır. Çıkan sonuçlar yakınsama hipotezine göre her bir ülke için ayrı ayrı incelenerek OECD ülkeleri ile Türkiye karşılaştırması yapılmıştır. Sonuçlara göre; Türkiye'de kurumlar vergisi gelirlerinde meydana gelen %1'lik artış ekonomik büyüme üzerindeki değişmeyi %0,12 birim artırdığı ve ekonomik büyümede meydana gelen %1'lik artışın kurumlar vergisindeki değişmeyi %1,67 birim oranında artırmaktadır. OECD ülkelerinde, kurumlar vergisi gelirlerinde meydana gelen %1'lik artış ekonomik büyüme üzerindeki değişmeyi yüzde olarak 0,04 - 0,17 birim aralığında artırdığı, ekonomik büyümede meydana gelecek %1'lik artış kurumlar vergisindeki değişmeyi yüzde 1,15 - 5,38 birim aralığında artırdığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Maliye Politikası, Vergi Politikası, Türkiye, OECD, Ekonomik Büyüme, Kurumlar Vergisi, Panel Veri Analizi, Birim Kök, Yatay Kesit Bağımlılığı, Rassal Katsayılar Regresyon Analizi The purpose of this study is to investigate the relationship between Corporate Tax and Economic Growth. Within the scope of this thesis, fiscal policy's development process, aims, instruments, and principles were mentioned. Information about the development process and theory of corporate tax was given and its rate and centage in total tax revenue in OECD countries were analyzed. Economic growth models and the relationship between corporate tax and economic growth were examined.In the third part of this study, by using the data of Turkey and OECD countries' economies between 2002 and 2016, random coefficients regression analysis was made by means of respectively cross sectional dependency test, unit root test (Pesaran(2007)) and lastly Swamy (1970) model. The results were analyzed separately for each country according to convergence hypothesis and a comparison between OECD countries and Turkey was made. According to the results, it has been established that in Turkey, 1% increase in corporate tax revenue enhanced the fluctuation in economic growth by %0,12 and 1% increase in economic growth enhanced the fluctuation in corporate tax by 1,67. OECD countries, 1% increase in corporate tax revenue enhanced the fluctuation in economic growth by percentage between 0,04 and 0,17 and 1% increase in economic growth enhanced the fluctuation in corporate tax by percentage between 1,15 and 5,38.Keywords: Fiscal Policy, Tax Policy, Turkey, OECD, Economic Growth, Corporate Tax, Panel Data Analysis, Unit Root, Cross Sectional Dependency, Random Coefficients Regression Analysis 170

Opsiyonlar Türev ürün piyasaları çerçevesinde ele alınır. Türev ürün, bugünden üzerinde anlaşmaya varılan bir ürünün gelecekteki teslimatını öngören işlemlerdir. Opsiyon işlemleri de bu mantığa dayanır. Opsiyon sözleşmeleri, sözleşmeyi satın alan kişiye gelecekteki bir tarihte öncesinden anlaşılan fiyat, miktar ve nitelikteki varlığı alma veya satma hakkını bugünden veren sözleşmelerdir. Opsiyonu alan taraf bu hakkı elde etmek için satıcıya belli bir miktar bedel öder bu bedele opsiyon primi denir. Opsiyonlar organize piyasalarda işlem görürler, bu piyasaların başlıca özellikleri sözleşme unsurlarının standart olması ve takas odası garantisinin verilmesidir. Ülkemizde opsiyonlar yaygın bir kullanım alanı bulamamışlardır. Bunun en önemli sebepleri arasında sistemin karmaşık bir yapıya sahip olması, yeterince tanıtımın yapılmaması ve vergilendirilmesi açısından vergi sistemimizde uzun yıllar boşluk bulunması sayılabilir. Türk Vergi Sistemi'nde yer alan Geçici 67. maddeye kadar vergilendirilmesi konusunda açık bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Yatırımcılar tarafından opsiyonlar genellikle risk yönetimi, arbitraj, spekülasyon ve getiri amaçlı kullanılmaktadırlar.Bu çalışmada opsiyon piyasalarının ortaya çıkış evreleri, tarihsel gelişimi, amaçları incelenmektedir. Kapsam çerçevesinde türev ürün kavramı, gelişimi, tarihçesi ve piyasanın özellikleri anlatılmıştır. Son bölümde opsiyonların hukuki boyutu anlatılmış, opsiyon işlemlerinin vergisel açıdan incelemesi yapılmış ve Türkiye'de etkin kullanılması ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler:Opsiyon, Takas Odası, Opsiyon Primi, Vergi, Risk Yönetimi. Options are handled within the framework of derivatives markets. Derivative product is a transaction that foresees the future delivery of an agreed product from today. Option transactions are also based on this logic. Option contracts are those contracts that give the buyer the right to buy or sell the asset of a price, quantity and quality previously agreed at a future date. The party receiving the option pays a certain amount to the seller to obtain this right, which is called the option premium. Options are traded in organized markets, the main features of which are contractual elements standard and clearing room guarantee. Options in our country could not find a common use. The most important reasons for this are the complex structure of the system, the lack of adequate publicity and the lack of taxation in our tax system for many years. There is no explicit regulation on the taxation up to Temporary Article 67 of the Turkish Tax System. Options are generally used by investors for risk management, arbitrage, speculation and return.In this study, the emergence phases, historical development and objectives of option markets are examined. Within the scope of the scope, the concept of derivative product, its development, history and characteristics of the market are explained. The last section described the legal dimension of the option, option transactions are examined in terms of tax and suggestions were made regarding effective use in Turkey.Key Word: Option, Clearing Hause, Option Premium, Tax, Risk Management. 141

ÖZET VERGİ UYUMU/UYUMSUZLUĞU SONUCUNDA OLUŞAN MÜKELLEF TİPOLOJİLERİNİN BELİRLENMESİ KOÇYİĞİT, Meltem Burcu Yüksek Lisans Tezi, Maliye Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Güner TUNCER Mayıs, 2019, 119 sayfa Vergi uyumu, beyannamenin verildiği tarihte uygulanan vergi yasaları, yönetmelikler ve yargı kararlarına uygun olarak vergi yükümlülüğünün beyannamede tam olarak belirtilmesi ve beyannamenin tam ve zamanında ilgili yerlere verilmesi şeklinde ifade edilmektedir. Vergi uyumu / uyumsuzluğu neticesinde dört tip mükellef tipolojisi oluşmaktadır. Bu tipolojiler vergi kaçakçısı, sosyal vergi yükümlüsü, içten vergi yükümlüsü ve dürüst (gönüllü) vergi yükümlüsüdür. Bu çalışmanın amacı vergi mükelleflerinin, vergi uyumu veya uyumsuzluğu sonucunda oluşan mükellef tiplerinin hangisinde kendilerini konumlandırdıklarını tespit etmek ve bu durumu nasıl algıladıkların belirlemektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için çalışmada yöntem olarak nitel analiz uygulanmıştır. Nitel analiz çeşitli alt yöntemlere sahip olup bu çalışmada nitel araştırmanın derinlemesine görüşme tekniği tercih edilmiştir. Çalışmada uygulanan derinlemesine görüşme tekniği Kocaeli ilinde ikamet eden 12 mükellefe uygulanmıştır. Vergi uyumu/uyumsuzluğu kavramına örtüşmesi açısından araştırmaya katılan katılımcılar beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olan mükelleflerden oluşturulmuştur. Genel değerlendirme yapıldığında özellikle vatandaşlık görevi bilinci, vergi adaletinin güçlü olması gerekliliği, devletin olumlu politikaları, vergi otoritesinin olumlu davranışları, ülke ekonomisinde meydana gelecek pozitif gelişmelerin vatandaşların gelir düzeylerine ve hayat kalitelerine de yansıması mükelleflerin dürüst (gönüllü) vergi yükümlüsü tipolojisinde yer almalarını sağlayabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Vergi Uyumu, Vergi Uyumsuzluğu, Mükellef Tipolojileri, Nitel Analiz, Derinlemesine Görüşme. ABSTRACT DETERMINATION OF TAXPAYER TYPOLOGIES OCCURRED BY TAX COMPLIANCE/NON-COMPLIANCE KOÇYİĞİT, Meltem Burcu M. Sc. Thesis, Deparment of Public Finance Supervisor: Asst. Prof. Dr. Güner TUNCER May, 2019, 119 sayfa Tax compliance is expressed as full declaration of tax liability in accordance with tax laws, regulations and judicial decisions applied at the date when the declaration is given and giving the declaration to relevant places in full and in time. As a result of tax compliance / non-compliance, four types of taxpayers are formed. These typologies are tax evader, social taxpayer, internal taxpayer and honest (voluntary) taxpayer. The purpose of this study is to determine which taxpayers have positioned themselves in taxpayers' tax compliance or non-compliance and to discover how they perceive this situation. In order to realize this aim, qualitative analysis was applied as a method in the study. Qualitative analysis has several sub-methods and in-depth interview technique of qualitative research was preferred. The in-depth interview technique was applied to 12 taxpayers residing in Kocaeli province. In order to coincide with the concept of tax compliance / noncompliance, the participants who participated in the study were composed of taxpayers whose income was subject to the declaration only consisting of real estate capital. When the general evaluation is made, it is concluded that the citizenship duty consciousness, the strongness of the tax justice, the positive behaviors of the tax authority, the positive developments in the country's economy, and the reflection of the citizens on the income levels and quality of life of the taxpayers may enable the taxpayers to take part in the honest (voluntary) taxpayer typology. Keywords: Tax Compliance, Tax Noncompliance, Taxpayer Typologies, Qualitative Analysis, In-Depth İnterview. 131

Vergi idaresinin vergi maliyetlerini azaltmak, işlem hızını artırmak, vergi denetimlerini daha sistemli ve etkili gerçekleştirebilmek ve etkinliğini artırmak için bilişim teknolojilerinden faydalanması gerektiği kaçınılmaz bir durumdur. Bu nedenle Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen otomasyon sistemleri ile mükellefin üzerinde yük oluşturan uyum maliyetlerini ve devletin vergi toplama sürecinde katlandığı yönetim maliyetlerini azaltarak vergi idaresinin etkinliğinin artırılması hedeflenmiştir. Gelir İdaresi Başkanlığı vergi yönetimi kapsamında teknolojiden yararlanarak geliştirdiği otomasyon sistemleri ile son yıllarda büyük bir ilerleme kaydetmiştir. 2009 yılında geliştirdiği Kurumsal Elektronik Belge Yönetim Sistemi (KEYS) ile etkinliği ve verimliliği artırma, teknolojik gelişmeler ile hesap verilebilirlik, standartlaşma, şeffaflık, maliyet, tasarruf (enerji, zaman, kağıt, alan), arşivleme, kolay yönetilebilirlik ve aranılan belgeye hızlı erişilebilirlik gibi birçok fayda sağlanmıştır. Çalışmada KEYS uygulamasının vergi maliyetleri üzerindeki etkisi incelenmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı veri tabanından alınan verilere göre KEYS uygulaması ile 137 adet ağaca eş değer kağıt ve zarf tasarrufu sağlanmıştır. Parasal olarak toplam tasarruf ise 9.050.325 TL olarak tespit edilmiştir. Ayrıca 353 kurum çalışanına yönelik bir anket çalışması yapılmıştır. Anket çalışması sonucunda vergi idaresinde kullanılan KEYS'in etkin ve verimli olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca KEYS'in tasarruf sağladığı ve yenilikçi bir uygulama olduğu düşünülmektedir. KEYS'e ilişkin tasarruf ve teknolojik yenilik düzeyi ile kullanıcı memnuniyeti arasında anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Personelin KEYS kullanmaktan memnun olduğu ve KEYS'in işlerini kolaylaştırdığı saptanmıştır. It is inevitable that the tax administration should utilize information technologies to reduce tax costs, increase transaction speed, make tax audits more systematically and effectively and increase its effectiveness. Therefore, with the automation systems developed by the Revenue Administration, it is aimed to increase the efficiency of the tax administration by reducing the costs of compliance with the burden on the taxpayer and the administrative costs incurred by the state during the tax collection process. Revenue Administration has made great progress in recent years with the automation systems developed by taking advantage of technology within the scope of tax management. With the Corporate Electronic Document Management System (KEYS) developed in 2009, increasing efficiency and efficiency, technological developments, accountability, standardization, transparency, cost, savings (energy, time, paper, space), archiving, easy manageability, and sought-after many benefits such as quick access to the document. In this study, the effect of KEYS on tax costs is examined. According to the data obtained from the Revenue Administration database, 137 paper trees and envelopes were saved with KEYS application. The total saving in monetary terms was determined as 9.050.325 TL. In addition, a questionnaire was conducted for 353 employees. As a result of the survey, KEYS used in tax administration was found to be efficient and efficient. Moreover, it is thought that KEYS is a saving and innovative application. A significant relationship was found between the level of savings and technological innovation with user satisfaction. The staff were pleased to use KEYS and it was found that KEYS facilitated their work. 134

Sürdürülebilir olmayan borç yüküne sahip egemen ülkelerin, borç temerrütlerini ve/veya borç krizlerini yaşama potansiyeli vardır. Bu tür istenmeyen durumlar devlet borçlarının seri olarak yeniden yapılandırılmasına neden olabilir. Devlet borcu yeniden yapılandırma işlemlerinin sonuncusuna 'son yeniden yapılandırma' denir. Son yeniden yapılanmaların ardından, finansal piyasalara yeniden erişim, birtakım borçların hafifletilmesi ve borçlanma maliyetindeki iyileşme gibi birçok faktör aracılığıyla ülkeler yeniden yapılanma dönemine göre daha istikrarlı bir büyüme performansına sahip olabilir. Bu bağlamda, bu tez, Yükselen G20 ülkelerinde devlet borçlarının yeniden yapılandırılması işlemlerinin büyüme üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu olası etkileşimi test etmek için, yüksek derecede heterojenliklerinden dolayı her bir ülkeye ayrı ayrı En Küçük Kareler (EKK) yöntemi uygulandı. Elde edilen sonuçlara göre, devlet borçlarının yeniden yapılandırılması işlemlerinin çoğu, seçilmiş olan ülkelerin yıllık GSYİH büyüme oranı üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir. Ayrıca, devlet borçlarının yeniden yapılandırılması işlemlerinin önemli bir kısmı büyüme üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Bununla birlikte, bazı ülkelerde, devlet borçlarının yeniden yapılandırılması işlemlerinin büyüme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi gözlemlenmemiştir. Sovereigns with unsustainable debt burden have the potential to experience sovereign debt defaults and/or debt crises. These kind of undesired circumstances may cause serial sovereign debt restructurings. The last sovereign debt restructuring treatments is called 'final restructuring'. After final restructurings, by means of a number of factors such as re-access to the financial markets, positive impact of debt relief and improvement in the cost of borrowing the countries may have a much more stable growth performance relative to the pre-restructuring period. In this context, this thesis aims to examine the impact of sovereign debt restructuring treatments on the growth in Emerging G20 countries. In order to test this possible interaction, Ordinary Least Squares is applied to each country separately, due to their high degree of heterogeneity. In accordance with the results, most of sovereign debt restructuring operations have a significant impact on the annual GDP growth rate of the selected countries. Moreover, an important part of the sovereign debt restructuring treatments has positive impact on growth. However, in some countries, there is not observed a statistically significant impact of sovereign debt restructuring operations on growth. 153

İnsanların tarih sahnesine çıkması ve bu olayın ardından üretime başlaması ile birlikte ekonomik bir yapının hâkim olması söz konusu olmuştur. Bu ekonomik yapı, kendi içinde farklı unsurların da ortaya çıkmasının ilk adımını teşkil etmektedir. Nitekim ekonomik alandaki faaliyetlerle ortaya çıkan `vergi` kavramı, devamında devlete vergi verilmemesi gibi bir sorunun da ortaya çıkmasının temel sebebidir. Bununla birlikte beklediği ekonomik seviyeye ulaşamayanların farklı yol ve yöntemlere başvurmaları ile devletten vergi kaçırmaları veya eksik vergi ödemeleri sonucunda kayıt dışı ekonomi olarak adlandırılan yapı da bu faaliyetler sonucunda ortaya çıkmıştır. Ekonomik yapıda bireylerin gelir elde etme türlerinde yaşanan çeşitlenmeler bu faaliyetlere yasa dışı yolların da eklenmesi sonucunu doğurmuş ve kara para olarak adlandırılan suç temelli ekonomik gelir türü ortaya çıkmıştır. Kara para faaliyetlerinin yaygınlaşması ile birlikte organize suç örgütlerinin oluşumu da gündeme gelmiş ve ekonomik yapıdaki çeşitlilik kendisini uluslararası bir sorun ile ortaya çıkarmıştır. After the people came to the stage of history and started production after this event, an economic structure became dominant. This economic structure constitutes the first step in the emergence of different elements within itself. As a matter of fact, the concept of `tax çıkan arising from economic activities is the main reason for the emergence of a problem such as the lack of tax on the state. However, as a result of these activities, the so-called unrecorded economy emerged as a result of those who could not reach the expected economic level, resorted to different ways and methods, evaded taxes from the state or paid incomplete taxes. Variations in the income structure of individuals in the economic structure resulted in the addition of illegal means to these activities and the crime-based economic income type called as money has emerged. With the spread of money activities, the formation of organized crime organizations has come to the agenda and the diversity in the economic structure has revealed itself with an international problem. 117

Kamu hizmetlerinin finansmanında kullanılan gelir kalemleri arasında önemli yer tutan vergi gelirine karşı mükelleflerin tutum ve davranışlarının şekillenmesinde birçok etmenin etkili olduğu görülmektedir. Vergi gelirleri içerisinde kayda değer payı bulunan kurumlar vergisi, iktisadi hayatta kar güdüsüyle hareket eden kurum mükelleflerinin üretim, yatırım ve tasarruf kararlarının şekillenmesinde rol oynamaktadır. Bu bağlamda ulusal ve küresel piyasalarda rekabet etmekte olan bahse konu mükelleflerin mikro vergi planlaması yöntemlerine başvurdukları gözlenmektedir.Bu çalışmada, mükelleflerin vergiye yönelik eğilimleri etkileyen bireysel faktörler ve çevresel faktörler açıklanarak mükelleflerin vergi karşısındaki pasif ve aktif tepkileri incelenmektedir. Türkiye'de uygulanmakta olan Kurumlar Vergisi Kanunu'ndaki düzenlemeler ışığında verginin konusu, mükellefleri, mükellefiyet türleri, muafiyet ve istisnalar teorik olarak ele alınmış olup Türkiye'de kurumlar vergisinin genel vergi gelirleri içerisindeki yeri değerlendirilmektedir.Çalışmamızda vergi planlamasının tanımı yapılarak vergi tazyikini en aza indirmek gayesiyle vergi mevzuatının mükelleflere sunduğu olanakların kullanması olarak belirtilen mikro vergi planlamasının nedenleri ve yöntemleri incelenmiştir. Uluslararası vergi planlamasına ilişkin örneklerle konu detaylandırılarak Türkiye'de mikro vergi planlaması kapsamında kurumlar vergisi mükelleflerinin uyguladığı vergi planlaması stratejileri açıklanmış olup konuya ilişkin çözüm önerileri geliştirilmiştir. Many factors are influential in shaping the attitudes and behaviors of taxpayers against the tax income which is among the important income items of public services financing. The corporate tax, which has a significant share in tax revenues, plays a role in shaping the production, investment and savings decisions of the corporate taxpayers who act with the profit motive in economic life. In this context, it is observed that the taxpayers who are competing in national and global markets have applied micro tax planning methods.In this study, individual factors and environmental factors that affect taxpayers' attitudes and behaviors are explained and passive and active responses of taxpayers are examined. Subject of tax, taxpayers, types of tax liability, exemptions and exceptions are theoretically considered according to arrangements being implemented in Turkey in the Corporate Tax Law and the share of general tax revenues of corporate tax in Turkey is evaluated.In our study after the tax planning has been defined, the reasons and methods of the micro tax planning which has been defined as the use of the rights provided by tax laws to the taxpayers in order to minimize the tax burden has been examined. Corporate tax planning methods applied by tax payers in Turkey has been announced. It is analyzed by examples of International tax planning. It also has been analyzed by examples of International tax planning. This study has the last part that gives solutions this issues. 156

Bu çalışma, kamu harcamalarının Türkiye'ye yönelik turizm talebine etkilerini, 25 ülke için 2001-2017 yılları verisi kullanarak panel veri yöntemleri ile ampirik olarak araştırmıştır. Kişi başına GSYİH, nispi fiyatlar ve ikame fiyatlar gibi kontrol değişkenlerine ek olarak, 2001 Türkiye mali krizi ve 2008/2009 küresel krizi gibi bazı kukla değişkenler de modellere eklenmiştir. Ayrıca, araştırmanın temel amacı doğrultusunda kamu harcamalarının Türkiye'deki turizm talebine etkisini belirlemek amacıyla, kamu harcamalarını temsil eden tanıtım ve pazarlama ve turizm altyapısı değişkenleri modellere dahil edilmiştir. Kurulan modellerin bağımlı değişkeni yabancı turist varışlarıdır. Sabit etkiler ve rastgele etkiler modelleri arasından uygun modeli seçmek için Hausman testi uygulanmak suretiyle tüm modeller için sabit etkiler tahmincisinin kullanılmasına karar verilmiş ve böylece bulgular sabit etkiler modeli hesaplamalarına göre yorumlanmıştır. Hesaplama sonuçlarına göre, modellerde yer alan tüm değişkenler beklenen işaretleri almıştır. Kişi başına GSYİH, ikame fiyatlar, 2001 Türkiye mali krizi ve 2008/2009 küresel krizi Türkiye'ye yönelik uluslararası turizm talebini olumlu yönde etkilerken, nispi fiyatlar turizm talebini olumsuz etkilemiştir. Araştırmanın bulguları, kamu sektörü tanıtım harcamalarının ve kamu yatırımlarının incelenen dönemde Türkiye'deki turizm talebini olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Çalışma, tanıtım ve kamu yatırım harcamalarının arttırılmasının turizm talebi açısından Türk turizmi için önemli bir gereklilik olduğu sonucuna varmıştır. This study empirically researched the impact of government expenditures on tourism demand in Turkey by panel data methods, using the data from 2001 to 2017 for 25 countries. In addition to the control variables such as GDP per capita, relative prices, and substitute prices, some dummy variables including the 2001 Turkish financial crisis and the 2008/2009 global crisis were added to the models. Moreover, in line with basic aim of the research, promotion and marketing and tourism infrastructure variables, which represent government expenditures, were incorporated into the models to determine the impact of government expenditures on tourism demand in Turkey. The dependent variable of the specified models is foreign tourist arrivals. By applying Hausman test to choose the appropriate model between the fixed effects and random effects models, it was decided to use the fixed effects estimator for all models and thus the findings were interpreted based upon the fixed effects model estimations. According to the estimation results, all variables included in the models took expected signs. While GDP per capita, substitute prices, the 2001 Turkish financial crisis, and the 2008/2009 global crisis positively affected the international tourism demand in Turkey, relative prices had a negative impact on tourism demand. The findings of the research indicated that promotional expenditures of the public sector and public investments positively affected the tourism demand in Turkey in the period examined. The study concluded that increasing promotion and public investment expenditures in terms of tourism demand is an important requirement for Turkish tourism. 127

Kamu harcamalarının; askeri, teknolojik, ekonomik, siyasal ve sosyal nedenlerle sürekli artış göstermesi, kamu harcamalarının yaklaşık üçte birini oluşturan kamu alımlarını, hükümetlerin ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşmada kullandığı etkili bir maliye politikası aracı haline getirmiştir. Hükümetler, kamu alımları aracılığıyla öncelikli olarak istihdam ve tüm dünya ülkelerinde ekonomi içindeki payları %90'ın üzerinde olan KOBİ'lerin gelişimi alanlarında politikalar üretmektedir. Ülke uygulamalarına baktığımızda, özellikle mikro ölçekli KOBİ'lerin kamu alımlarından daha fazla pay almaları için kamu pazarına erişimlerini engelleyen bariyerlerin kaldırılması ile yüklendikleri işlem ve katılım maliyetlerinin azaltılması yönünde birçok adım atılmıştır. Çalışmada öncelikli olarak kamu alımları ile ilgili kavramsal bir çerçeve çizilmiş ve daha sonra Türkiye'de merkezi satın alma faaliyeti yürüten Devlet Malzeme Ofisinin uygulamaları, KOBİ'lerin kamu alımlarına katılımını teşvik eden politikalar çerçevesinde incelenmek suretiyle imalatçı KOBİ'lerin büyük ve/veya ithalatçı firmalarla rekabet edebilmesine ve bu sayede idari, mali ve teknolojik kapasitelerini artırmalarına yönelik yeni politika önerilerinde bulunulmuştur. The continuous increase in public expenditures due to military, technological, economic, political and social reasons has made public procurement, which constitutes about one third of public expenditures, an effective fiscal policy tool used by governments to achieve economic and social goals. Governments produce policies through public procurement primarily in the areas of employment and development of SMEs with a share of over 90% in the economy in all countries of the World. When we look at the country practices, in particular, many steps have been taken to reduce barriers to access to the public market and to reduce transaction and participation costs imposed by micro-scale SMEs in order to gain greater shares of public procurement. In this study, firstly, a conceptual framework has been drawn about public procurement and then the applications of the State Supply Office have been examined within the framework of policies encouraging the participation of SMEs in public procurement and new policy recommendations have been made to enable SMEs to compete with large and / or importing firms and thereby increase their administrative, financial and technological capacities. 88

Küreselleşme ile bölgesel önceliklerin öneminin artması ve Avrupa Birliği'ne uyum sürecinin hızlanmasıyla birlikte Türkiye'de liberal ekonominin alanı genişlemiştir. Böylece bölgelerarası farklılıkların en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda Türk Vergi Sistemi'nde mali teşvik özelliği taşıyan vergi istisna, muafiyet ve indirimlerinin kapsamına Bölgesel Kalkınma Ajanslarının bulunduğu bölgeler de dahil edilmiştir. KDV, ÖTV, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi'sinden istisna, muafiyet ve indirimler yapılarak yatırımların teşvik edilmesi sağlanmıştır. Çalışmanın amacı, TR33 bölgesi olarak sınıflandırılan ve Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak illerini kapsayan Zafer Kalkınma Ajansı'nın mali yapısını, vergi istisna ve muafiyet uygulamaları özelinde ve mali teşvikler çerçevesinde değerlendirmektir. Bu kapsamda vergileme ve bölgesel ekonomik kalkınma ilişkisi, ilgili kanunlar ve performans göstergeleri ile incelenmiştir. Uygulamaların bölgesel kalkınma düzeyindeki sorunların çözümüne yönelik etkileri değerlendirilerek önemli bir teşvik unsuru olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Bölgesel Kalkınma Ajansları, Zafer Kalkınma Ajansı, Mali Teşvikler The area of liberal economy in Turkey expanded with the increasing importance of regional priorities with globalization andacceleration of the harmonization process of European Union. In this way, it is aimed to minimize interregional differences.Accordingly, the regions where Regional Development Agencies are placed were also included in the scope of tax exclusion, exemption and deduction bearing the financial incentive feature in Turkish Tax System. Thus, the encouragement of investment was provided by the application of exclusion, exemption and deduction in VAT, SCT, Income Tax and Corporate Tax. The aim of this study is evaluation ofthe financial structure of Zafer KalkınmaAjansı, which is classified as TR33 region and including Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa and Uşak provinces, within the application of tax exclusions and exemptions and the framework of fiscal incentive. Within this scope, relationship between taxation and regional economic developmentwere examined with relevant laws and performance indicators. It was concluded that practices are an important element of incentive by evaluating their effects on solving the problems at the level of regional development.Keywords: Regional Development Agencies, Zafer Kalkınma Ajansı, Fiscal Incentives 145

Kamu mali yönetimi kapsamında ele alınan en önemli konulardan birisi devlet muhasebesidir. Bu kapsamda tahakkuk esaslı devlet muhasebe kayıt yöntemi uygulanmaya başlamıştır. Daha ayrıntılı ve şeffaf bir sistem olan bu muhasebe türünde özel kurumların olduğu kadar belediyelerin de gelir ve giderlerinin hesaplanmasında yararlanılmaktadır.Bu çalışmada Bursa Büyükşehir Belediyesi örneği üzerinden tahakkuk esaslı devlet muhasebe kayıt yöntemi uygulamasının etkinliği ele alınmıştır. Çalışmada kanunlardan, raporlardan, makale, kitap ve tezlerden yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda sistemin oldukça faydalı olduğu söylenebilir. One of the most important issues addressed in public financial management is government accounting.In this context, the accrual based state accounting record method has started to be applied.This accounting type, which is a more detailed and transparent system, is used to calculate the income and expenses of private institutions as well as municipalities.In this study, the effectiveness of the accrual based state accountancy method application over Bursa metropolitan municipality case is discussed.Laws, reports, articles, books and theses were used in the study.As a result of the evaluations, it can be said that the said system is very useful. 104