Search

On dokuzuncu yüzyılda Batı ile artan ilişkiler sonucunda tercüme faaliyetleri oldukça önem kazanmaya başlamıştır. Bilhassa Tanzimat döneminde dil öğrenmeye büyük bir teveccüh gösterilmiş kimisi devlet eliyle açılmış olan Tercüme Odası’na giderken, kimisi de yurtdışında eğitim alma ve kendini geliştirme yolunu tercih etmiştir. Yazılı basının gelişmesiyle birlikte kendini yetiştirmiş olan Osmanlı aydınları dönemin gazete ve dergilerinde bir taraftan Türkçe yazılar kaleme alırken bir taraftan da Batı’da yayımlanmış çeşitli eserlerden tercümeler yapmaya başlamışlardır. Başta Arapça ve Farsça olmak üzere Fransızca, Almanca, İngilizce bilen ve ömrünün sonlarına doğru Çince öğrenmeye başlayan Münif Paşa da tercüme noktasında çok yönlü bir kişilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Münif Paşa eliyle çıkarılan ilk bilim ve fen dergisi olarak kabul edilen Mecmua-i Fünun’da ve dönemin diğer süreli yayınlarında yaptığı tercümeler üzerinden Münif Paşa’nın tercüme programı analiz edilecek ve onun yapmış olduğu tercümelerin kültür dünyamıza katkıları incelenecektir. Çalışmada kullanılan bilgiler, çoğunlukla Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan evraklar ve dönemin süreli yayınlarından elde edilmiştir., As a result of increasing relations with the West in the nineteenth century, translation activities began to gain considerable importance. Especially during the Tanzimat period, a great interest was shown in learning languages, some went to the Translation Chamber, which was opened by the state, while others preferred the path of studying abroad and self-development. With the development of the written press, Ottoman intellectuals began to write articles in Turkish in newspapers and magazines of that period, while on the one hand, they began to translate various works published in the West. Münif Pasha, who speaks mainly Arabic and Persian, as well as French, German and English, and started to learn Chinese towards the end of his life, appears as a versatile personality in the field of translation. In this study, Münif Pasha's translation program will be analyzed through the translations in the Mecmua-i Fünun, which is accepted as the first scientific journal published by Münif Pasha, and other periodicals of that period. In addition, the contributions of his translations to our cultural world will be examined as well.

Münif Paşa, Osmanlı dönemi kültürel yaşamının değerli şahsiyetlerindendir. Maarif Nazırlığı görevini altı yıla yakın yapan Münif Paşa yaptıklarıyla döneminde dikkat çekmektedir. Münif Paşa, devrine göre çok ilerici görülebilecek adımları ve yazılarıyla yönlendirici bir rol üstlenmiştir. Birçok dile hâkim olan Münif Paşa’nın farklı dillerden tercümeleri bulunmaktadır. Bu tercümelerden biri de Âdât-ı Ümem’dir. Sadece bir tercüme olmayan eserde, Çin’den Amerika’ya birçok ülkenin âdetleri ilgi çekici bir şekilde ele alınmıştır. Meskenler, yiyecek-içecek ve giyim-kuşam olarak üç bölümden oluşan eser, okuyucuları bilgilendirme temeline dayanmaktadır. Osmanlıdaki folklor çalışmalarının ilklerinden olarak düşünülebilecek eser, Latinize edildikten sonra okuyuculara kolaylık olması açısından günümüz Türkçesine aktarılmıştır., Münif Pasha was one of the important personalities of Ottoman cultural life. Serving as the Minister of Education for 6 years, Münif Pasha was noteworthy in his time and continues to be a figure of interest today. Münif Pasha, assumed a leadership role through his works, taking steps that can be considered very progressive for his period. He had a command of many languages, from which he produced a number of translations in Ottoman Turkish. One of these translations is Âdât-ı Ümem. Valuable not only as a translation, this work also undertakes the topic of different cultural traditions ranging from China to the USA. The work, which consists of three parts, dwellings, food and drink, clothing and textiles, is written as an informational text. Here, the work, which can be thought of as one of the initial folkloric works of the Ottoman Empire, has been latinized and written in modern Turkish for convenience of the reader.

Makale, Münif Paşa (1830-1910) Tanzimat devrinin siyasî ve kültürel konjonktüründe yetişen Osmanlı Devleti’nin modernleşmesi ve batılılaşması süreçlerinde siyasal, kültürel ve eğitimsel etkinliklerde, kritik görevler alan entelektüel bir isim olarak karşımıza çıkar. O, batının hızlı tekâmülü karşısında gerileyen Osmanlı Devleti’nin yüzleşme ve hesaplaşma sürecinde gerçekçi tavrı, dirâyetli duruşu, teknik önerileri ve raporlarıyla siyaset, eğitim ve düşünce dünyamızda mühim bir yer işgal eder. Münif Paşa doğu-batı karşılaşmasında içe dönüp yüzleşmemizi en rasyonel bir biçimde izleyebildiğimiz şahsiyetlerden biridir. Kendisi Sultan II. Abdülhamid Han tarafından zor zamanlarda üst seviye görevlere atanmıştır. Bu görevlerden biri olan Maârif Nâzırlığı vazifesinden olsa gerek daha çok eğitimci kişiliği ile tanınan Münif Paşa, içinde bulunduğu çalkantılı dönemin siyasî sorunları hakkında da imâl-i fikirde bulunmuştur. Ancak bu siyasî yönünün daha ziyade geri planda kaldığı görülmektedir. Oysa o, maarifi sadece okur yazarlık faaliyeti olarak görmemiş insan yetiştirmenin de ötesinde hedeflere namzet telakkî etmiştir. Münif Paşa’ya göre maârif terakkînin anahtarı, milletçe terakkî kurtuluşun reçetesidir. Bu doğrultuda ilk sıraya pozitif bilgiyi koyarak eğitimi yaygınlaştırmayı, bilgi edinmeyi ve bilinç kazanmayı amaçlamış böylece milletçe terakkîyi gerçekleştirmeyi hedeflemiştir. Bu yöndeki gayretleri ilk cemiyet çalışmaları, ilk mecmua çalışmaları ve ilk felsefi çeviriler gibi öncü çalışmalarla bezelidir. İlim ve fikir dünyasına ait izleri ve sosyal hayata yansımalarını matbuatında, çevirilerinde ve hatıratında bulmak mümkündür., Münif Pasha (1830-1910) appeared as an intellectual who took critical roles in political, cultural and educational activities in the modernization and westernization processes of the Ottoman Empire, who grew up in the political and cultural conjuncture of the Tanzimat period. He occupies an important place in our world of politics, education and thought with his realistic attitude, prudent stance, technical suggestions and reports in the confrontation and reckoning process of the Ottoman Empire, which regressed in the face of the rapid evolution of the West. Münif Pasha is one of the personalities that we can watch in the most rational way of our confrontation in the east-west encounter. He is Sultan II. He was appointed to senior positions by Abdulhamid Han in difficult times. Münif Pasha, who is more known for his educator personality, probably from the duty of the Ministry of Education, which is one of these duties, also made an idea about the political problems of the turbulent period he was in. However, it is seen that this political aspect is rather in the background. However, he did not see education as just a literacy activity, but considered it a candidate for goals beyond raising people. According to Münif Pasha, the key to education and progress is the recipe for national progress. In this direction, it aimed to disseminate education, gain knowledge and raise awareness by placing positive knowledge in the first place, thus aiming to realize progress as a nation. His efforts in this direction are adorned with pioneering works such as the first community studies, the first journal studies, and the first philosophical translations. It is possible to find traces of the world of science and ideas and their reflections on social life in his press, translations and memoirs.

İlm-i Servet, bilim ve felsefe tarihimizde müstesna bir yere sahip olan Münif Paşa’nın iktisat kitabıdır. Eser, Mekteb-i Hukuk’ta ders kitabı olarak okutulmuş, modern iktisadi bilgiyi Osmanlı düşünce dünyasına taşıyan kitaplar arasında yerini almıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar olan dönemde dikkate değer bir iktisat literatürü oluşmuştur. İlm-i Servet’in bu literatürün önemli bir parçası olması, dönemin iktisadi bilgi ve tartışmalarını yansıtması elinizdeki çalışmanın hazırlanmasına da dayanak oluşturmuştur. İlm-i Servet’te Münif Paşa liberal iktisat düşüncesini savunmuştur. Bununla birlikte Adam Smith ve Malthus’un bazı görüşlerine getirdiği eleştiriler, eseri dönemin diğer iktisat kitaplarından farklı kılmaktadır. Başta iktisadi olmak üzere siyasi, idari, hukuki, dini ve toplumsal yapıda liberal bir dönüşümün gerçekleşebilmesi açısından oldukça önem taşıyan özel mülkiyet, iş bölümü, sanayi ve ticaret serbestisi, narh, gümrük ve faiz gibi konular, İlm-i Servet’te yer alan başlıklardan bazılarıdır. Eserin geniş bir okuyucu kitlesine ulaşabilmesi amaçlanarak orijinal metin, çeviriyazı ve sadeleştirilmiş metin bir arada sunulmuştur. Çalışmanın iktisat ve bilim tarihi literatürümüze duyulan ilgiyi artırması umulmaktadır.

Modern iktisat biliminin başlangıç tarihi genellikle Adam Smith’in (1723-1790) klasik eseri An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations’ın (Milletlerin Zenginliğinin Doğası ve Nedenleri Üzerine Bir İnceleme) yayınlandığı tarih olan 1776 olarak kabul edilir. Buna göre modern iktisat bilimi yaklaşık 250 yıllık bir geçmişe sahiptir. Modern iktisadın Osmanlı fikir hayatına girişi ise on dokuzuncu yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu döneme kadar iktisat bilimi ayrı bir bilim dalı olarak görülmemiştir. İktisat bilimi, Osmanlı alimlerince siyaset ve ahlak bilimleriyle beraber değerlendirilerek “Hikmet-i Ameliyye”nin içerisinde “İlm-i Tedbir-i Menzil” yani “ev idaresi ilmi” adı altında yer almıştır.

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı ile birlikte Batı’daki gelişmeler yakından takip edilmiş, bir çok alanda Batı dünyası örnek alınarak yenilikler getirilmeye başlanmıştır. Yine aynı dönemde hukuk alanında ve hukuk eğitiminde de benzer yenilikçi yaklaşım devam ettirilmiş, 1880 yılında hukuk eğitimi verenMekteb-i Hukuk-ı Şahanekurulmuştur. Bu kurumda dönemin önemli devlet adamlarından Münif Paşa tarafındanHikmet-i Hukuk(Hukuk Felsefesi) dersleri verilmeye başlanmıştır. Münif Paşa, Berlin’de görevli bulunduğu süre içerisinde hukuk felsefesi derslerini gönüllü olarak takip etmiş eski bir diplomattır. Başta Fransızca kaynaklar olmak üzere çeşitli Batılı kaynaklardan faydalanmış ve derslerinde de öğrencilerine bu bilgileri aktarmıştır. Münif Paşa, Batı hukuk felsefesini anlatırken İslam hukuku yaklaşımından da uzaklaşmamıştır. Bu bağlamda, hukuk felsefesi eğitimi anlayışı açısındanHikmet-i Hukukderslerinin kopuştan ziyade geçiş dönemini yansıttığı söylenebilir. Çalışmamızda, Münif Paşa’nın öğrencisi Sabit Efendi tarafından yayına hazırlanmış olanHikmet-i Hukukders notları esas alınarak, Paşa’nın faydalandığı kaynaklar tespit edilecektir. Bu kaynaklardan yola çıkılarak Münif Paşa’nın hukuk felsefesi anlayışı detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Anahtar Kelimeler:Hikmet-i Hukuk, Hukuk Felsefesi, Hukuk Felsefesi Eğitimi, Münif Paşa, Tanzimat Dönemi.

TEZ11888 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2019. Kaynakça (s. 97-105) var. xiii, 177 s. : res. (bzs. rnk.), tablo ; 29 cm. Tanzimat dönemi her alanda ilerlemenin ve gelişmenin olduğu bir dönemdir. Belâgat ilmi de bundan nasibini almıştır. Klâsik belâgat anlayışı yerini artık Batılı retorik anlayışına bırakmaya başlamıştır. Çalışma konusu olan eser de bu yeni anlayışla yazılan ilk eserlerden biridir. Bu eser XIX. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı aydını olan Münif Paşa'nın “İlm-i Belâgat-La Rhétorique” adlı kitabıdır. Müellif nüshası olduğu düşünülen eserinherhangi bir yerinde yazılış tarihine ilişkin bir bilgi bulunamamıştır. Ancak konuyla ilgili yapılanaraştırmalarda söz konusu eserinMünif Paşa’nın 1878-1880 yılları arasında Mekteb-i Hukuk hocalığı esnasında belâgat derslerindeders kitabı olarakkullanıldığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla eserin 1870’li yılların sonunda yazılmış olabileceği tahmin edilmektedir. Bu çalışmada yazma hâlinde 34 varaktan oluşan bu kitap çeviri yazıya aktarılmış ve kitabın içerik incelemesi yapılmıştır. Bu tez beşana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın konusu, kapsamı, önemi, yöntemi ve sınırlılıklarına değinilmiştir. İkinci bölümde Türk edebiyatında belâgat konusu ve çalışmaları ile ilgili bilgi verilerek, retoriğin tanımı ve tarihçesine, belâgat-retorik ilişkisine, 19. yüzyılda yazılmış belâgat kitaplarına değinilmiştir. Üçüncübölümünde Münif Paşa’nın biyografisi ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra üzerinde çalışılan yazma eserin fizikî özellikleri tanıtılarak, muhtevası ve eserde geçen belâgat ve retorik terimleri incelenmiştir. Dördüncübölümde ise eserin çeviri yazılı metni verilmiştir. Son bölümde bu çalışma neticesinde dokuz asırlık belâgat geleneğinin nasıl kırıldığı, nasıl bir değişim yaşadığı ve Batı retoriğinin Türk edebiyatına nasıl uyarlandığı hakkında elde edilen veriler değerlendirilmiştir. The Tanzimat period is a period of progress and developmentin all field. The science of poetry has also had its share. The idea of classical rhetoric is now started to replace by Western rhetoric. The subject of the thesis is a work which is one of the first works written with this new understanding. This work is a book called “İlm-i Belâgat-La Rhétorique” written by Munif Pas-ha, who was an Ottoman intellectual lived in the 19th century. There is no information about when the work has been written on the examined copy of the work that is thought to be a copy of the author.However, in the researches on the subject, it was understood that the work in question was used as a textbook during the rhetoric lessons of Münif Pasha during 1878-1880.Therefore, it is estimated that the work could be written at the end of the 1870s. In this thesis, this book which consists of 34 folios was translated into Turkish and the content of the book was examined. This thesis consists of fivemain chapters. In the introduction part; the scope, importance, method and limitations of the study are discussed. In the secondchapter; the information about the rhetoric in the Turkish literature was given, definition, history of rhetoric and relationship between declamation and rhetoric and the rhetoric books written in 19th century were mentioned. In thethirdpart; after giving information about the biography and works of Münif Pasha, the pyhsical characteristics of the work which is studied was explained and the content of the work, the terms of declamation and rehetoric used in the work are examined. In the fourthchapter; the translation text of the work is given. In the last chapter; the obtained data about how the tradition of nine centuries-old rhetoric has been broken, how it has changed and how the Western rhetoric was adapted to Turkish literature are evaulated.

Münif Paşa ileri gelen devlet adamı ve bilgindir. Medrese eğitimi alırken aynı zamanda Batı eğitimi de almıştır. Devletin değişik kademelerinde çalışmış, üç kere maarif nazırlığı bir kere de ticaret nazırlığı yapmıştır. Almanya’da diplomat ve İran’da ise büyükelçi olarak görev yapmıştır. Mekteb-i Hukuk-i Şahane’de yıllarca ders okutmuştur. Mecmua-i Fünun’da sosyal bilimler alanlarıyla ilgili çeşitli makaleler yazmıştır.Dikkate değer makalelerinden biri de Ehemmiyet-i Terbiye-i Sıbyan adlı eğitim-öğretime ilişkin yazısıdır. Bu makalede, Münif Paşa zorunlu eğitimin önemli, dil öğretimi ve matematik, endüstrileşme, öğretim metotlarının geliştirilmesi, mesleki eğitim, öğretmen eğitimi ve milli eğitim Sistemindeki ilerlemeler gibi temel konulara değinmiştir. Bu konulara hala Türk eğitim sisteminde önemli bir yere tutmaktadır, Münif Pasha was a distinguised stateman and a scientist. While he was studing in “Mederese”, he had the chance of studing Western education. He had worked as a Minister of National education three times and as a minister of Commerse for some time. Later he worked in Germany as a diplomat and in Persia as an ambassador. He tougt students in the School of Law and he wrote various article on Humanities and Social sciences in a periodical called “Mecmua-i Fünun”. One of his noteworhty articles was titled as “ Ehemmiyet-i Terbiye-i Sıbyan” ( The Importance of Child Education). In this article, Münif Pasha wrote about basic issues such as the impotance of compulsory primary education, teaching language and mathematics, industrialization, improvement of tecahing merthods, vocational education, teacher training and improvements to be made in National Education System. These issues are still of importance in Turkish Education

It could be observed from the early 19th century that a new perspective began to form gradually in the political life of the Ottomans on politicallegal basis. This change that was consciously initiated by Mahmud ll proved to be decisive with the declaration of the Imperial Edict of Reforms. Following the statesmen's approach to the Enlightenment State Philosophy and from the second half of the 19th century onwards views began to be developed by intellectuals in this direction as well. As a matter of fact, beginning with Şinasi , Ali Suavi, Namık Kemal, Munif Pasha and Ahmed Midhat Effendi are of the leading figures that developed the Enlightenment Movement in Turkey. On the other hand, although the aforesaid names united on the same basis, they approached the Enlightenment Thinking in different methods and contexts. 19. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı siyasi hayatında adım adım siyasi-hukuki temelde yeni bir perspektifin oluşmaya başladığı gözlenebilir. II. Mahmud 'un bilinçli bir girişimle başlattığı bu dönüşüm Tanzimat Fermanının ilanıyla kararlılığını göstermiştir. Devlet adamlarının aydınlanmacı devlet felsefesine yaklaşımlarının ardından ve 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren aydın kesimde de bu yönde görüşlerin geliştiği görülmeye başlar. Şinasi 'den başlayarak Ali Süavi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Münif Paşa, Ahmed Midhat Efendi Türkiye'deki aydınlanma hareketini geliştiren başlıca isimlerdir. Ancak bu isimler aynı temelde birleşmiş olsalar bile Aydınlanma düşüncesine yöntem ve kapsam olarak farklı şekillerde yaklaşmışlardır.