Search

Orhan Pamuk, çağdaş Türk romancıları arasında önde gelen bir yazar olup uluslararası düzeyde çokça değerlendirilmiştir. Orhan Pamuk edebiyat eserleriyle, edebiyat dünyasına katkıda bulunmuş ve bu eserleriyle ödüllere layık görülmüştür. Pamuk'un modern ve postmodern eserlerinde kullandığı anlatım teknikleri ve mekan keşifleri bakımından yenilikçi bir edebiyatçı olmakla beraber kendi edebi kalitesini arttırma çabasıyla devam etmiştir. Eserlerindeki güçlü mesajlara dikkatle bakıldığında, 2006 Nobel Edebiyat Ödülü töreninde İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Sekreteri Horace Engdahl `Pamuk'un, yaşadığı kentin melankolik ruhunu arayışında, kültürlerin çatışması ve birleşmesinde yeni semboller bulduğunu` söylediğini ve eserlerin hususiyetlerinde İstanbul'un bir örnek olduğunu belirtmiştir.Orhan Pamuk, bu nedenle, multidisipliner yaklaşım ve araştırmada büyük bir örnektir. Hem Türkiye'deki akademisyenler hem de yurt dışındaki araştırmacılar; doğu ve batı, kimlik sorunu, Avrupa burjuva ailesinin etkileşimi gibi konularda, anlatım tekniği sürekli gelişmekte olan Pamuk'un eserleri üzerinden açıklayarak ilginç bulgular elde etmişlerdir. Ancak sosyolog Pierre Bourdieu tarafından geliştirilen edebi alan teroisi çerçevesinde, Türkiye'de Orhan Pamuk üzerinde araştırmalara pek sık rastlanılmamaktadır.Bu araştırma Orhan Pamuk'un Masumiyet Müzesi romanındaki `edebi alan`ı incelemeyi amaçlamaktadır. Romandaki edebi alanın unsurları, müze, film, müzik, ressamlık gibi yoğun sanat vurgularıyla, sanat dünyası açıkça deşifre olmuştur. Masumiyet Müzesi'ndeki kullanılacak edebi alan kavramı yapılandırılmış yapı, habitus, sermaye ve güç alanını değerlendirmek için İstanbul'un var olan tarihsel bağlamı vasıtasıyla analiz edilen kültürel eserlerin de büyük bir imkanıdır. Roman okumanın belli bir yaklaşımı daha çok yerel atmosferi yakalamak yani İstanbul'un kendisini bulmaktır. Bu araştırma, İstanbul sanat dünyasını ve kaçınılmaz bir şekilde Orhan Pamuk tarafından iyi bir şekilde aktarılan sosyal ve kültürel figürlerin yansıtıldığı kültürel eserleri incelemektedir.Anahtar Sözcükler: 1.Orhan Pamuk 2. Pierre Bourdieu 3. Edebi Alan 4. Masumiyet Müzesi Orhan Pamuk has phenomenally emerged among the foremost modern Turkish novelists and has internationally been hailed as a respected writer who comes from the East. These outstanding appreciations addressed to him are clearly based on his works and self-achievements dedicated and contributed into the world of literature. Pamuk comes with his persistency to boost himself up into an innovative literary writer. The messages of his works are, referred to Nobel's speech, `in the quest for the melancholic soul of his native city has discovered new symbols for the clash and interlacing of cultures` in Turkey past and present.Orhan Pamuk, therefore, is a huge example of multidisciplinary research. Researchers both from Turkey and international basis with have already shown interesting findings by unveiling Pamuk's works which are concerning the interplay of East and West, the question of identity and developing multi-layered narrative technique with allegory and metafiction. Among those works of research on Orhan Pamuk's, however, literary field, a theory firstly coined by France sociologist Pierre Bourdieu, does not sound much in Turkey.This research aims at investigating literary field at Orhan Pamuk's novel The Museum of Innocence. In the novel literary elements and world of arts that are related to their products such as museum, film, music and painting are clearly exposed. The approach of literary field consisting in the novel is a disclosure of structured structure, habitus, capital, field of power and cultural productions as well which are analyzed through social, cultural and historical context existed in Istanbul in general. A specific approach of reading the novel is much about the local atmosphere namely Istanbul itself. This research explores Istanbul's world of art and cultural productions which are inevitably reflected into social and cultural figures well narrated by Orhan Pamuk.Key Words: 1.Orhan Pamuk 2. Pierre Bourdieu 3. Literary Field 3. The Museum of Innocence. 108

Den här uppsatsen ingår i det forskningsfält som undersöker hur konstnärer skildras i fiktion. Specifikt handlar den om författarroller på film, ett område som beforskats i såväl Tyskland som den anglosaxiska världen (kända exempel är Kirsten Netzows Schriftstellerfilme(2005) samt antologin The Writer on Film (2013)) men knappt alls i Sverige. Den kretsar därför kring svensk film, samtidigt som den anknyter till det internationella fältet. Undersökningen baseras på kunskap om genrer i svensk film samt litteratursociologiska perspektiv. I det senare skiljer den sig från det mesta inom området, inte minst i ambitionen att undersöka sociala och professionella sammanhang kring författarroller på film. Efter inledande breda kapitel om historia och ideal kring författarroller följer undersökningens djupanalyser, vilka fokuserar på filmer inom det spann som kallas relationsfilm. Detta begrepp spänner över en stor del av svensk filmhistoria som kännetecknas av fokus på romantik, familje- och vänskapsrelationer och dessas spänningar, problem och utveckling. Som fallstudier har valts fem relationsfilmer från olika perioder i svensk filmhistoria: Thomas Graals bästa film (1917),En Kärleksnatt vid Öresund (1931),Vi tre debutera (1953),Känd från TV(2001) samt Kärlek Deluxe (2014).Samtliga dessa filmer har författare i bärande roller och skildrar samtidigt i någon mening händelser inom litteratursamhället, inte minst förlagsbranschen. Materialet undersöks utifrån fem perspektiv, baserade i kunskap från befintlig forskning: Omgivningar; Genrer, modus och troper; Drivkraft och processer; Relationer samtIdeal och sensmoral. I undersökningen diskuteras relationsfilmens konventioner såväl i relation till myter och traditioner kring författares kärleksliv som i anslutning till professionella relationer. Bland annat diskuteras tendensen att skildra litteratursamhället som en tudelad värld byggd på – till exempel - konkurrens mellan olika genrer, ”högt och lågt”, eller dolt och offentligt. En av flera centrala slutsatser är att författarfilmer generellt möjliggör en extra dimension av berättande inom berättelsen, ofta i form av en bok som produceras under handlingens gång, och som förstärker och speglar filmhandlingen. I just relationsfilmer blir detta ett ytterligare lager av den identifikation med författarpositionen som åskådaren bjuds in till. Författarna i dessa filmer är, sammantaget, vardagliga gestalter med allmänmänskliga problem och egenskaper, men ges samtidigt – genom myter om yrket, berättandekonventioner kring kreativitet och skildringar av branschrelationer - fler dimensioner som gör dem till attraktiva protagonister i breda filmgenrer. Uppsatsens titel syftar på just denna balans mellan spänning och vardaglighet, som Anders Marklund kallat ”inte alltför främmande”. Efter analyskapitlen och diskussionen följer också en skiss till en historik - utan minsta anspråk på fullständighet - över författare i svensk film. This thesis connects to the research field studying how artists are portrayed in fiction. Specifically, it deals with representations of writers and authorship in film, an area explored both in Germany and in the English speaking world (notable examples are Kirsten NetzowsSchriftstellerfilmefrom 2005 and the anthology The Writer on Filmfrom 2013) but hardly at all in Sweden. This thesis evolves around Swedish film, while also connecting to the international field. The study is based in knowledge of genres in Swedish film in general as well as in literature sociology. In terms of the latter it differs from many contributions to the area, especially in the ambition to look at the social and professional contexts around the figure of the writer in film. The initial broad chapters on writer history and myths are followed by five film studies, focusing on one film each within the genre known as ”relationship film” (relationsfilm): films focused on the tensions, problems and developments of romantic relationships as well as those of family and friendship. (The concept itself encompasses a large part of Swedish film history). The five chosen case studies are relationship films from different eras of Swedish film history: Thomas Graals bästa film (1917),En Kärleksnatt vid Öresund (1931),Vi tre debutera (1953),Känd från TV(2001) and Kärlek Deluxe (2014).The films all feature writers as main or central characters while also depicting events within the world of literature, particularly the publishing industry. The analysis departs in five perspectives, based in existing research on the area: Environments (Omgivningar); Genres, modes and tropes(Genrer, modus och troper); Incentives and processes (Drivkraft och processer); Relations (Relationer) and Ideals and message (Ideal och sensmoral). The analysis discusses the conventions of relationship films in connection to myths surrounding the love lives of writers as well as to professional relationships in the book trade. One example is the tendency to depict the world of literature as a divided, dual world built on competition between things like different genres, ”highbrow and lowbrow” material or public versus hidden aspects of the creative process. One conclusion is that writer films in general enables an additional dimension of storytelling within the frame narrative, often in the shape of a book produced during the course of the film, which mirrors and strengthens the message and moral of the story. In relationship films in particular, this can serve to create an extra layer to the identification with the writer position into which the spectator is invited. Writers in these movies are, in general, everyday figures with common, relatable problems and characteristics, but at the same time – through myths about the profession and narrative conventions surrounding creativity - given additional dimensions which make them attractive as protagonists in popular film genres.The title of the thesis, which can roughly be translated as ”No total strangers”, is a paraphrase of the concept ”Inte alltför främmande” (”Not too strange”) by the Swedish movie and literature scholar Anders Marklund. It refers to a central feature of relationship films: the balance between making the central characters relatable and common, and at the same time interesting enough to provide some escapism. In this thesis, it refers to this balance in relation to fictional writers (and others in the book trade) in particular. In addition to the chapters of analysis and the discussion, I have also included a first draft – without any claims of completeness - for a history of writers in Swedish film.

“Bumi Manusia” is a novel showing the mental turmoil of the characters situated between two cultures, two values, and two understandings. This novel successfully describes not only the cultural revolution in a colonized country but also an objection against the absolute supremacy of cultural and social value. The material object of this research is a novel entitled “Bumi Manusia” written by Pramudya Ananta Toer, with the formal object, that is, the description of social relationship between the Java and the European society, or otherwise between the bourgeois and the proletarian. This research adopts the literature sociology approach as the perspective study. Literature sociology is an approach focusing on the relationship between literature works and social values in the life of the author and readers. The discussion and result of this research are conflict, confrontation, as well as social relationship between the bourgeois and the proletarian. The European thought that they were in the highest level, because of being educated compared to the Javanese, so the Javanese had to believe whatever they said. On the other side, there were some natives of European descent who behaved humbly and treated the native in a good way although they had European blood and they were rich, one of them is Annelies. Minke, a blue-blooded native of Java, was able to get out of her ‘Javanese caterpillar’ to be an independent and free human. She, even, split her ‘European soul’ which she got from school, which became the symbol and ‘qiblah’ of knowledge and civilization at that time.

Karşılaştırmalı edebiyat ve edebiyat sosyolojisi kavramları, son zamanlarda akademik çalışmalarda giderek önem kazanmıştır. Bu nedenle bu çalışma, her iki kavramın temel özelliklerine dayandırılarak oluşturulmuştur. Bu çalışmanın konusu, Arap edebiyatı ile Türk edebiyatının Modern Dönem şairlerinden olan Nâzik el-Melâike ile Gülten Akın'ın şiirlerinin edebiyat sosyolojisi bağlamında karşılaştırılmasıdır. Bugüne dek el-Melâike ve Akın üzerine birçok çalışma yapılmış ama bu iki şair karşılaştırılmamıştır. Bu karşılaştırmanın amacı; her iki şairin sosyolojik konulara şiirlerinde yer verirken gösterdikleri benzerlik ve farklılıklara dikkat çekmektir. Edebi ürünlerin sosyolojik arka planına ışık tutmak suretiyle şiirlerin taşıdıkları anlamı geniş açılarla yorumlamak çalışmanın temel hedeflerindendir.Her iki şairin şiirlerinde en çok yer alan sosyolojik konuların başlıkları belirlenerek bununla ilgili olan şiirler incelenmiş, bu nedenle şiirlerin biçimsel özellikleri göz ardı edilmiştir. Ayrıca şairlerin bireysel izlekli şiirleri de çalışmanın dışında tutularak toplumsal meselelerin yoğun olarak işlendiği şiirler ele alınmıştır. Bunların yanı sıra, çalışmada her iki şairin hayatına, yaşadıkları dönemin özelliklerine ve şiire olan bakış açılarına da değinilmiştir. Ayrıca edebiyat-toplum, şiir-toplum ve kadın şair-toplum ilişkisi de çalışmada ele alınan diğer konular arasındadır. Bu karşılaştırmanın sonucunda; Nâzik el-Melâike ile Gülten Akın'ın şiirlerinin oluşumunda ülke koşullarının belirleyici bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Şairlerin yaşadıkları dönemde Türkiye ile Irak özelinde değişiklik gösteren sosyolojik gerçeklere koşut olarak şairlerin tutumlarında da değişiklik olduğu göze çarpmıştır. Çalışmada, şair, şiir ve toplumsal koşullar arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmış; buna dayanarak yorum ve çıkarımlarda bulunulmuştur.Bu çalışma ile edebiyat sosyolojisi bağlamında değerlendirilen edebi ürünlerin sunduğu istifade alanının genişlediği sonucuna varılmıştır. Ayrıca karşılaştırmaya konu olan isimlerin bu yöntemle ele alındıkları zaman, ürünlerinin ve dönem özelliklerinin belirginleştiği gözlemlenmiştir. Comparative literature and literature sociology have gained importance recently in academic studies. Therefore this research has been consisted depending on the main features of both concepts. The subject of this study is the comparison of the poetry of Nazik al-Malaika and Gülten Akin in the context of literature sociology that are from the modern period in Arabic and Turkish literature. There are lots of studies on el-Melâike and Akin but up to the present none of these studies has been about some comparison between the two poets. The aim of the comparison is to draw attention to the differences and similarities between the two poets when they deal with the sociological topics that took place in their poetry. Interpreting the meaning by shedding light on the sociological background of the literary works which carries the poetry is one of the main goals of the study.The titles of the most frequently used sociological subjects in the poems of both poets were determined and related poems have been examined, and therefore, the formal features of the poems have been ignored. The poems which have individual themes also have been left out of the study and the poems that extensively deal with social issues are the main part of the research. Besides, the lives of both poets, the features of the period in which they lived and their point of view on the poetry have been mentioned in the thesis. Furthermore literature-society, poetry-society and women poet-society are among the issues that have been tackled in the study.As a result of this comparision, it has been determined that the conditions of the country play an important role on the construction of the poems of Nazik al-Malaike and Gülten Akin. Significant changes have been observed in attitudes of the poets due to circumstances of Turkey and Iraq during the period in which they lived. The relationship between the poets, their poems and social conditions have been tried to be determined. Comments and inferences have been made based on these relations.With this study, it has been concluded that the field of exploitation offered by literary products evaluated in the context of sociology of literature has expanded. In addition, when the names of the subject are compared with this method, it is observed that their products and period features become more evident. 233

Sanat ve toplum ilişkisinin tarihi, sosyolojinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışından çok daha öncesine uzanır. Sanatın birey ve toplumla olan bağı birbirinden bağımsız olabildiği gibi tamamlayıcı bir karakter de taşımaktadır. Sanatın öznel tarafı, sosyoloji disiplininin ona temkinli yaklaşmasına neden olmuştur. 20. yüzyılda farklı kuramların ortaya çıkmasıyla sanat bütün yönleriyle sosyolojinin inceleme alanlarından biri haline gelmiştir. Sosyoloji, sanat olgusunun, sanatçıdan başlayarak alıcıya ulaşan yolculuğunun her aşamasını ele almak suretiyle, sanatın bireyin inhisarında olduğu yönündeki anlayışı reddederek onun toplumsallığını ortaya koymayı başarmıştır. Batı'da sanat sosyolojisine ilişkin olarak farklı paradigmalar tarafından özgün çalışmalar ortaya konulurken, Türkiye'de bu alan nispeten ilgisizliğe maruz kalmıştır. Buna karşın başından beri Türkiye'de sosyoloji alanında, sosyologların sanata dair çalışmalarına rastlanmaktadır. Türkiye'de sosyoloji camiasının önemli sosyologlarına ait olan bu eserlere diğer toplumsal konulara ilişkin çalışmalar kadar ilgi duyulmamıştır. Her biri döneminin önde gelen toplumbilimcileri olan Ziya Gökalp, Ahmed Şuayb, İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Nurettin Şazi Kösemihal, Hilmi Ziya Ülken, Cahit Tanyol, Ömer Naci Soykan, Ertan Eğribel, Ali Akay, Besim Dellaloğlu ve Ulus Baker hem genel manada sanat hem de birçok farklı sanat dalı üzerine sosyolojik bakış çerçevesinde eserler kaleme almışlardır. Türkiye'de sanat sosyolojisine olan ilgi artış göstermektedir. Sosyolojide önem kazanan ve gittikçe çeşitlilik arz eden sanat sosyolojisi diğer disiplinler ile gerçekleştirilecek ortak çalışmalarla birlikte yeni perspektifler vaat etmekte ve değerini artırmaktadır. Bu tezde, söz konusu sosyologlar ve eserleri incelenerek sanat sosyolojisi bağlamında Batı'daki yaklaşımlara ilişkin görüşleri ortaya konmuştur. Sonuçta, Batılı anlayıştan bağımsız olarak, yerli bir sanat sosyolojisi kuramının oluşturulup oluşturulmadığı sorusuna yanıt verilmiştir. The history of the relationship between art and society dates back to the emergence of sociology as a science. The connection of art with the individual and the society can be independent from each other as well as a complementary character. The subjective side of art has caused the discipline of sociology to approach it cautiously. With the emergence of different theories in the 20th century, art has become one of the fields of study of sociology in all its aspects. Sociology has succeeded in revealing its sociality by rejecting the understanding that art is in the exclusivity of the individual by addressing every stage of the journey of the phenomenon of art from the artist to the recipient. With regard to the sociology of art in the West different from the original Works created by imposing paradigms, this field in Turkey have been exposed to relatively irrelevance. However, since the beginning of sociology in Turkey, it has been found to work on the art of sociologists. These works belonging to major sociologist of sociology community in Turkey was not see much interest studies on other social issues. Each one of the leading sociologists of his time, Ziya Gökalp, Ahmed Şuayb, İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Nurettin Şazi Kösemihal, Hilmi Ziya Ülken, Cahit Tanyol, Ömer Naci Soykan, Ertan Eğribel, Ali Akay, Besim Dellaloğlu ve Ulus Baker have written works on art as well as many different art branches within the framework of sociological perspective. Interest in sociology of art is increasing in Turkey. The sociology of art, which is becoming more and more important in sociology and is becoming more diverse, promises new perspectives and increases its value in cooperation with other disciplines. In this thesis, these sociologists and their works are examined and their views on Western approaches in the context of sociology of art are presented. As a result, the question of whether an indigenous theory of art sociology has been established, regardless of Western understanding, has been answered. 230

Bu çalışma Memet Baydur’un Limon adlı oyununu edebiyat sosyolojisi bağlamında ele almakta ve Türkiye’de 1980’lerde yaşanan aydın bunalımının Baydur’un oyunundaki yansımalarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Edebiyat sosyolojisi siyasal, toplumsal ve hatta ekonomik olaylar ile edebiyat; dolayısıyla edebî eserler arasında bir bağ olduğunu iddia eden, böylece edebiyat ile sosyolojiyi aynı çatı altında birleştiren bir inceleme yöntemidir. Buna bağlı olarak çalışma temel olarak 1980’li yıllarda Türkiye’de yaşanan aydın bunalımı sorununun Memet Baydur’un oyunundaki yansımalarının izini sürmekte, Limon adlı oyun aracılığıyla edebiyat sosyolojisinin toplumsal ve siyasal koşulların, edebî eserleri etkilediği yönündeki iddiasını örneklemekte ve doğrulamaktadır., This study handles Memet Baydur’s play called Limon in the context of literature sociology and aims to reveal the reflections of the intellectual crisis experienced in Turkey in 1980s in Baydur’s play. Literature sociology is an examination method which claims that there is a relation between political, social and even economic events and literature; in other words, literary works and thence unites literature and sociology under the same roof. Therefore, the study mainly searches the traces of the reflections of the intellectual crisis experienced in Turkey in 1980s in Memet Baydur’s play, through the play called Limon, exemplifies and justifies the claim of literature sociology that social and political circumstances affect the literary works

Bu çalışmanın temel amacı Kemal Tahir, Orhan Kemal ve Yaşar Kemal'in romanlarını toplumsal cinsiyet bağlamından hareket ederek kadın karakterler açısından karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Her üç yazarın romanlarında kadın karakterler ele alınmadan önce, ilk bölümde toplumsal cinsiyet yaklaşımları, romanın tarihsel gelişimi, edebi metinlerde kadın karakterlerin işlenişi, feminist edebiyat eleştirisi ve edebiyat sosyolojisi gibi konular üzerine aydınlatıcı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde yazarların yaşam öyküleri, roman sosyolojileri, romanlarının konu açısından genel çerçevesi ile toplumsal yapı, kültür ve sosyal sorunlarla ilgili düşünceleri aydınlar sosyolojisi yönüyle ele alınmıştır. Tezin üçüncü kısmında yani uygulama boyutunda; toplumsal cinsiyet sosyolojisi, feminist edebiyat eleştirisi ve edebiyat sosyolojisinin olanakları göz önünde tutularak Kemal Tahir, Orhan Kemal ve Yaşar Kemal'in yayınlanmış bütün romanları çözümlenerek kadın karakterler: Toplumsal cinsiyet rolleri, aile, evlilik, çalışma yaşamı, şiddet, yoksulluk, eğitim, aşk, cinsellik, yaşlılık, savaş, toplumsal değişme gibi konular etrafında değerlendirilmiştir. İncelediğimiz romanlarda kadın karakterlerin işlenişinin toplumsal yapıyla etkileşim halinde olduğunu hatta toplum içindeki kadının sosyal konumunun romanlar içindeki kadınların durumlarıyla örtüştüğünü söyleyebiliriz. Ayrıca çalışmamız boyunca yapılan tespitler ise sosyal bilimlerde; edebiyat sosyolojisi, toplumsal cinsiyet sosyolojisi ve feminist edebiyat eleştirisi gibi dalların edebiyatta toplumsal cinsiyet açısından yapılan kadın çalışmalarında disiplinler arası yaklaşımla hareket edildiğinde daha kapsayıcı ve önemli sonuçlara ulaşılabileceğini ortaya çıkarmıştır. Bu anlamda edebiyatta kadın olgusuna ilgi duyanlar için yansız bir bakış açısı ve sosyolojik etik bir tutumla yapılan bu çalışmanın birçok yönüyle alandaki araştırmacıların roman ve kadın konusunda temel sorularının yanıtlarını da karşılayacak içerikte olduğunu belirtmek gerekir. The main aim of this study is to comparatively analyze the novels of Kemal Tahir, Orhan Kemal and Yasar Kemal in terms of female characters by moving through a gender context. Before female characters were considered in the novels of all three authors, at the first part some enlightening information had been given on topics such as gender approaches, historical development of the novel, manipulation of female characters in literary texts, feminist literary criticism and literature sociology. In the second part, writers life stories, novel sociologists, social structure with general framework from the point of view of their novels, thoughts with culture and social problems were examined in terms of intellectual sociology. In the third part of the study, that is, in the implementation phase; the female characters by considering the opportunities of gender sociology, the feminist literary criticism and literature sociology and by analyzing all the published novels of Kemal Tahir, Orhan Kemal and Yasar Kemal had been evaluated around such topics as gender roles, family, marriage, working life, violence, poverty, education, love, sexuality, aging and war. We can say that the processing of female characters is interacting with the social structure, and even the social position of woman in society overlaps with the situation of women in the novels we study with these directions.In addition, the determinations made during our studies are in social sciences; such as literature sociology, gender sociology and feminist literary criticism revealed that they could achieve the important results and sophisticated when it is acted with an interdisciplinary approach to the view of the gender in women's works. In this sense, it should be pointed out that this work, which is made with an unbiased viewpoint and a sociological ethical attitude for those who are interested in women's existence in literature, is in many ways also the answer to the basic questions of novelists and women about the researchers in the field. 484

Bu çalışmada Türkiye modernleşmesini ve ona etki eden basınçları Mai ve Siyah ile Dokuzuncu Hariciye Koğuşu romanları özelinde anlamaya çalıştım. Söz konusu romanların yerleşik okunma biçimlerinin Türkiye modernleşmesine etki eden yanlarını eleştirel bir okumaya tabi tutarken de mukayeseli okumanın imkânlarından faydalandım. Zira bu tarz bir okuma biçiminin kırılma ve süreklilikleri göstermede çok daha destekleyici olduğunu düşünüyorum. Türkiye modernleşmesinin hem itici gücünü oluşturan hem de onu birtakım sınırlamalara tabi tutan, başta kaygı ve tedirginlik olmak üzere 'duygusal yükler' mevcuttur. Elbette bu durum sadece Türkiye'ye özgü değildir. İngiltere ve Fransa'ya kıyasla modernliğin sahnesine geç çıkmış ulusların deneyimlediği şekliyle 'gecikmiş modernliği' ulusal alegori ve milli edebiyat kavramlarıyla birlikte düşünmek, yaygın şekilde bu alegoriyi barındırmadığı düşünülen eserlere yönelik mesafeli tavrı anlamak için önemlidir. Bu tavır temel olarak heterojen yapının hâkim olduğu imparatorluk evreninin ulus devlete dönüşürken ufkunu giderek homojenleştirmesiyle ilgilidir. Milli edebiyatın tohumlandığı yer olan Genç Kalemler' in Cumhuriyet döneminde dilde sadeleşme ve 'halka doğru' gitme anlayışıyla oluşturduğu süreklilikleri anlamaya çalışırken göze ilk çarpan unsur, onların dönemlerinin hâkim edebiyat anlayışını oluşturan Servet-i Fünun' u sert bir biçimde eleştirmeleridir. Edebiyat tarihi yazımında sıklıkla tekrarlanan biçimde Batılı tarzın başarılı örnekleri olarak gösterilen fakat bir türlü 'milli' olarak kabul edilmeyen bu romanlar etrafındaki tartışmalar aynı zamanda 'yazarın estetik özerkliği' hakkında düşünebilme imkânı da sağlarlar. Anahtar Kelimeler: Türkiye modernleşmesi, Gecikmiş modernlik, Ulusal alegori, Mai ve Siyah, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu In this study, I attempted to understand Turkish modernization and social facts which affected the Turkish modernization with a specific focus on two novels, namely Mai ve Siyah and Dokuzuncu Hariciye Kogusu. Making a critical reading of some aspects of how usual reading style of those novels influenced Turkish modernization I also utilized a comparative reading, as I believe that such reading can be expedient to reveal the fractures and continuities at the same time. There are 'emotional burdens', including primarily the anxiety and unease, that stand as the driving force of Turkish modernization but also restrain it. For sure, this is not unique to Turkish case. Thinking the 'belated modernity' together with the concepts of national allegory and national literature, as the nations which came late on the scene of modernity compared to Britain and France have experienced, is significant to understand the reserved attitude towards works commonly construed as excluding this allegory. This attitude is essentially related with the gradual homogenization of the horizon of heterogeneously structured imperial environment while transforming itself into a nation state.For this, while Genc Kalemler where national literature began to develop explicated the continuities of the Republican period created in line with simplification in language and 'going towards people', it also criticized the Servet-i Funun harshly, the leading literary movement of the time. As frequently repeated in the history of literature, discussions revolving around those novels, which are considered as the successful examples of the Western-style but rejected to be 'national' at all, enable us to think about the 'aesthetics autonomy of the author'.Key Words: Turkish modernization, belated modernity, national allegory, Mai ve Siyah, Dokuzuncu Hariciye Kogusu. 159

Edebiyat sosyolojisi, edebiyatı, toplumsal ilişkiler içerisinde ele alır. Edebi üretimin gerçekleşmesine etki eden ve içeriğinde karşımıza çıkan toplumsal olguların incelenmesini amaçlar. Bu kapsamda tıpkı edebiyat gibi kültürel bir anlamı olan toplumsal cinsiyet düzeninin edebi eserlerdeki yansımaları bu çalışmanın temel çerçevesidir. Toplumsal cinsiyet rejimi, düzenlendiği gündelik yaşamda, yaratılan `erkeklik` ve `kadınlık` kimliklerini doğal gibi göstererek, iktidar ilişkilerini sabitlemeye çalışır. Bu çalışmada, edebi eserlerin kültürel üretim olarak görüldüğü yaklaşımlar çerçevesinde, Türkiye'deki erkeklik kurgularının, Emrah Serbes'in eserlerindeki yansımaları ayırt edilmeye çalışılmıştır. Serbes'in, çalışma dahilinde ele alınan Erken Kaybedenler (2009), Hikayem Paramparça (2012), Deliduman (2014) ve Müptezeller (2016) isimli eserleri, erkeklerin gelişim çağındaki farklı dönemlerin anlatıldığı, `erkek olma` serüvenlerindeki `kaybedişlerine` odaklanmıştır. Bu kapsamda, Türkiye'deki erkeklik kurgularının `kaybeden erkeklerin` kimliklerindeki yansımaları belirlenmeye çalışılmıştır. The sociology of literature examines literature in social relations. The aim of this study is to examine the social phenomena that affect the a of literary production and what appears in its content. In this context, the reflections of the gender system that have a cultural meaning in literary works are the basic framework of this study. The gender system tries to stabilize power relations in everyday life by presenting the identities of created `masculinity` and `femininity` as natural. In this study, the reflections of masculinity constructs in Turkey has been tried to be distinguished in Emrah Serbes' works within the framework of the approach that literary works are seen as cultural production. Serbes' works that were discussed in this study, Erken Kaybedenler (2009), Hikayem Paramparça (2012), Deliduman (2014) and Müptezeller (2016), focus on the losses that men experience during different periods of development depicted in the adventure of `becoming a man`. In this context, determination of the reflections of the masculinity constructs in Turkey on the identity of `loser men` has been attempted. 84

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Günümüzde göçler çeşitlilik kazanmış ve göçmenin anlamı da bu doğrultuda değişmiştir. 19. yüzyılın sonunda, göçle bilimsel olarak ilk ilgilenenler, coğrafyacılar ve demograflar olmuştur. Zamanla göç ve göçmen kavramları, çok boyutlu bir noktaya taşınmış ve birçok bilim dalının inceleme alanına girmiştir. Bu çalışmada göç ve göçmen kavramlarına kavramsal ve kuramsal bakışla, bu konular detaylandırılmıştır. Almanya'ya Türk işçi göçünün yaklaşık altmış yıllık bir geçmişi vardır. İlk anlaşmadan bugüne, birçok şey değişmiştir. İlk zamanlar göçün geçici olduğu düşünülmüş; ancak zamanla ilk işçiler yerleşik hale gelmiştir. İşçi alımlarının durdurulması ile işçilerin bazıları geri dönmüştür. Ailelerini yanlarına alarak Almanya'da yaşamaya devam eden büyük bir çoğunluk, bugün hâlâ oradadır. Almanya'nın yakın zamana kadar uyguladığı politikalar, işçilerin geri dönmeye teşvik amacı taşımıştır. Günümüzde, bu durumun nispeten iyileştiğini söylemek mümkündür. Bu çalışmada, bu konu ele alınmış ve göçün başlangıçtan bu zamana kadar geçirdiği süreç anlaşılmaya çalışılmıştır. Almanya'ya işçi göçü ve göçmenlerin yaşadığı zorluklar, edebiyata konu olmuştur. Böylelikle, Misafir İşçi Edebiyatı ortaya çıkmıştır. Bu edebiyatta, üç nesil açısından farklı konular ele alınmıştır. Bu çalışmada, Bekir Yıldız, Zafer Şenocak ve Selim Özdoğan'ın seçilen eserleri üzerinden göç ve göçmen konuları incelenmiştir. Birinci kuşak için seçilen eser "Türkler Almanya'da", ikinci kuşak için "Tehlikeli Akrabalık" ve üçüncü kuşak için "Wieso Heimat, ich wohne zur Miete"(Neden Vatan Olsun Ki, Kirada Oturuyorum)dir. Üç kuşakta yaşanan farklılıklar ele alınmış ve göçün dönüşümü anlaşılmaya çalışılmıştır. Durum çalışmasına örnek olan bu çalışmada içerik analizi yapılmıştır. Eserlerin edebiyat sosyolojisi ile ilişkisi açıklanmıştır. Eserlerdeki göçlerin hangi kuramlarla ilişkilendirilebileceği aktarılmıştır. Göç ve göçmen sorunu bağlamında, birinci kuşaktan üçüncü kuşağa kadar vatan algısında, dilde, kimlik ve aidiyet gibi konularda farklılıklar olduğu görülmüştür. Birinci kuşakta, vatan hasreti, gurbet, Almanya'da yaşanan zorluklar söz konusuyken, ikinci kuşakta yersiz yurtsuzluk, vatan arayışı, aidiyet ve kimlik arayışı gibi konular hâkimdir. Üçüncü kuşakta ise, çoğul kimlikler, kültürel farklar ve kültürlerarasılık, ötekine bakış gibi konular dikkat çekmiştir. Nowadays, migration gained diversity and the meaning of the migrant changed in this direction. At the end of the nineteenth century, there were geographers and demographers who were first interested in migration scientifically. In time, the concepts of immigration and immigrant moved to a multidimensional point and entered the study area of many disciplines. In this study, the subjects of immigration and migrants are explained within conceptual and theoretical perspectives. Turkish labor migration to Germany has a history of about sixty years. Many things have changed since the first agreement. At first, the migration was thought to be temporary; but over time the first workers have become residents. Some of the workers returned to their home. A large majority, who continued to live in Germany with their families, is still there today. Germany's policies until recently encouraged workers to return. Nowadays, it is possible to say that this situation has improved relatively. In this study, this issue is discussed and the process of migration is tried to be understood from the beginning until this time. Labor migration to Germany and the difficulties experienced by migrants were subjects of literature. Thus, Guest Labor Literature emerged. In this literature, different topics were discussed in terms of three generations. In this study, migratory and immigrant subjects are examined through selected works of Bekir Yıldız, Zafer Şenocak and Selim Özdoğan. The work chosen for the first generation is "Türkler Almanya'da", "Tehlikeli Akrabalık" for the second generation and "Wieso Heimat, ich wohne zur Miete" (Why Home? I live through rent) for the third generation. The differences in three generations are discussed and the transformation of migration is tried to be understood. Content analysis is performed in this study, which is an example of case study. The relationship of the works with the sociology of literature is explained. It is clarified which theories can be associated with the migration in the works. In the context of migration and migrants problem, there are differences in the perception of homeland, language, identity and belonging from the first generation to the third generation. In the first generation, homesickness, expatriation, the difficulties in Germany were subjects, while in the second generation belonging, search for homeland and identity are subjects. In the third generation, issues such as plural identities, cultural differences and interculturalism and perceiving of 'the other' attract attention.

`Iris Galey'in `Babam Öldüğünde Ağlamadım`, Jerry Coyne'un `Şeytanın Çocuğu` ve Eylem Tok'un `Mihr` Adlı Eserlerinde Sosyal ve Kültürel Bir Olgu Olarak Çocuk İstismarı` başlıklı bu çalışma, karşılaştırmalı edebiyat disiplini çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Farklı kültürlere mensup üç yazarın eserlerinde yer alan çocuğun cinsel istismarı teması, çocuk istismarı konusunda yapılan çalışmalar çerçevesinde ele alınmış ve karşılaştırılmıştır. Bu üç romanının söz konusu olgu etrafında karşılaştırılmasının amacı, çocuk istismarının tüm dünyada yaşanan bir sorun olduğu kültür ve edebiyat bağlamında ortaya koymaktır.Çocuk istismarı hakkında sosyoloji, psikoloji, sosyal-psikoloji, tıp ve hukuk bilimi; kendi disiplinleri çerçevesinde kuramlar üretmiştir. Ancak bu çalışmada, söz konusu kuramların yalnızca birinden yararlanılmamış, çocuk istismarıyla ilgili bu kuramlardan faydalanılarak bütüncül olarak yazılan kitaplar kullanılmıştır. Bütün bunların yanı sıra adı geçen üç roman, karşılaştırmalı edebiyatın bilimsel disiplini içerisinde ele alınmış, çocuk istismarı konusu üç farklı toplumda benzerlik ve farklılıklarıyla kültürel ve sosyal bir olgu olarak değerlendirilmiş, yer yer kullanılan kaynaklara ve romanlara atıflar bulunulmuştur.Çalışma; giriş ve sonuç bölümleri hariç, üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın ana çerçevesi hakkında bilgi verilmiş, birinci bölümde `istismar` kavramı teorik olarak açıklanarak istismar türlerinden ve incelenen romanların ait olduğu Almanya, Amerika ve Türkiye'deki çocuk istismarı vakalarından bahsedilmiş, ikinci bölümde çocuğa yönelik cinsel istismarın dünya ve Türk edebiyatındaki izdüşümleri betimlenmiş, üçüncü bölümde `cinsel istismar` teması, bu üç romandaki izlekler çercevesinde karşılaştırılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular, sonuç bölümünde özetlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Cinsel İstismar, Roman, Karşılaştırmalı Edebiyat, Psikoloji, Sosyoloji This study, entitled `Child Abuse As Social and Cultural Fact in Irıs Galey's` `I Didn't Cry When My Father Died`, Jerry Coyne's `Devil's Child`, and Eylem Tok's `Mihr` was conducted within the framework of comparative literature discipline. The theme of sexual abuse of the child in the works of these three writers from different cultures has been discussed and compared within the framework of studies on child abuse. The aim of the comparison of these three novels around this theme is to reveal in the context of culture and literature that child abuse is a worldwide problem.Sociology, psychology, social-psychology, medicine and legal science about child abuse; He produced theories within the framework of his own disciplines. However, in this study, not only one of these theories has been utilized, but books on child abuse have been used integrally. In addition to these, these three novels were handled within the scientific discipline of comparative literature, child abuse was evaluated as a cultural and social phenomenon with similarities and differences, and references were made to the sources and novels used in places.This work consists of three parts, except the Introduction and Conclusion sections. Introduction section provides information on the main frame of the study, in the first part of `abuse` concept in theory belongs in explaining exploited species and examined novels Germany, mentioned in child abuse cases in the United States and Turkey, the sexual exploitation of children in the second section depicted projections in the world and Turkish literature, In the third chapter, the theme of `sexual abuse, is compared around the themes in these three novels. The results of the study are summarized in the Conclusion section.Keywords: Sexual Abuse, Abuse, Novel, Literature, Comparative Literature, Psychology, Sociology 176

Bu çalışmada 20. yüzyılda yaşanmış toplumsal olayları anlatan Ödön von Horváth'ın `Allahsız Gençlik` (Jugend ohne Gott), Jerzy Kosinski'nin `Boyalı Kuş` (The Painted Bird) ve Engin Aktel'in `Son Eylül Elveda Antigoni` romanları sosyolojik eleştiri yöntemiyle, sosyolog Zygmunt Bauman'ın modernite eleştirileri ve bahçe kültürü kavramları üzerinden incelenmiştir.Söz konusu çalışma yapılırken eserlerin toplumsal olaylardan hareket ederek oluşturulmaları nedeniyle sosyolojik eleştiri yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca 20. yüzyılın önde gelen sosyologlarından Zygmunt Bauman'ın moderniteye getirdiği eleştiriler ve `yabancı` kavramına yaklaşımları çalışmanın ana izleği olarak belirlenmiştir.20. yüzyılda gerçekleşen toplumsal olayların ve moderniteyle birlikte gerçekleşen ulus-devletleşme süreçlerinin toplumlardaki tezahürlerinin incelendiği çalışmada, edebi metinlerden hareketle toplumların biz ve öteki olarak ayrışmalarının yanında yabancı mefhumuna duydukları güvensizlik irdelenmiştir.Çalışmanın ilk bölümünde modern, modernite ve modernizm kavramları açıklanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise sosyolog Zygmunt Bauman'ın modernite anlayışı ve moderniteye getirdiği eleştiriler detaylarıyla verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise çalışmanın dâhil olduğu çalışma alanı olan edebiyat sosyolojisi ve edebiyatın sosyolojisi açıklanmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise kullanılan eleştiri yöntemi olan sosyolojik eleştiri ve karşılaştırmalı edebiyata yeni bir yaklaşım getiren ve çalışma için de önem taşıyan Karşılaştırmalı Edebiyatın Varyasyon Kuramı irdelenmiştir. Beşinci bölümde ise, Bauman'ın modernite eleştirisi yaklaşımları metinlerden yapılan alıntılarla irdelenmiş ve karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.Çalışmanın sonuç bölümünde bulgular ayrıntılı bir biçimde açıklanarak, çalışmanın bundan sonraki edebiyat incelemelerine getireceği muhtemel yenilikler tespit edilmiştir. In this study, the sociological facts in Ödön von Horváth's `Allahsız Gençlik` (Jugend ohne Gott), Jerzy Kosinski's `The Painted Bird` and Engin Aktel's `Son Eylül Elveda Antigoni` are analyzed with sociological criticism and sociologist Zygmunt Bauman's critique of modernity and `garden culture` which is a term of his sociology.As the texts are constituted on the basis of sociological facts, sociological approach is used in the analysis of these texts. Also one of the most important sociologist of the 20th century Zygmunt Bauman's critique of modernity and the term of `stranger` are defined as the main themes of this study.In the study, sociological events of the 20th century and the reflections of the process of becoming a nation-state that co-occur with modernity on society are analyzed. Besides, the relationship between `we` and `the other` and the approaches of society to `the stranger`, which is the rival of those two groups, are examined in the study.In the first chapter, the concepts of 'modern', 'modernity' and 'modernism' are defined. In the second chapter, Bauman's understanding of modernity and his critique of modernity are explained in detail. In the third chapter, sociology of literature and literary sociology are illustrated. In the fourth chapter, the critical theory used in the study and the Variation Theory of Comparative Literature are examined. In the fifth chapter, the texts are analyzed with Bauman's critique of modernity and compared in detail.In the conclusion, the findings of the comparison and the possible benefits of the study for upcoming projects are identified. 176

Bu tez çalışması edebiyatın sosyolojik imkânını doğrultusunda gelişmektedir. Toplum meselelerini ve toplumsal değişim/dönüşümü anlama ve açıklamada edebiyat ve sosyolojinin disiplinler arası iş birliği, edebiyat sosyolojisine hayat vermiştir. Özelikle edebi bir tür olarak romanın gelişimi, sosyolojiyi edebiyatla yakından ilgilenmeye yönlendirmiştir. Bu tez çalışmasında da edebiyatın sosyolojik imkânı, Türk romanının önemli bir ismi olan Kemal Tahir'in Esir Şehir Üçlemesi örnekliğinde incelenmiştir. Kemal Tahir'in romancılığının yanı sıra toplum meseleleriyle de yakından ilgilenmiş olması ve Türk sosyolojisini bu anlamıyla etkilemesi, örneklik seçiminin temel gerekçesidir.Nihayet bu tez çalışmasında edebiyat sosyolojisi bağlamında edebi ürünün sosyolojik incelemeye nesne olabileceği tezi üzerinden dönemin sosyologlarını da oldukça meşgul eden aydın kimliği meselesinin Kemal Tahir'in Esir Şehir Üçlemesi'nde nasıl kayıtlandığını ortaya koymak amaçlanmaktadır.Cumhuriyet dönemi romanları Türk edebiyatında geniş yer tutmakta ve bu dönemi inceleyen romanlar genelde bir olgu çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu romanlarda işlenen en belirgin olgulardan birisi de aydın olgusudur. Tezde ele alınan Kemal Tahir'in Esir Şehir Üçlemesi de aydın olgusu çerçevesinde gelişmektedir ve bu romanlarda Kurtuluş mücadelesi yıllarında drama düşen aydın karakterler üzerinden toplumsal dram anlatılmaya çalışılmaktadır. Bu üçleme aracılığıyla Tahir, insanına yabancılaşmış, milleti ile bağları kopmuş pasif bir aydının, sorumlu ve yerli bir aydına dönüşümünü ele almış ve bu aydın tipini idealleştirmiştir. Bu anlamıyla Tahir, Esir Şehir Serisi'nde Türk aydınının nasıl olmaması ve nasıl olması gerektiğini okuyucusuna iletmiş ve bunu da Doğu-Batı, Batılaşma ve Yerlilik temaları üzerinden işlemiştir. This thesis work has develops in context of sociological possibility of literature. Sociology of literature has been derived from İnterdisciplinary cooperation between literature and sociology on to understand and explain social issues and social change.. Especially the development of the novel as a literary genre led sociology to be interested in literature. In this thesis, the sociological possibility of literature was examined with the example of Kemal Tahir's Esir Şehir series who is an important person of Turkish novel. The main reason for choosing Kemal Tahir as an example in this study that is his being interested in social issues besides being a novelist, and he influences Turkish sociology in this sense. In this thesis, in the context of the sociology of literatüre, it is aimed to reveal how the subject of intellectual identidy, which also occupies sociologists of the period, is discussed in the Esir Şehir series.The novels of the Republican Period have a wide place in Turkish literature and the novels that examine this period are generally handled within the framework of a phenomenon. One of the most prominent cases in these novels is the intellectual phenomenon. This series of novels is a novel that develops within the framework of the phenomenon of intellectuals and tries to explain the social drama through the enlightened characters who have been falling into drama during the years of liberation. Through this series, Tahir considered the transformation of a passive intellectual who had been alienated to his human, severed from his nation, into a responsible and domestic lighting and idealized this type of intellect In this sense, Tahir conveyed to the reader how the Turkish intellectual should not be and how it should be in the Captive City Series, and it is based on the themes of EastWest, Westernization and localism. 164

Yazarların, içinde bulunduğu toplumun sevinç ve kederlerinden etkilenmeleri ve bunları eserlerine yansıtmaları tabii bir olaydır. Toplumsal gerçekçi bir yazar olan Hasib Keyyâlî, yirminci yüzyılda Suriye'de yaşamış ve hikâyelerinde o dönemin sosyal problemlerine çözümler aramıştır. Yirminci yüzyılda Fransız işgali, askeri darbeler, savaşlar ve ekonomik krizler gibi çeşitli olaylar yaşamış olan Suriye halkı, zor bir dönemden geçmiştir. Milliyetçi bir kimliğe sahip olan Keyyâlî de bu sorunlara kayıtsız kalmamış ve hikâyelerle farkındalık oluşturmaya çalışmıştır. Bunun yanında toplumun yozlaşması, aile hayatında yaşanan sorunlar, bürokrasi ve eğitim gibi birçok konu da Keyyâlî'nin üzerinde durduğu meselelerdendir. Yapılan araştırmalar sonucu, Modern Suriye edebiyatı için önemli bir isim olmasına rağmen, Türkiye'de Keyyâlî hakkında çalışma yapılmamış olmadığı ve bu nedenle Keyyâlî üzerinde bir çalışma yapılmasının uygun olduğu görülmüştür. Yazarın eserlerinin çoğunluğunu oluşturan hikâyeler de çalışmanın çerçevesini oluşturmuştur. Bu çalışmada Hasîb Keyyâlî'ye ait hikâye kitaplarında değinilen sosyal problemler ele alınmıştır. Çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte Suriye'nin 20. Yüzyıl siyasi, sosyal ve edebi durumundan bahsedilmiştir. Birinci bölümde yazarın hayatı, edebi kişiliği ve eserleri ele alınmış, ikinci bölümde hikâyelerinde yer alan sosyal problemler incelenmiştir. Yapılan değerlendirmeler ve sonuç bölümü ile çalışma tamamlanmıştır., It is of course an event for authors to be influenced by the joy and sorrow of their community and reflect on their work. Hasib Kayyâlî, a socially realistic writer, lived in Syria in the twentieth century and searched for solutions to the social problems of that period in his stories. In the twentieth century, the Syrian people who had experienced various events, such as the French occupation, military blows, wars and economic crits, had a difficult period. Kayyâlî, who had a nationalist identity, was not indifferent to these problems and sought to create awareness with the stories. In addition, many issues such as corruption of society, problems in family life, bureaucracy and education are among the issues that Kayyâlî has stood on. As a result of the researches, although it is an important name for Modern Syrian literature, there was no study about Keyyâlî in Turkey. Therefore, it was observed that it was appropriate to make a study on Keyyâlî. The stories that constitute the majority of the author's works have also formed the framework of the study. In this study, the social problems addressed in the story books of Hasîb Keyyâlî are discussed. The study consists of the introduction, and two parts. At the entrance, Syria's 20th. century was mentioned in the political, social and literary situation. In the first chapter, the author's life, literary personality and works were discussed and social problems in the second chapter were examined. The work has been completed with the evaluations and result section.

Bu çalışma şair, siyasetçi ve düşünür İsmet Özel'in düşüncelerini Alman siyaset felsefecisi Carl Schmitt'in `Partizan Teorisi` bağlamında inceler. Schmitt, yirminci yüzyılda siyaset, savaş ve devlet arasındaki ilişkiyi tartışır ve `partizan` ile `devrimci savaşçı` arasında bir ayrım önerir. Schmitt'in bu tipsel ayrımına başvurarak İsmet Özel'in bir partizan olduğunu ileri sürer. İsmet Özel hayatının farklı dönemlerinde `Komünist`, `Müslüman` ve `Türkçü` olmuştur. Özel'in hayatındaki bu entelektüel dönüşümler `partizanlık` temelinde açıklanacaktır. Özel'in bu dönüşümleri şiirlerine, politik biyografisine ve düşüncelerine danışılarak izah edilecektir. Özel'in partizanlığı II. Dünya Savaşı sonrası yeni-sömürgecilik, ulusal kurtuluş mücadeleleri ve sosyalist devrimleri gibi ekonomi-politik koşullar altında tahlil edilecektir. İsmet Özel'in politik ve entelektüel kimliğinin oluşumu 1960'lı yılların sosyal ve politik hareketliliğinin tarihsel çerçevesi içinde ve Karl Mannheim'ın `kuşak` kavramına dayanarak açıklanacaktır. İsmet Özel'in Türkiye'deki sol hareketler ile ayrışması `partizan` ile `devrimci savaşçı` kategorilerine başvurularak temellendirilecektir. Ayrıca İsmet Özel Türk şiir tarihi içinde işgal ettiği partizanca konum da açıklanacaktır. Bu sayede, İsmet Özel'in partizan karakteri hem politik biyografisinde hem şiirlerinde hem de poetik görüşlerinde gösterilecektir. This study is going to analyze the ideas of İsmet Özel; poet, politician and thinker, in the context of German political philosopher Carl Schmitt's `The Theory of the Partisan`. Schmitt discusses the relationship between politics, warfare and state in the 20th century and proposes a difference between the `partisan` and the `revolutionary fighter`. It will argue İsmet Özel is a partisan by resorting to this typical Schmittian distinction. İsmet Özel has been a `Communist`, `Muslim` and `Turkist` in different phases of his life. The intellectual shifts in his life will be explained on the basis of `partisanship`. These transitions will be elucidated by consulting to his poems, political biography and ideas. Özel's partisanship will be analyzed by taking the political-economic conditions of the aftermath of the WWII, such as neocolonialism, national liberation movements, and socialist revolutions. The formation of Özel's political and intellectual identity will be explained within the historical framework of 1960's social and political dynamism and by referring to Karl Mannheim's concept of `generation`. İsmet Özel decomposition of the leftist movement in Turkey will be based on the reference to `partisan` and `revolutionary fighters` categories. In addition, the partisan position occupied within the history of Turkish poetry will be explained. Partisan characteristics of İsmet Özel will be demonstrated both in his political biography and also in his poems and poetry. 283

Çalışmanın konusu, Cumhuriyet devri Türk Edebiyatının önemli ismi Memduh Şevket Esendal' ın ilk beş hikaye kitabında edebiyat sosyolojisi yaklaşımıyla toplumsal meseleleri tespit etmek ve hikayeleri incelemektir.Çalışmamızın esası, öykülerdeki toplumsal meseleler ile bunların yazar ve toplumla arasındaki bağdır.İncelememizde, sosyolojik okuma yöntemiyle Memduh Şevket Esendal' ın öykülerinin içerikleri çözümlenmiş; eserler ile yazarın hayatı ve toplumsal koşullar arasındaki bağ irdelenmiştir. Yazar- eser – toplum-toplumsal koşullar arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmış; buradan hareketle yorum ve çıkarımlarda bulunulmuştur. Buna göre ilk bölümde yazarın hayatı çocukluk gençlik yaşlılık evrelerine göre araştırılmış ve nasıl bir sosyal çevrede yetiştiği, hangi mesleklerde bulunduğu, hangi dönemde hangi sosyal şartlarda yaşadığı ortaya konmuştur. İkinci bölümde, Sosyoloji ile Edebiyat biliminin hangi ortak taslağı paylaştığı üzerinde durulmuş, Edebiyat Sosyolojisinin ne olduğu, amacı ve yöntemi belirtilmiştir. Üçüncü bölümde ise Otlakçı, Mendil Altında, Sahan Külbastısı, Veysel Çavuş, Bir Kucak Çiçek adlı kitaplarında yer alan yüz yirmi beş hikaye toplumsal meseleler perspektifiyle tek tek ele alınmıştır. İncelenen eserlerde toplumsal meselelerin yoğun olarak işlendiği görülmüştür. Yazarın köy müfettişliği sırasında köyü ve köylüyü yakından tanımasının, uzun yıllar süren bürokratlığının ve siyasi kimliğinin tesiri ile ideolojik olmadan belirli bir dünya görüşü etrafında eserlerini ortaya koyduğu görülür. Ağırlıklı olarak ele alınan toplumsal meseleler; bürokrasideki sorunlar, yozlaşma, kadın ve evlilikle ilgili olanlardır. The subject of the study; Memduh Şevket Esendal, who is an important name of Turkish literature, is to determine the social issues and examine the stories in the first five story books of the literature with the approach of literature sociology.The essence of our work is the social issues in the stories and their relation with the author and society.In our analysis, the contents of Memduh Şevket Esendal's stories were analyzed with the sociological reading method; and the relation between the author's life and social conditions. The relationship between the author and the work-society-social conditions was tried to be determined; comments and inferences were made. According to this, in the first chapter, the life of the author was investigated according to the stages of childhood youth old ages, social environment where he was raised, in which professions and in which social conditions it lived. In the second chapter, it is emphasized which common concept is shared by Sociology and Literature, what is Sociology of Literature, its purpose and method. In the third chapter, one hundred and twenty-five stories taken in the books of 'Otlakçı, Mendil Altında, Sahan Külbastısı, Veysel Çavuş, Bir Kucak Çiçek' have been handled one by one with the perspective of social issues.It has been observed that the social issues have been extensively handled in the studied works. During the village inspectorate, it is seen that his close acquaintance with the village and the peasantry revealed his works around a certain world view without being ideologically influenced by his long years of bureaucratism and political identity. Mainly addressed social issues; problems in bureaucracy, corruption, women and marriage. 144

Modern kültürel arayış, sosyal, siyasal, ekonomik, hukuki ve bilimsel alanda yeni bir bilinçli yapılanmaya işaret eder. Bu bilinçli inşa süreci toplumsal tabakalaşma sisteminde yeni sınıfların, farklı zümrelerin, modern düşünce öncülerinin, evrensel kültür adamlarının ortaya çıkmasını zorunlu kılar. Modernleşmeyle birlikte Batı'nın toplumsal gerçekliklerine tekabül eden bazı kavramların Türk yazınında ne tür bir gerçekliğe işaret ettiği tartışılır bir konudur. Bu argümanın kapsamını oluşturan kavramlardan ikisi 'elit' ve 'entelektüel'dir.Çalışma, 'elit' ve 'entelektüel' kavramlarının Tanzimat Dönemi romanlarında ne şekilde temsil edildiğini çözümlemeyi amaçlar. Son dönem Osmanlı'nın modernleşme çabaları, Tanzimat reformları, Batılılaşma ve yenileşme girişimleri bu dönemin ve konunun seçilmesinde etkili olmuştur. Böylece konu bağlamında çizilen çerçevede ilk olarak elit ve entelektüel kavramlarının tanımı ve tarihsel gelişim-dönüşüm evreleri verilmiştir. Tarihsel süreçte bu kavramların zihinsel olarak ortaya çıkış koşulları, farklı toplumlarda ve kamusal alanlarda anlamlandırılma biçimleri, literatüre dâhil edilmeleri, bireysel tanımlamalara, teorik olarak hangi sınıflandırmalara ve kuramlara tabii tutulduğu bir bütünlük içerisinde sunulmuştur.Tanzimat döneminin zihinsel, ekonomik, sosyal, hukuki, siyasal yapılanmasını anlamak roman karakterlerini çözümlemek adına önem arz eder. Bu nedenle ikinci aşamada elit ve entelektüel kavramlarının Osmanlı-Türk modernleşmesinde nasıl bir portre çizdiği açıklanmıştır. Kavramların tarihsel süreç içerisinde işaret ettikleri sosyal, kültürel, siyasal, ekonomik ve zihinsel pratikler 'zamanlarına ait insanlar' söylemini anlamlı kılar. Tanzimat dönemi yazarları yeni bir tür olan romanla bu anlamlandırılan pratiklerin ilk temsillerini yaratmışlardır. Romanlardaki karakterler dönemin gelişmeleri çerçevesinde bilgi, uzmanlık, özgürlük, kültür üreticisi-aktarıcısı, sürgün, yabancılaşma gibi özelliklerle entelektüel temsillerini; zenginlik, prestij, statü, ahlak gibi toplumsal kaynaklar ile karizma, motivasyon, enerji, zaman gibi bireysel kaynakların harmanlanmasıyla da elit temsil biçimlerini yansıtmada ayna görevi görür. Böylece araştırmaya konu edilen elit ve entelektüel temsili Ahmet Mithat Efendi'nin Felatun Bey'le Rakım Efendi, Namık Kemal'in İntibah, Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası, Samipaşazade Sezai'nin Següzeşt, Hüseyin Rahmi'nin Şıpsevdi, Fatma Aliye Hanım'ın Muhadarat, Mizancı Murat'ın Turfanda mı Yoksa Turfa mı? adlı romanlarındaki karakterlerden hareketle içerik ve söylem analizi yöntemiyle saptanmaya çalışılmıştır. Romanların çözümlenmesiyle yapılan tespitler sonucu elit ve entelektüel temsilleri sınıflandırılmıştır. Entelektüel temsilleri: Amatör entelektüeller, kültürel sembollerin kullanıcıları, aktarıcıları, üreticileri olarak tekrarlayıcı ve yaratıcı entelektüeller, 'insan özgürlüğünü ve bilgisini artırma' amacı taşıyan entelektüeller, sürgün entelektüeller. Elit temsilleri ise: Servet sahibi alafranga elitler, ekonomik ve kültürel sermaye sahibi elitler, `üst ahlaksızlık` söylemi çerçevesine elit temsili olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Bunun yanı sıra elit dolaşımı teorisi de romanların çözümlenmesiyle Fazıla'dan Peyman'a, Peyman'dan Fazıla'ya elit dolaşımı ve ekonomik elitlerin dönüşümü olarak incelenmiştir. Modern cultural quests point to a new conscious construct in social, political, economical, judicial and scientific fields. This conscious construction process necessitates the emergence of new classes, different groups, modern thought leaders, figures of universal culture in the social stratification system. Together with modernization, it is a controversial issue to what reality some concepts corresponding to the social realities of the West refer to in Turkish literature. Two concepts that generate such argument are `elite and intellectual`.The study aims to analyze the representations of the concepts of elite and intellectual in the Tanzimat Period novels. Modernization efforts of the Ottoman Empire during the final period, Tanzimat reforms,Westernization and innovation initiatives have been effective factors in the selection of this period and subject matter. Therefore, within the framework of the study, the definition and historical developmental-evolutional stages of elite and intellectual concepts are presented first. The conditions in which they emerged in the historical process, the way they were interpreted in different societies, their inclusion in the literature, how they were defined and classified theoretically and to which theories they belong to are presented integratedly.To be familiar with the mental, economic, social, judicial and political structure of the Tanzimat period is essential to analyse novel characters. Therefore, in the second stage, the study presents how these concepts of elite and intellectual are portrayed in Ottoman-Turkish modernization. Social, cultural, political, economical and mental practices to which these concepts referin the historical process makes the expression `people belonging to their own time` meaningful. The writers of the Tanzimat period created the first representations of this meaningful practices with novel, which was a new genre. Based on the developments of the period, the characters in the novels reflect intellectual representations such as knowledge, expertise, freedom, culture producer-transmitters, exile, alienation, while they serve as a mirror reflecting the forms of elite representation by blending social resources such as wealth, prestige, status, morality and individual resources such as charisma, motivation, energy and time. Thus, the representation of the elite and intellectual that is discussed in the present study is tried to be studied through content and discourse analysis with reference to characters in the novels specifically Felatun Bey'le Rakım Efendi by Ahmet Mithat Efendi, İntibah by Namık Kemal, Araba Sevdası by Recaizade Mahmut Ekrem, Sergüzeşt by Samipaşazade Sezai, Şıpsevdi by Hüseyin Rahmi, Muhadarat by Fatma Aliye Hanım, Turfanda mı Yoksa Turfa mı? by Mizancı Mehmet Murat. The elite and intellectual representations were classified as a result of the analysis of the novels. Intellectual representations are amateur intellectuals, repetitive and creative intellectuals as users, transmitters, producers of cultural symbols, intellectuals aiming to increase human freedom and knowledge, exiled intellectuals. The representations of the elite, on the other hand, were classified into three as wealthy European style elites, elites with economic and cultural wealth, elite representation of the expression `higher immorality`. In addition, the elite circulation theory was also investigated together with the analysis of the novels as the elite circulation from Fazıla to Peyman, from Peyman to Fazıla and the transformation of economic elites. 180

Bu çalışmada Reşat Nuri Güntekin'in romanlarının öğretmenlik mesleğinin kutsallaştırılmasına katkısı analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, kutsal kavramına dair öne sürülen teorik yaklaşımlardan hareketle kutsal kavramının ve kutsalın sosyal bilimlerdeki genel çerçevesi ortaya konmuştur. Kutsal kavramı aslında dinî içerikli bir kavramdır. Ancak her şeyi dönüştüren modernleşme süreciyle kutsal kavramı seküler unsurları da nitelemeye başlamıştır. Modernleşme sürecinde ortaya çıkan ulus-devletler de seküler kutsalları kendi amaçları doğrultusunda şekillendirmeye çalışmıştır. Ulus-devletin meşruiyet kazanma mücadelesinde bu seküler kutsallar önemli birer vasıta olarak hizmet etmiştir. Bu kutsallara örnek olarak vatan, bayrak, marş gibi millî unsurlar verilebilir. Din dışı kutsalların bu süreçte oynadığı rol, geleneksel din temelli toplumsal hayattan daha seküler bir hayata geçişte bireylerin ve toplumların ulus-devlete saygı duyması ve bağlılık hissetmesini sağlamak üzerinedir. Elbette ki bu kutsalların halk tarafından bir anda kabul edilmesi beklenemez. Bu yüzden ulus-devlet halka bu kutsalları anlatacak ve halkın bunları benimsemesini sağlayacak aracılara ihtiyaç duyar. Özellikle Türkiye örneğinde bu aracıların en önemlilerinden biri halkla doğrudan temas kurma fırsatına sahip öğretmenler olmuştur. Ancak öğretmenlerin de halk tarafından itibar görmesi onların da halkın gözünde farklı bir yerde konumlanmasıyla mümkün olabilir. Bu yüzden kutsalları halka iletme görevini üstlenen öğretmenin kendisi de bir kutsallık söylemiyle yüceltilmelidir. Nitekim özellikle edebiyat, öğretmenlik mesleğinin kutsallaştırılmasında kullanılan en önemli araçlardan biri olmuştur. Bu bağlamda, çalışmaya kaynaklık eden Reşat Nuri Güntekin'in romanları Cumhuriyet Dönemi'ndeki aydın ve özellikle de öğretmen imgesinin kutsallaştırılması çabalarına bir örnek olarak verilebilir. Onun Çalıkuşu, Yeşil Gece, Acımak ve Kan Davası romanlarında yer alan öğretmen karakterleri idealize edilmiş düşünüş ve davranış biçimleriyle topluma örnek olması gereken üstün karakterler olarak yansıtılmış ve `kutsal öğretmen` imgesinin oluşturulmasına hizmet etmiştir. This study aims to analyze the contributions of Reşat Nuri Güntekin's novels to the sacralization of teaching profession. For this purpose, the concept of sacred with reference to theoretical approaches to the sacred and the general framework of the sacred in social sciences are put forward. The concept of sacred is actually a religious term; however, it has begun to characterize the secular elements by the process of modernization that transforms everything. Having emerged in the process of modernization, nation-states tried to shape the secular sacreds in line with their own purposes. These secular sacreds have served as significant agents in the struggle of nation-states to gain legitimacy. National elements, such as homeland, flag, anthem etc., can serve as examples for these sacreds. The role of non-religious sacreds in this process is to ensure that individuals and societies respect and feel commitment to nation-states in the transition period from a traditional religious life to a more secular life. As a matter of course, it is not expectable for these sacreds to be accepted by the people in a short while. For this reason, nation-states need intermediaries who will tell these sacreds to the people and enable the people to embrace them. Particularly in the case of Turkey, one of the most important of intermediaries has been teachers, who have opportunity of direct contact with the people. On the other hand, people can respect teachers, only when they have a different position in the eyes of people. Therefore, teachers with the responsibility to convey sacreds to the people, should be glorified with a discourse of sacredness. Hence, especially literature has been one of the most prominent mediums in the sanctification of the teaching profession. Within this context, the novels of Reşat Nuri Güntekin, forming a basis for this study, can be set as examples for the efforts to sanctify the image of intellectuals and notably teachers in the Republic period. The teacher characters in his novels Çalıkuşu, Yeşil Gece, Acımak and Kan Davası are represented as superior characters, who should be an example to society through their idealized thinking and behaviors, and have served to create the image of `sacred teacher`. 117

Nedeni her ne olursa olsun `savaş` olgusu toplumsal ve bireysel anlamda yaralayıcı, travmatik, kaotik ve kötücül sonuçlar yaratır. Bu sonuçların izleri nesiller boyu atlatılamayan korkular ve iyileşmeyen yaralar bırakır. Bu denli etkili bir olgunun da tarih kadar edebiyat, sosyoloji, psikoloji, sanat ve sinema gibi insan ve toplumu ele alan alanların konusuna dâhil olması kaçınılmazdır. 20. yüzyılın en büyük savaş trajedilerinden biri olan Bosna-Hersek Savaşı da bu anlamda şiir, sinema, müzik, roman gibi birçok alanda konu edilmiştir. Bosna'da yaşanan insanlık dışı uygulamalar ve vahşet edebiyat ve özellikle de romanlar aracılığıyla ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bosna-Hersek gerek tarihsel geçmişi nedeniyle gerekse Müslüman kimliğiyle Türkiye'de her zaman yakından takip edilen ve ilgilenilen bir toplum olmuştur. Dolayısıyla Bosna-Hersek'te yaşanan trajedi Türkiye'de siyasal, ideolojik, politik ve kültürel açılardan ele alınmıştır.Bu çalışmada, günümüz Türk edebiyatında, roman ve öykü sahasında eserler veren farklı bakış açılarındaki, Hümanist ve İslamcı-Muhafazakâr iki yazarın, Ayşe Kulin ve Ali Erkan Kavaklı'nın, seçilen eserleri, `Sevdalinka` ve `İnsanlık Ayağa Kalk` incelenmiş ve bu eserlere yansıyan Bosna-Hersek Savaşı ve sonrasındaki gelişmeler, Lucien Goldmann'ın `Oluşumsal Yapısalcı Eleştiri` yöntemine göre irdelenmiştir. Bu irdelemede ayrıca savaşın daha iyi anlaşılabilmesi için Bosna-Hersek Savaşı'nın tarihsel, toplumsal, ideolojik ve kültürel temelleri hakkında bilgi verilmiştir.Çalışmada Bosna trajedisi `Hümanist` bakış açısı ile `İslamcı-Muhafazakâr` bakış açısı çerçevesinde irdelenmiş, Bosna-Hersek sorununun ortaya çıkış nedenleri ve yaşananlar hakkındaki yaklaşımları açıklanmaya çalışılmıştır. No matter what causes it has, the concept of `war` brings chaotic, damaging and wicked consequences with it indvidually or commonly. Those consequences leave marks of fear and injuries which may not be healed during many years. It is inevitable that this will effect literature, psychology, art, cinema and sociology as much as history itself. One of the most epic war tragedy of 20th century was the Bosnian-Herzegovinian war and it was the subject of poetry, cinema, art, music, novels and some other fields. Barbarous and inhuman activities which have been occured during Bosnian wars were explained by literature and novels in details. Bosnia & Herzegovinia and it's sociey were followed closely by Turkey for it's cultural-historical background and muslim identity. Thus the tragedy that has occured in Bosnia & Herzegovinia was monitored closely in Turkey in aspects of ideology, culture and politics. In these papers, the humanist and conservative authors' ,named Ayşe Kulin and Ali Erkan Kavaklı who have works in different field such as poetry and short novels, works were chosen. The chosen works of art were `Sevdalinka` and `İnsanalık Ayağa Kalk`. They were examined in the aspect of Lucien Goldmann's `Oluşumsal Yapısalcı Eleştiri` method and consequences of Bosnia & Herzegovinia War. This examination also provides wider information about the results of Bosnia & Herzegovinia War politicaly, culturaly historicaly and socialy. In this paper, Bosnia & Herzegovinia War was examined in both humanitarian and consevative view. The reasons to cause Bosnia & Herzegovinia crisis and the paths to resolve it were also another subject which has been told to readers of this paper. 260

Modernleşme, geleneğin sultasında kurtulma ve rasyonelleşme, demokratikleşme ve insan haklarına saygı, girişimciliğin gücü ve değişen yaşam standartları gibi faktörlerin toplamıdır. Buradan hareketle modernleşen toplumların, demokratik, laik, endüstrileşmiş, liberal ve kapitalist olacağı varsayılır. Böylece modernleşmeyle, kentleşme ve okuryazarlık oranının yükseleceği; iletişim, ulaşım ve sağlık imkânlarının üst seviyede olacağı, gelir düzeyinin ve uzmanlaşmanın iş yaşamına egemen olacağı öngörülür. Kısaca, bir iyi niyetler toplamı olan modernleşme, Türkiye'de dâhil olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinin toplumsal yapısını dönüştüren bir projedir. Türkiye'de kendi modernleşme projelerine sahip iki güçlü paradigma vardır. Bunlar; Radikal Aydınlanmacı paradigma ve Yeni-Muhafazakâr paradigmadır. Bu çalışma, Türkiye modernleşmesinin yönünü belirleyen iki paradigmanın polisiye romanlar üzerinden analiz etmeyi amaçlamıştır. Bunun için önce, Türkiye tarihi, iki paradigmada dikkate alınarak tarihi ve kültürel dönüşümleriyle birlikte ele alınmıştır. Ardından, her iki paradigmanın hedeflediği toplumu şekillendirecek olan aile, toplumsal cinsiyet, ahlâk ve suç anlayışlarına bakılmıştır. Son olarak da seçilen eserlerdeki kahramanların söz konusu bu toplumsal kurumlarla ve toplumun istenmeyenleri olan sınıf-altı gruplarıyla olan ilişkileri söylem analizi yardımıyla ve bu modernleşme paradigmalarıyla olan ilişkileriyle ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Modernization is the sum of the factors such as getting rid of the domination of tradition and rationalization, democratization and respect to human rights, power of entrepreneurship and changing life standards. Thus, it is assumed that modernizing societies will be democratic, secular, industrialized, liberal and capitalist, and that this will lead to high levels of urbanization and literacy and developed communication, transportation and health facilities and increasing incomes and specialization in the business life. In short, modernization that is the sum of good intentions is a project that has transformed the social structure of many countries including Turkey. In Turkey, there are two powerful paradigms having their own modernization projects: Radical Enlightenment paradigm and neo-Conservative paradigm. The current study aimed to analyze these two paradigms setting the direction of Turkish modernization over detective novels. To this end, first the Turkish history was discussed considering these two paradigms and their historical and cultural transformations. Then, these two paradigms' conceptions of family, societal gender, ethics and crime that have been targeted by these two paradigms for shaping the society were discussed. Finally, the relationships of the heroes of the selected literary works with these social concepts and under-class of the society through the discourse analysis and their connections with these paradigms of modernization were attempted to be revealed. 374

Edebiyat ve Yok Etme arasındaki ilişkinin, yirminci yüzyıl felaketleri sürecindeki değişiminin ortaya konulmasını amaç edinmiş olan bu çalışma, hem edebiyat sosyolojisinin toplum ve edebiyat arasındaki ilişkiye bakışını hem de edebiyatın kurgu alanının özgül yanı olan mekan-zaman bağlamını, hatırlama-unutma ekseninde bir eleştiriye tabi tutarak, 'Tanıklık Edebiyatı' olarak adlandırılan bir alanda kriz, yok etme ve edebiyat ilişkisinin özgül yanlarını ortaya koymayı hedeflemiştir. Tezin başlığını oluşturan ve edebiyatla ilişkisinin ele alındığı 'Yok Etme' birbirine bağlı iki unsura işaret etmektedir: İlk olarak soykırım, katliam, savaş gibi politik olaylardaki mekan-zamansal alanı kaplayan bir yok etme; ikincil olarak ise Nazi Almanyası tarafından oluşturulan toplama kamplarındaki olağanüstü deneyimin özgül niteliği ve sonucu olarak, hatırlamanın ve unutmanın yok edilmesi. Bu amaçla İkinci Dünya Savaşı sonrası edebiyatta metin-toplum etkileşimi ve kurgunun politikası; 'imkansız tanıklık', 'deneyimin yoksullaşması' ve Holokost'un öznelliğinde rasyonalitenin eleştirisi sorunsallaştırılarak ele alınmıştır. Toplumsal yapıyı mekan-zamandaki yıkımla kökten değiştiren bu olayların içerik ve biçimde meydana getirdiği kırılmalar, savaş sonrasında üretilen edebiyatın yakın ve uzak geçmişi incelenerek, hatırlama ve unutma eksenindeki değişimi ortaya konulmuştur. Hatırlama ve unutma edebi bir metinde mekan ve zamanın çok yönlü ilişkisinde işlemektedir. Hatırlama mekan ile bağdaşıkken, unutma daha ziyade zamanın bir kategorisi olarak kullanılmaktadır. Savaşın yakın geçmişinde üretilen edebiyat, yok etmenin ve yıkımın anlatımını mekan üzerinden dile getirmiştir. Eleştirel perspektifle ortaya konulan deneyim ve tanık olan 'özne'nin konumuna dair değişimler, edebiyatı ve onun iç dinamiklerini de etkileyerek, yıkımın sonraki nesiller tarafından anlatımında mekandan ziyade zamanı ön plana alan ve bu anlamda hatırlamadan ziyade unutmayı önceleyen bir biçim değişikliğini doğurmuştur. 'Tanıklık Edebiyatı' içerisinde 'imkansız gösterim' olarak değerlendirilen bu tartışma, aktarımın edebiyattaki krizinin biçim sorgulamasıyla imkansızı ortaya koyması ve hatırlama-unutmayı kurgu içerisinde sorunsallaştırmasını, toplum edebiyat ilişkisinin karşılıklı etkileşimi olarak ele almıştır. Çalışmanın son bölümünde Thomas Bernhard'ın 'Yok Etme' eseri, aktarımın krizini kurgunun içinde ortaya koyması bağlamında bir uygulama olarak ele alınmıştır.Anahtar kelimeler: Edebiyat sosyolojisi, hatırlama, Holokost, tanıklık, Thomas Bernhard, unutma, yok etme. This study is aiming to reveal the relation of the alternation during the major disasters of twentieth century and the relation between literature and extinction. Critisizing both the context between the space and time in the fiction part of the literature, with an axis of rememberance and oblivion and the relation between the society and the literature in literature sociology; which is defined as `Testimonail Literature` will try to assert the specific relation between the crisis, extinction and the literature. The title of the study `Extinction` signifies two components subjected to each other; Firstly a kind of extinction which encompasses space and time in policitial cases as such genocide, massacre and war. Secondly; extinction of the rememberence and oblivion which occured as a result of the extraordinary experience of the concentration camps constituded by the Third Reich.The study addresses the critic of the rationalty by interactive relation between the text and society and the politics of the fiction, `Impossible testimony`, `Impoverished practice` and the subjectivity of the Holocaust by following the second world war. By critisizing the literature in sequel to the second world war, the study analizes the alternation occurred in the social stucture which has been radically changed following those incidents caused fratures in the context and form.In a literature text, rememberance and oblivion processes as a multifaced relation of space and time. Rememberance is homogenius with space however oblivion is being use as a category of time. The kind of literature generated in the recent past of the war; expresses the extinction and the destruction in the context of the space. The experience stated with a critical perpective and the alternation of the location of the subject as the testimonial influences the literature and its internal dynamics. Therefore the narration producted by the subsequent generations has put in forefront time rather than space thus and so forgrounded the oblivion rather than rememberance as a variance in form. This study embraces the interaction of the society and literature within the `Testimony literature`, the discussion defined as the `Impossible spectacle` is revealing the impossible by the crisis of the transfer and the query of form and therefore problematizing the rememberance and oblivion in the fiction. In the epilog of the study, Thomas Bernhard's extinction is addressed as an imposition to the crisis of the transfer within the context of the fiction.Keywords: extinction, Holocaust, literature sociology, oblivion, rememberance, testimony, Thomas Bernhard. 137

Tezi yapmaktaki amacımız, Émile Zola'nın Emek adlı romanında Lucien Goldmann'ın Oluşumsal Yapısalcılık adlı yazınsal eleştiri yöntemini kullanarak bir inceleme yapmak ve yöntemin yazınsal yapıtlara uygulanabilirliğini göstermektir. Düşünsel ve yazınsal metinleri Marks'ın Eytişimsel özdekçilik ve Hegel'in Sanat anlayışlarıyla ele alan bu yöntem sayesinde Zola'nın Emek adlı romanını mümkün olduğunca bütüncül ve tutarlı bir şekilde incelemek tezin önemini oluşturur. Zola'nın bu eserinde yansıtmakta olduğu dünya görüşünü içkin unsurlardan yola çıkarak tarihsel ve toplumsal durumla açıklamaya çalışmak, ileride yapılacak buna benzer çalışmalara faydalı olacağını umuyoruz. Zola'nın eserleri üzerine daha önce Oluşumsal Yapısalcılık yöntemi aracılığıyla bilimsel bir çalışma yapılmamış olması ve bu esere oldukça uygulanabilir olması tezin yapılmasını gerekli kılan koşullardandır. Temelleri Marksizme dayanan bu yöntem, ilk olarak, yapısalcı yazınsal eleştiri yöntemlerinden faydalanarak eserin içkin unsurlarını incelemeyi amaçlar. Biz de Anlama aşamasında Gérard Genette, Algirdas Julien Greimas ve Roland Barthes gibi kuramcıların yöntemlerinden faydalandık. Daha sonra Açıklama aşamasında, Goldmann'ın yazınsal eserlere uygulanabilen toplumbilimsel yöntemi ışığında eseri ele aldık. İsimleri geçen kuramcıların eserleri haricinde bu çalışmada kullanılan araçlar; kütüphaneler, veritabanları ve kitapçılardan temin edilmiştir.19. yüzyıl Avrupa'nın, toplumsal her alanda büyük değişimler ve çalkantılar yaşadığı bir dönemdir. Siyaset, ekonomi, ekin, eğitim, askeriye ve teknoloji alanlarında insanlık tarihinin en büyük gelişmeleri olur. Böylesine büyük değişimlerin yaşandığı bir dönemde de toplumsal yapılar tamamen değişir ve büyük toplumsal hareketler ortaya çıkar. Gelişen anamalcı dizgeyle birlikte Avrupa'da oldukça güçlü bir burjuva sınıfı oluşmasının yanında işçi sınıfı gibi emeğini satarak hayatta kalmaya çalışan, ezilen bir sınıf da oluşur. Burjuvalar her geçen gün zenginleşirken emekçiler oldukça kötü koşullarda hayatlarını sürdürürler. Böylesi bir ortam ve dönemde doğal olarak sınıf çatışmaları da had safhaya ulaşmıştır. İşçiler zamanla oldukça etkili örgütler, yapılanmalar ve ideolojiler oluşturmuştur.Émile Zola böylesi bir dönemde doğmuş, büyümüş ve dünya görüşü insanlığın bu ve buna benzer durumlarını gözlemleyerek oluşmuştur. O yazarlık kariyeri boyunca toplumu fizyolojik olarak incelemeye çalışmış ve bir sanat türü olan romanı bir bilim haline getirmeye çalışmıştır. Doğalcı kuramı, dönemin birçok olgucu düşünüründen etkilenerek oluşturmuştur. Rougon-Macquart adlı eserinde Fransız toplumunun genetik soy ağacını oluşturmaya çalışmış, her kesimden ve türden insanı ele almıştır. Özellikle III. Cumhuriyet döneminde, artık toplumu incelemeyi değil toplumun ve insanın nasıl olması gerektiği konusunda düşünmeye ve çalışmaya başlamıştır. Bundan dolayı Émile Zola'nın Emek adlı romanında yöntemsel bir inceleme yaparak eserin içkin ve aşkın yapılarını ortaya koymak, toplumsal ideoloji ve olayların yapıtın oluşumunda ne derece etkili olduğunu, yazarlardaki düşünce ve dünya görüşlerinin şekillenmesindeki öneminin kanıtlanması çalışmanın önemini oluşturur. Aynı zamanda bir gazeteci ve düşünür olan Zola, yazmış olduğu bu eserde nasıl bir dünya görüşü ortaya koyduğu, toplumsal ve tarihsel koşulların bu dünya görüşünü nasıl etkildiği ve yazarın bunlara nasıl tepki verdiği eserin içkin unsurları ele alınarak incelenmiştir. Çalışmanın anlama bölümünde eseri oluşturan içkin unsurlar incelenmiştir. Romanı oluşturan yazınsal teknikler oldukça başarılıdır ve yazar doğalcı tekniklere mümkün olduğunca bağlı kalır. Eserin ilk yarısı oldukça gerçekçidir fakat ikinci yarısından itibaren anlatı tamamen kurgusal bir evrene bürünür. Çalışmanın açıklama bölümünde eserin aşkın unsurlarını (siyasal, ekinsel, ekonomik, eğitsel vb.) incelemeyi amaçladık ve yazarın yaşadığı dönemin toplumsal koşullarından ve tarihsel olaylarından oldukça etkilendiğini gördük.Farklı bakış açılarıyla incelenen yazarın bu eserine Marksist temelli Oluşumsal Yapısalcı eleştiri yöntemi olan Lucien Goldmann'ın yöntemiyle yaklaşarak, dönemin sınıfları arasındaki çatışmaların toplumu yönlendiren ideolojiler üzerindeki etkisini gösterebilmek çalışmanın bir diğer önem arz eden yönüdür. Zola'nın Emek adlı eseri Lucien Goldmann'ın yöntemi aracılığıyla, kendi içkin yapıları içerisinde incelenmiştir. Sonrasında da bu eser meydana geldiği toplumdaki gerçekliklerle açıklanmıştır. Sonuç olarak yazar, yaşamış olduğu toplumdaki bozulmaları ve sorunları tespit ederek insanlığa bir çözüm önerisi sunmuştur. Aydın sıfatını taşıyan yazar topluma bir tez sunmuş ve bunun herkes tarafından anlaşılabilir olmasını istemiştir. Toplumu felakete sürükleyen sömürü, bireycilik, yabancılaşma, kölelik, eşitsizlik gibi olgulara karşı çıkmış ve bunların nasıl düzeltilebilceği konusunda çözüm önerileri sunmuştur. Zola bu öneriyi tasarlarken döneminin birçok önemli sosyalist ve anaşist düşünürünün fikirlerinden faydalanmıştır. Yazar, insanların fedakarlık yapması, eğitimin özgürleşmesi, paranın değil emeğin esas alınması, dayanışma, bilim ve özgürlükle daha iyi bir dünya inşa edileceğini savunur. Yaptığımız incelemenin sonucunda Zola'nın toplumda var olan birçok karşıt izleği eserinde yansıttığını tespit ettik.Anahtar Kelimeler: Émile Zola, Yapısalcılık, Emek, Dünya Görüşü, Oluşumsal Yapısalcılık, Lucien Goldmann, Yazın Toplumbilimi Notre but dans ce mémoire est de faire une analyse en utilisant la méthode de critique littéraire appelée le structuralisme génétique de Lucien Goldmann dans le roman Travail d'Émile Zola et de montrer la pertinence de la méthode dans l'analyse des oeuvres littéraires. Étudier le roman de Zola de manière totalisante et cohérente, grâce à cette méthode prenant en main les oeuvres philosophiques et littéraires avec le matérialisme dialectique de Marx et la conception l'esthétique de Hegel, constitue l'importance du mémoire. Essayer d'expliquer la vision du monde de Zola dans cette oeuvre avec la situation historique et sociale en partant des structures immanentes, serait utile pour les futures études. L'absence d'étude scientifique sur les oeuvres de Zola avec l'approche de structuralisme génétique et la volonté de démontrer que celle-ci est parfaitement pertinente dans l'analyse de ses oeuvres, constituent l'une de principales motivations de cette entreprise.En effet, cette méthode, basée sur le marxisme, vise d'abord à examiner les structures immanentes du travail en utilisant des méthodes de critique littéraire structuraliste. Nous avons également utilisé les méthodes des théoriciens tels que Gérard Genette, Algirdas Julien Greimas et Roland Barthes dans le niveau de compréhension. Ensuite, au cours du niveau d'explication, nous avons discuté du travail à la lumière de la méthode sociologique applicable à toutes les oeuvres littéraires de Goldmann.Sauf des travaux de ces théoriciens, les sources utilisées dans cette étude ont été procurées des bibliothèques, bases de données et librairies.Le XIXe siècle est une période où l'Europe connaît de grands changements et bouleversements dans tous les domaines : les plus grands développements de l'histoire de l'humanité se sont réalisés dans les domaines de la politique, l'économie, la société, l'éducation, l'armée et la technique. Dans cette période de grands bouleversements, les structures sociales changent totalement et de grands mouvements sociaux se révèlent. Avec le système capitaliste développant, il se présente d'une part, une classe bourgeoise très puissante et d'autre part, une classe ouvrière qui tente de survivre en vendant sa main-d'oeuvre en Europe. Alors que les bourgeois s'enrichissent chaque jour, les ouvriers vivent dans des conditions extrêmement difficiles. Dans un tel environnement et telle période, les conflits de classes ont également atteint une phase critique. Au fil du temps, les travailleurs ont formé des organisations, des structurations et des idéologies très efficaces.Émile Zola est né et a grandi à cette époque, et sa vision du monde a été formée en observant ces situations de l'humanité. Tout au long de sa carrière d'écrivain, il a tenté d'examiner la société physiologiquement et a essayé d'en faire un roman, qui est une sorte d'art, une science. Il a formé la théorie du naturalisme en étant influencé par de nombreux penseurs positivistes de l'époque. Dans son ouvrage intitulé Rougon-Macquart, il a tenté de créer l'arbre généalogique de la communauté française et a traité toutes sortes et types de personnes. Surtout, dans la période de la IIIe République, il avait commencé à travailler et à réfléchir non seulement à examiner la société mais aussi à savoir comment la société et les gens devraient être. Par conséquent, faire une étude méthodologique sur Travail de Zola, mettre en évidence les structures internes et transcendantes de l'oeuvre, l'importance de l'idéologie sociale et des événements dans la formation du travail et la démonstration de leurs rôles de façonner les idées et les visions du monde chez les écrivains, constituent l'importance de l'étude. Zola étant également un journaliste et un penseur, en prenant en main les structures internes du roman, on a étudié comment les conditions sociales et historiques ont affecté sa vision du monde, quelles sont ses réactions et quelle est la forme de sa vision du monde dans son livre. Au niveau de la compréhension de notre étude, les structures internes constituant l'oeuvre ont été examinées. Les techniques littéraires qui composent le roman avaient été successivement appliquées et l'auteur adhère aux techniques naturalistes autant que possible. La première moitié du travail est assez réaliste, mais à partir de la seconde moitié, le récit s'installe à un univers fictif. Au niveau de l'explication de l'étude, au cours duquel nous avons visé à examiner les structures transcendantes (politique, culturelle, économique, éducative, etc.) du travail, nous avons constaté que l'auteur avait été impressionné par les conditions sociales et les événements historiques de la période vécue.En approchant cette oeuvre à travers différents points de vue, avec la méthode critique du structuralisme génétique basée sur le marxisme de Lucien Goldmann, nous tentons de montrer l'effet des conflits entre les classes de l'époque sur les idéologies qui dirigent la société ; cela constitue un autre aspect important de l'étude. Travail de Zola a été étudié moyennant la méthode de Lucien Goldmann dans sa structure interne. Après, ce travail est expliqué avec les réalités de la société dans laquelle il s'est produit. En conséquence, l'auteur a présenté une solution à l'humanité en identifiant les problèmes et les détériorations de la société. L'auteur, qui agit comme un intellectuel, offre une thèse à la société et a voulu qu'elle soit comprise par tous. Il s'est opposé à des phénomènes tels que l'exploitation, l'individualisme, l'aliénation, l'esclavage et l'inégalité qui ont conduit la société au désastre et il a proposé des solutions pour les corriger. En concevant cette proposition Zola a bénéficié des idées de nombreux penseurs socialistes et anarchistes importants de son époque. Selon l'auteur, un monde meilleur peut être constitué par les hommes en faisant des sacrifices, en émancipant l'éducation, l'exaltation de travail, la solidarité, la science et la liberté. Dans le résultat de notre étude, nous avons constaté que Zola reflète de nombreux thèmes opposés de la société dans son travail.Mots Clés : Émile Zola, Structuralisme, Travail, Vision du monde, Structuralisme génétique, Lucien Goldmann, Sociologie de la littérature 237

1950'li yılların ikinci yarısında görünür olan İkinci Yeni şiiri, Modern Türk Şiirinin en önemli atılımlarından birisidir. İkinci Yeni şiirinin toplumsal koşullarının soruşturulduğu bu tez çalışmasında İkinci Yeni şiirini yaratan sosyal, siyasal, edebi, kültürel etmenler kendi özgül koşullar ve tarihselliği çerçevesinde açıklığa taşınmaya ve tartışılmaya çalışılacaktır. Her edebi oluşumda izleri sürülebileceği gibi İkinci Yeni de belirli bir sosyal örüntüler bütünün içerisinde ve etkisi altında oluşmuştur. Bu çalışma kendine İkinci Yeni şiirini yaratan özgül koşul ve imkânları açıklığa taşımayı hedef edinmektedir.İkinci Yeni'nin öncelikle belirli bir manifestodan, sözleşmeden hareketle ortaya çıkmaması, şiir öncesi bir programa sahip olmayışı; aksine şairlerinin kendi aralarındaki ayrılıklarını, farklılıklarını derinleştirerek sürdüren bir yapıya sahip olması diğer yandan ise şairlerinin birbirlerinden farklı sosyal ve düşünsel arka planlara sahip olması her şairinin kendi tekilliğinde, tekillik merkezli bir şiir okumasını gerekli kılmıştır. Bu çalışma İkinci Yeni'nin yapısal problemine ilişkin soruyu da merkeze olarak onu bir edebi cemaat olarak okumuş, İkinci Yeni'yi kendisinden önceki ve çağdaşı Türkçe şiirin diğer verimleriyle ilişkileri bakımından incelemiş, İkinci Yeni'nin modernist karakterini gelenek, batı şiiri, anlam, anlamsızlık ve modernizm bağlamında soruşturmuş, bu okumaların neticesinde İkinci Yeni'yi Türk Modernleşmesi bağlamında değerlendirmiştir. İkinci Yeni'nin Türkiye'nin kendi yaşadığı tarihsel tecrübe ve bunun edebiyattaki tezahürleri bağlamında onu mümkün kılan koşullar, bu alanı kat eden hali hazırdaki çalışmalar da tartışılarak sürdürülmüştür.İkinci Yeni şiirinin maddi koşullarının belirlenmeye çalışıldığı bu çalışmanın İkinci Yeni şiirini daha iyi anlamlandırma ve onu doğru bir biçimde değerlendirmede katkı sağlayacağı umulmaktadır. Second New Poetry appeared in the second half of the 1950s was one of the most important breakthroughs of Modern Turkish Poetry. Social, political, literary and cultural factors that created the Second New poetry were tried to be clarified and discussed within the framework of their specific conditions and historicity through this thesis study. As can be seen in every literary movement, Second New is also formed within a certain social pattern and under its influence. This study aims to clarify the specific conditions and possibilities that create the Second New poem. The Second New does not have a pre-poetry program which has not emerged from a particular manifest or contract. The Second New Poetry has a structure that discusses the diversity of the poets themselves. The poets' having different social and intellectual backgrounds made it necessary for every poet to read a singularity-centered poem in his singularity. This study also read the question of the structural problem of the Second NewPoetry as the center as a literary community and examined the Second New as its relation with its previous and contemporary Turkish poetry's other yields. This study examined the modernist features of the Second New poem in the context of tradition, western poetry, meaning, meaninglessness and modernism, and as a result of these readings, these evaluated the Second New in the context of Turkish Modernization.It is thought that this study, which tries to determine the conditions that created the Second New Poetry, will contribute to better understanding and correctly evaluating the Second New poetry. 113

Bu çalışma, Hakan Günday'ın Kinyas ve Kayra, Zargana ve Piç romanlarında yer alan erkek karakterlerin sınır-aşan deneyimlerini ve edebi kurgu içinde erkek kimliklerini nasıl deneyimlediklerini, tematik olarak açıklamaya girişmektedir. Araştırma içinde erkeklik ve erkekliklerle ilgili sosyal teorilerden ve erkeklik krizi söylemlerinden yararlanılmış, belirtilen üç kitap bu teoriler ekseninde tartışılmıştır. Romanlarda erkek karakterlerin sınır-aşan deneyimleri, kaçınılmaz bir biçimde sosyal yaşamda erkeklikle ilgili tanımlanan sınırlara da yönlendirmektedir. Bu tür romanlarda sık bir biçimde yer verilen şiddet, ölüm ve toplumsal cinsiyet/cinsellik ile ilişkili olgular aracılığıyla araştırma, modern toplumda erkek kimliği ile ilgili üretilen sosyal anlamları incelemeye odaklanmıştır. Araştırmada öncelikle transgresif kurgunun yeraltı edebiyatı şeklinde kavramsallaştırılan edebi türden farklı yönleri vurgulanmıştır. Günümüzde postmodern ya da geç kapitalist toplumlarda gözlemlenen aşırılıkların romanlara yansıması olarak kabul edilen bu tür kitaplardaki sınır-aşan öğelerin, yeraltı edebiyatından farkı sosyolojik gerekçelerle ortaya konmaya çalışılmıştır. Ölüm, şiddet ve cinsellik gibi ilk kültürel yasaklamaların, roman karakterlerinin sınır-aşan eylemleri aracılığıyla görünür kılındığı bu tür romanlar, aynı zamanda erkeklik krizi söylemleri ile de örtüşen argümanlar sunmaktadır. Araştırmada erkeklik krizinin, esasen modern toplumun erkekliğe ilişkin olarak sunduğu çelişkili anlam parçacıkları ile ilgili olduğu ve krizin varlık koşullarının ve kökenlerinin, öncelikli olarak bu sosyal anlamlarda ve beklentilerde aranması gerektiği, roman karakterlerinin dünyası aracılığıyla tanımlanmaya çalışılmıştır. This study attempts to explain thematically how Hakan Gunday's male characters in Kinyas ve Kayra, Zargana and Piç novels, perform transgressive practices and their masculine identities in literary fiction. In the research, masculinity theories and masculinity crisis discourses were used, and the three books are discussed in the light of these theories. The transgressive experiences of male characters in the novels inevitably lead to boundaries defined through masculinity in social life. Research, based on violence, death and gender/sexuality related phenomena which are often featured in such novels, has focused on examining the social meanings of male identity in modern society through transgressive acts.The research first emphasized the different aspects of transgressive fiction from literary genre conceptualized as underground literature. The transgressive elements in such novels, which are regarded as the reflections of the excesses observed in the postmodern or late modern societies today, have been sought to reveal the difference from underground literature for sociological reasons. The novels in which the first cultural prohibitions, such as death, violence, and sexuality are made visible through the transgressive acts of the novel characters, also present arguments that overlap with masculinity crisis discourses. In the study it was tried to be defined through the world of novel characters that the masculinity crisis is mainly concerned with the contradictory fragments of social meaning that modern society refers to masculinity and that the conditions and origins of the crisis must be sought primarily in these social meanings and expectations. 218

Sanatın, özellikle edebiyatın, kültür üreten bir varlık olarak insanın gelişimindeki yerine odaklanmak, edebiyatın toplumsal etkileşim ve dönüşümlerden nasıl etkilendiğini ve onları nasıl etkilediğini, ayrıca kültürün süreğenliği ve zenginleşmesi bakımından değerini Nurdan Gürbilek'in denemeleri çerçevesinde değerlendirmek bu tezin ana eksenini oluşturmuştur. Bu çalışmada hem modern dünyada insanlık durumu hem de Türkiye'deki kültürel iklimi, Nurdan Gürbilek'in incelemeleri ışığında anlamaya, onun edebiyat üzerine yazma biçimini besleyen sosyolojik tahlillerinin deşifresi yapılarak, yazarın disiplinler arası işbirliğini geliştirici kültür çalışmalarını değerlendirmeye çalışılmıştır. Yazarlar, içinde yaşadıkları çağın olduğu kadar, geçmişte yaşananların ve gelecekte olabileceklerin de sözcüsüdürler. Okumak da yazmak kadar metne değer ve anlam katar. Edebiyat eserleri yazılmayan tarihin, anılmayan geçmişin tanığı olurlar. Her yazar, içinde yaşadığı kültürün ve dilin taşıyıcısı, aktarıcısı ve yorumcusudur. Bu kavrayış temelinde Nurdan Gürbilek'in eserleri, toplumları anlama isteğimize ve merakımıza (edebiyat eserlerinin, yazarların ve roman kahramanlarının psikolojik ve sosyolojik tahlili çerçevesinde) doyurucu birer yanıt niteliği taşırlar. Günümüz Türkiye'sinde böylesi tahlillerin sosyolojik çözümlemelerimizi zenginleştirici etkisini vurgulamak, bu tezin amacıdır. This thesis aims to focus on the role of art, especially that of literature, regarding the development of humans as culture breeding entities, the way in which it is affected by social interactions and transformations, and also how it affects them as well as focusing on its value in terms of cultural persistence and enrichment by working within the scope of Nurdan Gürbilek's essays. In this study, by deciphering the sociological analysis which feeds her writing style on literature, it is attempted to grasp both human condition in the modern world and the cultural climate in Turkey, and evaluate the author's cultural studies which served to improve her interdisciplinary cooperation. Authors are the voices of past and potential future as well as the time period in which they live. Reading puts as much value and meaning to texts as writing does. Literary works will be the witnesses of an history that is not written, a past that is not reminisced. Every author is a carrier, narrator and commentator of the culture and language they live in. On the basis of this conception, all of Nurdan Gürbilek's works serve as a satisfying response to our desire and curiosity of understanding societies (within the psychological and sociological analysis of literary works, authors and novel characters). It is the purpose of this thesis to emphasize the enriching effects of such analyses in today's Turkey regarding our sociological decipherment. 145

Bu tez, edebi kanun oluşum sürecini, edebi teori ve sosyolojik çerçeveler ve etmenler açısından, Makedon ilköğretim okulları ve liselerde, Makedon edebiyatı derslerinin zorunlu okuma listelerini inceleyerek analiz etmeye çalışır. 1947 Yugoslavya'sından günümüz Makedonya'sına kadar, okuma seçim kriterlerinin niteliksel ve kronolojik degişimlerine bakarak çeşitli sosyal, politik ve entelektüel faktörlerin, edebi kanunu oluşturacak seçim kriterlerini ve öncelikleri etkilediğini göstermeye çalıştım. This thesis tries to analyze the process of literary canon formation in terms of literary theoretical and sociological frameworks and factors through the study of the formation of the mandatory readings list for Macedonian primary and secondary schools' Macedonian literature courses. By looking at the various shifts in reading selection criteria qualitatively and chronologically, from 1947 Yugoslavia to present day Macedonia, I have tried to show that a variety of social, political, and intellectual factors influence the selection criteria and priorities that go into forming a literary canon. 78

Göç ve daha özelinde Türkiyeli işçilerin Almanya'ya göçünü ele alan pek çok çalışma bulunmasına karşın, bu çalışmalar ya tek bir yazar, roman yahut da kısa öyküye odaklanmaktadır. Bu tez Bekir Yıldız, Fakir Baykurt ve Füruzan adlı yazarların metinleri üzerinden göç edebiyatının karmaşıklıkları ve değişkenliklerini karşılaştırmalı olarak 1964'ten 1998'e daha uzun bir dönemde ele alacaktır. Yıldız ve Baykurt'un göçmen işçi olarak birinci elden deneyimlerine karşın, finansal olarak güvenceli ve kısa bir dönem için Almanya'yı ziyaret eden Füruzan'da göçün kendisi estetik kaygılar odağında bir bakışla metne dönüşmüştür. Göç temasının sosyolojinin ana alanlarından birini oluşturması sebebiyle bu tez sosyoloji kavramları ve edebiyat sosyolojisine dayanmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde genelde göç, dar anlamda Türkiyelilerin Almanya göçü, göçmen yazımı ve oluşum süreçleri, kültür ve kimlik meseleleri konuya temel oluşturması bakımından ele alınmıştır. Birinci bölümde Bekir Yıldız'ın Almanya'da Türkler; ikinci bölümde Fakir Baykurt'un `Duisburg Üçlemesi` olan Yüksek Fırınlar, Koca Ren ve Yarım Ekmek; dördüncü bölümde Füruzan'ın Berlin'in Nar Çiçeği Almanya'daki göçmen hayatının `gerçekliklerini` metinler aracılığıyla tartışmaya açmaktadır. Anahtar Kelimeler: Bekir Yıldız, Fakir Baykurt, Füruzan, Göç, Almanya, Edebiyat Sosyolojisi, Kimlik. There is already an abundant literature on studies about migration in general and migration of Turkish workers to Germany in particular. Still, they mostly tend to focus on either one particular author or a work such as novel or short story. Covering the period from 1964 to 1998 and drawing upon the works by three writers, i.e. Bekir Yıldız, Fakir Baykurt and Füruzan; this thesis is intended to discuss from a comparative perspective the complexities and variations of migration literature. While Yıldız and Baykurt have first-hand experience as migrant workers, the migration experience turns into a literary text with aesthetic concerns in the eyes of Füruzan, who was not an emigrant but rather a short-term visitor in Germany with economic security.Since migration as a theme constitutes one of the major fields of sociology, the study relies upon the concepts of sociology as well as sociology of literature. To provide the underlying theoretical basis, the first chapter provides a discussion of migration in general and Turkish migration to Germany in a more specific context, Migrantenliteratur and its formation processes, as well as issues centering around culture and identity. Subsequently, the `realities` of migrant life in Germany are illustrated through literary texts, namely, Bekir Yıldız and his novel Turks in Germany [Almanya'da Türkler] in the second chapter; the `Duisburg Trilogy` of Fakir Baykurt, that is, Yüksek Fırınlar [Blast Furnaces], Koca Ren [Father Rhein] and Yarım Ekmek [Half Bread] in the third chapter; and Füruzan's The Pomegranate Flower of Berlin [Berlin'in Nar Çiçeği] in the fourth chapter.Keywords: Bekir Yıldız, Fakir Baykurt, Füruzan, Migration, Germany, Sociology of Literature, Identity. 164

Emir Kalkan konularını ve kahramanlarını toplumun satır aralarından bulup çıkarır. Kendi kişilik özellikleriyle de örtüştüğünü düşündüğümüz bu amaç, onun bütün öykülerinin çıkış noktasıdır. Yazarın arkada planda, görünmeyen kısımda ya da insanların bakma gereği duymadıkları tarafta kalan kişileri ortaya çıkarma amacı bir duruş biçimidir. Gerçekçi bir yazar olan Emir Kalkan'ın göz önünde olan kişileri değil, özellikle göz ardı edilen kişileri ortaya çıkarmak için bir çaba içerisinde olduğu görülecektir. Onun öykülerinde yer verdiği kişilere sosyolojik açıdan bakmayı amaçladığımız bu çalışmamızda tespit ettiğimiz en dikkate değer nokta bu kişilerin bir şekilde toplumsal hayatın dışında kalmış kişiler olduklarıdır. Kişiler ya kendi istekleriyle hayatın dışına çekilmişlerdir ya da toplum onları hayatın dışında kalmaya zorlamıştır. Bu noktadan hareketle özellikle seçildiği düşünülen öykü kişilerinin hangi sebeplerle hayatın dışında kaldıkları ve onları bu duruma sürükleyen toplumsal süreçler tespit edilmeye çalışılmıştır. Emir Kalkan finds his heroes and topics from inside of the society. This aim, matching his character as we think, is starting point of all of his stories. Writer's aim to discover people on the behind side that people don't care to look at is a posture style. It will be seen that Emir Kalkan, who is a realistic writer, is trying to emerge people especially ignored ones. The most important point of this research, in which we aim to look at heroes of his stories sociologically, is that these heroes, in a way, are isolated people from the society. Either heroes want to be isolated from the society, or the society enforces them to be isolated. At this point, why the heroes of the stories, who are thought to be chosen intendedly, are isolated and the processes drafting them to these situations have been tried to be found out. 176

This research focuses on defining the relationship between the text and the reader through the perspective of Reader-response theory. A comparative method is applied in determining the reception process. This thesis benefits from Iser and Jauss’s perspectives that formulate the basis for interpretation of texts. Reception process is related to the foundation of the historical, public and sociological elements. It aims at defining the author-text-reader relationship through literary and sociological references. The selected literary texts are chosen from the works of Christoph Ransmayr, Herta Müller and Bernard Schlink. The historical structure of „MorbusKitahara“ and „DieHeimkehr“ is the World War 2. One encounters the imprints of dictatorship in Romania in Herztier“ novel. The historical plot is dealt with the readers’ interpretative attitude. The aim of this research is to describe the ways in which the elements of the novels are contextualized in the readers’ conscious. During the process of interpreting the selected texts, the connection between the reader and the text is revealed only when the reader establishes a sense of sharing and commonality with the protagonists. It is observed that such an evaluation and also the ethical values that the novel’s characters communicate with the reader is a rather crucial issue. The reader embodies the writers’ intentional gaps by the help of certain motifs. The gaps that are left by the authors and the reader’s intention of achieving the author’s intention are fulfilled through a concretization of subjects and topics that are related with individual, society and the societal structure. This thesis discovers the ways in which man as an individual is affected by social changes as exemplified in the selected novels. The study elaborates on the completion of the reception process based on the reader’s own individual social, historical, public and psychological experiences. 1. FORSCHUNGSANLAGE 2. HERMENEUTIK 2.1. HISTORISCHE POSITIONEN DER HERMEMEUTIK 2.1.1. Die allgemeine Kunstlehre des Verstehens nach Friedrich Schleiermacher 2.1.2. Die Geschichtlichkeit des Verstehens nach Wilhelm Dilthey 2.1.3. Martin Heidegger und sein Verstehen des Daseins 2.1.4. Hermeneutische Auslegungen von Hans Georg Gadamar 3. REZEPTIONSÄSTHETISCHE EINFLÜSSE 23 3.1. DIE VERSCHIEDENEN BEDEUTUNGSEBENEN DES LESENS ALS WAHRNEHMUNG 3.2. FIKTION IN DER LITERATUR, IHRE BEDEUTUNG UND VORAUSSETZUNGEN 3.3. AUTOR-TEXT-LESER UND KONTEXT 30 3.4. DER LESER MACHT DAS KUNSTWERK: EINFÜHRUNG IN DIE REZEPTIONSÄSTHETIK 32 3.5. WOLFGANG ISER UND DER AKT DES LESENS 38 3.6. HANS ROBERT JAUβ UND DIE THEORIE DES LESENS – EINE DIACHRONE DIMENSION 42 3.7. DER REZEPTIONSPROZESS 46 3.7.1. Textexterne und Textinterne Leserfunktionen 48 4. LITERATUR IN DER SOZIOLOGIE 50 4.1. KULTURWISSENSCHAFTLICHE ANSÄTZE IN DER LITERATURWISSENSCHAFT 54 4.2. DIE GESELLSCHAFTLICHEN ANSÄTZE VON KARL MARX UND FRIEDRICH ENGELS 55 4.3. LITERATURSOZIOLOGIE UND IHRE ANSÄTZE…58 4.4. SOZIOLOGIE DER LITERARISCHEN REZEPTION…….60 4.5. DIE LITERATURSOZIOLOGIE DER FRANKFURTER SCHULE/ KRITISCHE THEORIE 61 5. DAS MENSCHENBILD 65 6. MORBUS KITAHARA : DAS MENSCHENBILD UND IHRE VORSTELLUNG IM KONTEX BEI CHRISTOPH RANSMAYR-EINFÜHRUNG IN DIE REZEPTIONSÄSTHETISCHE ANSÄTZE 68 6.1. VORSTELLUNG DES AUTORS 68 6.2. ZUM WERKE MOBUS KITAHARA 69 6.3. MORBUS KITAHARA-TITEL DEFINITION 71 6.4. LEID UND SCHICKSAL…..73 6.5. ENTFREMDUNG UND GEWALT 80 6.6. DER VERFALL 84 6.7. DER PSYCHOLOGISCHER VERFALL DER FIGUREN 88 6.8. DER ABWURF DER ATOMBOMBE AUF JAPAN UND DER WELTKRIEG 89 7. HERZTIER : DAS MENSCHENBILD UND IHRE VORSTELLUNG IM KONTEXT BEI HERTA MÜLLER –EINFÜHRUNG IN DIE REZEPTIONSÄSTHETISCHE ANSÄTZE 93 7.1. VORSTELLUNG DES AUTORS 93 7.2. ZUM WERK HERZTIER 97 7.3. HERZTIER – TITELDEFINITION 99 7.4. DIE ANGST UND DAS ICH UND IHRE AUSWIRKUNGEN AUF DAS INDIVIDUUM 104 7.5. DAS MENSCHLICHE LEIDEN 108 7.6. DER VATER 112 7.7. DAS POLITISCHE SCHWEIGEN 114 7.8. SURREALISTISCHES BILD 116 7.9. IDENTITÄT UND ENTFREMDUNG 119 8. DIE HEIMKHER : DAS MENSCHENBILD UND IHRE VORSTELLUNG IM KONTEXT BEI BERNHARD SCHLINK –EINFÜHRUNG IN DIE REZEPTIONSÄSTHETISCHE ANSÄTZE 122 8.1. VORSTELLUNG DES AUTORS 122 8.2. ZUM WERK DIE HEIMKEHR 123 8.3. DIE SCHULD 125 8.4. DAS HEIMAT-HEIMKEHRMOTIV 126 8.5. DIE ODYSSEE 131 8.6. MUTTER,VATER UND SOHN BEZIEHUNG 133 9. DER VERGLEICH DES MENSCHENBILDS ANHAND DER ANALYSIERUNG DER FIGUREN IN DEN ROMANEN „MORBUS KITAHARA“, „HERZTIER“ UND „DIE HEIMKEHR“ 140 9.1. DER VERFALL 9.2. DAS SCHICKSAL 9.3. FREMDHEIT UND IDENTITÄT 9.4. DIE ANGST 9.5. DAS MENSCHENBILD 10. SCHLUSSFOLGERUNG LITERATURVERZEICHNIS Bu çalışma günümüz Alman Edebiyatından ele alınan örneklerde, okur- yazar- metin arasındaki iletişimin, metinlerin yorumlama ve çözümleme aşamasındaki sosyolojik ve tarihi rolünü ortaya koymaktadır. Araştırmamız, eser ve insanlık arasındaki karşılıklı ilişkinin, metin ve alımlanması arasındaki sanatsal ve edebi iletişimin gelişip anlam kazanmasının sağladığını gösteren ünlü kuramcı Hans Robert Jauss’un Alımlama Kuramı çerçevesinde geliştirilmiştir. Metot ve uygulamada Theodor Adorno ve Wolfgang İser gibi kuramcılarda, çalışmamızda yer almıştır. Okur , eserlerdeki tarihsel, toplumsal ve sosyolojik unsurları ortaya çıkarırken, metine dahil olur ve yazarın bıraktığı boşlukları doldurarak eserin anlamlandırılmasına katkıda bulunmuş olur. Çalışmamızda Yazar-Metin-Okur arasındaki ilişki, edebi, toplumsal ve sosyolojik çözümlemelerle örneklendirilmiştir. Bu Çalışmada Christoph Ransmayr’in „Morbus Kitahara“ , Bernard Schlink’in „Die Heimkehr“ ve Herta Müller’in “Herztier” eserleri örnek olarak seçilmiştir. „Morbus Kitahara“ ve „Die Heimkehr“ eserlerinin tarihsel dokuları 2. Dünya savaşıdır. „Herztier“ eserinde ise Romanya’daki Diktatörlük Rejimi ele alınmıştır. Seçilen eserlerin yorumlanması aşamasında metin ile okur arasındaki iletişimin, romanlardaki figürlerin olaylar karşısındaki toplumsal ve psikolojik tepkileri kurgusal ve gerçeklik açısından karşılaştırılarak incelenmiştir. Araştırılan tarihi ögeler, geçmiş ve şimdi arasındaki farklar veya benzerlikler okurun bilincinde nasıl şekillendiği gösterilmiştir. Yazarın, okuyucunun bir sanat eserinden ne anladığı, sanatsal olarak saptamak için eserinde bıraktığı boşluklar somutlaştırılarak yorumlanmıştır. Böylece sanatın okuyucu yolu ile nasıl deşifre edildiği, okurun tarihsel, sosyolojik ve psikolojik yaşam tecrübelerinin eserin alımlanması sürecine ne denli etkili olduğu gösterilmiştir

Bu tezin amacı Sürgün Edebiyatı'nı kuramsal bir zemine oturtmaktır. Bu çalışma öncesinde, Türk ve Batı Edebiyatı kaynakları araştırılmış ve Sürgün Edebiyatı'nın kavram olarak değil, kapsayıcı genel bir başlık olarak kullanıldığı sonucu çıkmıştır. Bu çalışmadaki amaç ise, Sürgün Edebiyatı'nın edebiyat bağlamında ele alınması ve edebiyat kuramları çerçevesinde incelenmesi gerekliliğini ortaya koymaktır. Ayrıca `Sürgün Edebiyatı`nın edebiyatın bir alt başlığı olduğunu, ve sürgün edebiyatının her sürgüne gitmiş yazarı kapsamayacağı tezinin de ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda Sürgün Edebiyatı kavramının temellendirilmesi için, çalışmada önce kelime olarak `Sürgün` üzerinde durulmuştur. Ardından; sürgünün ceza olarak tarihsel geçmişi, kutsal kitaplardaki vurgusu açıklanmıştır. Çalışmanın konusu Türk Edebiyatı olduğu için, Türk tarihinde devlet politikası olarak sürgünün ne olduğu üzerinde durulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminde devlet politikası olarak uygulanan İskân Politikası, sürgün ile karıştırılmaması için anlatılmıştır. Sürgünle sıkça karıştırılan göç kavramı incelenmiş, farklarının açıkça anlaşılabilmesi için siyasî ve sosyal açıdan örnekler verilmiştir. Sürgünün göç ile arasındaki farktan sonra, sürgünün birey üzerindeki yansımaları değerlendirilerek, travmatik etkisinin ne denli kuvvetli olduğu izah edilmiştir. Bu izahlarla Sürgün Edebiyatının Göç Edebiyatından da ayrılması sağlanmış, ve ardından kavram tartışmalarına girilmiştir. Sürgün Edebiyatının, sürgünde edebiyat ve sürgün edebiyatçılardan ayrılması gerektiği ve, Sürgün Edebiyatının muhtevası yönünden eser odaklı olması gerektiği tartışılmış, örneklerle desteklenmiştir. Sürgünde Edebiyat; edebî eserlerin hangi durumda kaleme alındığını ortaya koyarken, Sürgün Edebiyatı; edebî eserin, bizatihi kendisinin sürgünlükle olan ilişkisi olmalıdır. Çalışma, Türk Edebiyatı'nın modernleşme evresiyle Cumhuriyet Dönemi arasını kapsamaktadır ve kavramın anlaşılabilmesi açısından eser örnekleri üzerinden ilerlemiştir. Çalışmanın kapsadığı dönem itibariyle literatürde adı geçen her sürgüne gönderilen edebiyatçı ve eserleri üzerinde kısaca durularak çalışmanın temelinde yer alan kavram tartışması yapılmıştır. Bu çalışmada yer alan eserlerin ve yazarların incelenmesi daha da derinleştirilebileceği gibi, cumhuriyet dönemindeki eserler üzerinde aynı tartışma incelenebilir. The purpose of this thesis is to put the Exile Literature on a conceptual level. At the beginning of this study, the sources of Turkish and Western literature were researched and the end result was that the Exile literature was used as a general title, not as a concept. The purpose of this study is to reveal the necessity of the study of the Exile Literature in the context of literature and the literature theories. It was also aimed to show that the `Exile Literature` is a subset of literature, and that the thesis of exile literature can not cover every exiled writers. In this context, in order to base the concept of the Exile literature, the word `exile` was first emphasized in the study. Behind; The history of the exile as punishment, the emphasis on the sacred books were explained. As the subject of the work is Turkish literature, it is emphasized what is the exile as a state policy in Turkish history. The Settlement Policy, which was implemented as a state policy during the Ottoman Empire period, was told not to be confused with exile. The concept of immigration, which is often confused with exile, has been examined and examples have been given in terms of political and social aspects in order to clearly understand their differences.After the difference between the exile and the immigration, the reflection of the exile on the individual is evaluated to show how strong the traumatic effect is. With these explanations, it was ensured that the Exile Literature was also separated from the Migration Literature, and then the concept discussions was entered. It has been argued that the Exile Literature should be separated from literatüre on the exile, and exiled writers and was argued that the Exile Literature should be work-oriented in terms of the content, supported by examples. Literature on the Exile; while revealing the situation in which the literary works were taken, the Exile literature; The literary work must itself be the relation to its exile.The study covers the period between the modernization phase of the Turkish Literature and the Republic Period and progressed through examples of works in terms of understanding the concept. In the period covered by the work, a conceptual discussion was made on the basis of the work by briefly focusing on the literary figures and works sent to every exile mentioned in the literature. The examination of the works and authors in this study can be further deepened, and the same discussion can be examined on the works of the republic period 121

Faik Baysal, Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında toplumcu gerçekçilik anlayışıyla eser veren yazarlarımızdan biridir. Romanlarında toplumdaki ekonomik, dinî, ailevî meseleler ve sosyal adaletsizlik, toplumdaki yozlaşma gibi konuları ele almıştır. Bu tezde Faik Baysal'ın romanlarında toplumdaki sorunlara dikkat çeken, tekrar eden bu meseleler maddeler halinde tahlil edilmiştir. Bu tahliller doğrultusunda Baysal'ın sanat anlayışı ve toplumun romanlara yansıması üzerine incelemeler yapılmıştır. Tezin giriş bölümünde toplumcu gerçekçi sanat anlayışı ile roman türü üzerine açıklamalar verilmiştir. Birinci bölümde yazarın hayatına ve sanatına kısaca değinildikten sonra eserler hakkında özet bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde köy ve şehir hayatını ele alan romanlardaki sosyal meseleler, üçüncü bölümde ise savaş temini ele alan romanlardaki sosyal meseleler incelenmiştir. Çalışma, genel bir değerlendirmenin anlatıldığı sonuç ve kaynakça bölümleri ile bitirilmiştir. Faik Baysal is one of our authors who gave works in post-Republican Turkish literature with the concept of social realism. In his novels, he handled economic, religious, family matters and social injustice in society, corruption in society, and so on. In this thesis, the repetitive matters of Faik Baysal's novels, which draw attention to the problems in the society, have been analyzed in an itemised way. In the direction of these analyzes, Baysal's artistic understanding and reflection on the society's novels were examined. In the introduction section of the dissertation, socialist realistic artistic understanding and description of the novel type are given. In the first part, brief information about the life and art of the author is given after briefly mentioned. In the second chapter, social issues in novels dealing with village and city life, and in the third chapter, social issues in novels dealing with the subject of war were examined. The study was completed with bibliography and a conclusion including a general evaluation. 227

Hayatın her alanında olduğu gibi edebiyat alanında da farklı ulusların edebiyatları arasındaki etkileşim kaçınılmazdır. Türk edebiyatı bağlamında bakıldığında özellikle Tanzimat Dönemi'nde (1839-1895) çeviri aracılığı ile yoğunlaşan genelde Batı-Türk, özelde ise Fransız-Türk edebiyatları arasındaki etkileşim süreci dönem dönem etki derecesi ve yönü değişse de 1800'lü yılların ortalarından bu yana süregelmiştir. Fransız edebiyatının Türk edebiyatı üzerindeki etkisi sonucunda üretilen ilk eserin Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı tiyatro eseri olması bu çalışma açısından önem taşımaktadır. Ancak Türk Tiyatrosu üzerindeki etkiler yalnızca Fransız Tiyatrosu'ndan yansımalar ile sınırlı kalmaz. 1970'li yıllarda, henüz 1920'lerde Alman tiyatro yazarı Bertolt Brecht'in geliştirdiği Epik Tiyatro'nun yine çeviri yolu ile Türk oyun yazarlarına ulaşması o dönemde başta Haldun Taner olmak üzere bir çok yazarın aynı türde oyunlar yazması ile sonuçlanır. Aynı dönemde Türk Tiyatrosu üzerinde Absürt Tiyatro adı altında Batı'da 1950'lerde ortaya çıkmış olan bir başka gelenek de etkilerini göstermeye başlar. Bu çalışma da genel olarak 1970 sonrasında Türk Tiyatrosu üzerinde Absürt Tiyatro'nun etkilerini, özelde ise Batı'daki ilk örneklerden birebir yansımaları; oyunlar arasındaki benzerlikler yanında sosyo-politik ve ekonomik arka plandan kaynaklanan farklılıkları irdelemeyi amaçlamaktadır. Genel olarak 1970'li yıllardan itibaren (neredeyse her on yılda bir gerçekleşen ihtilallerle paralel olarak) onar yıllık aralarla toplamda yedi yazarın on dört oyununun eklektik yöntemle çok boyutlu olarak ele alındığı çalışma, farklı kültürlere ait çalışmaları benzerlik ve farklılıkları ve bunların nedenleri bakımından karşılaştırarak Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi'ne de katkı sunma çabasındadır.Sonuç olarak, Batı edebiyatı içinde doğup gelişen Absürt Tiyatro geleneğinin 1970'li yıllardan itibaren Türk Tiyatrosu'nu yoğun olarak etkilediği; ancak oyunlar arasında Absürt Tiyatro özellikleri bakımından benzerlikler olmasına rağmen, son derece farklı siyasal, toplumsal ve ekonomik koşullar nedeniyle Türk tiyatro yazarlarının eserlerinde, bazen açık bazen örtük olarak oyunların yazıldığı dönemin arka planına ve sorunlara yer verdiği gözlenmektedir. Bunun yanısıra, Türk oyun yazarlarının oyunlarını sadece Absürt Tiyatro özellikleri ile sınırlandırmadığı; Epik Tiyatro, gerçeküstü özellikler, köy seyirlik oyunları gibi türler, akımlar ve teknikler ile -tam bir ortaklık göstermese de- farklı dönemlerde oyunlara farklı şekillerde zenginlik kattıkları ve aslında sentez oyunlar yarattıkları görülür. Bu çalışmanın Türk Tiyatrosu'na en önemli katkısı bazı araştırmacılar tarafından `çorak ve tüketilmiş` hatta `dönemini kapatmış` bir konu olarak görülen Absürt Tiyatro konusuna Türk Tiyatrosu bağlamında yeni bir soluk getirmek ve bu alanda yapılacak yeni çalışmaları teşvik etmek olacaktır.Anahtar Kelimeler: Etki, Etkileşim, Metinlerarasılık, Absürt Tiyatro, Türk Tiyatrosu. As is in every field of life, in the field of literature interaction between the literatures of different nations is inevitable. As it is looked in the context of Turkish Literature the interaction process generally between Western-Turkish literatures and particularly between French-Turkish literatures which has increased through translation especially in Tanzimat Period (1839-1895) has continued from 1800s up to this day although the degree of impact and the direction of it has changed from period to period.The fact that the first work that was produced as a result of the effect of French Literature of Turkish Literature was Şinasi's Şair Evlenmesi, is significant in terms of this study. However, the effects on Turkish Theatre are not solely limited to the reflections from French Theatre. After Epic Theatre which was developed by German playwright Bertolt Brecht in 1920s, reached the Turkish playwrights in the 1970s through translation again, the result was the writing of similar plays by many Turkish playwrights in that period, Haldun Taner being the leading writer. In the same period, another tradition that appeared in the West in 1950s and was called The Absurd Theatre also starts to show its effects on Turkish Theatre.This study generally aims to discuss the effects of The Absurd Theatre on Turkish Theatre after 1970s, and particulary it aims to debate the reflections from the first examples in the West; the differences deriving from the socio-political and economic background as well as the similarities. Generally this study in which fourteen plays of seven writers have been handled multi-dimensionally with the eclectic method in the time period of ten-year intervals from 1970s onwards (paralelling with the revolutions taking place almost every ten years), makes strenuous effort to compare the plays belonging to different cultures in terms of their similarities, differences and the reasons of them and thus to contribute to the Science of Comparative Literature.As a result, it is observed that the Absurd Theatre tradition which was born and developed in the Western literature affected the Turkish Theatre intensely starting from the 1970s; however, despite the similarities between the plays in terms of the characteristics of the Absurd Theatre, due to the completely different political, social and economic conditions, Turkish playwrights handled the background and the problems of the period in which the plays were written in their plays either explicitly or implicitly. Besides this, it is seen that Turkish playwrights have not restricted their plays only to the characteristics of Absurd Theatre, but -in spite of not having complete commonity- they have enriched them with the Epic Theatre techniques, surrealism and the characteristics of rural folk plays in different periods, and thus actually they created synthetic plays. The most significant contribution of this study to Turkish Theatre will be, to bring a new breath to the subject of Absurd Theatre, which is seen as an `infertile and exhausted` subject that `closed its period`, in the context of Turkish Theatre and to encourage the new studies that will be done in this field.Key words: Effect, Interaction, Intertextuality, Absurd Theatre, Turkish Theatre. 414

Toplumsal değişme ve İkinci Yeni şiiri eksenindeki bu çalışma, edebiyat sosyolojisi bağlamında yapılmış bir sosyal araştırma olma iddiası taşımaktadır. Araştırmada İkinci Yeni şiirinin doğduğu toplumsal koşullar ve toplumsal değişmeye etki eden iç ve dış dinamikler, hem makro hem de mikro boyutlarıyla ele alınmıştır. Ulaşılan sonuçları şöyle özetlemek mümkündür: Modern Türk şiirinin gelişmesine büyük bir temel sağlamış olan İkinci Yeni şiirinin ortaya çıkışıyla Türkiye'nin Batılı modernleşme serüveni arasında toplumsal değişme bağlamında yakın bir ilişki bulunmaktadır. İkinci Yeni şiiri hem kendisinden önceki şiirsel söyleme karşı duruşu hem de toplumsal değişmenin yarattığı `yeni bir insanı` merkezine alması itibarıyla Modern Türk şiirinde büyük bir kırılmadır. Bu şiirin ortaya çıkışında 1950'lerden sonra Türkiye'de her türlü demokratik hak ve özgürlüklerin kullanımı konusunda, iktidar baskısının artmasının yanında, tarımda ve sanayide uygulanan yanlış politikaların sonucu hızlanan iç göçün yol açtığı çarpık kentleşmenin, toplumsal sınıflar arasındaki eşitsizliklerin büyük bir etkisi bulunmaktadır. İkinci önemli bir etki ise II. Dünya Savaşı'nın insanlığın geleceğine ilişkin olarak bütün dünyada, özellikle de aydın-sanatçı kesimler üzerinde yarattığı hayal kırıklığına bağlı olarak, edebiyat ve sanat bağlamında ortaya çıkan, İkinci Yeni şiirini besleyen, varoluşçu, gerçeküstücü, nihilist ve postmodern bir karaktere sahip avangard (öncü) hareketlerdir. İkinci Yeni'nin öne çıkan şairlerinin kimi şiirlerinde toplumcu gerçekçi özelliklerin yer bulmasında, 1961 Anayasasının getirdiği hak ve özgürlüklerin büyük bir etkisi vardır. Anahtar Kelimeler: Toplumsal Değişme, Şiir, İkinci Yeni, Edebiyat Sosyolojisi, Modernizm. This study, which focuses on social change and İkinci Yeni Şiiri (The Second New Poetry) carries a social research claim in literature sociology. In the study, the social conditions of İkinci Yeni Şiiri (The Second New Poetry) and the internal and external dynamics affecting social change have been dealt with in both macro and micro dimensions. The results of the research can be summarized as follows: There is a close relationship between the emergence of İkinci Yeni Şiiri (The Second New Poetry), which has provided a great foundation for the development of modern Turkish poetry, and the adventure of Turkey's Western modernization, in the context of social change. İkinci Yeni Şiiri (The Second New Poetry) is a great break in modern Turkish poetry as it centers on the poetical discourse before it and the `new person` created by the social change.In the emergence of this poem, after the 1950s, the distorted urbanization caused by the accelerated internal migration of wrong politics in agriculture and industry, as well as the increase in the pressure of power, on the use of all kinds of democratic rights and freedoms in Turkey has a great influence on the inequalities between the social classes. The second important effect is World War I, II that created the frustration on the future of mankind all over the world especially on artists and intellectuals. Movements of avantgarde, such as surrealism, nihilism, and existentialism, which eventually emerged in literature and art, influenced İkinci Yeni Şiiri (the Second New Poetry). The characters of these avangarde movements are both modernist and postmodernist. The rights and freedoms brought by the 1961 Constitution have a great influence on some of the prominent poets of İkinci Yeni (the Second New) that find socialist realistic features in their poems. Keywords: Social Change, Poetry, İkinci Yeni, Literature Sociology, Modernization 359