Search

Artykuł stanowi recenzję książki Krzysztofa Kopczyńskie-go zatytułowanej Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym (2021). Celem publikacji jest po-nowne, aktualizujące odczytanie polskiego paradygma-tu romantycznego unikające jego redukcji do wymiaru patriotyczno-narodowego. Autor książki szuka inspiracji w romantyzmie europejskim, by pochylić się nad zagad-nieniami właściwymi dla romantyzmu wysokiego, które dotyczą kwestii poznania, wiodącej roli sztuki, indywidu-alizmu, filozofii egzystencji, epistemologii i historiozofii. Następnie przedstawia stanowiska ujmujące sztukę filmo-wą jako narzędzie wypowiedzi filozoficznej, przytaczając koncepcje m. in. Gilles’a Deleuze’a, Stanleya Cavella, Ro-berta Sinnerbrinka czy Daniela Framptona. Badacze ci sta-ją się rzecznikami tezy, że film jest zdolny do uprawiania refleksji w sposób zbliżony do rozważań filozofów. Idąc za tą tezą, Kopczyński za punkt wyjścia przyjmuje bogactwo myślowe ukrytej części paradygmatu romantycznego, co pozwala mu wniknąć w przesłanie analizowanych filmów, a także wskazać, że kino może prowadzić do przekształ-cenia wspomnianego wzorca i zmiany jego roli w kulturze. The article is a review of Krzysztof Kopczyński’s book Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym [The Paradigm of Polish Romanticism in the World of Film] (2021). The work aims to offer an updated reading of the Polish Romantic paradigm, avoiding its reduction to patri-otic and national dimensions. The author seeks inspiration in European Romanticism in order to inquire into typical issues of High Romanticism, which concern the ques-tions of cognition, the leading role of art, individualism, the philosophy of existence, epistemology, and the phi-losophy of history. He then presents theoretical positions that view film art as a mode of philosophical expression, citing concepts proposed by Gilles Deleuze, Stanley Cavell, Robert Sinnerbrink, Daniel Frampton, and others. These authors become advocates of the proposition that film can be a means of reflection in a manner akin to the work of philosophers. Following this argument, Kopczyński starts from the abundance of thought contained in the Roman-tic paradigm’s hidden part, which allows him to penetrate the meaning of the analysed films as well as indicate that cinema can transform this pattern and changing its role in culture.

W Dzikich różach (2017) Anny Jadowskiej, Wieży. Jasnym dniu (2017) Jagody Szelc, Wyspie (2013) Katarzyny Klimkiewicz i Domingi Sotomayor Castillo kwestie związane ze środowiskiem stanowią znaczący element opowiadania filmowego. Ekokrytyczna lektura wspomnianych dzieł, odwołująca się m.in. do agrologistyki T. Mortona czy realizmu ekologicznego A. Barcz, pozwala wskazać, że choć nie porzucają one antropocentrycznej perspektywy, to biorą ją w nawias i poddają krytycznemu namysłowi. Jednocześnie twórczynie omawianych filmów dzięki zabiegom formalnym podejmują próbę upodmiotowienia nie-ludzkich aktorów, tym samym wpisując ludzkich bohaterów w szerszy kontekst i łącząc ich losy z przemianami, jakim podlega środowisko, przyroda, planeta. Environmental issues are a significant part of film storytelling in Anna Jadowska's Wild Roses (2017), Jagoda Szelc's Tower. A Bright Day (2017) and Katarzyna Klimkiewicz's and Dominga Sotomayor Castillos's The Island (2013). Ecocritical reading of these works that refers e.g. to T. Morton's agrilogistics or A. Barcz's ecological realism allows us to point out that even though the films do not reject the anthropocentric perspective, they nevertheless suspend it and subject it to critical consideration. At the same time, thanks to the use of formal devices, the directors of the discussed films try to subjectify the non-human actors, thus placing human characters in a broader context and linking their fates to the changes suffered by the environment, nature and the planet.

Artykuł traktuje o dialogu między kinem reżyserek filmowych należących do generacji twórców urodzonych w latach 60. i 70. a kinem Krzysztofa Kieślowskiego. Filmy Małgorzaty Szumowskiej, Iwony Siekierzyńskiej i Ewy Stankiewicz - dzięki nawiązaniom do dzieł twórcy, który był jednym z filarów Kina Moralnego Niepokoju, czyli ostatniej wyrazistej filmowej formacji pokoleniowej - odwołują się rozpoznawalnego przez publiczność idiomu kina autorskiego. Odniesienia te potwierdzają status przywoływanych dzieł w funkcji autorytetu bądź co najmniej podkreślają wagę, jaką odegrały one w przeszłości. Na tym tle zastanawiający jest brak bezpośrednich nawiązań reżyserek filmowych do utworów ich kinowych poprzedniczek. The article deals with the dialogue between the cinema of women film directors belonging to the generation of artists born in the 1960s and 1970s and the cinema of Krzysztof Kieślowski. The films by Małgorzata Szumowska, Iwona Siekierzyńska and Ewa Stankiewicz - thanks to references to the work of Kieślowski, which was one of the pillars of the Cinema of Moral Anxiety, that is the last easily recognizable film generation formation - appeal to the idiom of the author’s cinema that is recognizable by the audience. These references confirm the status of the referenced works as a source of authority, or at least emphasize the importance they played in the past. Against this background, the lack of direct references of the film directors to the works of their cinematic female predecessors is puzzling.