Search

Het boek behandelt het leven en werk van de (overwegend) negentiende eeuwse botanici Kops, Van Hall, Oudemans, Suringar en Heukels.

Dit artikel in boekvorm biedt nieuwe inzichten in het complexe geslacht Rosa L. en presenteert een systematische bewerking van de in Nederland in het wild voorkomende rozensoorten. In inleidende hoofdstukken worden de cultuurhistorie, biologie, morfologie, genetica, taxonomie en ecologie van rozen behandeld, daarnaast wordt het natuurbeheer inzake de bescherming van de wilde rozensoorten bediscussieerd en een voorstel voor een Rode Lijst gepresenteerd. Tweederde van de in Nederland inheemse rozensoorten komt in aanmerking voor plaatsing op deze Rode Lijst. Het artikel geeft bovendien een overzicht van de geschiedenis van het rozenonderzoek in Nederland. De systematische bewerking omvat een algemene bespreking van het geslacht, de secties en subsecties, en beschrijvingen van de 26 rozen soorten die in Nederland in het wild voorkomen, inclusief bijbehorende lijntekeningen, foto’s en verspreidingskaartjes; van deze 26 soorten zijn er 17 inheems met autochtone populaties. Dit hoofdstuk wordt voorafgegaan door een determinatiesleutel voor deze 26 soorten. Rozen zijn polyploïd. Van de 26 in Nederland in het wild voorkomende rozensoorten behoren er 17 tot de sectie Caninae (inclusief de neofyten Rosa glauca en R. villosa). Deze groep omvat genetisch gestabiliseerde hybridogene soorten. Alle soorten van deze sectie zijn van allo poly ploïde oorsprong. Binnen de soorten van de sectie Caninae is de morfologische en genetische variabi liteit groot. Bovendien worden alle soorten in deze sectie gekenmerkt door een afwijkende vorm van meiose (de canina-meiose), waardoor bij de nakomelingen het merendeel van de chromosomen en de meeste onderscheidende kenmerken van de moeder afkomstig zijn (matroclinie). Een aantal voor de determinatie belangrijke kenmerken worden echter via de vader overgeërfd. Na twintig jaar veldonderzoek aan rozen in Nederland, Duitsland en België, een grondige oriëntatie op de Europese literatuur en consultatie van internationaal vermaarde rozenexperts hebben

In 1995 verscheen een hoofdstuk in het boek ‘Biodiversiteit in Nederland’ over het uitsterven van plantensoorten in Nederland van de hand van Ruud van der Meijden en Jacqueline Gillis. Vanaf 1840 was het totaal aantal verdwijningen toen 73 en het aantal terugvondsten 14. Zij stelden voorts vast dat vanaf 1920 het aantal verdwijningen van plantensoorten ongeveer constant is: ca. 20 in de 20 jaar. Ook vonden zij dat de kans op uitsterven het grootst was voor soorten met een voorpost- of marginaal areaal. Na 15 jaar is de stand van zaken van het verdwijnen en (weer) verschijnen van plantensoorten in Nederland opnieuw beoordeeld. Vanaf 1900 is het totaal aantal verdwijningen 83 en het aantal terugvondsten 41. Verschillen met de resultaten van Van der Meijden en Gillis worden met name verklaard door andere selectie van soorten en een langere periode voor het terugvinden van soorten. De belangrijkste andere conclusies van Van der Meijden en Gillis staan nog steeds grotendeels overeind. Aanvullende conclusie is dat verschuivingen in de arealen van plantensoorten een rol lijkt te gaan spelen. In de laatste periode vinden we een kleiner aantal verdwijningen, een groter aantal terugvondsten en meer nieuwe soorten vanuit Europa. Op basis van deze resultaten pleiten we ten slotte, net als Van der Meijden en Gillis in 1995, voor een minder prominente rol voor de verdwenen en (teruggevonden) zeer zeldzame soorten in het Nederlandse natuurbeleid. In one of the chapters of the 1995 book ‘Biodiversiteit in Nederland’ [Biodiversity in the Netherlands] the loss of plant species in the Netherlands was reviewed by Ruud van der Meijden and Jacqueline Gillis. At the time the total number of occurrences of species loss was calculated as 73, with 14 cases of species reappearance since 1840. The authors went on to state that the rate of loss has remained more or less constant since 1920 at around 20 species every 20 years. They also found that the probability of loss is greatest for species

Ruud van der Meijden was een enthousiast en inspirerend botanicus die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de floristiek in Nederland. Hij stond aan de wieg van de Stichting FLORON en het databestand FLORBASE. Hij heeft botanisch en floristisch Nederland vertrouwd gemaakt met de modernste inzichten in de plantensystematiek door deze toe te passen in de vier edities van de Heukels’ Flora van Nederland1–5 die hij heeft samengesteld en geschreven. Ruud van der Meijden was an enhousiastic and inspiring botanist who has paid a significant contribution to the development of Dutch floristics. He was co-founder of ʻStichting FLORONʼ [the FLORON foundation] and the floristic data base FLORBASE. He incorporated the most recent insights in plant systematics in the four editions of the Heukels’ Flora van Nederland1–5 which he had written and edited. In doing so, he made many Dutch botanists and other users of these Floras familiar with these new insights and corresponding novel classifications.

Sinds 2000 zijn in Nederland 9 populaties van Polytrichum commune Hedw. s.l. ontdekt waarin planten voorkomen waarvan de rechtopstaande stengels opvallend sterk, en vaak boomvormig, vertakt zijn. De planten van het Mastbosch (Noord-Brabant) behoren tot P. commune s. str., die van de andere populaties tot P. perigoniale Michx. Vanwege de ingewikkelde systematiek van het P. commune-complex en de hierdoor onstane onduidelijkheden omtrent de identiteit van de soorten in dit complex, is het nodig om in artikelen en rapporten waarin dit complex of zijn soorten worden behandeld, altijd een referentie te geven naar de gebruikte determinatiewerken. Voor dit artikel is het materiaal op naam gebracht met behulp van Schoepe’s bewerking van de Polytrichaceae.10 De 9 populaties bevinden zich op en aan de rand van de pleistocene zandgronden: 8 in Noord-Brabant en 1 op de noordoever van het Zuidlaardermeer (Groningen). Hoewel de populaties voorkomen op verschillende bodems (zand, lemig zand, veen), zijn de standplaatsen verder opvallend identiek: vochtige groeiplaatsen die bij overvloedige neerslag tijdelijk voor korte of langere tijd geïnundeerd kunnen raken door stagnerend regenwater of een mengsel van regenwater en oppervlaktewater. De meeste Brabantse groeiplaatsen zijn ontstaan in het kader van natuurherstel- en natuurherinrichtingsprojecten. De boomvormig vertakte planten van Polytrichum commune s.l. kunnen tot de 5e orde zijn vertakt. Het aantal takken varieert gewoonlijk van 2 tot 14, en bij uitzondering tot 25. Het vertakkingssysteem van zulke boomvormig vertakte planten lijkt te bestaan uit opeenvolgende, dichotome vertakkingen met internoden van variabele lengte, waardoor de afzonderlijke dichotomieën op variabele afstand van elkaar staan. De internoden zijn echter soms zo kort, dat de opeenvolgende dichotomieën niet of nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Anatomisch onderzoek laat zien, dat iedere dichotomie ontstaat door opsplitsing van de hoofdas. Het onderlig

Deze rapporten zijn te bestellen door overmaking van het vermelde bedrag op bankrekening 36.70.54.612 t.n.v. Alterra te Wageningen, onder vermelding van het gewenste rapportnummer. G.H.P. Dirkx, Historische ecologie van hooimaatjes in ‘De Wildernis’ (Overijssel), Wageningen, 2002, 76 pag. incl. bijlagen, € 18, Alterra-rapport 392.

A.C. Bouman, De Nederlandse Veenmossen. Flora en verspreidingsatlas van de Nederlandse Sphagnopsida, Stichting Uitgeverij KNNV in samenwerking met de Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de KNNV, Utrecht, 2002, 150 pag., € 29,95 (€ 24,95 voor KNNV-leden bij de KNNV; € 17,= voor leden van de Bryologische Lichenologische Werkgroep bij de werkgroep), ISBN 90-5011-162-9 [verschenen in de reeks KNNV Natuurhistorische Bibliotheek Nr. 70]. — Veenmossen zijn de bekendste mossen. Zij domineren meestal de vegetatie van levende hoogvenen, maar ze komen in verschillende natte tot vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke standplaatsen voor. Een groot aantal veenmossoorten is kenmerkend voor bepaalde plantengemeenschappen van natte tot vochtige standplaatsen. Veenmossen spelen bij de vorming van hoogvenen een cruciale rol, omdat zij de afbraak van dood organisch materiaal sterk vertragen. Dit doen ze door het verhogen van de zuurgraad van hun omgeving en het creëren van een zuurstof-arm milieu door grote hoeveelheden water als een spons vast te houden. Door dit water-vasthoudend vermogen is ‘veenmos’ ook in de horticultuur een belangrijke grondstof. Veenmossen zijn als groep duidelijk herkenbaar, maar de verschillende soorten zijn morfologisch vaak zeer variabel. Het op naam brengen van veenmossoorten is daardoor vaak lastig en daarom voor menige bryoloog een bron van frustratie geweest. Met het verschijnen van de flora en verspreidingsatlas van ‘De Nederlandse Veenmossen’ is het eindelijk mogelijk zelf verzamelde veenmossen met voldoende zekerheid op naam te brengen. De veenmosflora is een vervolg op de eerder verschenen flora’s en verspreidingsatlassen van ‘De Nederlandse Bladmossen’¹ (1989) en ‘De Nederlandse Levermossen & Hauwmossen’² (1996). Er bestaat nu voor het eerst in de geschiedenis een compleet overzicht van de hele Nederlandse mosflora.

K. van Dort, C. Buter & P. van Wielink, Veldgids Mossen (2e, herziene druk), Stichting Uitgeverij KNNV, Utrecht, 2002, 272 pag., € 27,95 (€ 24,95 voor KNNV-leden bij de KNNV), ISBN 90-5011-110-6 [verschenen in de reeks Veldgids Nr. 10], — De ‘Veldgids Mossen’ is een prachtige, rijk geïllustreerde uitgave met vele kleurenfoto’s en tekeningen van mosplanten. Het boek heet ‘veldgids’, maar is meer dan dat: het biedt het grote publiek de mogelijkheid om op laagdrempelige en plezierige wijze kennis te maken met een zo moeilijk toegankelijke plantengroep als de mossen. De tweede, herziene druk van de ‘Veldgids Mossen’ is, vergeleken met de eerste druk, duidelijk verbeterd, al is de term ‘herziene druk’ m.i. iets te pretentieus. Er zijn fouten uit de eerste druk gecorrigeerd en er zijn onderschriften aan de foto’s van de inleidende hoofdstukken toegevoegd. Waar nodig, is in de tweede druk bij de behandeling van de soorten de wetenschappelijke naam van de standaardlijst van de Nederlandse blad-, lever- en hauwmossen¹ als synoniem toegevoegd. De ‘Veldgids Mossen’ bevat 5 inleidende hoofdstukken waarin de mossen aan de lezer worden gepresenteerd. In de eerste drie wordt uitgelegd wat mossen zijn, hoe ze er uit zien en hoe ze in groepen kunnen worden ingedeeld. Het boek houdt een praktische indeling naar groeivormen aan; voor de doelgroep van lezers is dat m.i. een terechte keuze. Moeilijke begrippen bij de behandeling van de morfologie en de voortplanting van mossen worden uitgelegd met behulp van illustraties. Hoofdstuk 4 is een mooi, goed geschreven hoofdstuk over de ecologie van mossen. Hoofdstuk 5 bevat determinatietabellen met illustraties die de in de sleutels gebruikte begrippen verduidelijken. De tabellen zien er mede door het gebruik van de illustraties goed en werkbaar uit. Ze zijn misschien iets te moeilijk voor de meeste lezers (het werken met een loep is voor de meeste mensen erg moeilijk), maar ze nodigen de gemiddelde lezer wel uit om eens beter naar een mos te

This publication presents a systematic study of the Hypopterygiaceae Mitt. s.l., a small family of pleurocarpous mosses. It includes a taxonomic revision and phylogenetic analyses to clarify the circumscription of the family and the mutual relationships of its genera and species. The Hypopterygiaceae have a mainly Gondwanan distribution and occur in humid forests of (warm-)temperate to tropical areas of the world. They are characterised by having partly or entirely complanate foliate stems and branches, whereby the leaves are arranged in two rows of asymmetrical, lateral leaves and a single, ventral row of smaller, symmetrical amphigastria. Seven genera are recognised. The c. 160 validly published species and intraspecific taxa are reduced to 21 species. The family shows its greatest diversity in Indo Malaysia (11 species) and Australasia (9 species). Africa and the New World are poor in species with, respectively, 3 and 5 representatives. In the past, the Hypopterygiaceae were regarded as a monophyletic family, but during the last twenty years this status has frequently been discussed. Several authors suggested the Hypopterygiaceae to be polyphyletic, while others still regarded the family as monophyletic. However, a series of phylogenetic analyses performed in this study — based on 57 morphological characters and, initially, 34 species, including the Hypopterygiaceae and representatives of possibly related families — supports the monophyletic status of the Hypopterygiaceae. Based on the outcomes of the analyses, the genus Cyathophorella (Broth.) M. Fleisch. is united with Cyathophorum P. Beauv., which results in the well-supported, monophyletic genus Cyathophorum with 7 species. The genus is nested in a monophyletic Dendrocyathophorum Lopidium Cyathophorum clade. Lopidium Hook. f. & Wilson is a well-supported monophyletic genus of two species. Dendrocyathophorum Dixon is a monotypic genus that is maintained as a separate genus. One of the most characteristic featu