Search

The article seeks to outline the activities of linguistic research centers within Polish higher educational institutions, where “Ukrainian Language and Literature” specialists are trained, Ukrainian studies disciplines are taught, and Ukrainian is studied as a foreign language. Based on the achievements of linguists, the most prominent linguistic research centers include the Warsaw center (University of Warsaw), the Wrocław center (University of Wrocław), the Kraków center (Jagiellonian University), the Lublin center (John Paul II Catholic University of Lublin and Maria Curie-Skłodowska University), and the Poznań center (Adam Mickiewicz University). These scientific centers, which advance Ukrainian linguistics, were established through the dedicated efforts of renowned scholars, such as M. Lesiv and F. Chyzhevskyi (Lublin), A. Falowski (Kraków), and D. Wieczorek (Wrocław). Their students and successors continue their legacy, including I. Mytnyk (Warsaw), P. Yuzvikevych (Wrocław), A. Dudek-Shumigai, M. Koider and M. Oliynyk (Lublin). Significant contributions have also been made by Ukrainian linguists currently working in Polish universities, such as I. Kononenko and S. Romaniuk (Warsaw), O. Beley (Wrocław), and L. Frolyak (Lublin), among others, as well as by visiting professors who promote Ukrainian scholarship internationally (e.g., P. Hrytsenko, A. Zahnitko, O. Serbenska, M. Skab). Key research areas of Polish linguists include dialectology, onomastics, terminology, the history of the Ukrainian language, lexicology, word formation, grammar, stylistics, modern Ukrainian language culture, lexicography, terminography, phraseography, ethnolinguistics, Ukrainian linguistic folklore studies, sociolinguistics, theological linguistics, comparative studies of Ukrainian and Polish languages, translation studies, and linguodidactics.

Соціопсихолінгвістичний феномен моди привертає значну увагу лінгвістів: можна простежити динамічний розвиток методологічних засад вивчення цього феномену, формування відповідної метамови, а також дослідницьких аспектів і доменів, що дає змогу обґрунтувати появу "лінгвістики моди" як нового мовознавчого напряму. Одним із завдань "лінгвістики моди" є дослідження модних метафор у медіастилі як найбільш популярному в сучасному дискурсивному просторі. Газетна мова вважається тим джерелом, яке засвідчує своєрідність поступу української мови, демонструє особливості її розвитку, а також тенденції до змін. Останніми роками публіцистичний стиль змінився, що пов'язано з екстралінгвістичними чинниками – демократизацією суспільства, вторгненням Росії, підвищенням престижу української мови, більшою представленістю української культури та історії тощо. Основою масмедійних образів часто є метафора, яку вміло моделюють мовці, реалізуючи різноманітні формули, зокрема традиційні та новаторські, модні. Зараз можна спостерігати оновлення українського метафоричного фонду, яке загалом розширює межі національної метафорики, з урахуванням особливостей менталітету українців, на базі прецедентних виразів, а також прецедентних ситуацій для успішного створення мовної гри, моделювання оригінальних значень. У текстах публіцистичного стилю фіксуємо моду на так звані фітоніми, створені за українськими натурфілософськими принципами, як-от: "метафора гарбуза", "метафора часнику", "метафора квасолі". Отже, український медійний дискурс демонструє моду на національне, моду на мовну творчість, яка втілюється в українській лінгвокультурі. Перспектива дослідження полягає у відстеженні та вивченні так званих модних тенденцій у мові, зокрема появи модних метафор, у можливостях створення національного фонду метафорики, а також у приділенні уваги розвитку лінгвістики моди та її термінології.

Multi-Aspect Interpretation of the Phraseme in Nikolaĭ Alefirenko’s Monograph Teoretychni pytannia frazeolohiï: On the Occasion of His Jubilee This article is dedicated to the renowned Russian and Ukrainian linguist Nikolaĭ Alefirenko on the occasion of his 75th birthday. The paper consid­ers his approach to the study of the phraseme presented in his monograph Teoretychni pytannia frazeolohiï [Theoretical Issues of Phraseology] (1987), which includes a multi-dimensional and comprehensive description of this concept through the prism of his philosophy of language, and which is based on the material of the Ukrainian language from the early Soviet period of his scholarly activity. The article draws attention to the intertextual dimen­sion of Alefirenko’s monograph, noting his knowledge of tradition and heritage of classical linguistics on the one hand, and novel approaches in the modern study of language on the other, coupled with a careful selection of illustrative material from a large body of phraseological dictionaries as well as literary works and journalistic texts. The phraseme is approached as a multifaceted phenomenon, and it is captured using a system of definitions clarifying its features and types. It is analysed in the context of the philosophy of language – through the prism of semantics, syntactics and pragmatics. The author’s scientific thinking is characterised by the ability to see this issue in all linguistic dimensions. As interpreted by Afirenko, the phraseme is (1) “a symbol of the life of a language”, (2) a structural unit of the lan­guage system, (3) a component of the linguistic (phraseological) picture of the world (4) with peculiar epistemological roots, (5) an active component of the communication process, (6) reflecting the philosophy and logic of the language and (7) demonstrating a kind of connection with units of all its levels; (8) “a unit of the highest language level”; (9) “one of the means of human self-expression”. In Afirenko’s model, the phraseme is a complex unit which is unique in nature, and his understanding fully corresponds to the modern linguistic paradigm. Although his study was written 35 years ago, it is certainly still novel today. Wieloaspektowe rozumienie frazemu w monografii Nikołaja Alefirenki Теоретичні питання фразеології. Z okazji jubileuszu badacza Artykuł jest dedykowany wybitnemu rosyjskiemu i ukraińskiemu języko­znawcy Nikołajowi Alefirence z okazji jego 75. urodzin. Dotyczy rozważań nad pojęciem frazemu, przedstawionych przez badacza w monografii Теоретичні питання фразеології [Zagadnienia teoretyczne frazeologii] (1987). Praca ta zawiera kompleksową i wielostronną analizę frazemu w kontekście filozofii języka wyznawanej przez autora, opartą na materiale języka ukraińskiego z wczesnego radzieckiego okresu działalności naukowej lingwisty. W artykule zwrócono uwagę na intertekstualne ujęcie zagadnienia. Odnotowano erudycyjność autora zarówno w kontekście tradycji, spuścizny językoznawstwa klasycznego, jak też nowatorskich poglądów we współczesnej lingwistyce, podpartych analizą dużej liczby słowników frazeologicznych, utworów literatury pięknej i publicystyki. Frazem jest traktowany jako zjawisko wieloaspektowe, definiowane za pomocą systemu określeń doprecyzowujących jego cechy i typy. Analizowany jest przez pryzmat semantyki, syntaktyki i pragmatyki. Rozumienie frazemu cechuje językoznawcza wieloaspektowość. Alefirenko uznaje go za (1) „symbol życia języka”, (2) strukturalną jednostkę systemu języka, (3) komponent językowego (frazeologicznego) obrazu świata, (4) element mający swoiste korzenie episte­mologiczne, (5) aktywny składnik procesu komunikacyjnego, (6) komponent odzwierciedlający filozofię i logikę języka, (7) element związany z innymi jednostkami języka, na wszystkich jego poziomach, (8) „jednostkę najwyższego poziomu języka”, (9) „jeden ze sposobów wyrażania siebie przez człowieka”. Jest jednostką kompleksową i niepowtarzalną, której rozumienie odpowiada współczesnemu lingwistycznemu paradygmatowi naukowemu. Monografia powstała 35 lat temu, ale do dziś niewątpliwie pozostaje pracą nowatorską.

It is typical of the modern linguistic study to reconsider the classical heritage, which makes it possible to observe the dynamics of linguistic processes and the movement vector of scientific thought, as well as to track the problems that still need to be solved nowadays. Such problems include linguistic genderology issues, in particular the description of female speech. In this regard, the little-known German-language research of Yuri Sherekh (Shevelev) Über die Besonderheiten der Sprache der Frauen (1952), which outlines the specificity of female speech at almost all language levels, appears to be of great value. This piece of research remains relevant since it makes it possible to compare the female speech features from different historical periods as well as to rethink the data on the manifestation of conservatism, archaism, negative attitude towards assimilation processes, etc. in female speech, to see the dynamics of the female linguistic worldview and the development of femininity. It seems reasonable enough to state that Shevelev laid the foundation for: 1) a comparative study of gender issues based on the Slavic languages; 2) historical and dialectal gender linguistics of the Ukrainian language; 3) national Ukrainian linguistic genderology, manifested at the level of national linguistic consciousness; 4) the study of gender opposing linguistic worldviews; 5) considering the level manifestation of gender characteristics in linguistic systems.

This article offers a concise overview of feminist linguistics within Slavic philology, focusing on the formation and function of feminitives. It analyzes the influence of national linguocultural traditions, their continuity, and extralinguistic factors on the development of feminine forms in Slavic languages. The study highlights the dominance of masculine forms and the underrepresentation of feminist perspectives in these languages. By examining the evolution of feminitives and the factors driving their usage, the authors argue that feminization is a regular, irreversible process across the Slavic linguistic landscape. The research reveals a significant difference in the degree of feminitive formation between West Slavic languages and East/South Slavic languages, suggesting varying levels of gender equality awareness and feminist activism across these regions. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

This study examines the morphological means used to express evaluation in Ukrainian, drawing on a corpus of spoken language, literary texts, dictionaries, and internet resources. The analysis focuses on how evaluation is encoded in the morphology of nouns, pronouns, numerals, and adjectives, with particular attention to the use of augmentatives, diminutives, gender, and degrees of comparison. The findings reveal a rich and varied system for expressing subjective evaluation, including the frequent use of diminutive forms to soften negativity and the creative use of comparative and elative forms to express a high degree of intensity. The study also highlights the role of gender in shaping evaluative meanings and the tendency to use occasional and non-normative forms to achieve specific pragmatic effects. The research contributes to a deeper understanding of the relationship between language, culture, and evaluation, and provides insights into the unique ways in which Ukrainian speakers express their attitudes and emotions through morphological choices. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The paper is devoted to a holistic analysis of the scientific-organisational and scientific-didactic activity of the Head of the Institute of Russian and Ukrainian philology, Professor Andrzej Sitarski (2008–2019). In the paper, the author presents her reflections on the status of ego-texts along with their categories. The authorʹs attention is primarily focused on the evaluation of Professor Sitarski’s role in the upbringing of talented linguists, as well as on his personal contribution to the development of Poznań Ukrainian studies. The in-depth analysis is conducted on the basis of the category of memory that is depicted in ego-text genres, including the genre of memoirs-dedications. Professor Sitarski has an outstanding linguistic personality of a bilingual that boils down to particular verbal and nonverbal properties represented through his psychotype – his abilities of the elite linguistic character of a scientist and lecturer of Russian language are distinctive for him.

A New Bilingual Phraseological Dictionary: A Polemical Reflection This article presents a critical analysis of the bilingual publication entitled A Lexicon of Polish and Ukrainian Active Phraseology (Leksykon aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej / Leksykon pol′s′koï ta ukraïns′koï aktyvnoï frazeolohiï), compiled by Roman Tymoshuk, Wojciech Sosnowski, Maciej Jaskot and Yurii Ganoshenko. In the history of Ukrainian-Polish and Polish-Ukrainian phraseography of the twenty-first century, this is the second attempt at creating a bilingual phraseological dictionary, following the publication of A Concise Ukrainian-Polish Dictionary of Set Expressions: Lexical Equivalents, Phraseologisms, Proverbs and Sayings (Korotkyĭ ukraïns′ko-pol′s′kyĭ slovnyk ustalenykh vyraziv: Ekvivalenty slova, frazeolohizmy, prysliv′ia ta prykazky, Poznań and Kharkiv, 2017), compiled by Tetiana Kosmeda, Olena Homeniuk and Tetiana Osipova. The distinctive feature of the reviewed dictionary is that it contains phraseologisms which are most widely used in everyday speech. The compilers developed an original conception: (1) Polish-Ukrainian and Ukrainian-Polish parts differ in content, as they were compiled independently, yet most popular phraseologisms are included in both parts; (2) the most representative set expressions in active use in both languages were selected on the basis of questionnaires and mass media material; (3) entries include illustrative material; (4) it has an optimal size – about 1,000 phraseological units. On the other hand, the dictionary also has some drawbacks, such as: (1) it lacks key criteria for determining the status of the notion “active” phraseology; (2) it does not include slang phraseologisms which do not belong to literary language; (3) the meanings of phraseological units are described by means of simple syntactic structures which lack consistent criteria of clarity and comprehensibility of interpretation, and the dictionary does not cover all semantic potential and pragmatic information of the listed units; (4) excessively categorical interpretation of the notion zero equivalence; (5) not all entries contain stylistic labels, and those used are only of three types: slang, colloquial, vulgar; the label przyslowie/приказка (proverb) seems incorrect, as the compilers do not provide criteria of its separate status; (6) metalanguage of the dictionary is marked with some violations of orthographic and stylistic norms. Nevertheless, the dictionary has undoubtedly enriched the theory of phraseography, phraseographic practice and found its users. Polemiczna refleksja na temat nowego dwujęzycznego słownika frazeologicznego Niniejszy artykuł przedstawia analizę krytyczną dwujęzycznego Leksykonu aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej (Лексикон польської та української активної фразеології), autorstwa Romana Tymoshuka, Wojciecha Sosnowskiego, Macieja Jaskota i Yuriia Ganoshenki. Jest to drugi dwujęzyczny słownik frazeologiczny w historii ukraińsko-polskiej i polsko-ukraińskiej frazeografii XXI wieku, po Małym ukraińsko-polskim słowniku utrwalonych wyrażeń językowych: Ekwiwalenty, frazeologizmy, powiedzenia i przysłowia (Короткий українсько-польський словник усталених виразів: еквіваленти слова, фразеологізми, прислів’я та приказки, Poznań–Charków 2017) Tetiany Kosmedy, Oleny Homeniuk i Tetiany Osipovej. Cechą wyróżniającą recenzowany słownik jest jego zawartość – frazeologizmy powszechnie używane ca co dzień. Autorzy zastosowali oryginalną koncepcję, w myśl której: (1) pomimo że część polsko-ukraińska i ukraińsko-polska mają różną zawartość, powstawały bowiem niezależnie, każda z nich zawiera najbardziej popularne frazeologizmy; (2) najbardziej reprezentatywne wyrażenia wybrano na podstawie badań kwestionariuszowych i materiałów ze środków masowego przekazu; (3) hasła zawierają przykłady ilustrujące ich użycie; (4) słownik ma optymalną wielkość: zawiera około tysiąca jednostek frazeologicznych. Z drugiej zaś strony, słownik ma również pewne niedociągnięcia, wśród których należy wymienić: (1) brak określenia kluczowych elementów pojęcia „aktywna” frazeologia; (2) nieuwzględnienie wyrażeń slangowych nienależących do języka literackiego; (3) opis znaczeń frazeologizmów za pomocą prostych struktur syntaktycznych, którym brak spójnych kryteriów jasności i zrozumiałości interpretacyjnej, co sprawia, że słownik nie w pełni uwzględnia potencjał semantyczny i informację pragmatyczną przedstawianych wyrażeń; (4) zbyt kategoryczna interpretacja pojęcia brak ekwiwalencji; (5) nie wszystkie hasła są opatrzone kwalifikatorami stylistycznymi, a lista tych ostatnich ogranicza się jedynie do trzech: slang, potoczne, wulgarne; kwalifikator przysłowie/приказка wydaje się niepoprawny, jako że autorzy nie podają kryteriów, na podstawie których go wyodrębniono; (6) metajęzyk słownika cechuje się pewnymi naruszeniami norm ortograficznych i stylistycznych. Niemniej jednak słownik z pewnością wzbogacił teorię frazeografii i praktykę frazeograficzną, oraz spotkał się z zainteresowaniem ze strony użytkowników.

The article sets out to analyze Jerzy Kaliszan’s linguistic philosophy focused on the field of word-formation and based on the triple unity of philosophy of the language (semantics, syntax and pragmatics), systemic character and functionalism. Intertextuality of the academic speech of the scholar is influenced by classical Slavonic linguistic conceptions, leading representatives of linguistics of the second part of the 20th century, as well as key theoretical investigations of the late 20th — early 21 centuries. The idiolect of the scholar is marked with brevity, laconism, condensed content, wellstructured text, depth and expressiveness, persuasive argumentation, breadth of the material used, refined stylistics, scholarly courage, topicality of the problems discussed, prognostic insights.

In the course of analysing publications from the journal “Studia Rossica Posnaniensia”, devoted to the problem of Russian vocabulary mobility during the last 20–30 years, it was concluded that Russian vocabulary is actively enriched by borrowings and internationalisms, in particular: the formation of new words (morphological way), in the sphere of personal naming, broadening the lexico-semantic group of adverbs. Onomastics has been actively developed; set word meanings have extended and transformed; among newly formed words there are many that express emotionally evaluative relations; finally, the stylistic status of words is being changed, with the corpus of profanities enriched.

The article focuses on analyzing the functioning of the Russian language in Ukraine, including its diachronic and synchronic aspects. The language policy of the Russian Empire, the USSR and modern Ukraine was taken into account in the analysis. The consequences of this language policy, such as Russification, bilingualism, and the mixture of Russian and Ukrainian, are reflected in the new Ukrainian law – “Regulations of State Language Policy”. Pluralism and a new status of Russian as a regional language have also been implemented in this law.