Search

Bu çalışma Ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) Fen Bilimleri Ders Kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri yönünden temsil edilme durumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi ile yürütülmüş olup verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Ders kitaplarında yer alan etkinliklerin hangi süreç becerilerini geliştirmeye yönelik olduğunu tespit etmek için alanyazındaki taramalar sonucunda 17 bilimsel süreç becerisi belirlenmiş ve kuramsal çerçeve ışığındaki tanımlamalara göre her bir etkinliğin analizi yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler doğrultusunda; kitaplarda yer alan etkinliklerde gözlem yapma, karşılaştırma, iletişim kurma, verileri toplama ve kaydetme, tahmin etme, verileri yorumlama becerileri daha çok yer alırken sınıflama, sayı/uzay ilişkilerini kullanma, hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve karar verme becerilerine daha az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca etkinliklerde en çok, temel süreç becerilerinin, en az da deneysel süreç becerilerinin yer aldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre fen bilimleri alanında güncellenecek ve yeni yazılacak ders kitaplarında her bir sınıf düzeyine göre öğrencilerin bilişsel seviyeleri de göz önünde bulundurularak etkinliklerdeki nedensel ve deneysel süreç becerilerinin oranlarının artırılması suretiyle kitaplarda iyileştirme yapılması gerektiği söylenebilir., This study was carried out to determine the representation of the activities in the Secondary School (5th, 6th, 7th, and 8th grade) Science Textbooks in terms of scientific process skills. The study was carried out with the document analysis method, one of the qualitative research methods, and the descriptive analysis method was used in the analysis of the data. In order to determine which process skills the activities in the textbooks aim to develop, 17 scientific process skills were determined as a result of the literature review, and each activity was analyzed according to the definitions in the light of the theoretical framework. In line with the data obtained from the study; it was concluded that while the skills of observing, comparing, communicating, collecting and recording data, estimating, interpreting data were more involved in the activities in the books, the skills of classification, using number/space relations, forming hypotheses, determining variables and making decisions were less involved. In addition, it was determined that the most basic process skills and the least experimental process skills were included in the activities. According to the results of this study, it can be said that in the textbooks to be updated and written in the field of science, improvements should be made in the textbooks by increasing the rates of causal and experimental process skills in the activities, taking into account the cognitive levels of the students according to each grade level.

Bu çalışmada Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitapları’nda yer alan etkinliklerin sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi ile yürütülmüş olup verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda; 2018 yılında yenilenmiş olan Fen Bilimleri Öğretim Programına uygun olarak hazırlanan 5, 6, 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitapları’nda yer alan etkinliklerin sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri açısından incelenerek kitaplarda düzeylerin temsil edilme durumları belirlenmiştir. Bu amaçla öncelikle; sorgulayıcı-araştırma için alanyazında belirlenen düzeyler ve özellikleri dikkate alınarak etkinlikleri analiz etmek üzere “Etkinliklerde Sorgulayıcı-Araştırmaya Dayalı Öğretim Yönteminin Düzeylerini Belirleme Tablosu” oluşturulmuştur. Sonrasında bu tablo kullanılarak kitaplardaki herbir etkinlik materyalden gelen yönlendirme miktarı dikkate alınarak ölçütlere yönelik kodlamalar yapmak suretiyle etkinliklerin düzeyleri tespit edilmiştir. Analiz sonuçları göre sınıf seviyelerine göre farklılık göstermekle birlikte tüm sınıf seviyeleri gözönüne alındığında Fen Bilimleri ders kitaplarında genel olarak yapılandırılmış sorgulayıcı-araştırma düzeyinde etkinliklerde yığılma olduğunu, rehberli ve açık sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinlik oranlarının düşük olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre tüm seviyedeki fen bilimleri alanında güncellenecek ve yeni yazılacak ders kitapları için rehberli ve açık sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinlik oranlarının arttırılarak kitaplarda iyileştirme yapılması gerektiği söylenebilir.

Öğrencilerimizin bilimsel ve teknolojik kazanımlar açıdan gelişmesinde son derece önem arzeden fen bilimleri ders kitaplarının okunabilirliklerinin belirlenmesi de bir o kadar öneme sahiptir. Literatüre katkı sağlayacağı düşünülen bu çalışmada 5-8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarının okunabilirlik açısından analizinin yapılarak kitapların okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın modeli olarak doküman incelemesine dayanan betimsel çalışma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini ise 5, 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinin herbir düzeyi için belirlenen dört adet fen bilimleri ders kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada okunabilirliği belirlemek üzere kullanılan “Sönmez Formülü”nü uygulayabilmek için öğrencilerden yararlanılmıştır. Edirne ili İpsala ilçesinde bulunan iki ortaokulun 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim gören toplam 183 öğrenci ise araştırmanın öğrenci örneklemini oluşturmuştur. Her kitap için Sönmez (2017)’in anlaşılırlık oranları ve anlaşılırlık düzeyleri tablosuna göre metinlerin okunabilirlik düzeyleri belirlenmiştir. 5., 7. ve 8. Sınıf Fen Bilimleri Kitapları “açık ve anlaşılır”düzeyde olduğu tespit edilirken, 6. Sınıf kitabının “anlaşılabilir” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır.

DergiPark: 870073 tred Öğrencilerimizin bilimsel ve teknolojik kazanımlar açıdan gelişmesinde son derece önem arzeden fen bilimleri ders kitaplarının okunabilirliklerinin belirlenmesi de bir o kadar öneme sahiptir. Literatüre katkı sağlayacağı düşünülen bu çalışmada 5-8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarının okunabilirlik açısından analizinin yapılarak kitapların okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın modeli olarak doküman incelemesine dayanan betimsel çalışma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini ise 5, 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinin herbir düzeyi için belirlenen dört adet fen bilimleri ders kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada okunabilirliği belirlemek üzere kullanılan “Sönmez Formülü”nü uygulayabilmek için öğrencilerden yararlanılmıştır. Edirne ili İpsala ilçesinde bulunan iki ortaokulun 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim gören toplam 183 öğrenci ise araştırmanın öğrenci örneklemini oluşturmuştur. Her kitap için Sönmez (2017)’in anlaşılırlık oranları ve anlaşılırlık düzeyleri tablosuna göre metinlerin okunabilirlik düzeyleri belirlenmiştir. 5., 7. ve 8. Sınıf Fen Bilimleri Kitapları “açık ve anlaşılır”düzeyde olduğu tespit edilirken, 6. Sınıf kitabının “anlaşılabilir” düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır.

Eğitimdeki teknolojik gelişmelere rağmen kitabın yerini hiçbir araç tutamamış ve ders kitapları okul eğitiminde her zaman önemli olmuştur. Toplumda her yönüyle söz sahibi olabilecek nitelikte öğrencilerin olabilmesi, onlara sunulacak iyi bir eğitim ve kaliteli ders kitapları sayesinde gerçekleşebilmektedir. Bu nedenle ders kitaplarının niteliklerini artırmak üzere incelenmesi önem arz etmektedir. 2018 yılında Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programında değişiklik olması ve kitapların bu program doğrultusunda yeniden hazırlanmış olması güncel kitapların niteliklerinin güncel programın bileşenlerine ne kadar uygun hazırlandığının incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu gereklilikten hareketle hazırlanan bu çalışma 5, 6, 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarında bulunan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri, sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri ve FeTeMM yaklaşımı yönlerinden ne düzeyde temsil edildiğini değerlendirmek ve ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliğini belirlemek amacıyla yapılmıştır.Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tarafından 2018-2019 eğitim-öğretim yılından itibaren 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda okutulmak üzere önerilen dört adet Fen Bilimleri Ders Kitabından oluşmaktadır.Çalışmada elde edilen veriler göstermiştir ki; kitaplarda yer alan etkinliklerde gözlem yapma, karşılaştırma, iletişim kurma, verileri toplama ve kaydetme, tahmin etme, verileri yorumlama becerileri daha çok bulunurken, sınıflama, sayı/uzay ilişkilerini kullanma, hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve karar verme becerilerine daha az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca etkinliklerde en çok temel süreç becerilerinin, en az da deneysel süreç becerilerinin yer aldığı tespit edilmiştir. Sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri yönünden tüm kitaplardaki etkinliklerin sorgulama düzeylerinin sistematik bir dağılıma sahip olmadığı ve etkinliklerin sayısal dağılımından yapılandırılmış sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinliklerin en fazla olduğu, doğrulayıcı sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinliklerin en az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. FeTeMM yaklaşımı yönünden, 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarındaki fen, mühendislik ve girişimcilik uygulamaları kapsamındaki etkinliklerin büyük bir kısmının FeTeMM analiz kriterlerini sağlamada yetersiz olduğu, 5. sınıf ders kitabının gerekli kriterleri kısmen sağladığı tespit edilmiştir. Okunabilirlik yönünden ders kitaplarının hepsinin 'Sönmez Formülü'ne göre açık ve anlaşılır olduğu tespit edilmiştir. Despite technological advances in education, no means could replace the book and textbooks have always been important in school education. Having students who are qualified to have a say in the society in every aspect is possible thanks to a good education and quality textbooks to be provided to them. For this reason, it is important to examine the textbooks to improve their qualifications. In 2018, there has been a need to examine how appropriate the qualities of the current books have been prepared for the components of the current curriculum as there has been a change in the Science Curriculum and the books have been prepared in line with this program. Based on this requirement, this study was carried out to evaluate the level of science process skills, the levels of inquiry-based teaching method and the STEM approach in terms of scientific process skills, and to determine the readability of texts in textbooks.In the study, document review method, one of the qualitative research methods, was used. The sample of the research consists of four science textbooks proposed by the Ministry of National Education's Board of Education and Discipline to be taught in the 5th, 6th, 7th and 8th grades for five years from the academic year of 2018-2019.The data obtained in the study showed that; It was concluded that while the activities included in the books were more likely to observe, compare, communicate, collect and record data, predict, interpret data, classification, use number / space relations, establish hypothesis, determine variables and make less decisions. In addition, it was determined that most basic process skills and least experimental process skills were included in the activities. In terms of the levels of the inquiry-based teaching method, it was concluded that the questioning levels of the activities in all books do not have a systematic distribution, and that the activities at the questioner-research level structured from the numerical distribution of the activities are the highest, and the activities at the level of confirmatory questioner-research are the least. In terms of STEM approach, it was determined that most of the activities within the scope of science, engineering and entrepreneurship applications in the 6th, 7th and 8th grade textbooks were insufficient to meet the STEM analysis criteria and the 5th grade textbook partially met the necessary criteria. In terms of readability, it has been determined that all of the textbooks are clear and understandable according to the 'Sonmez Formula'. 184

Eğitimdeki teknolojik gelişmelere rağmen kitabın yerini hiçbir araç tutamamış ve ders kitapları okul eğitiminde her zaman önemli olmuştur. Toplumda her yönüyle söz sahibi olabilecek nitelikte öğrencilerin olabilmesi, onlara sunulacak iyi bir eğitim ve kaliteli ders kitapları sayesinde gerçekleşebilmektedir. Bu nedenle ders kitaplarının niteliklerini artırmak üzere incelenmesi önem arz etmektedir. 2018 yılında Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programında değişiklik olması ve kitapların bu program doğrultusunda yeniden hazırlanmış olması güncel kitapların niteliklerinin güncel programın bileşenlerine ne kadar uygun hazırlandığının incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu gereklilikten hareketle hazırlanan bu çalışma 5, 6, 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri Ders Kitaplarında bulunan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri, sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri ve FeTeMM yaklaşımı yönlerinden ne düzeyde temsil edildiğini değerlendirmek ve ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tarafından 2018-2019 eğitim-öğretim yılından itibaren 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda okutulmak üzere önerilen dört adet Fen Bilimleri Ders Kitabından oluşmaktadır. Çalışmada elde edilen veriler göstermiştir ki; kitaplarda yer alan etkinliklerde gözlem yapma, karşılaştırma, iletişim kurma, verileri toplama ve kaydetme, tahmin etme, verileri yorumlama becerileri daha çok bulunurken, sınıflama, sayı/uzay ilişkilerini kullanma, hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve karar verme becerilerine daha az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca etkinliklerde en çok temel süreç becerilerinin, en az da deneysel süreç becerilerinin yer aldığı tespit edilmiştir. Sorgulayıcı-araştırmaya dayalı öğretim yönteminin düzeyleri yönünden tüm kitaplardaki etkinliklerin sorgulama düzeylerinin sistematik bir dağılıma sahip olmadığı ve etkinliklerin sayısal dağılımından yapılandırılmış sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinliklerin en fazla olduğu, doğrulayıcı sorgulayıcı-araştırma düzeyindeki etkinliklerin en az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. FeTeMM yaklaşımı yönünden, 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarındaki fen, mühendislik ve girişimcilik uygulamaları kapsamındaki etkinliklerin büyük bir kısmının FeTeMM analiz kriterlerini sağlamada yetersiz olduğu, 5. sınıf ders kitabının gerekli kriterleri kısmen sağladığı tespit edilmiştir. Okunabilirlik yönünden ders kitaplarının hepsinin ‘Sönmez Formülü’ne göre açık ve anlaşılır olduğu tespit edilmiştir. Despite technological advances in education, no means could replace the book and textbooks have always been important in school education. Having students who are qualified to have a say in the society in every aspect is possible thanks to a good education and quality textbooks to be provided to them. For this reason, it is important to examine the textbooks to improve their qualifications. In 2018, there has been a need to examine how appropriate the qualities of the current books have been prepared for the components of the current curriculum as there has been a change in the Science Curriculum and the books have been prepared in line with this program. Based on this requirement, this study was carried out to evaluate the level of science process skills, the levels of inquiry-based teaching method and the STEM approach in terms of scientific process skills, and to determine the readability of texts in textbooks. In the study, document review method, one of the qualitative research methods, was used. The sample of the research consists of four science textbooks proposed by the Ministry of National Education's Board of Education and Discipline to be taught in the 5th, 6th, 7th and 8th grades for five years from the academic year of 2018-2019. The data obtained in the study showed that; It was concluded that while the activities included in the books were more likely to observe, compare, communicate, collect and record data, predict, interpret data, classification, use number / space relations, establish hypothesis, determine variables and make less decisions. In addition, it was determined that most basic process skills and least experimental process skills were vii included in the activities. In terms of the levels of the inquiry-based teaching method, it was concluded that the questioning levels of the activities in all books do not have a systematic distribution, and that the activities at the questioner-research level structured from the numerical distribution of the activities are the highest, and the activities at the level of confirmatory questioner-research are the least. In terms of STEM approach, it was determined that most of the activities within the scope of science, engineering and entrepreneurship applications in the 6th, 7th and 8th grade textbooks were insufficient to meet the STEM analysis criteria and the 5th grade textbook partially met the necessary criteria. In terms of readability, it has been determined that all of the textbooks are clear and understandable according to the 'Sonmez Formula'.

ÖZET DURUSU (TERKOS ) GÖLÜNDE YAKALANAN KIZILKANAT BALIĞI (Scardinius erythrophthalmus, Linnaeus 1758) NIN METAZOAN PARAZİTLERİBu çalışmada Terkos (Durusu) Gölünde yaşayan balıklardan kızılkanat balığı (Scardinius erythrophthalmus, Linnaeus 1758) nın metazoan parazitlerini belirlemek amacı ile 12 Haziran 2002 ve 30 Mayıs 2003 tarihleri arasında gölde avcılık yapan balıkçılardan canlı olarak alınan materyal incelendi. Yapılan çalışmalar sonucunda 10 parazit türü bulundu ve bu türlerin fotoğrafları, şekilleri ve tür özellikleri verildi. Bu parazit türleri; Dactylogyrus difformoides Gussev, 1967, Dactylogyrus izjumovae Gusev, 1966 (Monogenidea) Ligula intestinalis Bloch, 1782, (Cestoidea) Tetracotyle percae filuviatilis Linstow, 1856, Diplostomum spathaceum Rud., 1819, Diplostomulum clavatum Nordmann, 1832, (Trematoda) Eustrongylides excisus Jakerskiöld, 1909, (Nematoda) Piscicola geometra L., 1761, (Hirudinea) Mollusk glochidiası (Mollusca) L., Argulus foliaceus Linnaeus, 1758 (Crustacea) dur. Bulunan bu parazitler Durusu Gölündeki Scardinius erythrophthalmus için yeni kayıttır. Dactylogyrus difformoides, D. izjumovae türleri Türkiyede ilk kayıttır. Bu çalışma sırasında 115 adet Scardinius erythrophtalmus incelenmiş ve bu balıkların 113 ünde parazite rastlanmıştır. En yaygın görülen parazit Diplostomum spathaceum, Dactylogyrus difformoides olup enfeksiyon yüzdesi % 100 dür. Ligula intestinalis L., 1758, e bir balıkta rastlanmış, diğer parazit türleri düşük yoğunlukta bulunmuştur.Temmuz, 2004 Sibel KahveciABSTRACTTHE METAZOAN PARASITES of RUD (Scardinius erythrophthalmus Linnaeus, 1758) CAUGHT in LAKE DURUSU (TERKOS) This study was carried out between the date of 12 th June 2002 to 30 th May 2003 in Lake Durusu. Samples of fish (Scardinius erythrophthalmus L., 1758), were obtained periodically for each month from the fishermen in study area. Fish were examined freshly as soon as possible after as capture. During the survey of parasite fauna of S. erythrophthalmus, in Lake Durusu 10 parasite specimens were recorded. The photographes, figures and the features of all these parasite species were shown. These parasites are; Dactylogyrus difformoides Gussev, 1967, Dactylogyrus izjumovae Gussev, 1966, (Monogenea) Ligula intestinalis Bloch, 1782, (Cestoidea) Tetracotyle percae fluviatilis Linstow, 1856, Diplostomum spathaceum Rud, 1819, Diplostomulum clavatum Nordmann, 1832, (Trematoda) Eustrongyloides excisus Jagerskiöld, 1909 (Nematoda) Piscicola geometra Linnaeus, 1761, (Hirudinea) Glochidia, (Mollusca) Argulus foliaceus Linnaeus, 1758 (Crustacea). All these parasites are recorded for the first time for Lake Durusu (Terkos) in Scardinius erythropthalmus. Dactylogyrus difformoides, Dactylogyrus izjumovae are the first record for Turkey. The most abundant parasites are D. Spathaceum, Dactylogyrus difformoides and the infection percentage is %100. Ligula intestinalis was recorded from one fish. And the other parasite species were found in low density. July, 2004 Sibel Kahveci