Search

ÖZET Doktora Tezi OSMANCBK-ÇORUM YÖRESİNDEKİ BAZALTLARIN AYRIŞMA KARAKTERİSTİKLERİNİN VE DERECESİNİN İNCELENMESİ Ayhan KOÇBAY Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Recep KILIÇ Kayaçların jeolojik ve jeomekanik özellikleri, ayrışma ve tektonizmadan etkilenme derecesine bağlı olarak, yakın mesafelerde değişiklik göstermektedir. Kayaçların ayrışması çeşitli araştırmacılar tarafından incelenmiş ve sınıflandırılmıştır. Bu sınıflamaların çoğu gözlemsel, petrografik ve jeokimyasal tanımlamalara, bir kısmı ise sayısal verilere dayanmaktadır. Bunlardan ayrışmanın sayısal olarak ifade edildiği `Birleşik Ayrışma İndeksi, UAI` sınıflamasını geliştirmek üzere Osmancık-Çorum (Türkiye) yöresindeki bazaltlar materyal olarak seçilmiştir. Bu amaçla Kızılırmak Nehri üzerindeki Obruk baraj yerini içine alan yaklaşık 300 km2 lik alanın 1/25 000 ölçekli jeoloji haritası yapılarak bazaltın sınırlan belirlenmiştir. Baraj eksen yeri, çevirme tüneli ve enerji tünel güzergahlarında yapılmış olan toplam 1512 m karotlu araştırma sondajları incelenmiş ve temsil edici karot örnekleri alınmıştır. Bazaltın mineralojik, petrografik ve jeokimyasal özellikleri incelenerek mikropetrografik indeks değerleri belirlenmiştir. Ayrışma etkilerinin değerlendirilmesi için fiziksel ve jeomekanik özelliklerden; birim hacim ağırlık, özgül ağırlık, su emme, gözeneklilik, P ve S dalga hızlan, tekeksenli basınç dayanımı ve nokta yükü dayanım indeksi belirlenmiş, ayrıca statik ve dinamik elastisite modülü ile Poisson oranı hesaplanmıştır. Volkanik kayaçlann ayrışma derecesini belirleme yöntemlerinden `Birleşik Ayrışma İndeksi, UAI` sınıflamasında kayanın tek eksenli basınç dayanımı ile P dalga hızı kullanılmaktadır. Bu parametrelerden tek eksenli basmç dayanımı yerine, arazide ve laboratuvarda kolayca belirlenebilen nokta yükü dayanım indeksi kullanılarak sınıflama modifiye edilmiş ve nokta yükü dayanım indeksi ile P dalga hızının, kayıp yüzde değerlerinin kullanıldığı `Değiştirilmiş Birleşik Ayrışma İndeksi, MUAI` sınıflaması önerilmiştir. önerilen sınıflamada bazalt; ayrışmamış, çok az ayrışmış, az ayrışmış, orta ayrışmış, fazla ayrışmış ve çok fazla ayrışmış olmak üzere altı sınıfa ayrılmıştır. Sınıflama aralıkları oluşturulurken elde edilen sayısal değerlerin yanı sıra, bazaltın mineralojik, petrografik, jeokimyasal özellikleri ile arazi gözlemleri dikkate alınmıştır. Ayrıca bazaltın jeokimyasal, fiziksel ve jeomekanik özellikleri ile MUAI değerleri arasındaki ilişkiler regresyon analizleriyle incelenerek aralarındaki en uygun bağıntılar belirlenmiştir. Elde edilen bu bağıntılar kullanılarak kolayca belirlenebilen özellikler yardımıyla bilinmeyen diğer özelliklerin hesaplanması amaçlanmıştır. 2003, 146 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Ayrışma, Bazalt, Değiştirilmiş Birleşik Ayrışma İndeksi (MUAI), nokta yükü dayanım indeksi, P ve S dalga hızlan, regresyon analizi, süreksizlik, tek eksenli basmç dayanımı. ABSTRACT Pb. D. Thesis INVESTIGATION OF CHARASTERISTICS AND ALTERATION DEGREE OF BASALTS OUTCROPPED IN THE VICINITY OF OSMANCIK-ÇORUM Ayhan KOÇBAY Ankara University Graduate School of Nature! and Applid Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Prof. Dr. Recep KILIÇ Geological and geomechanical properties of rocks may differ in close proximity, depending on their weathering degree and the tectonic effects. This phenomenon was studied and classifed by various investigators. Most of these classifications were based on the petrographical observations and geochemical identifications, whereas some are based on numerical data. Osmancık-Çorum (Turkey) basalts were chosen to develop the modified `Unified Alteration Index, UAI`, which is used to describe the degree of alteration in the terms of numbers. For this reason, geological map of the basalts was constructed to show the lithological boundaries, covering an area of 300 km2 at Obruk dam site, which is under construction on the Kızılırmak River. Logs of a total of 1512 m investigation boreholes drilled at the dam axis, diversion tunnel and power tunnel alignments were examined. Micropetrographical index values of the basalts based on the observations on mineralogical, petrographical and geochemical properties were calculated. Among the physical and geomechanical properties; the values of unit weight, specific gravity, water absorption, porosity, P and S wave velocities, uniaxial compressive strength mand point load strength index values were evaluated, and Young's modulus and Poisson's ratio were also calculated for tha assesment of effect of alteration. Uniaxial compressive strength and the P wave velocities are used in the `Unified Alteration Index, UAI`, which was modified for the determination of the alteration degree of the volcanic rocks. In this study, the point load steength index, which can easily be determined both in the field and laboratory, was replaced by uniaxial compressive strength. In mis method, the original system is changed as `Modified Unified Alteration Index, MUAF' which employs the point load strength index and the lost percentages of the P wave velocities as the input parameters. In this suggested modified system, the basalts studied are divided into six classes as unaltered, very slightly altered, slightly altered, moderately altered, highly altered and extremely altered. Mineralogical, petrographical and geochemical properties of the basalts, in conjunction with field observations, were considered in order to determine these classes. In addition, the relationships between physical and the geomechanical properties with the MUAI values were evaluated by regression analysis. It is aimed to find the other unknown properties of the basalts, depending on this new relationships. 2003, 146 pages Key Words: Alteration, Basalt, Modified Unified Alteration Index (MUAI), point load strength index, P and S wave velocities, regression analysis, joints, uniaxial compressive strength. IV 146

ÖZET Yüksek Lisans Tezi MECÎTÖZÜ-KONAKLI DOLAYININ HİDROJEOLOJİ incelemesi Ayhan KOÇBAY Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dal i Danışman: Prof. Dr. Baki CANÎK 1994, Sayfa: lOO Jüri : Prof. Dr. Baki CANIK Prof. Dr. Erman SAMİGİL Prof.Dr. Şevki FİLİZ Bu çalışmada, Çorum - Mecitözü Konaklı dolayının hidrojeoloji incelemesinde yaklaşık 130 km lik bir alanın l/