Search

Autor je iz svoje zbirke paremiologizama otoka Visa, koje je skupljao u sklopu svog istraživanja usmene predaje otoka Visa, izabrao poslovice kao najsažetiji jezični oblik kojim se u organskoj ljudskoj zajednici insularnog prostora otoka Visa čuva i usmeno prenosi među generacijama pučka filozofija spoznaje o životu, o odnosima među ljudima, o prirodnim pojavama, o ritmu meteorološkog vremena, o rodnim odnosima, o iskustvu rada ribarskog i težačkog posla, o smislu čovjekove egzistencije, o odnosu čovjeka prema transcendentnom iskustvu. Takvi proverbijalni iskazi vrlo su ekspresivni zbog sažetosti izraza i potrebe njihovih kreatora da iskaz bude pamtljiv, da uđe u kolektivnu memoriju i ondje trajno ostane kao opomena, kao memento proživljena iskustva ovjerena u životnoj praksi i kao spoznaja univerzalno primjenjiva. Ta misao znade koji put dosegnuti filozofsku lucidnost spoznaje životnih fenomena sagledanih u procesu, u promjenjivosti okoline i relacija u čovjeku samome i njegovoj okolini, društvenoj i prirodnoj. Ujedno ti pučki proverbiji otkrivaju u najsažetijoj jezičnoj formi životnu mudrost neškolovana puka, njegovu vezanost za iskustvo prethodnih generacija, njegovo povjerenje u kontinuitet i smisao međugeneracijske povezanosti te smisao čuvanja naslijeđena znanja kao vrijednosti bitne za opstanak. Poslovice otkrivaju i istančan osjećaj za jezičnu kreativnost u mikrostilističkim formacijama proverbijalnog izraza, što je autoru izazov i za stilističku interpretaciju., The author has chosen proverbs from his collection of paremiologisms from the island of Vis, which he had collected for his research of the island’s oral tradition, as the most summarized linguistic form used by the organic human community of Vis for preservation and oral transfer of folk philosophy on life, human relationships, natural phenomena, rhythm of meteorological weather, gender relations, experience of fisherman and farmer labour, sense of human existence and opinion of a man towards transcendental experience among different generations. Such proverbial expressions are very expressive due to brevity of expression and the necessity of their creators to make the saying easy to remember, to enter the collective memory permanently as a warning, or as a memento of acquired experience authenticated in life practice and a universally applicable truth. This thought that can reach a philosophic lucidity of knowledge on life phenomena seen in a process, within changeability of environment and relations within the man himself, as well as his social and natural environment. Also, these people proverbs reveal in their shortest form a life wisdom of non-schooled folk, its connection to the experience of past generations, its trust in the continuity and sense of intergenerational connections and sense of preserving inherited knowledge as a value necessary for survival. These proverbs reveal a refined sense for linguistic creativity in micro stylistic formations of proverbial expression which represented a challenge for the stylistic interpretation of the author., L’autore dalla sua collezione di paremiologismi dell’isola di Vis, che ha raccolto nell’ambito della sua ricerca della tradizione orale di quest’isola, ha scelto i proverbi come la forma linguistica più sintetica con la quale nella comunità organica umana del territorio insulare di Vis si conserva e tramanda oralmente, di generazione in generazione, la filosofia popolare della conoscenza della vita, dei rapporti interpersonali, dei fenomeni naturali, del ritmo del tempo meteorologico, dei rapporti di genere, dell’esperienza di lavoro del pescatore e del contadino, del senso dell’esistenza umana, della relazione dell’uomo con l’esperienza trascendente. Queste espressioni proverbiali sono molto espressive per la concisione e l’esigenza dei loro creatori che siano memorizzabili, che entrino e rimangano permanentemente nella memoria collettiva come monito, come memento di esperienza vissuta nella prassi quotidiana e di conoscenza universalmente valida. Concetti che sanno a volta raggiungere la lucidità filosofica della conoscenza dei fenomeni quotidiani visti in processo, nei cambiamenti dell’ambiente e delle relazioni nell’uomo stesso e nel suo contesto sociale e naturale. Allo stesso tempo questi proverbi popolari rivelano nella più sintetica forma linguistica la saggezza vissuta del popolo non istruito, il suo legame con le generazioni precedenti, la sua convinzione della continuità e del senso del rapporto intergenerazionale, e il senso del tramandare i saperi ereditati come valori essenziali per la sopravvivenza. Questi proverbi denotano anche una raffinata sensibilità per la creatività linguistica nelle formazioni microstilistiche dell’espressione proverbiale, ciò che rappresenta per l’autore una sfida anche per l’interpretazione stilistica.

Autor fokusira svoje istraživanje leksika tradicionalnog komiškog ribarskog broda tipa falkuša na ribarsku praksu komiških ribara koji su organizirali masovne regate od Komiže do Palagruže gdje su u ljetnim mjesecima za vrijeme ribolovnog mraka lovili i solili sardele. Halieutički leksik njihova govora, koji je do danas sačuvan u usmenoj predaji, u velikoj je mjeri po svom ishodištu univerzalan jer pripada mediteranskom lingua franca idiomu, a s druge strane obilježen je fonetskim/fonološkim, tvorbenim i morfonološkim osobinama jednog arhaičnog govora otoka Visa u kojemu je ta usmena predaja sačuvana, a u drugoj polovici XX. stoljeća i zabilježena. Autor je vjerno zabilježio sve tipične situacije jednog ciklusa ribolova, od pripreme za regatu do Palagruže, ribolova, soljenja ribe, načina života na pučinskom otočiću do povratka u Komižu i rada s posoljenom ribom u komiškim barakama. Pripovjedač oživljava svoje sjećanje postavljajući se u razne situacije, govoreći o zbivanjima najčešće u prezentu tako da je njegovo kazivanje izrazito slikovito. Tekst pripovjedača autor prati prijevodom na standardni hrvatski jezik uz tumač halieutičkog leksika, a na kraju donosi ukupan glosar cijelog kazivanja., The author focuses his research on the lexis of traditional fishing boat from Komiža called falkuša on the fishing practices of Komiža fishermen who organized mass regattas from Komiža to Palagruža where in the summer months, during moonless nights, they fished and salted pilchard. The halieutic lexis of their speech, which to this day has been preserved in oral tradition, is to a large extent universal by its origin because it belongs to the Mediterranean lingua franca idiom, and on the other hand, it is characterized by phonetic / phonological, formative, and morphonological features of one archaic speech of the island of Vis in which that oral tradition has been preserved, and recorded in the second half of the 20th century. The author has accurately recorded all the typical situations of a fishing cycle; from the preparation for the regatta to Palagruža, fishing, fish salting, the lifestyle on a small offshore island, to returning to Komiža and working with salted fish in Komiža’s barracks. The narrator revives his memory by setting himself in different situations speaking of events mostly in the present tense, so that his narration is very picturesque. The author follows the text of the narrator by translating it into the standard Croatian language with the additional explanation of the halieutic lexis, and in the end, he brings us the whole glossary of the entire narrative., Le ricerche dell’autore si focalizzano sul lessico tradizionale legato a falkuša , tipo di imbarcazione originaria di Komiža, alle quali l’autore è arrivato studiando la vita dei pescatori locali. Essi organizzavano delle regate che partivano da Komiža e arrivavano a Palagruža, e durante le quali nei mesi estivi si pescavano le sardelle che dopo si mettevano sotto il sale. Il lessico alieutico della parlata dei pescatori di Komiža oggi appartiene alla tradizione orale ed ha una derivazione universale in quanto fa parte di lingua franca idioma mediterraneo. D’altra parte, questo lessico alieutico riporta delle caratteristiche fonetiche/fonologiche, strutturali e morfologiche dell’arcaica parlata dell’isola di Vis (Issa), dove essa vive nella tradizione orale, mentre nella seconda metà del XX secolo appaiono anche le testimonianze scritte. Con molta attenzione, l’autore ha riportato tutte le situazioni tipiche di cui si compone la pesca; dai preparativi per la regata, all’atto stesso della pesca, alla lavorazione del pesce con il sale, fino alle descrizioni della vita sulla piccola e lontana isola di Palagruža e il ritorno a Komiža nelle cui cassette inizia la lavorazione del pesce. Nel narrare i suoi ricordi e le diverse situazioni in cui si trovava, il narratore spesso ricorre all’uso del presente il che rende autentica la sua descrizione. Il testo del narratore è accompagnato da una traduzione in lingua croata standard e da un glossario complessivo del lessico alieutico a cura dell’autore.

The authors discuss unresolved issues concerning lexical standardization in Croatian maritime lexicography. On the one hand, the Croatian lexical norm in the 19th century was mostly determined by the criteria of the Croatian Vukovci, who determined lexical “purity” by whether a lexical item was used in rural Neoštokavian varieties. On the other hand, the broad and very versatile maritime lexis was identified as “foreign” (due to Italic etymologies). This created a huge gap in Croatian normative maritime lexicography, which to some extent still exists today, in spite of the fact that Anić's dictionary of the Croatian language introduced numerous Croatian maritime expressions, giving them normative legitimacy. This work analyzes the issues of the lexical standardization in the Croatian maritime lexicography, with special regard to the millennial existence of these lexemes in the spoken language and the current invasion of English expressions into the Croatian maritime lexis, caused by the revolution of nautical tourism. The authors analyze the standpoints and results of two mutually opposed schools of maritime lexical standardization: the Bakar School, represented by Božo Babić, and the school of Juraj Carić, who advocates the principle that alloglottal words are inveterate in the spoken Croatian language. The authors document their arguments with examples from numerous dictionaries of Croatian containing general and maritime lexis. This analysis includes semantic fields such as fish, boat, fishing, sailing, folk weather forecast, maritime space lexis, etc., Autori istražuju otvorena pitanja leksičkoga normiranja u hrvatskoj maritimološkoj leksikografiji. S jedne strane, hrvatska leksička norma u 19. st. u velikoj mjeri određena je kriterijima hrvatskih vukovaca, koji su leksičku “čistoću” određivali po mjeri pripadnosti leksika ruralnim novoštokavskim organskim idiomima, a s druge strane golem i izuzetno bogat maritimni leksik bio je prokazan kao tuđ, tj. kao talijanski. Na taj način nastala je praznina u hrvatskoj normativnoj maritimološkoj leksikografiji koja nije ni do danas popunjena, unatoč tome što je Anićev Rječnik hrvatskoga jezika prvi put u znatnijoj mjeri uveo brojne hrvatske maritimizme i dao im leksički normativni legitimitet.

Autor je izabrao 9 pjesama iz zbirke pjesama Tonija Cukrova Mali otok pa se ljulja napisane na govoru malog dalmatinskog otoka Prvića. U uvodu ovog rada autor raspravlja o fenomenu enormne produkcije na vernakularnim idiomima u recentno vrijeme u Hrvatskoj. Kvalitet te poezije je vrlo nizak, a temelji se na korištenju lokalnog idioma koji je u odnosu na standardni jezik stilski obilježen. Ta stilska vrijednost uz sentimentalni odnos prema zavičaju, njegovu idiomu i njegovim arhaičnim formama prošlih vremena često su i jedine vrijednosti takvih tekstova. Među njima rijetke su pjesničke zbirke koje se izdvajaju prema literarnim kriterijima. Prema autorovu sudu takva je zbirka pjesama Mali otok pa se ljulja pjesnika Tonija Cukrova sa otoka Prvića. Autor interpretira izabrane pjesme te na temelju provedene stilističke analize vrednuje Cukrovo pjesničko djelo i izdvaja ga kao pjesnika koji po tom svom djelu zaslužuje mjesto u hrvatskoj književnosti za razliku od mnogih stihopisaca na vernakularnim idiomima koji nikad svojim stihovima ne dosežu poetsku razinu vrijednog književnog djela. Ovaj rad posebno je zanimljiv zbog toga što je jedan od rijetkih u hrvatskoj znanosti o književnosti koji se bavi vernakularnom stilistikom., The author has chosen nine poems from the collection of poems called Mali otok pa se ljulja (Small island so it sways) written by Toni Cukrov, and the poems have been written in the speech from the small Dalmatian island of Prvić. In the introduction of this work, the author discusses the phenomenon of an enormous production of vernacular idioms in recent times in Croatia. The quality of that poetry is very low, and it is based on usage of a local idiom which is, in relation to standard language, stylistically marked. That stylistic value, alongside the sentimental relation towards the homeland, its idiom, and its archaic forms of past times, are very often the only values of such texts. Among those texts, collections of poems that stand out based on some literary criteria are very rare. According to the author’s opinion, the collection of poems called Small island so it sways, written by Toni Cukrov from the island of Prvić, is one of those collections. The author has interpreted select poems, and based on the conducted stylistic analysis he has evaluated Cukrov’s poetic work distinguishing him as a poet who, because of that particular work, has earned his place in Croatian literature, as opposed to many other poets who also write in vernacular idioms, but who have never reached the poetic level of a valuable literary work with their verses. This work is particularly interesting because it is one of the rare works in Croatian literary science which deals with vernacular stylistics., L'autore ha scelto 9 poesie della raccolta Mali otok pa se ljulja di Toni Cukrov, scritte nella lingua parlata della piccola isola dalmata Prvić. Nella parte introduttiva del suo lavoro, l'autore scrive del vasto fenomeno della produzione linguistica negli idiomi vernacolari in Croazia di oggi. La qualità di tale poesia è poco elevata e si basa sull'uso dell'idioma locale, il quale, in confronto con la lingua standard, è marcato stilisticamente. Tale valore stilistico, assieme ad un legame sentimentale verso la propria terra, verso il proprio idioma e le sue forme arcaiche, presentano spesso l'unico valore di questi testi. Sono rare le raccolte di poesie che si distinguono per i loro criteri letterari, e una di queste, secondo l'opinione dell'autore di questo intervento, è Mali otok pa se ljulja, scritta dal poeta Toni Cukrov, nativo di Prvić. Le poesie scelte vengono interpretate in base all'analisi stilistica effettuata. L'autore valorizza l'opera poetica di Cukrov reputandolo un poeta che, per il suo opus, merita un posto nella letteratura croata, a differenza di tanti altri poeti che scrivevano in idiomi locali, e che tuttavia non hanno mai ragginuto un livello poetico pari al valore di un'opera letteraria. Il presente lavoro è di particolare interesse perché presenta uno dei pochi lavori in Croazia, nell'ambito dello studio della letteratura che si occupa della stilistica vernacolare.

Autor pristupa stilističkoj interpretaciji poezije dva vrhunska suvremena pjesnika: jednog hrvatskog (Danijel Dragojević) i jednog bosanskohercegovačkog (Mak Dizdar). Cilj je ovoga rada pronaći ključ za stilističku interpretaciju koja će otkriti značajne karakteristike pjesničkog stila autora i omogućiti tumačenjem jezičnih činjenica uvid u dubinske strukture književnoga djela. Riječ je o lingvostilističkoj interpretaciji koja evidentira stilsku intenzifikaciju na razini fonetike, morfologije, sintakse, leksika i semantike. Autor je izabrao pet Dragojevićevih pjesama da bi interpretacijama otkrio bit Dragojevićeve poetike. Interpretacije Dragojevićeve poezije pokazale su neke zajedničke stilističke osobitosti, a to je prije svega suzdržanost od poetizama i narativna struktura poetskog diskursa. Poeziju Maka Dizdara autor je predstavio interpretacijama dviju njegovih pjesama iz zbirke Kameni spavač: Zapis o štitu i Zapis o zemlji. Autor otkriva arhaiku Dizdarova poetskoga govora koji se temelji na zapisima s nadgrobnih kamenih kubusa (stećaka) bogumilske kulture sredovjekovne Bosne., The article presents stylistic interpretations of the poetry of two representative contemporary poets, one Croatian and the other Bosnian-Herzegovinian. The aim of the paper is to find the key to the stylistic interpretation that would enable discovering the fundamental characteristics of the author’s style and provide an insight into the deep structures of literature via analysis of literary language. Therefore, a linguistic stylistic analysis is performed, one that investigates the intensification of language on the levels of phonetics, morphology, syntax, lexis and semantics. A specific interpretative approach is taken in the stylistic interpretation of each chosen poem. The author has interpreted five poems by Danijel Dragojević so as to discover the essential value of his poetics. The interpretations have demonstrated shared stylistic features between the five selected poems, such as a narrative quality of the poetic discourse and scarcity of poetisms. The poetry of Mak Dizdar is represented with two poems from the poetry collection Kameni spavač: Zapis o štitu and Zapis o zemlji. The author detects the archaic quality of Dizdar’s poetic discourse, inspired by the inscriptions on the medieval tombstones (stećci) pertaining to the Christian Bosnian Church.

Sažetak U hrvatskoj stilografskoj literaturi vernakularna stilistika ima minoran status. Iako većina hrvatskih građana jesu izvorno dijalektalni govornici čakavskih, kajkavskih i štokavskih vernakularnih idioma, a tri najveća hrvatska grada središta kajkavskog (Zagreb) i čakavskog (Split i Rijeka) idioma, iako je recentna pjesnička produkcija na čakavskom i kajkavskom vernakularu u Hrvatskoj enormna, vernakularna stilistika u Hrvatskoj gotovo da ne postoji. Ovaj rad je rasprava o ulozi i značaju vernakularne stilistike unutar hrvatske dijalektologije koja također zanemaruje stilističku razinu izraza, a isto tako unutar hrvatske stilistike koja zaobilazi vernakularne tekstove. Autor posebnu pozornost posvećuje pitanju odnosa hrvatskog standardnog idioma i organskih idioma štokavskih, čakavskih i kajkavskih tekstova, te tekstova čija je stilska razina uvjetovana dijakronijskim pomakom. Autor polazi od teorije recepcije kako bi razmotrio razne pozicije primatelja poruke uvjetovane raslojavanjem idioma na sinkronijskoj i dijakronijskoj osi. Rasprava otvara i pitanja stilistike govora, stilistike kolokvijalnog teksta, stilistike tekstova u dijakronijskom odmaku, stilistike organskih idioma. Rasprava problematizira pitanje statusa čakavskog i kajkavskog idioma kao dijalekata / narječja u odnosu na štokavski jezični standard hrvatskoga jezika. Ova studija tematizira i pitanje odnosa umjetničke i pučke pjesničke produkcije na organskim idiomima, pitanje odnosa klišeiziranih poetizama i kreativne intenzifikacije dijalektalnog izraza, pitanje regionalizacije dijalektalne književne produkcije u odnosu na reprezentativnu nacionalnu književnu produkciju. Autor na kraju interpretira nekoliko kraćih tekstova na čakavskom, kajkavskom i štokavskom idiomu kako bi na ovim primjerima demonstrirao interpretacijske modele vernakularne stilistike., In Croatian research on stylography, vernacular stylistics has a minor status. The majority of Croatian citizens are native dialect speakers of the Chakavian, Kaikavian and Shtokavian vernacular idioms. The three largest Croatian cities are centers of the Kaikavian (Zagreb) and Chakavian (Split and Rijeka) idioms. In spite of these facts, and the enormous recent poetic production in Chakavian and Kaikavian idioms, vernacular stylistics in Croatia is almost non-existent. This article is a discussion of the role and significance of vernacular stylistics in Croatian dialectology, which neglects the stylistic level of expression, and in Croatian stylistics, which neglects vernacular texts. The author especially focuses on the relationship between the Croatian standard idiom and the organic idioms of Shtokavian, Chakavian and Kaikavian texts and well as those texts whose stylistic level is conditioned by the diachronic shift. The author opens the discussion with a discussion of reception theory in order to analyze various positions of the message recipient which are conditioned by the division of the idiom on the synchronic and diachronic axes. The article analyzes the stylistics of speech and colloquial texts, the stylistics of texts from the diachronic perspective and the stylistics of organic idioms. The paper problematizes the question of the status of Chakavian and Kaikavian idioms as dialects/ vernacular in relation to the Croatian standard language. This paper also thematizes questions regarding the relationship between artistic and poetic production in organic idioms: the question of the relationship between cliché-ridden poetisms and a creative intensification of the dialectic speech and the question of the regionalization of dialectic literary production with regard to the representative national literary production. Finally, the author interprets a few brief texts in Chakavian, Kaikavian and Shtokavian idioms in order to demonstrate the interpretation models of vernacular stylistics.

/

Za komiški govor karakteristična je upotreba pojedinih glasnika bez leksičkog značenja. Najčešće je to glasnik /e/. U radu se na korpusu komiških facendi utvđuje samostalna pojavnost glasnika /e/ u trima pozicijama unutar rečenice, odnosno diskursa: u početnoj i središnjoj poziciji u rečenici te u ulozi samostalne rečenice. Opisuju se njegova semantička, stilistička i retorička funkcija. Osim toga, autori opisuju akustičku narav glasnika /e/ u tim trima pozicijama, točnije, opisuju trajanje, intenzitet, ukupan ton i njegovo kretanje, a na temelju tih karakteristika interpretiraju i njegovu ulogu u diskursu. Utvrđuju da je riječ o partikuli koja ima visoku frekventnost pojavljivanja u facendi kao narativnoj vrsti usmene književnosti otoka Visa. Također tvrđuju da ova partikula ima izrazitu retoričku vrijednost s obzirom na dijalošku narav facende koju karakterizira ispreplitanje pripovjedačkih pozicija.

Autor prezentira zapis iz sedamdesetih godina 20. stoljeća, koji je zabilježio u kontaktu s komiškim ribarom Ivanom Vitaljićem Guslom. Tekst koji autor interpretira, iznimno je bogat leksikom, ribarskom terminologijom koja je do danas ostala sačuvana usmenom predajom, ali je vrlo slabo uključena u korpus hrvatske leksikografije te je ostala velikim dijelom nepoznata. Ovaj je leksik uglavnom aloglotskog podrijetla. Ostatak je to nekadašnjeg lingua franca idioma kojim su govorili komiški ribari. Budući da leksik standardnog hrvatskog jezika ne može utjecati na ribarski jezik jer ne raspolaže terminima za imenovanje predmeta i pojava vezanim za tradicionalno ribarstvo, na ovom području ljudskog iskustva ostao je do danas u svakodnevnoj jezičnoj praksi komiških ribara sačuvan dio tog bogatog vokabulara. Ovdje interpretiran tekst pokazuje stanje komiškoga govora prve polovine 20. stoljeća. Analiza ovoga teksta pokazuje u kolikoj je mjeri svijet komiških ribara s jedne strane autohton, jedinstven, poseban, a s druge strane uključen u mediteranski jezični i iskustveni univerzum. Ovaj tekst i njegova interpretacija otkrivaju moć jednog hrvatskog, slavenskog idioma (komiškog govora) da adaptira aloglotski leksik koji je u njegovu ribarskom vokabularu znatno zastupljeniji od idioglotskog. Autor u uvodnoj studiji analizira i stilističke vrijednosti usmenog kazivanja, u prvom redu leksikostilističke vrijednosti izraza, ali isto tako interpretira i vrednuje poetske elemente priče, slikovitost usmenog kazivanje ostvarena u usmenoj kulturi jedne insularne društvene zajednice otoka Visa., The author presents a document dating from the 1970s that records stories told by Ivan Vitaljić Gusla, a fisherman from the town of Komiza on the island of Vis. The text interpreted by the author contains exceptionally rich lexis, the fishing terminology which has been preserved through oral tradition, but is rather inadequately included in the corpus of Croatian lexicography and has remained, for the most part, uknown. This lexis is predominantly of alloglottic origin. It is a remnant of the former lingua franca idiom spoken by the Komizan fishermen. Since the lexis of the standard Croatian language cannot influence the fishermen language because it contains no technical terms for naming objects and phenomenae associated with traditional fishing, a part of this rich vocabulary in this area of human experience remains preserved in everyday practice of Komizan fishermen. The text interpreted in this paper shows the state of Komizan speech in the first half of the 20th century. Analysis of this text shows the degree to which the world of Komizan fishermen is, on the one hand, unique and special, and on the other hand a part of the Mediterranean linguistic and experiential universe. The author reveals the power of this Croatian and Slavic idiom (the Komizan speech) to adapt the alloglottic lexis much more present in its fishing vocabulary than the idioglottic. The author in the introductory study also analyzes the stylistic values of oral tradition, firstly the lexico-stylistic values of the idiom, but also interprets and evaluates poetic elements of oral tradition realized in the oral culture of an insular social community of the island of Vis., L'autore riporta e interpreta un testo nato negli anni settanta del XX secolo come trascrizione della conversazione con Ivan Vitaljić Gusla, pescatore di Komiža. Si tratta di un testo lessicamente molto ricco, con abbondante terminologia pescatoria prevenuta a noi tramite la tradizione orale. Tale terminologia è poco inclusa nel corpus della lessicografia croata ed è per la maggior parte sconosciuta. Questo lessico è principalmente di origine alloglotta. Si tratta dei resti della lingua franca, idioma parlato una volta dai pescatori di Komiža. Il lessico della lingua croata standard, non avendo dei termini per nominare oggetti e fenomeni legati all'attività pescatoria tradizionale, non poteva esercitare influenze sulla parlata dei pescatori. Pertanto, nella lingua di ogni giorno dei pescatori di Komiža è rimasta anche oggi conservata una parte di quel ricco lessico. Il testo analizzato testimonia dunque,la lingua parlata dalle genti di Komiža nella prima metà del XX secolo. L'analisi dimostra come il mondo dei pescatori di Komiža è per certi versi autoctono, unico, particolare, per altri, fa parte integrante di un universo linguistico ed empirico tipico dell'area mediterranea. Il testo e l'analisi testimoniano la capacità di un idioma croato, slavo (quello di Komiža), di adottare il lessico alloglotta il quale, nel vocabolario dei pescatori, prevale sopra quello idioglotta. L'autore, nel saggio introduttivo, analizza inoltre i valori stilistici della tradizione orale, soprattutto le qualità lessicali e stilistiche. Vengono interpretati e valorizzati anche gli elementi poetici del racconto e il carattere pittoresco della tradizione orale in una comunità insulare di Vis (Issa).

Autor je u Komiži zabilježio tri izvorne priče iz napuštenog sela Okjucine na sjevernoj obali otoka Visa. Te tri priče pripovijedaju dva pripovjedača koji ne poznaju priču/priče drugog pripovjedača. Iznenađujuća je povezanost tih priča, koje motiv mačke povezuje u narativnu cjelinu sa zajedničkom poantom na kraju treće priče. Taj slučajni narativni sklop izazov je autoru za trovrsnu interpretaciju: naratološku, socioantropološku i lingvostilističku. Autora zanima naratološka struktura priča, pozicija pripovjedača, dijegetička i mimetička razina naracije. Isto tako njegova interpretacija zahvaća i dubinsku socioantropološku strukturu priča koje kao transdijegetička narativna cjelina svjedoče o nastanku i nestanku jednog malog insularnog svijeta. Autor uočava napetost između dviju međusobno suprotstavljenih sila: centripetalne, koja okuplja i koncentrira ljudsku zajednicu, i centrifugalne, koja ju raspršuje. Te dvije sile simbolički se vežu uz motiv pijetla, koji simbolizira solarni princip – Eros, i motiv mačke, koja je simbol podzemlja, mraka, smrti: Thánatosa. U lingvostilističkom pristupu interpretaciji autor govori o specifičnosti dijalektalne stilistike s obzirom na dijakronijsku perspektivu jezične mijene organskog idioma te s obzirom na kontekst standardnoga jezika. Lingvostilističke interpretacije otkrivaju bogatstvo usmenog izraza oralno-auralne kulture., The author recorded in Komiza three authentic stories from an abandoned village Okjucina on the north shore of the island of Vis. These three stories are told by two storytellers who do not know each other's story/stories. There is an astonishing connection between these stories which the cat motif ties into one story with a point of the narrative at the end of the third story. This accidental narrative structure was a challenge to the author who opted for three types of interpretation: narratological, socioanthropological and stylistic interpretation. The author is interested in the narrative structure of the stories, the position of the storyteller, diegetic and mimetic level of narration. In addition, his interpretation also includes a deeper socioanthropological structure of the stories which as a transdiegetic narrative whole witness the appearance and disappearance of a small insular world. The author notices the tension between two opposing forces: the centripetal, which gathers and concetrates the human community, and the centrifugal which disperses it. These two forces are symbolically tied to the motif of a rooster as a solar principle – the symbol or Eros, and the motif of a cat which is a symbol of the underground, dark, death: Thanatos. In the stylistic approach to interpretation the author speaks about the specificity of the dialectal stylistics with regard to the diachronic perspective of the lingustic changes of the organic idiom and with regard to the context of the standard language and especially with regard to the oral character of the interpreted stories which appear in the medium of the written word., L’autore ha registrato a Komiža tre racconti originali del paese disabitato di Okjucine sulla costa settentrionale dell’isola di Vis. I tre racconti sono narrati da due narratori che non conoscono il racconto/i racconti dell’altro narratore. Sorprende la relazione tra i racconti, legati dal motivo della gatta in un complesso narrativo caratterizzato da una morale comune alla fine del terzo racconto. Questo casuale coincidenza narrativa ha sfidato l’autore a una triplice interpretazione: narratologica, socioantropologica e linguostilistica. L’autore s’interessa alla struttura narratologica del racconto, alla posizione del narratore, al livello diegetico e mimetico della narrazione. Allo stesso modo la sua interpretazione comprende anche la struttura profonda socioantropologica dei racconti che come complesso narrativo transdiegetico testimoniano l’origine e la scomparsa di un piccolo mondo insulare. L’autore rileva la tensione tra due forze reciprocamente contrapposte: centripeta, che riunisce e concentra la comunitŕ umana, e centrifuga, che la disperde. Le due forze sono simbolicamente correlate nel motivo del gallo, che allude al principio solare – Eros, e nel motivo della gatta, che allude all’oltretomba, alle tenebre, alla morte – Thánatos. Nell’approccio interpretativo linguostilistico l’ autore tratta la specificitŕ della stilistica dialettale in riferimento alla prospettiva diacronica del cambiamento linguistico di un idioma organico e in riferimento al contesto della lingua standard. Le interpretazioni linguostilistiche rivelano la ricchezza dell’espressione orale della cultura orale-aurale.

/

Ovaj rad nastavak je publiciranja Komiškog dikcionara, rječnika govora Komiže na otoku Visu, a okuplja leksik pod slovom B. Rad obuhvaća ukupno 1191 glosu što je indikator iznimnog leksičkog bogatstva ovog govora. U odnosu na leksik objavljen pod slovom A (472 glose od kojih je samo 9 idioglotskog podrijetla), među glosama pod slovom B ima blizu 30% idiglotskog leksika što je, pretpostavljamo i prosjek za čitav Dikcionar. Ta činjenica sociolingvistički je podatak koji predstavlja izazov za dijalektološka i etnološka komparativna istraživanja jadranskog jezičnog i kulturnog prostora odrđenog prožimanjem različitih kultura i jezika među kojima je romanski utjecaj najvažniji ne samo onaj sa zapadne strane Jadrana već i onaj istočnojadranski autohtoni jezični supstrat baštinjen i sačuvan u govorima insularnog istočnojadranskog prostora do danas. Leksičko istraživanje na kojemu se temelji ovaj rad obuhvatilo je sva područja života, a najdetaljnije i najsustavnije istražen je leksik na području maritimne djelatnosti koja je temelj egzistencije Komiže kroz stoljeća. To je i razlog što je taj segment leksika ovdje iznimno bogat ne samo broje glosa već i frazeologijom i stilističkom nijansama u kojima se realizira konotativna vrijednost pojedinih glosa. Svaka glosa obrađena je gramatički, a uz mnoge glose navedeno je više značenja, stilistička i konotativna značenja, frazeologija i govorni primjeri iz zabilježene usmene predaje koju je autor skupljao četiri desetljeća., This work is the continuation of Komiža’s dictionary publication, the dictionary of the speech of Komiža, a small town on the island of Vis, which collected the lexis of the letter B. This work includes all together 1191 Glosa words, which is an indicator of the extreme lexical richness of this speech. Compared to the lexis published under the letter A (472 Glosa words only 9 of which are of idioglottic origin), under the Glosa words of the letter B there are almost 30% of idioglottic lexis, which is, presumably, the average for the whole Dictionary. This fact represents sociolinguistic information which provides a challenge for dialectological and ethnological comparative analysis of Adriatic linguistics, and its cultural space, which is marked by the mix of different cultures and languages, among which Romanic influence is the most important. Not only is it important for the west coast of the Adriatic, but also for the eastern-Adriatic native lexical substratum, inherited and preserved up to present time, in speeches of the insular eastern-Adriatic territory. The lexical analysis which this work is based on included all spheres of life, while the most detailed and thorough research was done in the sphere of maritime activities which represent the basis of Komiža’s existence throughout the centuries. That is the reason why that lexical segment is extremely rich, not only in the number of Glosa words, but also with phraseology and stylistic nuances in which the connotative value of some Glosa words is being realized. Every Glosa word is grammatically analyzed, and many of them have multiple meanings, stylistic and connotative meanings, phraseology and examples of speech from recorded tradition which the author collected over four decades., Questo lavoro continua la pubblicazione del Dizionario di Komiža, il vocabolario della parlata di Komiža (Comisa) sull'isola di Vis, e raccoglie il lessico sotto la lettera B. Si tratta di un totale di 1191 glosse, ciò che indica la straordinaria ricchezza lessicale di questa parlata. Rispetto al lessico pubblicato sotto la lettera A (472 glosse di cui solo 9 di provenienza idioglossica), tra le glosse sotto la lettera B vi è circa il 30 % di lessico idioglossico ciò che supponiamo rappresenti anche la percentuale di tutto il Dizionario. Questo fatto è un dato sociolinguistico che rappresenta una sfida per le ricerche di dialettologia ed etnologia comparate dell'area linguistica e culturale adriatica caratterizzata dalla compenetrazione di culture e lingue diverse tra cui l'influenza romanza è la più importante non solo per il sostrato linguistico sulla sponda ovest dell'Adriatico, ma anche per quello autoctono adriatico-orientale tramandatosi e conservatosi nelle parlate dell'area insulare dell'Adriatico orientale fino ad oggi. La ricerca lessicale su cui si fonda questo lavoro ha compreso ogni campo della vita umana, il lessico studiato in maniera più dettagliata e più sistematica è quello marittimo, del settore di attività su cui era fondata l'esistenza di Komiža nel corso dei secoli. Questo è anche il motivo per cui questo segmento del lessico è estremamente ricco non solo per il numero di glosse, ma anche per la fraseologia e le sfumature stilistiche in cui si realizza il valore connotativo delle singole glosse. Ogni glossa è analizzata sotto l'aspetto grammaticale, e accanto a molte glosse sono riportati diversi significati, i significati stilistici e connotativi, la fraseologia e gli esempi presi dalla lingua parlata e dalla tradizione orale raccolta per quattro decenni dall'autore.

/

/

U radu se istražuje ponašanje okluziva /d/ i /t/ ispred drugih suglasnika u komiškom govoru, njihove položajne zamjene ili asimilacije. Položajne zamjene glasnika zakonite su zamjene jednog ili dvaju fbnemskih glasnika, uključujući i nulti, nekim drugim glasnikom - alofonom (Skarić, 1991). U komiškom govoru dental /d/ na granici morfema, ali i na granici riječi u fonetskim blokovima, često prelazi u lateral ///, npr. suglasnička skupina /dh/ prelazi u /lb/ u riječima /polbradak/, /polbodat/; skupina /dd/ prelazi u skupinu /ld/ u riječi /poldit/; skupina /dkJ u /lk/ u riječi /o/kal/ i dr. Slično se događa i s okluzivom /t/, npr. suglasnička skupina /td/ prelazi u skupinu /ld/ u riječi /pul doma/; skupina /tk/ u /lk/ u riječi /plilko/ i dr. Ta je pojava posljedica izbjegavanja okluzije, jer komiški govor ne trpi nizove suglasnika. Time se postiže eufonija, što je bitna karakteristika komiškoga govora. Istražuju se položajne zamjene okluziva /d/ i /t/ na korpusu komiških facendi, usmenih istinitih priča zabilježenih na temelju zvučnog zapisa usmenih kazivanja u Komiži na otoku Visu u razdoblju od 1968. do 1992. godine.

Dalmatia, as a coastal and island region of Croatia, has a very old maritime tradition. The maritime culture in Dalmatia maintains its continuity from the times of Greek colonization in the 4th century BC. Croats, being the only Slavic people in the Mediterranean, inherited together with the maritime culture also lingua franca, the common language of all seafarers throughout the entire Mediterranean including Portugal from the 13th to the 19th century. This spoken language of an extremely simplified grammar was created for the purposes of communication across the boundaries of ethnos. Its roots can be found in Latin ; however, its lexicon demonstrates obvious influence of Greek and Arabic idioms. Dalmatia inherited its maritime terminology from the language of the Dalmats - the old Dalmatian Romance language, but also from the Venetian idiom spoken in Dalmatia for four centuries. For the purposes of this analysis, the author selected forty terms from the Dalmatian fishing and nautical terminology and compared them to the terminology of other Mediterranean languages. The author came to an astounding discovery regarding the interrelatedness of the maritime terminology throughout the entire Mediterranean, thus concluding that Dalmatia appertained to the Mediterranean cultural and linguistic universe.

Ovim radom nastoji se uputiti na odnos, odnosno suživot između teološke misli i pučkog vjerovanja na odabranim primjerima. Jedan takav reprezentativan primjer nalazi se u zbirci Facende otoka Visa. Riječ je o facendi Duše blaga, koja zanimljivo pokazuje kako u pučkoj religioznoj praksi funkcionira, odnosno kako se interpretira, teološka ideja o čistilištu. Osim toga, u radu se osvrće i na druge, slične interpretacije u kojima su vidljivi tragovi i kršćanskog i poganskog naslijeđa. U prvome su nam redu važne folklorne predaje koje sadrže motive susreta s dušama (duhovima) koje dolaze s drugog svijeta., This article aims at drawing attention to the relationship between theological thought and popular belief and demonstrating it through a set of selected examples. A representative example is found in the collection of humoristic folk stories Facende otoka Visa. It is known by the name Duše blaga. This story shows in an interesting way how the theological concept of purgatory is functioning in popular religious practice. Furthermore, the work reported in this paper relies on several similar interpretations in which it is possible to find Christian and pagan heritage. Above all, we found valuable folklore legends containing motives of encounters with the dead (ghosts).

U ovom radu predstavit će se književna vrsta usmene nefikcionalne književnosti koja se u usmenoj tradiciji otoka Visa naziva facendom. Autor temelji svoj rad na dugogodišnjem istraživanju ove vrste usmene književnosti i usmene predaj otoka Visa. Identificira facendu kao nefikcionalnu šaljivu priču karakterističnu za mediteranski kulturni milje u kojemu komika u svakodnevnim društvenim odnosima, posebno u organskim društvenim zajednicama, igra važnu ulogu u svakidašnjem životu. Facenda se pojavljuje kao usmena narativna forma javnog prostora ‡ trga, sa sadržajem iz svakodnevnog života i s poznatim empirijskim likovima, da bi potencirala očitovanje ljudske slabosti kako bi ju smijehom prevladala. Facenda baštini svoju komiku iz renesansne novele i potvrđuje duh urganiteta dalmatinskih obalnih otočnih gradića. Ovaj rad identificira, analizira i promovira jednu marginalnu pripovjednu vrstu kao temeljnu knjževnu vrstu organskih zajednica otoka Visa. Mada nefikcionalna, mada vezana za konkretne i istinite događaje i empirijske aktere, ova je pripovjedna vrsta strukurirana narativnim zakonima usmenoknjiževne vrste koja oblikuje i modelira svijest jedne organske društvene zajednice o sebi samoj u vremenskoj prolaznosti ostvarjuĆi time fundamentalnu ulogu u umjetnosti kao svjetotvornog agensa., This article presents a type of oral non-fiction literature which is in the oral tradition of the island of Vis known as facenda. The author spent many years researching the oral tradition of this island. Facenda is defined as an oral non-fiction story of humorous character, typical of the Mediterranean cultural milieu in which the important role is played by the humour of the everyday social relationships, particularly in the organic social units. Facenda is an oral narrative form which belongs to the public space, that is, the square. It usually tells a story from the everyday life. Its characters are regularly based on the real people. Facenda tells a story about a human weakness which is usually dealt with through laughter. The humour of facenda is based on the humour of the Renaissance short stories, thus confirming the urban spirit of the Dalmatian island towns. This article identifies, analyses and promotes this marginal narrative form as a fundamental literary form of the organic social units of the island of Vis. Although non-fictional and related to the authentic events and real people, this narrative form is characterized by the narrative laws of the oral literature. Facenda is also a fundamental literary form which shapes the awareness of an organic social unit regarding its own temporariness., In questo contributo si presenterà il genere letterario della narrazione orale non finzionale che nella tradizione orale dell’isola di Vis è denominato facenda. L’autore ha basato il suo lavoro su una ricerca pluriennale. Identifica la facenda dome un racconto umoristico non finzionale caratteristico del milieau culturale mediterraneo in cui la comicità nei rapporti sociali quotidiani, specialmente nelle comunità sociali organiche, gioca un importante ruolo nella vita di ogni giorno. La facenda fa la sua comparsa come forma narrativa orale dello spazio pubblico − la piazza, il cui contenuto è tratto dalla realtà quotidiana e i cui personaggi sono reali e noti a tutti. La facenda racconta quasi sempre avvenimenti in cui si provoca il manifestarsi dei difetti umani per superarli con il riso. La facenda ha ereditato la sua comicità dalla novella rinascimentale e conferma lo spirito urbano delle cittadine costiere sulle isole dalmate. Questo saggio identifica, analizza e promuove un genere narrativo marginale a genere letterario fondamentale delle comunità organiche dell’isola di Vis. Seppure non finzionale e legato ad avvenimenti concreti e veridici e ad attori empirici, questo genere è strutturato con le leggi narrative della creazione letteraria orale. La facenda è anche il genere narrativo fondamentale che forma e modella l’autocoscienza di una comunità sociale organica nell’effimero temporale.

Riječ je o interpretaciji jednog izuzetnog proznog zapisa koji je nastao neposredno pred smrt autora zapisa kao pokušaj oživljavanja i zavičajnoga govora (komiškog čakavskog idioma) i jednog u sjećanju sačuvanog sjećanja na dane njegova djetinjstva na otoku. U interpretaciji teksta obuhvaćena je i aktualna problematika insuficijencije maritimološkim leksikom u standardnome hrvatskom jeziku kojim je otočki idiom analiziranoga teksta iznimno bogat. Autor posebno naglašava ulogu jezika kao subjekta priče te razmatra naratološke teme: odnos dijegeze i mimeze, pitanje fokalizacije, pripovjedačke pozicije, odnos između empirijskog pripovjedača i fiktivnog pripovjedača, odnos između fikcionalnog i nefikcionalnog karaktera priče te odnos dijaloškog i monološkog karaktera diskursa., The article interprets an extraordinary prose narrative written shortly before its author died. The tet represents an attempt to revive the regional dialect (the Čakavian idiom from Komiža) and describe the author’s memories of childhood days spent on the island. The article also mentions the lack of the maritime vocabulary in the standard Croatian language. On the contrary, the island idiom of the analysed text is rich in maritime terminology. The author emphasises the role of the language as the subject of the story and discuses the following narratological questions: the relationship between diegesis and mimesis, the issues of focalization and the narrator’s position, the relationship between the empirical narrator and the fictional narrator, the relationship between the fictional and non-fictional elements of the story and between monological and dialogical parts of the discourse., Si tratta delluinterpretazione di un eccezionale scritto in prosa che risale a immediatamente prima della morte del suo autore e del suo intento di ridare vita sia ad una parlata locale (lïdioma ciacavo di Comisa sull’isola di Vis) sia alla memoria di un ricordo mai dimenticato della sua infanzia sull’isola. L’interpretazione testuale comprende anche la problematica àttuale dellUinsufficienza, nella lingua croata standard, del lessico marittimologico che nell’idioma insulare del testo analizzato è straordinaraimente ricco. L’autore fa rilevare in odo particolare il ruolo della lingua come soggetto del racconto e prende in considerazione i seguenti temi narratologici: il rapporto tra diegesi e mimesi, la questione della focializzazione, la posizione del narratore, il rapporto tra il narratore empirico e quello fittizzio, il rapporto tra il carattere finzionale e non finzionale del racconto e il rapporto tra il carattere dialogico e monologico del discorso.

Članak opisuje karakteristike slobodnog neupravnog govora s naratološkog i gramatičkog stajališta. Na primjeru Facendi otoka Visa pokazuje se kako je ovaj oblik pripovijedanja vrlo čest u usmenoj književnosti. Ujedno je napravljena i klasifikacija primjera SNG-a pronađenih u Facendama otoka Visa., The article describes the characteristics of free indirect speech from narrative and grammatical standpoint. The example of Facende of island of Vis demonstrates that this form of narration is very common in oral literature. In the article we also made a classification of indirect speech found in Facende of island of Vis., L'articolo tratta le caratteristiche del discorso indiretto libero dal punto di vista narrativo e quello grammaticale. L'esempio di Facende della isola di Vis dimostra che questa forma di narrazione è comune nella letteratura orale. Nell'articolo viene anche presentata la classificazione degli esempi del discorso indiretto libero tratti da Facende della isola di Vis.

Komiški dikcionar naslov je rječnika komiškoga govora za kojega je autor prikupljao građu četrdesetak godina bilježeći magnetofonom usmenu predaju starih Komižana. Rad započinje Prolegomenom komiškom dikcionaru u kojoj autor govori o okolnostima nastanka ovog rječnika komiškoga govora te razmatra pitanja o položaju malih jezika slijedeći sentence istaknutih pisaca o značaju jezika kao civilizacijskog dobra ugrožena danas globalizacijskim procesima kao i stavove UNESCO-ve Deklaracije o kulturnom diverzitetu. Ovaj uvodni tekst upućuje na društveni i kulturni kontekst globalizacijskog društva unutar kojega postavlja pitanja o smislu intelektualnog napora za očuvanje kulturnog diverziteta svijeta, o smislu fiksiranja jezika i njegova leksika u vremenu definitivnog prekida usmene komunikacije među generacijama koja je jedina održavala kontinuitet kolektivnog pamćenja. U ovom prilogu sadržane su samo glose koje počinju vokalnom A, a ima ih ukupno 472. Od ukupnog broja glosa samo ih je devet idioglotskog podrijetla i to uglavnom uzvici, veznici i čestice. Pored koinonima, autor je bilježio i antroponime, toponime, zoonime, fitonime i izgovorno karakteristična geografska imena. U svom prikupljanju leksičke građe, autor je obuhvatio gotovo sva područja životne prakse Komiže, brojne tradicionalne zanate i umijeća, poljoprivredu, vinarstvo, vinogradarstvo, ribarstvo, međuljudske odnose, običaje, prostore eksterijera i interijera, ruralni i urbani okoliš, prirodne pojave, vremensku prognozu, itd. Posebnu je pažnju autor posvetio maritimnoj kulturi kao temelju egzistencije ove insularne organske zajednice. Upravo je taj segment ukupne kulture Komiže leksički najbogatiji, a i najsačuvaniji u ovom trenutku. U toj maritimnoj kulturnoj baštini Komiže autor je pronašao iznimno bogat izvor leksika naslijeđenog dobrim dijelom iz dalmatskog i južnoitalskog te venecijanskog i najšireg mediteranskog kulturnog i civilizacijskog kruga. Svaka je glosa gramatički opisana, značenje svake riječi prikazano je adekvatnim leksemom ili izrazom na standardnom hrvatskom jeziku, ili opisno, kada odgovarajuće riječi ili izraza u standardnom jeziku nije bilo. Za pojedine riječi dato je više značenja, a za svako značenje ponuđen je jedan ili više primjera govora iz komiškog organskog idioma. Primjeri su uzimani mahom iz objavljenih tekstova autentiČnog komiškoga govora ili ih je, kada odgovarajućih primjera u zapisanim tekstovima nije bilo, ponudio autor kao izvorni govornik komiškog govora služeći se svojim bilješkama nastalim u dugogodišnjem istraživanju ili pak samostalno kreirajući kontekst pojedinih riječi i izraza, Komiški dikcionar is the name of the dictionary of the Komiža speech, for which the author had collected materials over a period of 40 years by recording the spoken language in which the author speaks of the circumstances in which the Dictionary of the Komiža language emerged, and discusses the position of ’small’ languages through sentences by eminent writers on the significance of a language as a civilisational good thereatended today by globalisation processes, as well as stances of the UNESCO declaration on cultural diversity: this introduction indicates to the social and cultural context of a globalised society within which questions are imposed: on the sense of intellectual effort for the preservation of the world’s cultural diversity, on the sense of fixing a language and its lexis in a time of definite breakdown of oral communication amongst generations which was the only manner of preserving the continuity of collective remembrance. This contribution only contains glosses which begin with the vowel A, and has a total of 473. Of the total number of glosses, only 9 are of idioglottal origin and are mainly exclamations, conjunctions and particles. Besides coinonyms, the author noted anthroponyms, toponyms, zoonyms, phytonyms and the orginal characteristic geographical names. On collecting lexical materials, the author covered almost all fields of wveryday life in Komiža, numerous traditional crafts and skills, agriculture, wine production, winegrowing, fishing, relations amongst people,c ustoms, exterior and interior spaces, rural and urban environment, natural appearances, weather forecast, etc. The author paid special attention to the maritime culture as the basic existential activity of this insular organie community. This segment of the whole Komiža culture is lexically the richest. In its maritime cultural heritage, the author found an extremely rich source of lexis inherited mainly from Dalmatian, southern Italian, Venetian and Mediterranean cultural and civilisation circles. Each gloss is grammatically explained; the meaning of each word is given by an adequate lexeme or expression in the standard Croatian language, or described, when there is no corresponding word or expression in the standard language. Certain words are offered with several meanings, and each meaning has one or more examples from the speech of the Komiža organic idiom. Examples were taken from published texts in the authentic Komiža speech or, if adequate examples could not be found in written texts, they were offered by the author who, as a native speaker of the Komiža spech, used his annotations from the long research, or even the author created the context of certain words and expressions independently., Il dizionario di Comise è il titolo del dizionario delle parlate comisane, ilcui materiale è stato raccolto dall’autore nel corso di una quarantina d’anni registrando al magnetofono le testimonianze orali dei vecchi Comisani. Lo studio si apre con il Prolegomenon al dizionario di Comisa in cui l’autore espone le circostanze dell’origine di questo dizionario e considera le questioni della posizione delle lingue minori riferendosi alle sentenze di illustri scrittori sul significato della lingua come patrimonio della civiltà oggi minacciato dai processi di globalizzazione e dalle posizioni dell’UNESCO sulla diversità culturale. Questo testo introduttivo rimanda al contesto cosiale e culturale della globalizzazione, all’interno del quale si pongono le questioni del senso dello sforzo intellettuale per la conservazione della diversità culturale del mondo, del senso della fissazione della linguae e del suo lessico al tempo dell’interruzione definitiva della comunicazione orale tra le generazioni, che era lünico modo con cui si tramandava la continuità della memoria collettiva. In questo contributo sono contenute solo le glosse inizianti con la vocale A, che sono in tutto 473. Del numero totale delle glosse solo 9 sono di provenienza idioglottica, e si tratta per lo più di interiezioni, congiunzioni e particelle. Oltre ai koineonimi, l’autore ha trascritto anche gli antroponimi, i toponimi, gli zoonimi, i fitonimi e i nomi geografici originali. Nella sua raccolta del materiale lessicale autentico, l’autore ha compreso tutti i campi della prassi quatidiana di Comisa, i numerosi mestieri e attività artigianali, l’agricoltura, la produzione vinicola, la viticoltura, la pesca, i rapporti interpersonali, le abitudini, gli ambienti all’aperto e gli interni, l’ambiente rurale e urbano, i fenomeni naturali, la prognosi meteorologica, ecc. L’autore ha rivolto particolare attenzione alla cultura marittima e ai fondamenti dell’esistenza di questa comunità organica insulare. Proprio questo segmento è lessicalmente il più ricco della cultura complessiva di Comisa, e anche il meglio conservato fino a questo momento. nel patrimonio culturale marittimo di Comisa l’autore ha trovato una fonte lessicale estremamente ricca ereditata in buona parte dalla cerchia culturale e civilizzatrice dalmata e italo meridianale nonché veneziana, e mediterranea ins enso lato. Ogni glossa è descritta sotto l’aspetto grammaticale, il significato di ogni parola è presentato con un lessema o un espressione adeguati nella lingua croata standard,o con una descrizione, nel caso manchino parole o espressioni corrispondenti in croato standard. Per alcune parole sono dati più significati, e per ogni significato sono dati uno o più esempi di parlate dell’idioma organico di Comisa. Gli esempi sono presi direttamente dai testi pubblicati della parlata autentica comisano o, in mancanza di esempi adeguati nei testi trascritti, sono dati dall’autore come parlante di madrelingua del dialetto comisano servendosi dei suoi appunti, raccolti nel corso di ricerche plureinnali, oppure creando autonomamente un contesto a singole parole ed espressioni.

/

Autor postavlja pitanje o odnosu hrvatskog jezikoslovlja spram maritimizama u hrvatskom jeziku. Budući da je većina hrvatskih maritimizama aloglotskog podrijetla, puristička politika u hrvatskom jezikoslovlju tretira te riječi kao suvišne tuđice koje valja zamijeniti hrvatskim tvorenicama, zanemarujući pritom činjenicu njihove uklopljenosti u hrvatski jezik i život naroda vezana za more. Ovaj rad naglašava činjenicu postojanja univerzalnog lingua franca idioma koji je bio svojina svih mediteranskih naroda pa tako i hrvatskog. Autor evocira uspomenu na istaknutog splitskog lingvista profesora Radovana Vidovića koji je, za razliku od mnogih hrvatskih purista, maritimizme iz životne svakodnevice naših pomoraca, ribara i brodograditelja smatrao hrvatskim jezičnim blagom. Ovaj rad podupire takav stav ističući mediteranski karakter obalne i otočke Hrvatske.

Časopis "Čakavska rič" pokrenut je 1971. godine. Utemeljio ga je prof. dr. Radovan Vidović s ciljem njegovanja čakavskog govora i razvijanja dijalektologije kao znanstvene discipline.U tridesetogodišnjoj povijesti časopis je prošao kroz brojne poteškoće, pa je bio suočen i s mogućnošću gašenja. Uloga prof. Vidovića u održavanju i razvijanju časopisa bila je značajna. Takav je bio i njegov cjelokupni znanstveni opus za koji je vrednovan i nagrađen brojnim domaćim i međunarodnim priznanjima.

/

Ovaj rad prezentira iznimno bogat leksik govorâ otoka Visa ekscerpiranog iz tekstova 60 šaljivih nefikcionalnih priča (facendi) koje se ovdje prvi put pojavljuju u mediju pisane riječi. Ove priče autor je bilježio u vremenskom rasponu od preko 30 godina, a među pripovjedačima ima i onih koji su rođeni u 19. stoljeću. Istraživanjem je obuhvaćen cijeli otok Vis, a pripovjedači su izvorni govornici Komiže, Visa te viških i komiških sela. Tekstovi predstavljaju vjeran magnetofonski zapis sa svim karakteristikama usmenog kazivanja na organskom idiomu. Leksička zanimljivost ovih tekstova proizlazi iz činjenice da su mnogi snimani pretežno u vremenu dok još uvijek na otoku nije prevagnuo utjecaj suvremenih globalizacijskih procesa, te ih s jedne strane karakterizira slavenska jezična i leksička arhaika, a s druge strane bogatstvo adaptiranog leksika aloglotskog podrijetla pretežno romanskog. Leksemi su gramatički opisani i predstavljeni u različitim kontekstima, uz bogatu frazeologiju, i uz naznaku stilističke vrijednosti izraza. Tekstovi facendi izabrani su ne samo po kriteriju leksičke već i literarne vrijednosti. One su jezični dokument o arhaičnim viškim govorima i u isto vrijeme predstavljaju reprezentativnu vrstu viške usmene literature čija je osnovna karakteristika komika., This work presents a very rich speech vocabulary of the island of Vis excerpted from 60 humorous non-fiction tales (facenda) which appear in written form for the first time. The author recorded these stories during a period of over 30 years, some of the narators being born in the 19th century. The research covered the whole island of Vis, and the narrators anre antive speakers from Komiža, Vis and Visian and Komižan villages. The texts represent a true recording with all the characteristics of oral speaking in the organic idiom. These texts are lexically interesting because many of them were recorded in a time when the island was not infuenced by modern global processes. This organic sppech is on one hand characterised by the Slavic lingual and lexical archaism, and on the other kahand by the richly adapted words of alloglotic origin which is mainli Romanic. The lexemes are grammatically described and presented in different contexts, with rich phraseology and indication of stylistic value. The facenda texts were chosen not only according to the criterion of lexical value, but also of literary value. They are lingual documents of the archaic Vis speeches and at the same time represent an exemplar kind of Vis oral literature that is characterised by its special kind of humour., Questo studio presenta lčccezionale ricchezza lessicale della parlate dell’isola di Vis, estratta dai testi di 60 racconti comico-realistici (facende), qui pubblicati per la prima volta nel media della parola scritta. Läutore ha raccolto questi racconti nell’arco di tempo di oltre trentanni, e tra i narratori ve ne sono anche alcuni nati nel XIX secolo. La ricerca interessa tutta lïsola di Vis, i narratori sono parlanti di madrelingua di Kožima, Vis e dei loro paesi. I testi sono la fedele trascrizione delle registrazioni al magnetofono con tutte le caratteristiche della narrazione orale nell’idioma organico. L’interesse lessicale di questi testi deriva dal fatto che molti sono stati registrati al tempo in cui sull’isola non era ancora prevalsa lïnfluenza dei processi contemporanei di globalizzazione, per questo sono caratterizzati da una parte dall’arcaismo linguistico e lessicale slavo e dall’altra parte dalla ricchezza degli adattamenti lessicali di origine alloglotta, in prevalenza romanza. I lessemi sono descritti dal punto di vista grammaticale e presentati in vari contesti, con una ricca fraseologia e con l'indicazione dei valori stilistici delle espressioni. I testi delle facende sono stati scelti non solo in base al criterico lessicale, ma anche al valore letterario. Essi sono documenti linguistici sulle parlate arcaiche di Vis e, allo stesso tempo, rappresentano un genere importante della letteratura orale di Vis, la cui caratteristica principale è la comicità.