Search

Uluslararası taşımalara ilişkin anlaşmazlıklar taşımaların gerçekleştiği ortamlara göre farklı uluslararası anlaşmalar ile belirli ilkelere bağlanmıştır. Karayolu aracılığı ile gerçekleştirilen yük taşımaları, konu ile ilgili bazı hukuk kurallarının bütünleştirilmesi için 19 Mayıs 1956 yılında imzalanan Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (CMR) ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti açısından yıllardır süren taraf seçimi ya da milletlerarası özel hukuk ve usul hukuku hakkında kanun bağlamında uygulanan CMR, Türkiye tarafından kabul edilmesi ile birlikte 1995 yılı itibariyle iç hukuk kuralı olarak uygulanmaktadır. Bu çalışma da CMR genel olarak ele alınmış olup, CMR' ye göre taşıyıcının sorumlulukları incelenmiş, sektör profesyonellerinin algısı ve karşılaşılan sorunlar ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Taşımacılık, Karayolu Taşımacılığı, CMR, Taşıyıcının Sorumluluğu Disputes related to international transports are linked to certain principles with different international agreements depending on the environments in which transports take place. The freight transportations carried out by road were carried out with the Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (CMR), signed on May 19, 1956, to integrate some legal rules on the subject. Republic of Turkey in terms of decades of party choice or private international law and procedure applicable law in respect for law, CMR, as of 1995, with the adoption by Turkey is implemented as domestic law. In this study, CMR is also discussed in general. According to CMR, the responsibilities of the carrier are examined, sectoral perceptions and evaluations about the problems encountered are mentioned.Keywords: Transportation, In Road Transports, CMR, Liability Of The Carrier 125

Bu yüksek lisans tezinin hazırlanmasındaki amaç, CMR ve Türk Ticaret Kanunukapsamında taşıyıcının temel sorumluluklarından biri olan gecikme sorumluluğunuincelemektir. 14.02.2011 tarihinde yasalaşarak yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk TicaretKanunu, eşya taşımasına ilişkin getirmiş olduğu yeni düzenlemelerle, esin kaynağı olanCMR ve Alman Ticaret Kanunu'na birçok yönden yaklaşmıştır. Özellikle gecikmesorumluluğu açısından taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluğunun özel niteliği vesınırları, gecikmeden doğan zararın kapsamı ve giderimi ile taşıyıcının sorumluluktankurtulma hallerinin genel ve özel olarak düzenlenmesi, yeknesak bir uygulamasağlamak amacıyla Türkiye'nin de taraf olduğu Konvansiyon ile bütünlük oluşturmasıaçısından önemli ve anlamlıdır. Bununla birlikte her hukukun kendi dinamiklerini,uygulandığı ülkenin ekonomik, sosyal ve siyasi koşulları şekillendirdiğinden, mülga6762 sayılı Kanun ve Yargıtay kararları da incelenmiştir. Çalışma sistematiğindekonular Türk Ticaret Kanunu ve CMR karşılaştırmalı anlatılırken, mülga Türk TicaretKanunu'nun hükümlerine değinilmiş ve güncel düzenlemelerin oluşmasında katkılarıtespite çalışılmıştır. Ayrıca güncel Kanun'da ilk defa düzenlenmiş olmaları nedeni iletaşınma eşyası taşımalarına da kısa bir bölüm ayrılmıştır. The aim of this master thesis is to examine the liability of delay in delivery,which is the one of the basic responsibilities of the carrier within the scope of the CMRand the Turkish Commercial Code no 6102. The Turkish Commercial Code (the Code),entered into forced on 14.02.2011, has approached the CMR and the GermanCommercial Code in many ways with the new regulations on the transportation ofgoods. Provisions stated in the Code regarding specific nature and limits of the carrier'sliability arising from delay, scope and recovery of damage and general and specialconditions for relief of carrier's liability are important and meaningful in terms ofcreating harmony with the CMR where Turkey has been a part of since 04.01.1995.Therefore, provisions of the Law No. 6762 and verdicts of the Supreme Court ofAppeals were also examined, since the dynamics of each law are shaped by economic,social and political situations of country which they are implemented. In studysystematic, while the subjects are explained comparatively with the Code and the CMR,the provisions of the former Turkish Commercial Code have been mentioned and theircontributions have been tried to be determined in the formation of current regulations.In addition, a short section has been dedicated for household goods transport provisionsbecause of their regulation for the first time in the Code 197

Çalışmanın amacı, karayoluyla eşya taşımacılıklarında, taşıma faaliyetinin yürütülmesini ve kararlaştırılan nihai varış yerinde usulüne uygun bir şekilde teslimini engelleyen hallerin ortaya çıkması durumunda, taşıyıcının yükümlülüklerini düzenleyen CMR md. 14-15 ile TTK md. 869 vd. hükümlerinin incelenmesidir. Üç bölüm olarak kaleme alınan eserin birinci bölümünde, taşıma faaliyeti ile karayolu taşımacılığına ilişkin genel bilgilerin yanı sıra taşıma sözleşmesi, tanımı ve unsurları, gönderen, gönderilen ve taşıyıcı kavramları, çeşitli düzenlemeler ışığında taşıyıcı tanımı ile çalışmanın esas konusunu teşkil eden CMR Konvansiyonu üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde taşıyıcının sorumluluğu, sorumluluğun TTK ve CMR hükümlerine göre hukuki niteliği, teslim kavramı, engel sebebi teşkil etmesi muhtemel imkânsızlık hallerine yönelik bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölüm ise TTK ve CMR hükümleri çerçevesinde taşıma ve teslim engellerine ilişkin bilgileri içermekte olup, söz konusu engellerin vukuunda taşıyıcının yükümlülüklerinin yanı sıra başvurabileceği tedbirler ile teslim engellerini oluşturduğu düşünülen teslimde ödeme kaydı ve eksik teslim kavramlarına yönelik bilgileri içermektedir. The aim of this work is to examine CMR Art. 14-15 and Turkish Code of Commerce (TTK) Art. 869 et al. provisions, which regulates the carrier's obligations, in case of the occurrence of circumstances preventing the execution of the transportation activity in the transport of goods by road and the proper delivery at the final destination agreed upon between the parties.The first section of the work, written in three parts, focuses on general information on transport activity and road transport, the transport contract, definitions and characteristics, sender, consignee shipment and carrier concepts, the definition of carrier in various arrangements, International agreement transport to which Turkey is a party as well as on the CMR convention, which constitutes the main subject of this study.In the second section, general information was given on the liability of the carrier; its legal nature in accordance with TTK and CMR; the notion of delivery; possible impossibilities that may be barriers. The third section includes the transportation and delivery restraints within the framework of TTK and CMR provisions, impossibility conditions that may cause obstacles, the measures that the carrier may apply as well as the obligations of the carrier in the event of such obstacles, and information on registration of payment on delivery and incomplete delivery concepts at delivery considered as delivery restraints. 187

Uluslararası taşımalara ilişkin olarak oluşan uyuşmazlıklar, taşımanın yapıldığı ortam unsurlarına göre farklı milletlerarası sözleşmeler ile tekdüze kurallar kapsamına alınmıştır. Kara yolu ile yapılmakta olan eşya taşımalarına ilişkin olarak tüm kuralların ortak bir paydada birleştirilmesi maksadıyla 19 Mayıs 1956 tarihinde Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (CMR) düzenlemiştir. Türkiye'de 1995 yılından itibaren CMR düzenlemesi iç hukuk kuralı niteliğinde uygulanmaktadır.Bu çalışmada kara yolu taşımacılığında CMR'ye göre taşıyıcının sorumluluğunun sınırı araştırılmıştır. Konuyla ilgili kanun, yönetmelik ve düzenlemeler dikkate alınarak öncelikle CMR ve taşıyıcının sorumluluğu hakkında bilgi verilmiş, son olarak da CMR kapsamında taşıyıcının sorumluluğunun sınırlılığı detaylı bir şekilde incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Taşımacılık, CMR, Taşıyıcının Sorumluluğu, Sorumluluğun Sınırı The discrepancies that occur concerning international transportation are included in the scope of uniform rules with different international agreements that made according to the environment's factors that transportation is done.Regarding the carriage of goods that is being done with Road Way, in order to find the least common denominator for all the rules, Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (CMR) has been settled on the date of 19 May 1956. In Turkey, since 1995, CMR regulations are implemented as such the domestics law.In this study, the limit of the carrier's Liability in Road way has been researched according to CMR. By taking the law, ordinance and regulations relevant subject into account, first of all, informations about CMR and the carrier's responsibility have been given. Finally, the limitation of the carrier's liability within the scope of CMR has been researched in details.Key Words: Transportation, CMR, Carrier's Liability, The Limit of Liability 130

Çalışmamızda, karayoluyla yapılan eşya taşımacılığında taşıyıcının, eşyanın zıya, hasar ve geç tesliminden doğan sorumluluğu; 6762 ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunları ile CMR hükümleri çerçevesinde karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Bu amaçla öncelikle, birinci bölümde; karayoluyla yapılan eşya taşımacılığını ilgilendiren ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler hakkında bilgi verilmek suretiyle faaliyetin hukuksal altyapısının nasıl kurulduğu açıklanmaya devamında ise genel olarak karayolu ile yapılan eşya taşımacılığına ilişkin taşıma sözleşmelerinin tanımı ve unsurları ile CMR hükümlerinin yer bakımından uygulanma şartları üzerinde durulmaktadır. Nitekim, TTK ile CMR hükümlerinin hangi durumlarda uygulama alanı bulacağının açıklığa kavuşturulması, somut olaylar açısından uygulanacak mevzuat hükümlerinin doğru bir şekilde tespit edilmesini sağlayacaktır. İkinci bölümde; taşıyıcının zıya, hasar ve gecikme sebebiyle sorumluluğunun doğabilmesi için gerekli şartlar üzerinde ayrı alt başlıklar halinde durulmuş ve karşılaştırmalı olarak bu şartlar açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde; taşıyıcının zıya, hasar ve gecikmeden doğan tazminat sorumluluğunun kapsamı, sınırları ile taşıyıcıya karşı kullanılabilecek talep ve dava haklarının kaybedilmesi üzerinde durulmuştur. Son olarak dördüncü bölümde ise; taşıyıcının zıya, hasar ve gecikme sebebiyle doğan sorumluluktan kurtulabilmesini sağlayacak hükümler ile taşıyıcının sorumluluğunun kaldırılması ve hafifletilmesine dair yasaklar incelenerek, sorumluluğun çerçevesi netleştirilmiştir. Bunun sonucunda; karayolu ile yapılan eşya taşımacılığında taşıyıcının zıya, hasar ve gecikmeden doğan sorumluluğu ilgili ulusal / uluslararası doktrin ve yargı kararları ışığında sistematik olarak incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Zıya, Hasar, Gecikme, Taşıyıcı, Taşımacılık, Cmr, Kara Yolu Taşımacılığı, Taşıyıcının Sorumluluğu. In our study, the liability of the carrier arising from loss, damage and delay are comparatively examined under the Turkish Commercial Codes No. 6762 and 6102 and the provisions of CMR. For that purpose, in the first chapter; it is trying to explain that the basis of the operation by giving information regarding national and international legislation, determine the definition and requirements of road transportation agreements and the territorial application conditions of CMR. Thus, it is necessary to clarify that the application conditions of Turkish Commercial Code and CMR in order to determine applicable regulations for actual cases. In the second chapter; it is comparatively trying to explain that the conditions of the liability of carrier arising from loss, damage and delay under different subheadings. In the third chapter; the scope and the limits of the responsibility of compensation of the carrier arising from the loss, damage and delay and losing the right of bringing action and other legal claims towards carrier is examined. Lastly in the fourth chapter; it is examined the provisions that provide carrier to get rid of the liability arising from loss, damage and delay and restrictions about termination and commutation of liabilities to clarify the scope of this subject. As a result of these steps the liability of the carrier arising from loss, damage and delay are examined systematically and in the lights of both national and international doctrine and jurisdictional decisions. Keywords: Loss, Damage, Delay, Carrier, Transportation, Cmr, Transportation by Road, Liabilities of Carrier 183

Lojistik gibi bilgi ve hizmet yoğun sektörlerde çalışmakta olan personelin bilgi bakımından donanımlı olması gerekliliği ön plandadır. Lojistiğin pek çok sektörle olan bağlantısı, uluslararası alanlarda uzmanlaşma gerektirmektedir. Tehlikeli maddelerin ticareti esnasında insan ve çevre sağlığına yönelik oluşabilecek olumsuz etkiler sebebiyle, bu ürünlerin lojistiğinde güncel bilgilere ve uluslararası mevzuata hâkimiyet gereklidir.Bu çalışmada tehlikeli maddelerin nasıl taşındığı, elleçlendiği, istiflendiği, paketlendiği ve nasıl etiketlendiği incelenmiştir. Ayrıca tehlikeli maddelerin küresel boyutta nasıl güvenli bir şekilde lojistiğinin yapıldığı seçilen lojistik hizmet sağlayıcısının süreçleri göz önüne alınarak açıklanmıştır. Konuya ilişkin olarak Türkiye'deki uzmanlar ile görüşülerek görüşleri alınmıştır.Güvenlik ve Kalite Değerlendirme Sistemini Türkiye'de uygulayan firmalar ile görüşülmüştür. Bu firmalar ile ortak bir çalışma yapılmış ve pratikteki uygulamalar birebir çalışmaya yansıtılmıştır. Ayrıca süreç içindeki zayıf noktalar tespit edilmeye çalışılarak bunların nasıl güçlendirileceği önerilmiştir.Son olarak, Türkiye'de tehlikeli madde lojistik sürecinin mevcut durumu gözden geçirilmiş ve Türkiye'de Güvenlik ve Kalite Değerlendirme Sistemi ile ilgili yapılacak çalışmalar önerilmiştir. In knowledge and service intensive sectors such as logistics; priority should be given to the qualifications of the personnel with regards to knowledge. As logistics in connected to several sectors, specification in international field is essential. During the trade of dangerous goods, in consequence of possible damaging effects on human health and environment, up-to-date information on the logistics of such goods, and mastery on international legislations is essential.In this study; how dangerous goods are moved, handled, stacked, packaged, and how labelled have been investigated. In addition, it has been described how to make logistics of dangerous goods in a safe way in global scale by considering the phases of logistics service provider. Related to the subject, the opinions of the experts in Turkey have been taken by interviewing them.The firms, which implement Safety and Quality Assessment System in Turkey, have been interviewed and a cooperative workshop has been executed with these firms and the applications in practice have been matched to the study. In addition, it has been suggested how to empower the weak chains in the process by trying to identify them.Lastly, the current situation in dangerous goods logistics process in Turkey has been reviewed and suggestions have been made on the work to be done with regards to Safety and Quality Assessment System in Turkey. 262

Sınır aşan taşımalara ilişkin uyuşmazlıklar, taşımanın gerçekleştirildiği ortama göre farklı milletlerarası sözleşmeler ile yeknesak kurallara bağlanmıştır. Kara yolu ile yapılan eşya taşımaları, bu alandaki özel hukuk kurallarının birleştirilmesi amacıyla 19 Mayıs 1956'da kabul edilen Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (?CMR?) ile düzenlenmiştir. Ülkemiz bakımından uzun yıllar boyunca taraf seçimi veya Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (?MÖHUK?) kapsamında uygulanabilen CMR, Türkiye'nin kabulü ile 1995 yılından bu yana iç hukuk kuralı niteliğinde uygulanmaktadır.Kara yolu ile taşıma hükümleri, ülkemizde hâlen yürürlükte bulunan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda (?TTK?), taşıma senedi dolayısıyla kıymetli evrakın alt türü olarak düzenlenmiştir. Mevcut düzenleme, CMR ile çelişen ve günümüzde uygulama alanı dahi kalmayan, taşıma sektörünün ihtiyaçlarına cevap vermekten uzak hükümler içermektedir.Taşıma Hukuku alanında olduğu gibi, ülkenin diğer ekonomik ve ticari alandaki ihtiyaçlarını karşılamak üzere TTK'nın yenilenmesine karar verilmiştir. Uzun yıllar süren hazırlık çalışmalarının ardından 13 Ocak 2011 tarihinde 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (?Y-TTK?) kabul edilmiştir. Y-TTK'da, geneli itibarıyla milletlerarası sözleşmeler ile uyum sağlanması amaçlanmıştır. Bu amaçla kara taşıma hükümlerinin düzenlenmesinde CMR esas alınmıştır. Çalışma kapsamında, Y-TTK'da Taşıma İşleri başlığı altında, Dördüncü Kitap'ta altı ayrı Kısım'da düzenlenen taşıma kurallarının CMR hükümleri ile karşılaştırmalı bir değerlendirmesi yapılarak, gerekli görülen hususlarda değişiklik önerileri sunulmuştur. Cross-border disputes are stipulated by uniform rules with different international agreements depending on the location where the transport is realized. Transport of goods via road transport has been regulated by Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises Par Route (?CMR?) which was accepted on the 19th of May 1956 to unify the private law regulations. In terms of our country CMR, which has been applied within the scope of choosing sides or International Private and Civil Procedure Law for many years, is being applied as a national regulation since Turkey?s accaptance of the regulation in 1995.Road transport has been regulated under Turkish Commercial Code (?TTK?) No.6762 which is currently in effect in our country, as sub type of securities because of the bill of lading. The current regulation has provisions which contradict with CMR. They do not even have any area of application anymore and are far from meeting the requirements of the transport sector.It has been decided to renew the TTK in order to meet the economical and commercial requirements of the country as well as the requirements in the field of Transport Law. After many years of preparatory study, on the 13th of January 2011 Turkish Commercial Code (?Y-TTK?) No.6102 was enacted. In the Y-TTK, it was intended for compliance with the international agreements in general. As a result of this intention CMR has been taken as a basis for the regulation of the road transport rules. Within the scope of this study, modification offers have been submitted in required matters concerning Y-TTK, under the headline ?Transport Activities? after a benchmark study between transport regulations and CMR provisions which have been regulated in the Fourth Book in six separate Chapters. 157

İş bu tezde, Orijinal adı ?Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises par Route? olan ve CMR olarak kısaltılan, Türkçe karşılığı ?Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşınmasına İlişkin Konvansiyon? kapsamında taşıyıcının sorumluluğunu teminat altına alınan CMR Sigortası incelenmiş ve değerlendirilmiştir.Tezimizin ilk bölümünde, sigorta himayesi kavramından hareketle, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nunda 1473üncü ve devamı maddelerde düzenlenen sorumluluk sigortalarına genel bakış ile kanunda ayrıca düzenlenmeyen, taşıyıcının kara, hava,deniz yoluyla yaptığı taşımalarda üstlendiği rizikoyu teminat altına alan taşıma sorumluluk sigortası üzerinde durulmuştur.İkinci bölümde, Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşınmasına İlişkin Konvansiyon'un (Convention on the Contract for the İnternatıonal Carrıage of Goods by Road-CMR) doğuşu, kapsamı ve Türk Hukukundaki yeri açıklanarak, Konvansiyon hükümlerine göre yapılacak bir taşıma işinde taşıma sözleşmesi ile bu sözleşmesinin taraflarından hareketle; Kovansiyon hükümlerine göre taşıyıcının sorumluluğunu doğuran haller ve ortadan kaldıran haller ele alınmıştır.Üçüncü bölümde tezimizin temeli olan CMR Sigortası genel olarak açıklandıktan sonra, bu sigortaya uygulanacak hükümler ile CMR Sigortasının uygulama şartları tek tek sayılmıştır. Akabinde bu sigorta ilişkisinin tarafları ve sigortalanabilen menfaatin niteliği üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda; CMR Sigortasının Sigorta Hukuku içindeki yeri, Türk Ticaret Kanunu kapsamında Sorumluluk sigortası ve taşıyıcının mali sorumluluk sigortası ile birlikte değerlendirilmiştir.Dördüncü ve son bölümde de tezimizin konusu olan CMR Sigortası Yargı kararları ışığında değerlendirilmiştir.Tezimiz genel değerlendirme ve sonuç bölümü ile tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: CMR, Sigorta, Taşıyıcı, Sorumluluk, Karayolu, Uluslar arası In this thesis , hereby, the CMR Insurance guaranteeing the responsibility of the carrier under the regulations of the CMR i.e. Convention on the Agreement on Inernational Carriage of Goods by road which's original name is ?Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises par Route? was examined.In the first section of our thesis, through the concept of the insurance protection, an overview of the liability insurance , which is regulated by law no. 6102, articles 1453rd and the contiuning articles of Turkish Commercial Law and carrying liability insurance guaranteeing the risks of land, air, sea transportation which the carrier has undertaken and which has not been regulated separately in the law, was pointed out.The second section focuses on the rise, the content and the place of the International Convention on the Carriage of Goods (CMR) by road in the Turkish Law.In accordance with the provisions of the transportation business regulated by the laws of the Convention ; the circumstances and conditions which both give rise to the responsibility of the carrier and which eliminates the responsibility of the carrier were examined.In the third section, after giving a brief explanation of the CMR Insurance which is the foundation of our thesis, we listed the applications of the provisions of this insurance and the CMR Insurance requirements individually. Then, we focused on the parties to the relationship and the quality of the commodities which can be insured. The place of CMR Insurance in Insurance Law, under the regulations of the Turkish Commercial Law, were evaluated with the ınsurance liability and the carrier?s responsibility insurance.The fourth and final chapter in the thesis, were evaluated in the light of the CMRInsurance judicial decisions.At last; our thesis finalized with general summary and the conclusion part.Key words: CMR, Insurance, Carrier, Responsibilty,Road, International 116

Bu çalışmada, CMR'ye göre taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluğu incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle, CMR'nin uygulanma şartları ve CMR yanında uygulanacak hukuk incelenmiş ardından taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluğunun şartları, sorumluluğun hukuki niteliği ve taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluktan kurtulması hususu incelenmiştir. Son olarak, taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluğunun kapsamı ve gecikmeden doğan zararların taşıyıcıdan hangi şartlar altında talep edilebileceği ile yargılama usulüne ilişkin esaslara yer verilmiştir. Çalışmada kullanılan yöntem kaynak tarama ve yorumlama yöntemidir. Vardığımız sonuçlar ise, CMR'ye göre taşıyıcının gecikmeden doğan sorumluluğunun hukuki niteliğinin hafifletilmiş bir kusursuz sorumluluk olduğu, bu sorumluluktan kurtulmak için CMR m. 17/II'de yer alan sorumluluktan kurtulma sebeplerinin ispatının taşıyıcı üzerinde olduğu ve taşıyıcının gecikmeden sorumlu olması halinde sorumlu olduğu miktarın, Antlaşmada öngörülen istisnalar dışında, CMR m. 23/V uyarınca taşıma ücreti ile sınırlı olduğu şeklinde özetlenebilir. In this study, the liability of the carrier for any delay in delivery under CMR is analyzed. In this context, the scope of application of CMR and the law applicable next to CMR are assessed at first. Then the stipulations and the legal character of the liability for any delay in delivery and the conditions under which the carrier is exonerated from this liability are examined. Finally, the scope of the liability of the carrier for any delay in delivery, the conditions under which the compensation claims arising from the delay are requested from the carrier and the trial proceedings under CMR are analyzed. The method used in this study is a research and an interpretation technique. The conclusions reached are as follows: The carrier?s liability for any delay in delivery under CMR is regarded as softened strict liability. The carrier is released from the liability as long as he proves that the damage arising from the delay has been caused by the provisions specified in Article 17/II. According to Article 23/V, if the carrier is held liable for the delay in delivery, the amount of compensation is fixed to the carrriage charges. The exceptions are reserved. 128

Deniz yoluyla eşya taşımalarının düzenlendiği 1924 tarihli La Haye Kuralları, La Haye Kuralları'nı tadil eden 1968 tarihli Visby Protokolü ve 1978 tarihli Hamburg Kuralları, konteynerleşme ve elektronik haberleşme gibi çağın ihtiyaçlarına cevap verememektedir. Bu nedenle adı geçen kuralların yerine geçmek ve yeknesak bir rejim oluşturabilmek amacıyla 2009 tarihinde Rotterdam Kuralları olarak anılan ?Tamamen veya Kısmen Deniz Yoluyla Uluslararası Eşya Taşınması Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu? kaleme alınmıştır.Konvansiyon'un oldukça yeni olması nedeniyle Türk Hukuk literatüründe henüz yeterli kaynak bulunmadığından Rotterdam Kuralları tezimizin konusunu oluşturmaktadır. Rotterdam Kuralları geniş bir kapsamı haiz olmakla beraber, düzenlediği en önemli hususlardan biri taşıyanın sorumluluğudur. Taşıyanın sorumluluğuna ilişkin uygulamada mevcut bulunan düzenlemeler modern ihtiyaçlara cevap verebilecek şekilde revize edilmiştir.Tezimizin ilk bölümünde Rotterdam Kuralları'nda karşılaşılan terminoloji ile Rotterdam Kuralları'nda önce taşıyanın sorumluluğu hususunun nasıl düzenlendiği ve Rotterdam Kuralları'nın kaleme alınma aşaması açıklanmaktadır.İkinci bölümde Konvansiyon henüz yürürlüğe girmediğinden, yürürlüğe girmesi için yerine getirilmesi gereken şartlar, Konvansiyon'un yürürlükteki konvansiyonlarla ihtilafı meselesi ile hangi hallerde uygulama alanı bulacağı izah edilmektedir.Tezimizin üçüncü bölümünde, taşıyanın yükümlülükleri La Haye, La Haye-Visby ve Hamburg Kuralları ile karşılaştırılmalı olarak ele alınmaktadır. Dördüncü ve son bölümde ise, yine aynı şekilde karşılaştırmalı olarak taşıyanın hangi hallerde sorumlu tutulacağı, sorumsuzluk halleri, sorumluluğunun sınırlandırılması hususları belirtilmektedir. Conventions regulating international carriage of goods by sea ?which are 1924 Hague Rules, 1968 Visby Protocol amending Hague Rules and 1978 Hamburg Rules- are not able to fulfill contemporary needs like containerisation and electronic communication. Therefore in order to replace the existing rules and establish a single universal regime, ?The Convention on Contracts for the International Carriage of Goods Wholly or Partly by Sea?, which is known as the Rotterdam Rules, has been adopted.Rotterdam Rules has been chosen as the dissertation subject since there is no sufficient resources in Turkish law literature. Rotterdam Rules has an extensive scope, yet carrier?s liability is one of the most important issues comprehensively embraced by the Convention. Existing regulations related to carrier?s liability has been revised in order to fulfill modern needs.The first chapter of our dissertation deals with the terminology of Rotterdam Rules, how carrier?s liability has been regulated before the emergence of Rotterdam Rules and the drafting process.The second chapter briefly deals with the procedure of entry into force, since the Convention is not in force yet, followed by conflicts with other conventions and its scope of application.In the third chapter carrier?s obligations are viewed within a comparative context of Hague, Hague-Visby and Hamburg Rules. Likewise forth and the last chapter examines carrier?s liability, excepted perils and limitation of liability in a comparative manner. 171

Kısa adı CMR olan Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Antlaşma, uluslararası taşıma sözleşmelerine ilişkin hükümlerin yeknesak kurallara bağlanması zaruretinden doğmuştur. Antlaşma, Türkiye'nin 31.10.1995 tarihinde taraf olmasıyla birlikte bir iç hukuk düzenlemesi hâlini aldığından, ülkemiz için de önem taşımaktadır. Zira CMR hükümlerinin, bu tarihten itibaren gerek Türkiye'den yurtdışına, gerekse yurtdışından Türkiye'ye karayoluyla yapılan eşya taşımalarına, özel düzenleme (lex specialis) olarak öncelikle uygulanması gerekmektedir. Bu da artık TTK hükümlerinin, eşyanın teslim alındığı veya teslim edildiği yerlerden herhangi birisinin Türkiye olduğu uluslararası karayolu taşımalarına uygulanmayacağı anlamına gelmektedir.Taşıyıcının zıya, hasar ve gecikmeden doğan sorumluluğu CMR'nin omurgasını oluşturmaktadır. CMR hükümlerine göre zıya, hasar ve gecikme hâlleri, sorumluluğun hukukî niteliği bakımından aynı temele, tazmin yükümlülüğünün kapsamı bakımından ise farklı esaslara dayanmaktadır. Zira CMR, zıya ve hasar hâllerinde eşyanın doğrudan kendisine gelen zararların tazmin edilebilirliğini kabul etmektedir. Oysa gecikmeden doğan tazminat, hak sahibinin uğramış olduğu dolaylı malvarlıksal zararların tazminini amaçlamaktadır. Bundan başka, eşyanın teslim edilmesindeki gecikme, taşıyıcının bu nedenle sorumluluğunun doğmasına tek başına yetmemektedir. Gecikme hâlinde taşıyıcı, hak sahibinin bundan bir zarar gördüğünü ispatlaması hâlinde sorumlu olacaktır. Taşıyıcının gecikme nedeniyle sorumlu olduğu miktar ise taşıma ücretiyle sınırlandırılmıştır.Öte yandan taşıyıcının gecikme nedeniyle sorumlu olabilmesi için, taraflarca mutlaka belirli bir taşıma süresinin kararlaştırılmış olması gerekmemektedir. Zira eşyanın teslim alındığı şekilde ve güvenli olarak teslim edilmesi kadar, teslim yerine süresi içerisinde ulaştırılması da önemlidir. Bu nedenle öncelikle taraflarca kararlaştırılmış bir süre olup olmadığına bakılacak; herhangi bir süre kararlaştırılmadığı takdirde, taşımanın basiretli bir taşıyıcıdan beklenen makûl süre içerisinde gerçekleştirmemesi hâlinde taşıyıcının sorumluluğu söz konusu olacaktır. Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road, contracted name of which is CMR, has been resulted from the exigency of binding provisions related to international carriage contracts to uniform rules. The convention, because it has become a national law regulation with Turkey?s having been a party in the date of 31.10.1995, bears importance for our country as well. Because, beginning from this date, provisions of CMR have been required to be applied principally as special regulation (lex specialis) in goods carriage by road both from Turkey to foreign countries and from abroad to Turkey. This means that Turkish Code of Commerce provisions will no longer be applied for international carriages by road in which Turkey is one of the countries being either the place of goods taken over or the place in which delivery is made.The liability of the carrier resulting from loss, damage and delay creates the backbone of CMR. According to the provisions of CMR, loss, damage and delay situations are founded on the same basis in terms of legal attribution, but as for coverage of compensation obligation, on different principles. Because CMR accepts that the costs coming directly to the goods themselves are recoverable. However the compensation resulted from delay aims to recover indirect costs the claimant suffers in terms of assets. Additionally, delay in delivery of goods is not adequate separately for the liability of the carrier for this reason to arise. In case of delay, the carrier will be liable, provided that the claimant proves any loss it suffered from this. As for the amount for which the carrier is liable due to delay, it has been limited with the freight.On the other hand, for the carrier to be liable for delay, a definite time limit of carriage is not absolutely required to be decided by the parties. Because, to perform the carriage within the time limit is as important as the delivery of goods, just as in the case of taking over and safely. For this reason, principally, attention will be paid whether there is a time limit decided by the parties; in the event that no time limit was decided, liability of the carrier will be discussed in the situation that carriage is not performed in a reasonable time limit expected from a diligent carrier. 216

CMR'nin geçerli olduğu ülkeler, tek bir yasal sistemle birbirine bağlanmış tek bir yasal bölge oluşturmaktadır. Sonuç olarak CMR, ulusal yasal sistemlerin yanında ayrı bir sistem olarak kabul edilebilir. CMR eşyanın alındığı yer ile teslim edileceği yerin en az biri akit taraf olan iki farklı ülkede bulunduğu takdirde ve ücret karşılığında karayoluyla eşya taşımacılığına yönelik her taşıma sözleşmesi için geçerlidir. Bir başka deyişle, CMR'ye taraf bir ülkede başlayan ya da CMR'ye taraf bir ülkede sona eren ve başkası hesabına gerçekleştirilen her türlü uluslararası karayolu eşya taşımaları (kendi hesabına yapılan taşımalar CMR kapsamında değildir) bazı istisnalar (posta taşımaları, mobilya taşımaları, (genellikle ev taşımaları olarak kabul edilir) cenaze taşımaları) haricinde CMR kurallarına tabi olacaktır.Taşıyıcı, eşyaları teslim aldığı tarih ile teslim ettiği tarih arasındaki sürede eşyaların kaybı, zarar görmesi ya da gecikmesinden dolayı sorumludur. Ayrıca genel olarak hizmetlilerinin, acentelerinin ve taşeronlarının eylemlerinden de sorumludur. Eşyalarla ilgili olarak meydana gelen bir zarar, kayıp ya da gecikme nedeniyle taşıyıcıdan tazmin talebinde bulunanlar, bu zarar, kayıp ya da gecikmenin taşıma esnasında gerçekleştiğini ispatla yükümlüdür. Yasal açıdan, taşıyan, bu tür sonuçları önlemesinin mümkün olmadığını kanıtlamadığı sürece, olaydan sorumlu tutulacaktır. The countries, where the CMR provisions are acceptable, constitute a legal region that are attached to each other with a sole legal system. Consequently, CMR is deemed as a separate system a part from the regional legal systems. The provisions of CMR may apply in case collecting and delivery places of the goods are two different countries whereby at least one of the countries is a party to the CMR convention and to the transportation of goods through road in consideration of certain amount of fees. In other words, CMR provisions shall apply to all kinds of international road transportation to be realized in the account of third parties (excluding postal, furnishing ? moving houses- mortal remains transportation) which starts from a country which is a party to CMR or ends in a country which is a party of CMR.The carrier shall be deemed liable regarding the losses, damages, delays that may occur on the goods between the collecting date and delivery date of the goods. Furthermore, they shall be liable from the operations of their employees, agents and subcontractors. The person who claims indemnification from the carrier due to the damages, delays and losses that may arise on the goods is obliged to prove that such damage, delay or losses were occurred during their transportation. In legal perspective, the carrier shall be deemed liable unless it proves that preventing the occurrence of such damages is not possible. 145

CMR sigortası, uluslararası karayolu ile eşya taşınmasına ilişkin yeknesak kuralların yer aldığı bir Konvansiyon olan CMR’nin uygulama kapsamındaki bir taşıma sözleşmesinin tarafı olan taşıyıcının sorumluluğunu himaye altına aldığı bir sigorta türüdür. Bu sigorta türü ile himaye edilen sorumluluk ise, taşıyıcının sadece CMR’den doğan sorumluluğudur. Taşıyıcının CMR kapsamındaki sorumluluk halleri, CMR’de değişik maddelerde yer almaktadır. Taşıyıcı taşınan eşyanın zıyaından, hasarından ve teslimin gecikmesinden (CMR m. 17/1) sorumludur. Ancak taşıyıcının, CMR’de yer yer düzenlenen başka sorumluluk halleri de mevcuttur. Bu hallerin CMR sigortasında değerlendirilebilmesi için, bir zarara yol açabilecek nitelikle olmaları gerekmektedir. CMR kapsamında taşıyıcının sorumluluğu teslim alma ile başlamakta, gönderilene teslim etmekle de son bulmaktadır. Ancak bu durum, yükleme, istifleme, boşaltma, gümrüğe teslim gibi hususlarda tartışmalı hususları gündeme getirmektedir. Türkiye’de CMR sigortası için, TTK m. 1266 ve SK m. 11 uyarınca Hazine Müsteşarlığınca onaylanmış ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan “genel şart” mevcut değildir. Böylelikle, CMR sigorta sözleşmesinin taraflarınca kararlaştırılmış şartlar, sözleşmenin kapsamını belirlemektedir. Tarafların, CMR sigortasının şartlarını kararlaştırırlarken, CMR hükümlerine göre hareket etmeleri gerekmektedir. Ancak CMR’de emredici nitelikte sayılmayan hususlarda CMR hükümlerinden ayrılabilirler. Özellikle taşıyıcının sorumlu olacağı hususları riziko kapsamına dâhil etme ya da riziko istisnası olarak kabul etme hususlarında tarafların iradeleri söz konusudur. Taşıyıcının CMR kapsamında sorumluluğu neticesinde ortaya çıkan zararın tazmininde ödenecek bedel, her ülkenin ulusal hukukuna göre değerlendirilmeyecektir. Bu hususta, CMR hükümlerinde, zarara uğrayan eşyanın değeri, tazminatın hesaplanması, tazminatın üst sınırı ve tazminatın üst sınırının aşılabilmesine imkân tanınan haller düzenlenmiştir. CMR sigortacısı da, taşıyıcının bu şekilde tazmin ile yükümlü olduğu miktara ve sigorta bedeline göre ödeme yapacaktır., CMR sigortası, taşıyıcının CMR’den doğan sorumluluğunu teminat altına alan bir sigorta türüdür. Taşıyıcı taşınan eşyanın zıyaından, hasarından ve teslimin gecikmesinden (CMR m. 17/1) sorumludur. Bu hükme ek olarak, taşıyıcının sorumluluk halleri, CMR’de başka hükümlerde de düzenlenmiştir. Bu hallerin CMR sigortasında riziko olarak belirlenebilmesi için taşıyıcının sorumluluğunun ekonomik bir zarara yol açması gereklidir. Himaye, sigortacının sigorta sözleşmesinden doğan asıl borcudur. CMR sigortasında sigortacının himaye borcu ise, taşıyıcının CMR kapsamındaki taşımalardan doğan zararlarını tazmin etmektir. Bu çalışmada ilk bölümde genel olarak CMR, ikinci bölümde CMR sigortası açıklanacaktır. Üçüncü bölümde CMR sigortasında himayeye ayrıntı olarak ele alınacaktır. Son bölümde ise CMR sigortasından doğan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme, yetkili mahkeme, tahkim, alternatif uyuşmazlık yöntemleri ve zamanaşımı incelenecektir.

147

ÖZ Anahtar Kelimeler: Karayolu, Avrupa Birliği, Dış Ticaret Evrakları, Transit taşımacılık, Taşıma İşleri Komisyonculuğu. Türkiye, dış ticaretinin önemli bir kısmını gerçekleştirdiği Avrupa Birliği ile ticari ortak konumundadır. Gerçekleştirilmekte olan ticaretin büyük bir bölümü bu ülkelere karayoluyla yapılmaktadır. Malların tam zamanında teslimi, nakliyat işlemlerinde etkinlik ve verimlilik, maliyet avantajı, fiyat rekabeti gibi faktörler son dönemde yaşanan şiddetli rekabet ortamında özellikle Avrupaya yapılan taşımacılıkta öne çıkan unsurlar olmuştur. Ticari malların uluslararası transit taşınmasında gümrük geçişlerinin kolaylaştırılması ve ortaya çıkan sorunların aşılmasında ülkeler arası operasyonel süreçlerin, mevzuat ve usullerin daha iyi bilinmesine bağlı olacaktır. ABSTRACT Key words: Road, European Union, Foreign Trade Documents, Transit Carriage, Freight Forwarding. Turkey has a position of trade partnership with the European Union, with which it realizes a significant volume its foreign trade. Major part of the trade with these countries is realised through road transport. Factors such as delivery of goods on time, effectiveness and efficiency in transportation, cost advantages, and price competition have become crucial concerns in the highly competitive environment of recent years and especially in the field of transportation to Europe. Facilitating the customs crossing of commercial goods and elimination of problems faced in this process will depend on a better acknowledgement of international operational processes, registrations and methods. 204

Öz Bu çalışmada, CMR'ye göre taşıyıcının sorumluluğu incelenmiştir. Söz konusu antlaşma, 1993 yılında Türkiye tarafından onaylanmış ve Türkiye de antlaşmanın tarafı haline gelmiştir. CMR'de taşıyıcının sorumluluğu ve taşıma senedi olmak üzere başlıca iki konu düzenlenmektedir. Çalışmada taşıyıcının sorumluluğu genel olarak incelenmiş, CMR'de düzenleme konusu edilen sorumluluk halleri kısaca gözden geçirilmiş ve ayrıntılı olarak taşıyıcının zıya, hasar ve gecikmeden doğan sorumluluğu değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Çalışmada kullanılan yöntem, kaynak tarama ve yorumlama yöntemidir. Söz konusu antlaşma, özellikle Avrupa ülkeleri tarafından büyük oranda kabul edildiği için, konu hakkındaki yabancı doktrin ve mahkeme içtihatlarından da yararlanılmaya çalışılmıştır. Varılan sonuçlar şöylece özetlenebilir: Taşıyıcının sorumluluğu, ağırlaştırılmış bir kusur sorumluluğudur. Ancak kusur ilke olarak var kabul edildiğinden ispat yükü de taşıyıcıdadır. Bunun için CMR m. 17/11 ve IV'te yer alan sorumluluktan kurtulma nedenlerinin ispatı gerekir. Sorumluluğu sabit olan taşıyıcı ise, zararı tazminle yükümlüdür. Ancak yine antlaşmada öngörülen istisnalar dışında taşıyıcının sorumluluğu sınırlandırılmıştır. Abstract In this study, the liability of the carrier under the CMR is examined. The convention was ratified by Turkey in 1993 and from then on Turkey became a party of that convention. The main points dealt with are transport documents and the liability of the carrier. Firstly, the liability of the carrier is examined in general, secondly we go through the main types of the liability and finally the liability of the carrier for the loss of the goods and for damage thereto, as well as for any delay in delivery are analysed in detail. The method used is research tecnique. As the convention itself was adopted especially by the majority of the Europen States, we benefited from the foreign literature and the desicions of foreign courts. It is possible to summarize the conclusions as follows: The carrier's liability for loss, damage and delay in delivery is regarded as a wrongful act neglect. Because the carrier is liable in principle, the burden of proof rest on him. The carrier will be relieved of liability when he proves that the damage was caused by the provisions specified in articles 17/11 and 17/TV. If the carrier is found liable, he has to pay a compensation. The amount of compensation that the carrier has to pay is limited. Ill Öz Bu çalışmada, CMR'ye göre taşıyıcının sorumluluğu incelenmiştir. Söz konusu antlaşma, 1993 yılında Türkiye tarafından onaylanmış ve Türkiye de antlaşmanın tarafı haline gelmiştir. CMR'de taşıyıcının sorumluluğu ve taşıma senedi olmak üzere başlıca iki konu düzenlenmektedir. Çalışmada taşıyıcının sorumluluğu genel olarak incelenmiş, CMR'de düzenleme konusu edilen sorumluluk halleri kısaca gözden geçirilmiş ve ayrıntılı olarak taşıyıcının zıya, hasar ve gecikmeden doğan sorumluluğu değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Çalışmada kullanılan yöntem, kaynak tarama ve yorumlama yöntemidir. Söz konusu antlaşma, özellikle Avrupa ülkeleri tarafından büyük oranda kabul edildiği için, konu hakkındaki yabancı doktrin ve mahkeme içtihatlarından da yararlanılmaya çalışılmıştır. Varılan sonuçlar şöylece özetlenebilir: Taşıyıcının sorumluluğu, ağırlaştırılmış bir kusur sorumluluğudur. Ancak kusur ilke olarak var kabul edildiğinden ispat yükü de taşıyıcıdadır. Bunun için CMR m. 17/11 ve IV'te yer alan sorumluluktan kurtulma nedenlerinin ispatı gerekir. Sorumluluğu sabit olan taşıyıcı ise, zararı tazminle yükümlüdür. Ancak yine antlaşmada öngörülen istisnalar dışında taşıyıcının sorumluluğu sınırlandırılmıştır. Abstract In this study, the liability of the carrier under the CMR is examined. The convention was ratified by Turkey in 1993 and from then on Turkey became a party of that convention. The main points dealt with are transport documents and the liability of the carrier. Firstly, the liability of the carrier is examined in general, secondly we go through the main types of the liability and finally the liability of the carrier for the loss of the goods and for damage thereto, as well as for any delay in delivery are analysed in detail. The method used is research tecnique. As the convention itself was adopted especially by the majority of the Europen States, we benefited from the foreign literature and the desicions of foreign courts. It is possible to summarize the conclusions as follows: The carrier's liability for loss, damage and delay in delivery is regarded as a wrongful act neglect. Because the carrier is liable in principle, the burden of proof rest on him. The carrier will be relieved of liability when he proves that the damage was caused by the provisions specified in articles 17/11 and 17/TV. If the carrier is found liable, he has to pay a compensation. The amount of compensation that the carrier has to pay is limited. Ill 148