Search

Zowel in Nederlandse kalkgraslanden als in Spaanse bossen bleek de bodem een enorme voorraad aan tubers te bevatten van soorten als Bryum radiculosum s.l. (vooral Bryum rubens), Barbula unguiculata, Anisothecium schreberianum e.d. Bovengronds komen deze soorten echter in extreem lage dichtheden voor en uit waarnemingen aan permanente rasters bleek dat de planten slechts kort (enkele maanden tot een half jaar) leefden. De tubers daarentegen lijken vele jaren in de grond in leven te kunnen blijven, al zijn er aanwijzingen dat er wel enige mortaliteit optreedt als gevolg van bijv. passieve consumptie door regenwormen. De vraag was nu hoe zulke populaties gereguleerd worden. Om hiervan een idee te krijgen is een simulatiemodel opgesteld dat de ontwikkeling van een populatie in een raster van 10 x 10 cellen beschrijft in discrete tijdstappen. Elke tijdstap heeft elke cel een bepaalde kans een ’gap’ te worden waarin een fractie van de aanwezige tubers kiemt en een plant oplevert; de bovengrondse planten produceren een aantal tubers, waarvan ook een fractie in de directe buurcellen terecht komt, en sterven dan af. Recrutering en tuberproductie zijn dichtheidsafhankelijk. Tubers hebben een vaste sterftekans.

Hoewel de laagveenmoerassen in N.W.-Overijssel ook in bryologisch opzicht tot de belangrijkste natuurterreinen van Nederland gerekend mogen worden, zijn ze slechts zeer zelden door de bryologische en lichenologische werkgroep bezocht. Het fameuze Weerribben-weekend waarvan uiteraard in de Wieden weer verhalen over de kou en regen de ronde deden, dateert van 1972. Het enige bezoek aan de Wieden dateert zelfs van nog 15 jaar eerder, van 1957. Niemand van de nu aanwezigen had dit weekend meegemaakt. Volgens de beschrijving in Buxbaumia deed het weer in 1957 niet onder voor dat in 1972. Gelukkig was dat nu anders. Weliswaar was het koud, vooral ook ’s nachts, maar regenen deed het vrijwel niet. De faam van het gebied had ca. 40 mensen naar het weekend gelokt, zij het dat velen slechts een deel van het zeer lange weekend, van vrijdag 26 tot dinsdag 30 april, aanwezig waren. De deelnemers sliepen grotendeels op een camping, maar daarnaast was de werkschuur van Natuurmonumenten op de Ronduite beschikbaar gesteld.

De familie der Lophoziaceeën omvat in Nederland ca 18 soorten, verdeeld over 5-8 geslachten. De meeste problemen zijn te verwachten in het genus Lophozia s.l. (Lophozia, Leiocolea en Isopaches). Dit geldt onder meer voor het Lophozia ventricosa-complex met L. silvicola, L. wenzelii en L. longiflora. Ook het verschil tussen L. badensis en L. turbinata is lastig; de onderscheidende kenmerken (vooral celformaat en celwanddikte) zijn nogal modificeerbaar. Op twee andere groepen die recent uitgebreid onderzocht zijn (Bisang 1991) zal ik wat nader ingaan.

In verband met de in de maak zijnde serie Wetenschappelijke Mededelingen over het gebied rondom Winterswijk was de najaarsexcursie 1983 (10/11 sept.) van onze werkgroep geheel aan dit vanouds bekende gebied gewijd. De deelnemers kwamen in de loop van vrijdagavond aan bij camping/pension ‘De Molenveldhoeve’ in Winterswijk, waar iedere belangstellende een natuurhistorisch informatiepakket van de gemeentelijke voorlichtingsdienst kreeg aangeboden. Zowel op zaterdag als op zondag werden twee excursies gehouden. Het weer gedroeg zich uitstekend. Na een lange periode van grote droogte regende het in de nacht van vrijdag op zaterdag, zodat de mossen er weer florissant bij stonden. Diverse beken bevatten weinig water of stonden helemaal droog. Op de maandag na het weekend zorgde een wolkbreuk ervoor dat het centrum van Winterswijk zo diep onder water stond, dat het verkeer moest worden omgeleid! Op zaterdagavond weken we i.v.m. een (luidruchtige) bruiloftsviering uit naar een zaaltje in museum Freriks, waar ieder op zijn gemak de uitgestalde collecties kon bewonderen. Fred had zijn schoonvader Ben van Noordwijk overgehaald om de oude Kottenfilm te draaien. Gezien de reacties van het aanwezige publiek was het een geslaagde vertoning met veel herkenbare zaken en bekende personen uit de NJN van de jaren ’30.

De mosflora en -vegetatie van de Brabantse Biesbos zijn voor de afsluiting van het Haringvliet in 1971 vrij uitvoerig bestudeerd (Van Zanten & During 1970, Brand & During 1972), waarbij ook aan de lichenen aandacht besteed is. Na de afsluiting echter stonden bryologisch/ lichenologische aktiviteiten in de Biesbos lange tijd op een laag pitje. In 1977 is nog een eendagsexcursie georganiseerd, maar deze werd toen zeer slecht bezocht. Aangezien het toch belangwekkend is na te gaan in hoeverre o.i.v. het wegvallen van het getij de terrestrische en epifytische mos- en licheenflora zich ontwikkeld hebben, werd besloten op 17 maart 1984 weer een eendagsexcursie te organiseren naar de grienden van het natuurreservaat ‘De Dood’, in het hartje van de Biesbos. Gelukig was de belangstelling ditmaal groot (ruim 30 mensen) en kon zo in een enkele dag toch een redelijke indruk verkregen worden van de huidige stand van zaken. Een doorwrochter overzicht van met name de mossen van de Biesbos zal, hoop ik, binnenkort door onze Biesboskenner Arno van der Pluym gemaakt worden.

Op 18 en 19 september 1982 werd de bryologische najaarsexcursie naar Friesland gehouden met als standplaats Grouw. Een groot deel van de tijdens het weekend bezochte terreinen zijn min of meer gelegen op de overgang van het Pleistoceen naar het Holoceen. De drie van het Drents plateau afkomstige riviertjes op Fries grondgebied, de Boorne, de Linde en de Tjonger, hebben in hun benedenloop op deze overgang uitgestrekte moerassen gevormd, die ten dele nog steeds aanwezig zijn. De bekendste voorbeelden de ‘Oude Venen’ en de ‘Lindevallei’, zijn beide bezocht. ‘De Leyen’, waarvan de oeverlanden bezocht zijn, is een door vervening ontstane plas ten noorden van Drachten. In de middenloop van het stroomdal van de Boorne zijn nabij Beetsterzwaag o.a. blauwgraslanden en heideterreinen bezocht. Het eindresultaat van het weekend is een behoorlijk lange lijst soorten, echter zonder duidelijke uitschieters.

Zoals op de jaarvergadering in de Eifel dit voorjaar is gemeld, organiseert de Nordic Bryolooical Society haar excursie in 1982 in Jutland; deze excursie zal ruim één week duren en is uitdrukkelijk ook hedoeld voor onze leden; zo zal gezorgd worden voor kampeermogelijkheid en uitwerkruimte. Dit is een unieke gelegenheid om in een gezellige omgeving een tijdlang intensief met mossen bezig te zijn en tegelijkertijd contacten te leggen met andere bryologen! Plaats en tijdstip zijn momenteel nog niet precies bekend. Waarschijnlijk zal het kamp omstreeks eind juni/begin juli in Noord-Jutland plaatsvinden. Zodra meer gegevens beschikbaar zijn, ontvangt u verdere informatie.

Van februari tot april 1986 heb ik samen met M.Brugues, R.M.Cros en F.Lloret (Dept.de Botanica, Univ.Automoma de Barcelona) oecologisch onderzoek gedaan aan mosvegetaties in de omgeving van Barcelona. Gekozen is voor herhaalde waarnemingen aan permanente rasters, zoals vorig jaar besproken door Bart van Tooren (1986), in mosvegetaties in uiteenlopende milieus. Het onderzoek had als voornaamste doelstellingen: – het verzamelen van velddata ter onderbouwing van ideeen omtrent levensstrategieën van mossen. – het onderzoeken van de relaties tussen soortsdiversiteit, patroondiversiteit en dynamiek Naast het opnemen van de kwadraten in febr./maart en voor een tweede maal in april, zijn bij elke opname enkele kleine bodemmonsters verzameld ter bepaling van de diasporenvoorraad in de bodem. Deze zijn gedroogd en later in Utrecht uitgestrooid in bakjes (vgl.During & ter Horst 1983)- Bezochte terreinen waren: Garraf – een laag kalkgebergte vlak aan de kust in een droog en warm klimaat. Calaf/Tora – een ca. 50 km landinwaarts gelegen gebied met gipsbodems en een continentaal klimaat. Sant Llorenc – een gebergte van zwak basisch conglomeraaat met diepe ravijnen. Bekeken is de bodem van een Quercus pubescens bos op een N.-helling. Montseny – een hoog silicaatgebergte dicht bij de kust; bekeken is de bodem van beukenbos op N.helling, op ca.1100 m.

De voorjaarsexcursie 1985 werd van 26 t/m 28 april gehouden in het grensgebied van oostelijk Noord-Brabant en Midden-Limburg, in een gebied dat aansluit bij de excursieterreinen van het weekend in St.Odilienberg in 1980. De zaterdag werd geheel besteed aan het Leudal; op zondag was de beurt aan het aloude Weerterbos, en zijn ook diverse andere terreintjes bekeken. Op zaterdagavond kon na wat vijven en zessen de (zeer rustige) jaarvergadering gehouden worden in de kantine van de camping te Haelen; op deze vergadering werd besloten Koos Landwehr, één van de leden ‘van het eerste uur’ en auteur van de onvolprezen Mossen- en Levermossenatlassen, het erelidmaatschap van de Werkgroep aan te bieden.

Het is er dan toch van gekomen; een K.N.N.V.-werkgroepkamp. In Belgisch Lotharingen hield de Bryologische Werkgroep een zelfverzorgingskamp van eind juni tot begin juli 1976. Er werd gekampeerd op een stoppelig grasveld naast een als biologisch station ingericht voormalig trein-stationnetje, gelegen temidden van uitgestrekte bossen. Wij gebruikten het biologisch station als determinatiewerkplaats. Tijdens het kamp, we hadden uitzonderlijk warm en droog weer, hebben we hoofdzakelijk floristische verkenningen gedaan. Enkelen, zoals Nol Luitingh, Wim Loode, Heinjo During en Sieuwke van der Werf, keken soms door de plantensociologische bril naar de mossen.

De najaarsexcursie 1971 werd gehouden naar de omgeving van Arcen in Midden-Limburg, ten noorden van Venlo. De omgeving van de laatste plaats was al eerder op een excursie van de werkgroep bezocht, nl. op 18 en 19 september 1954 (Verslag in Buxbaumia 9: 1-10). Maar nu lag ons werkterrein noordelijker. Op vrijdagavond 17 september 1971 arriveerden reeds vele deelnemers in het klooster St. Paul by Arcen, waar de meesten overnachtten; de kampeerders konden terecht op de camping ”Klein Vink” vlak bij het klooster. Oude vrienden werden begroet, en nieuwe kennissen evenzo. Speciaal willen wij vermelden de Philippijnse bryoloog R.M. Del Rosario, die een tijd in Groningen werkte.