Search

Anatolia’nın bu sayısında arşivler ve seyahatnamelerle ilgili yazılarımızın dördüncüsündeyiz. Köşemizin dördüncü yazısında Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivine, 15. yüzyıl seyyahları ve onların kaleme aldığı seyahatnamelere kapı aralayacağız.

19. yüzyıl ortalarından itibaren hızla gelişen demiryolu araçları ilk olarak yük ve eşya taşımak için tasarlanmıştır. Kısa sürede ekonomik gelişmişliğin önemli simgelerinden birisi haline gelen demiryolu çok geçmeden yolcu taşımacılığı için de kullanılmaya başlanmıştır. İnsanların lüks ve konforlu seyahat imkânı arayışları demiryolu ulaşımında büyük yenilikler yaşanmasına yol açmıştır. Bu yeniliklerden birisi de “yataklı vagonlar”dır. Bu vagonlar ilk olarak Amerika’da kullanılmış; daha sonra Avrupa’ya yayılmıştır. Başta ekonomi olmak üzere siyasi ve kültürel etkileşimin aracı olan demiryolu ulaşımıyla ülkeler arası etkileşim hızla artmıştır. Bu çalışmada, Avrupa’yla Asya kıtalarını birbirine bağlayan “Orient Ekspress” treninin ilk seferi ele alınmıştır. Bu seyahate bizzat katılmış olan yazar Edmond About’un trenin ilk seferi ve güzergâhı hakkındaki gözlemleri farklı kaynaklarla desteklenerek aktarılmıştır. Böylece trenin ilk yolculuğu hakkında daha önce yapılmış olan çalışmalarda değinilmeyen, etraflı bir şekilde ele alınmayan ve eksik bırakılan boşluklar doldurulmaya çalışılmıştır. Seyahatin büyük kısmının geçmiş olduğu İstanbul’da, şahit olunan olaylar da dönemin kaynaklarından faydalanılarak teyit edilmiştir., Rapidly developing railway vehicles since the middle of the 19th century were first designed to carry load and goods. The railway, which became one of the important symbols of economic development in a short time, soon began to be used for passenger transportation. People's search for luxury and comfortable journey opportunities has led to great innovations in railway transportation. One of these innovations is “sleeping cars”. These wagons were first used in America; It later spread to Europe. Interaction between countries has increased rapidly with railway transportation, which is a tool of political and cultural interaction, especially economy. In this study, the first journey of the “Orient Express”, which connects the continents of Europe and Asia, is discussed. The observations of the writer Edmond About, who personally participated in this trip, about the train’s first journey and its route were conveyed, supported by different sources. Thus, it has been tried to fill the gaps that were not mentioned in the previous studies about the train’s first journey, which were not discussed in detail and were left incomplete. The events witnessed in Istanbul, where most of the travel took place, were also confirmed by utilizing the sources of the period.

Many travelers from the Western world, especially from Europe, came to the Ottoman lands in the 19th century, made various observations and analyzes, noted them down and later published them in a book. Travelers are sometimes an adventurer who desires to know geographies and communities far from their countries or a merchant pursuing his interests in the attractive markets of Asia, sometimes a missionary who takes it upon himself to convey the divine message to all humanity, and sometimes an orientalist trying to gather knowledge from the science and art of the rich Eastern civilization, and sometimes they were in the Ottoman lands with the identity of a diplomat to represent their countries. The details of these extremely difficult journeys that the travelers made between the geographies they encountered for the first time, the languages and cultures they were unfamiliar with have been a matter of curiosity.This curiosity also forces the readers of the travelogue to think about the individual and institutional guidance services received by travelers who make mysterious and dangerous journeys in Anatolia, Mesopotamia, Iran, the Caucasus and Asia. In this study, the guidance services carried out by Tatars in the Ottoman lands, based on the travel notes of some British travelers, are discussed. In this context, the institutional framework of the guidance services, its functioning, wage policy, road preparations, accommodation and food and beverage opportunities offered in the menzilhane, clothing of Tatars and character analyzes were included. Thus, in particular, the introduction of the guidance services received by foreign travelers along the way in the Ottoman lands is aimed, in general, making a modest contribution to the history of Ottoman transportation and communication., Avrupa başta olmak üzere, Batı dünyasından birçok gezgin 19. yüzyılda Osmanlı topraklarına gelmiş, çeşitli gözlem ve analizler yapmış, bunları not edip daha sonra kitaplaştırmışlardır. Gezginler kimi zaman ülkelerinden uzak coğrafyaları ve toplulukları tanıma arzusundaki bir maceracı veya Asya’nın cazip pazarlarında çıkarlarının peşinde koşan bir tüccar, bazen ilahi mesajı tüm insanlığa ulaştırmayı kendisine vazife edinmiş bir misyoner, bazen zengin Doğu medeniyetinin bilim ve sanatından bilgi devşirmeye çalışan bir oryantalist, bazen de ülkelerini temsil eden diplomat kimliğiyle Osmanlı topraklarında bulunmuşlardır. Seyyahların ilk defa karşılaştıkları coğrafyaların, yabancısı oldukları dillerin ve kültürlerin arasında gerçekleştirdikleri bu son derece zorlu seyahatlerin detayları merak konusu olmuştur. Bu merak seyahatname okurlarını Anadolu, Mezopotamya, İran, Kafkasya ve Asya’da gizemli ve tehlikeli yolculuklar yapan gezginlerin aldıkları bireysel ve kurumsal rehberlik hizmetleri hakkında düşünmeye de zorlamaktadır. Bu çalışmada, bazı İngiliz gezginlerin seyahat notlarından yola çıkılarak Osmanlı topraklarında Tatarlarca yürütülen rehberlik hizmetleri ele alınmıştır. Bu bağlamda rehberlik hizmetlerinin kurumsal çatısı, işleyişi, ücret politikası, yol hazırlıkları, menzilhanelerde sunulan konaklama, yeme-içme imkânları, Tatarların kıyafetleri ve karakter tahlillerine yer verilmiştir. Böylece, özelde Osmanlı topraklarında yabancı seyyahların yol boyunca aldığı rehberlik hizmetlerinin tanıtılması; genelde ise Osmanlı ulaşım, haberleşme ve turizm tarihine mütevazı bir katkı sunulması amaçlanmıştır.

Anatolia’nın bu sayısında arşivler ve seyahatnameler üzerindeki yolculuğumuz sürüyor. Köşemizin üçüncü bölümünde Cumhuriyet Arşivi ve Keşifler çağındaki keşifler ve kâşiflere değineceğiz. Böylece turizm tarihine küçük bir katkı daha sunmayı amaçlıyoruz.

Köklü ve kadim milletlerin önemli bir özelliği uzun bir tarihi geçmişe sahip olmaktır. Diğer bir özelliği de o tarihin içini dolduran maddi ve manevî değerlerinin ve kahramanlarının bolluğudur. Bunlardan mahrum birkaç yüzyıllık tarihi olan bazı nevzuhur devletler ise bu ihtiyacı derinden hissettikleri için “hayâli kahramanlarla” dolu bir tarih inşa etmek için azami gayretler sarf etmektedirler. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Gül Baba, Türk tarihinin yüzlerce erenlerinden sadece birisidir. Dergâhını kurduğu Macaristan topraklarında halen ışığını saçmaya devam etmektedir. Türkistan’da yanan Ahmet Yesevî meşalesinin Anadolu’dan Balkanlara uzanan bu hattında bir “deniz feneri” olan Gül Baba’nın kimliği, inancı, ahlâkı, ülküsü, beşerî ve sosyal münasebetleri, Türk milletini temsil kabiliyeti ve tarihi şahsiyeti üzerinde daha fazla araştırma yapmaya ihtiyaç vardır. Bu ihtiyaç hem gelecek nesillere tarih şuuru vermek açısından hem de milletimizin tarihteki müstesna yerini ve değerini ortaya koymak ve diğer milletlere tanıtmak açısından önemlidir.Bu bibliyografya çalışmasında bugüne kadar Gül Baba hakkında yazılmış eserlerden tespit edilebilenlerin bir dökümü yapılmış ve Gül Baba’nın hayat hikâyesinden bazı kısa kesitler sunulmuştur. Bu bibliyografyayı genişletmek, ülkemizde ve başta Macaristan’da olmak üzere diğer ülkelerde yazılmış eserlere ulaşmak önemlidir. Gül Baba’nın kendisi kadar, yetiştirdiği kişileri de tespit edip o dönemde yaşatılan kültür ikliminin etki alanını ortaya koymak için yeni araştırmalara ve disiplinler arası çalışmalara ihtiyaç olduğu aşikârdır., An important characteristic of deep-rooted and ancient nations is to have a long historical past. Another characteristic of it is the abundance of material and spiritual values and heroes that fill that history. Some newly emerging states with a few centuries-old histories are destitute of these, and moreover, feel deeply the need for such characters, making maximum efforts to build a history full of “fictitious heroes”. Gül Baba, who is the main subject of this study, is only one of hundreds of saints in Turkish history. His light is still shining in the Hungarian lands where he founded his dervish lodge. Gül Baba, who is like a “lighthouse” takes his fire from Ahmet Yesevi’s torch in Turkestan, and stretching it from Anatolia to the Balkans needs more research in terms of his identity, belief, morality, ideal, human and social relations, ability to represent the Turkish nation and his historical personality. This need for more research is important both in terms of giving historical consciousness to future generations and in terms of revealing the exceptional place and value of our nation in history and introducing it to other nations.In this bibliographic study, an itemized list is provided of the known works written about Gül Baba to the present day, alongside some short sections from his life story. It is important to expand this bibliography and to reach out to the works written in our country, and other countries, and most importantly Hungary. It is obvious that there is a need for new research and interdisciplinary studies to identify the people he affected which is as important as studying Gül Baba himself in order to reveal the influence of the cultural climate he lived in.

The British novelist James Justinian Morier, famous for his novels of Hajji Baba, left Teheran on May 7, 1809 after completing his first diplomatic mission in Iran in 1809. During his return to England, he arrived in Erzurum on June 15, Istanbul on July 18 and Izmir on September 7. From here, he passed on to Malta on the ship of H.M.S Success. He boarded on the ship of H.M.S Formidable and returned to Plymouth in November 1809. His book which is titled A Journey through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople, in the years 1808 and 1809, containing the author’s observations and experiences of this travel, was published in 1812. This was also the first experience of the diplomat as an author, who owned many works during his lifetime.In the introduction of this study, the life of James Justinian Morier, his travelogues and the background of his journey to Iran are considered. Thus, the first Turkish biography of Morier who had important works about Iran and Turkey was written. In the next parts of the study, the author’s journey in general and his departure from Iran are briefly was evaluated respectively. Then, the author’s travel notes between Erzurum and Istanbul were given in full. Finally, the journey of the author between Amasya and Istanbul has summarized. For the study, many studies about the author in the English literature were used. Thus, in illuminating the history of Turkey, it is intended to be a new contribution to the promotion of foreign travelers in particular western., Hacı Baba romanlarıyla ünlenen İngiliz yazar James Justinian Morier 1809’da İran’daki ilk diplomatik görevini tamamlayıp 7 Mayıs 1809 tarihinde Tahran’dan ayrılmıştır. İngiltere yolculuğunda sırasıyla Erzurum (15 Haziran), İstanbul (18 Temmuz) ve İzmir (7 Eylül) gibi şehirlerde duraklamış; buradan H.M.S. Success gemisiyle Malta’ya geçmiştir. H.M.S Formidable gemisine binip Kasım 1809’da Plymouth’a dönmüştür. Yazarın bu seyahatine ait gözlem ve deneyimlerini içeren A Journey through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople, in the years 1808 and 1809 başlığını taşıyan eseri 1812’de yayımlanmıştır. Bu, aynı zamanda hayatı boyunca çok sayıda eserin sahibi olan diplomatın ilk yazarlık deneyimi olmuştur.Bu çalışmanın giriş kısmında, James Justinian Morier’in hayatı, seyahatnameleri ve İran yolculuğunun arka planı ele alınmıştır. Böylece, İran ve Türkiye üzerine önemli eserleri olan Morier hakkında ilk Türkçe biyografi çalışması ortaya konmuştur. Çalışmanın sonraki bölümlerinde yazarın seyahatleri ve İran’dan ayrılışı değerlendirilmiştir. Ardından yazarın Erzurum-İstanbul gezi notları eksiksiz olarak aktarılmış; son olarak yazarın Amasya’dan İstanbul’a gerçekleştirdiği yolculuk özetlenmiştir. Çalışma için yazar hakkında İngiliz literatüründe bulunan birçok çalışmadan yararlanılmıştır. Böylece Türkiye tarihinin aydınlatılmasında yabancı, bilhassa Batılı, seyyahların tanıtımına yeni bir katkı sunulması düşünülmüştür.

Young British officerJames Edward Alexander left from Iran in the autumn of 1826 after completinghis first military mission in Burma and India and working short time as anattache under British Ambassador Macdonald Kinneir in Iran. He reached Erzurumon 2 October. After spending the night here, he made a journey that started on3 October and ended on 16 October in Istanbul. Alexander who stayed in Istanbulfor 4 days, by leaving here on 20 October and continued his journey throughBulgaria, Romania, Hungary, Austria, Germany and France and completed hisjourney in London on 26 December 1826. When he arrived in his country, he wrotea book titled Travels From India toEngland which describes both his military experiences in Burma, India andIran and his return to Britain. This was also the first writing experience ofthe soldier, who had owned 14 works composing many volumes throughout his life.The author, who would later ascend to the rank of General in the British Army,also served as a member of the Royal Geographical Society and as an explorer,on behalf of his country. The author also witnessed the Ottoman Russian War of1828-1829 and the Crimean Wars. Apart from this first book, it is also possibleto see the observations and notes of the Ottoman Empire in his other works.During his eighty-two-year life, he has held various posts on the continents ofAmerica and Oceania, as well as in Europe and Asia. He was involved in many importantwars and discoveries on behalf of Britain. His works, including events andtravels in his life, are a first hand source for his period.In thefirst part of this study, a biography of the life and works of British soldier,traveler and author James Edward Alexander, who made observations about Ottomanhistory in the first half of the 19th century, is included. So, abiography of Briton who has at least important works of Ottoman history and didnot exist in Turkey was written as the first. In this regard, the Britishliterature about the author has been searched. Secondly, the travel notes ofthe author between Erzurum and Istanbul were evaluated. Thus, it is intended tobe a modest contribution to the introducing of foreign, especially westerntravelers to illuminate the history of Turkey., Britanyalı genç subay James Edward Alexander Birmanya ve Hindistan’daki ilk askerî görevini tamamlayıp kısa süre İran’da Britanya Büyükelçisi Mac Donald Kinneir’in yanında ateşe olarak çalıştıktan sonra 1826 Sonbaharında İran’dan ayrılıp ülkesine doğru yola çıktı. 2 Ekim’de Erzurum’a ulaştı. Burada geceledikten sonra 3 Ekim’de başlayıp 16 Ekim’de İstanbul’da son bulacak bir yolculuk gerçekleştirdi. İstanbul’da 4 gün kalan Alexander, 20 Ekim’de buradan ayrılarak Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Avusturya, Almanya ve Fransa üzerinden ülkesine doğru yolculuğuna devam etti ve 26 Aralık 1826’da Londra’da yolculuğunu tamamladı. Ülkesine vardığında hem Birmanya, Hindistan ve İran’daki askeri deneyimlerini hem de Britanya’ya dönüş yolunu anlatan Travels From India to England başlığını taşıyan eserini yazdı. Bu, aynı zamanda hayatı boyunca çok sayıda ciltten oluşan 14 eserin sahibi olan askerin ilk yazarlık deneyimiydi. Daha sonra Britanya Ordusu’nda Orgenerallik rütbesine kadar yükselecek olan yazar, aynı zamanda Kraliyet Coğrafya Kurumu üyesi ve bir kâşif olarak da ülkesi adına önemli hizmetlerde bulundu. Yazar, 1828-1829 Osmanlı Rus Savaşı ile Kırım Savaşlarına da tanıklık etti. Bu ilk kitabı dışında başka eserlerinde de Osmanlı Devleti’ne at gözlem ve notlarına rastlamak mümkündür. Yazar, seksen iki senelik yaşamı boyunca Avrupa ve Asya kıtası dışında Amerika ve Okyanusya gibi kıtalarda çeşitli görevlerde bulundu. Britanya adına birçok önemli savaş ve keşfin içerisinde bulundu. İçerisinde yer aldığı olayları ve seyahatleri içeren eserleri dönemi için birinci elden kaynak niteliği taşımaktadır.Bu çalışmada ilk olarak, XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı tarihiyle ilgili gözlemleri de olan Britanyalı asker, seyyah ve yazar James Edward Alexander’in hayatı ve eserlerinden kesitlerin bulunduğu bir biyografiye yer verilmiştir. Böylece, en azından Osmanlı tarihiyle ilgili önemli eserleri olan Britanyalının Türkiye’de bulunmayan bir biyografisi ilk olarak kaleme alınmıştır. Bu konuda, yazar hakkında Britanya’daki literatür taranmıştır. İkinci olarak yazarın Erzurum-İstanbul arasındaki gezi notları değerlendirilmiştir. Böylece Türkiye tarihinin aydınlatılmasında yabancı, bilhassa batılı, seyyahların tanıtımına mütevazı bir katkı sunulması düşünülmüştür.

Henry Martyn yüksek ateş nedeniyle son nefesini verdiği yer olan Tokat'a 16 Ekim 1812'de gelmiştir. Henry Martyn gerek İngiltere'de ve gerekse Amerika'da Hz. Muhammed'in topraklarına gönderilen ilk modern misyoner olarak anılmıştır. Ayrıca İncil'i Urduca, Farsça ve Arapça dillerine çeviren büyük bir İncil çevirmeni olarak ün yapmıştır. Bu çalışma, Henry Martyn'in misyoner kimliği üzerine değildir. Çalışmada sırasıyla onun yaşamı, Tokat'a gelişi, bu şehirde ölümü, ölümünden sonra yaşananlar ve onun hakkında yazılanlar verilmiştir. Çalışmanın temelde iki amacı bulunmaktadır. Birincisi Türkiye'de neredeyse hakkında hiçbir yayın bulunmayan Henry Martyn'in gerçek kimliğini ortaya koymaktır. İkincisi ise dünyada hakkında çokça yazılan Henry Martyn'in şu ana kadar yayımlanmamış miras belgesini yayımlayarak onunla ilgili literatürdeki bir boşluğun doldurulmasıdır. Bu çalışma Henry Martyn'in mirasını, bu mirasla ilgili ayrıntıları, Henry Martyn'in şu ana kadar bilinmeyen mezar yeri ile ilgili bazı yeni bulguları içermektedir. Çalışmanın ana kaynakları 16 numaralı Tokat Şeriye Sicili, Cambridge'de bulunan Henry Martyn Merkezi'nden temin edilen belgeler, ABD'de onun mezarı üzerine basılan bir kitap ve Tokat'a uğrayan seyyah ve misyonerlerin kitaplarıdır. Henry Martyn was overcome by fever in Tokat where he breathed his last on the 16th of October 1812. He was recorded as an Englishman named Mister Martyn in the court records of Tokat. However, he was remembered in both England and America as the first modern missionary sent to the lands of the Prophet Mohammad. In addition, he became famous because he translated the New Testament into Urdu, Persian and Arabic. This article is not about Henry Martyn's missionary role. This study has two aims. One of these is to address the real identity of Henry Martyn about who there is almost nothing written in Turkey. The other aim has been to fill a gap related to him in the relevant literature through publishing the unpublished evidence and the inventory of his possessions. Our finds concerning his grave are recorded in this study. The main sources for this study have been the Tokat court register number 16, documents provided by the center of Henry Martyn in Cambridge, a book on his grave published in the USA and the books written by travellers and missionaries who had passed through Tokat.

Bu yazı, Osmanlıların son zamanlarında günümüzde Tokat ili sınırları içerisinde kalan Kaz Ova’ya adını veren Kaz Gölü ve etrafında oluşan bataklığın kurutulması çabalarını konu edinmektedir. Gölün kurutulması yolunda ilk girişimler Sivas Vilayeti’nden yapılan başvuru üzerine 1870 senesinde başlatılmıştır. Ne var ki, vilayetin isteklerine rağmen İstanbul’daki hükümet organları, projede çeşitli eksikler buldukları için kurutma çabaları sonuçsuz kalmıştır. 1880’de Tokat’ın sancak haline gelmesini takip eden dönemde, bu defa, Tokat’tan 1890 senesinde tekrar bataklığın kurutulması çabaları gündeme getirilmiş; ancak 1892’ye kadar yapılan yazışmalardan anlaşıldığı üzere, ahalinin de kişisel çıkarlarını önde tutmasıyla, konu yine sürüncemede bırakılmıştır. Kanaatimizce, yöredeki bataklığın kurutulması, özellikle sıtmaya karşı etkin mücadele, arazi açma gibi çok çeşitli nedenlere dayanmaktaydı. Bu yazı, Kaz Gölü’nün genel bir tanıtımını, tarih boyunca geçirdiği evreyi, sözlü kültürdeki yerini de içerecek şekilde gölün tarihsel kayıtlardaki yerini de ortaya koymaktadır. Yazının başlıca amacı genelde Osmanlı Devleti’nin bataklıklarla mücadelesini; özelde ise Sivas ve Tokat yöresindeki uygulamayı aktarmaktır. Araştırmanın başlıca kaynakları Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nden temin edilen belgelerdir. Çalışma sırasında, konuyla ilgili diğer araştırmalar, halkla yapılan söyleşiler, bir seyyahın izlenimleri de dikkate alınmıştır.

[No Abstract Available]

Orta Karadeniz bölümünün iç kesimlerinde kalan Tokat şehri, merkezinde bulundurduğu medreselerle Osmanlı döneminde çevresine de eğitim hizmetleri sunan önemli bir merkezdi. Şehir, ticari canlılığı, kültürel birikimi ve sosyal imkânlarıyla çok sayıda öğrenciyi kendisine çekmekteydi. Medrese geleneği Türklerin Anadolu'ya girişi kadar eski olan bu şehrin medreseleri XIX. yüzyılın ilk yarısında da canlılığını sürdürmekteydi. Tokat medreselerinin ya da Türkiye'deki medreselerin mimarisi, sanat tarihi açısından önemi, vakıflarla ilişkileri, şehir yaşamındaki yeri vb. konularda şu ana kadar yapılmış çeşitli akademik yayınlar bulunmaktadır. Ancak, belirli bir dönemde medreselerde geceleyen, bu yapılara gelip-giden öğrenciler ve bunların özellikleri hakkında herhangi bir yayın bulunmamaktadır. Bu çalışmada, XIX. yüzyıl ortalarında, medreselerinde ilim tahsil etmek üzere başka yörelerden Tokat şehrine gelen talebelerin profili çıkarılmaya çalışılmıştır. XIX. yüzyıla ait Tokat Nüfus Defterlerinin kaynaklık ettiği bu çalışma ile çeşitli bölgelerden gelip Tokat'taki medreselerde geceleyen öğrencilerin yaşları, nereden geldikleri, nereye hareket ettikleri, fiziki görünümleri açıklayıcı bilgilerle tasnif ve tahlil edilmiştir. Adı geçen konu, 1830-1850 yılları arasında tutulmuş Tokat'a ait 28 adet nüfus defteri üzerinden seçilen beş adet yabancı Müslim defterinden derlenen bilgilerle ortaya konulmuştur. Bu yönüyle nüfus defterlerinin aynı zamanda Osmanlı ülkesinde medreseler ve medreselerde okuyan yabancı öğrencileri aydınlatmadaki rolü de yerel ölçekte ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır The city of Tokat situated in the inner parts of Middle black sea area was an important center providing educational services during the Ottoman Period. It was an attractive city for its economic vitality, cultural richness and social facilities for many students. The madrasahs of this city with its historical background up to the Turks’ entering Anatolia was still popular in the first half of XIXth century. There have been many academic publications about the architecture of madrasahs in Tokat and in Turkey, the importance of art history, relationships with the foundations (waqfs) and their importance in city life. Yet, there is no single essay on the students’ staying overnight at the madrasahs at a specific period and the characteristics of the madrasahs. In this study, it is aimed to have a look on the profiles of the students coming from other places to the madrasahs for educational purposes in Tokat in the middle of the XIXth century. With the help of the sources of Tokat Population Registers of XIXth century, this study aims to classify and analyze the students staying at madrasahs overnight, their ages, places of departure and destinations, and physical appearances. The subject has been examined with the help of five foreign Muslim sources compiled from 28 population and registered books of foreigners between the years of 1830-1850. From this point of view it has been aimed that population books had great impact on reflecting the role of the students having education in Ottoman madrasahs and information about the foreign students at local scales

Vakıflar, bir kurum olarak Osmanlı toplum yaşamında bazı hizmetlerin yürütülmesi açısından oldukça önemliydi. Bir bakıma, günümüzde sosyal devlet anlayışında tezahür eden birçok hizmet devlet eliyle değil vakıflar aracılığıyla gerçekleştirilmekteydi. Bu hizmetler arasında eğitim-öğretim faaliyetleri önemli bir yer tutmaktaydı. Bu çalışma, 18. yüzyılda ekonomik gelişmişlik konusunda ileri seviyede olduğunu tahmin ettiğimiz Tokat şehrinde kurulu vakıfların eğitim ve öğretim faaliyetleriyle ilgilerini konu edinmektedir. Şehirdeki eğitim hizmetleri sıbyan mektepleri, medreseler, zaviyeler, camiler ve kütüphaneler bazında, hem örgün hem de yaygın eğitimi içeren beş başlık yayacak beş başlık altında değerlendirilmiştir. Foundations as an institution were highly important in terms of executing some services in the Ottoman social life. Alot of services occuring in the social state"s mentality at the present time were carried out through foundations not by the state in a sense. Related activities with education had an important place among these services. This study focuses on the relations of the foundations established in Tokat and advanced as a level approximately in terms of economic development in the 18th century. Education and teaching services in the city are examined under five headings as elementary schools, madrasas, zawiyas, mosques and libraries including formal and non-formal education in the study .

Tarihin ilk dönemlerinden itibaren önemli bir yerleşim merkezi olan Tokat ve çevresi günümüzde başta kalesi olmak üzere Hititler, Frigler, Pontuslular, Romalılar, Bizanslılar, Danişmentliler, Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerine ait tarihi eserleri ile dikkat çekmektedir. Tokatlıların, Tokat"taki bu önemli tarihi mirasın değeri ve korunması noktasındaki bilinç düzeylerinin saptanması bu çalışmanın temel amacıdır. Ayrıca bu araştırma kapsamında, fertlerin yaşadıkları coğrafyalarda bulunan tarihi ve kültürel miras hakkındaki farkındalık düzeylerinin ölçülmesi de hedeflenmiştir. Araştırma boyunca kendileriyle anket yapılan bireyler; Tokat merkez ilçesinde yer alan Ali Paşa Mahallesi, Sulu Sokak, Bey Sokağı, Pervane Hamamı civarı ve Halit Sokak"ta bulunan esnaflar ile Gaziosmanpaşa Üniversitesi öğrencileri arasından belirlenmiştir. Söz konusu sahadan basit rastgele örnekleme yoluyla 413 kişi değerlendirilmiştir. Bu gruba 18 maddelik tutum ölçeği ve anket uygulanmıştır. Bu bulgulardan da hareketle, Tokat"taki tarihi ve kültürel mirasın korunması, halkın bu miras konusundaki bilinci ve farkındalık düzeyi tespit edilmeye çalışılmıştır. Tokat and its environs, which are an important settlement center from the early periods of history. And Tokat attract attention with belonging to their historical works which is Hittites, Phrygians, Pontus, Romans, Byzantines, Danişmentliler, Seljuks and Ottomans. The main framework of the study consists of identifying what the awareness level of the Tokat included is about the historical and cultural assets located at the surroundings. It is also aimed to measure the level of awareness of the historical and cultural assets of individuals in the context of this research. The population of the study are the students of Gaziosmanpaşa University, Ali Paşa District, Sulu Street, Bey Street, Halit Street, Pervane Bath to located in the central district of Tokat.413 persons have been randomly selected as the sample group from the mentioned population. The analysis of the obtained data has been done through SPSS Scale (18 Packet Program) crossly and by obtaining their frequency variance. From the obtained data, It has been tried to protect the historical and cultural values in Tokat it is understood that the historical and cultural values could protected, and to determine the awareness level of the people is based on the obtained data.

Ahi Mahmud Veli, bugün yaygın kullanılan adıyla Keçeci Baba Anadolu'nun önemli manevi önderlerinden birisidir. 13. yüzyılda Anadolu'ya Horasan'dan gelen ve Ahiliğin son temsilcilerinden olan Ahi Mahmud, ilk dönemlerde Kazabad'a bağlı Fakihler adıyla bilinen ve 19. yüzyılda Keçeci Baba adıyla anılan köyde bir zaviye kurmuştur. Bu zaviye Osmanlılar döneminde uzun süre varlığını sürdürmüştür. Zamanla bu zaviye ve çevresinde onun oluşturduğu ocak etrafında kökleri Orta Asya'ya dayanan bir kültür dünyası şekillenmiş ve bazı eklemelerle günümüze kadar gelmiştir. Keçeci Baba hakkında şimdiye değin bazı derleme ve akademik çalışmalar yapılmıştır. Derleme çalışmalar daha çok sözlü kültür ögelerini temel almıştır. Akademik çalışmalar ise derleme çalışmalara ek olarak birtakım arşiv belgelerine dayanmıştır. Bu çalışma, ilk olarak, köy merkezli sözlü tanıklara yer vererek Keçeci Baba'yı ve onun izinden gidenleri merkezinden gözlemlemeyi amaç edinmiştir. İkinci olarak, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'ndeki belgeleri kullanarak Keçeci Baba, zaviyesi ve köyü hakkında mevcut bilgilere yeni bilgiler kazandırmaya gayret etmiştir. Çalışma sırasında karşıla- şılan başlıca zorluk Keçeci Baba Vakfı'nın vakfiyesinin bulunamaması ve velayetnamesinin yayımlanmamış olmasıdır. Bu durum çalışma sırasında bazı meselelerin daha net anlatılmasını zorlaştırmıştır. Çalışma bütün bu yönleriyle Keçeci Baba'yı ve köyünü sözlü ve yazılı kaynaklar eşliğinde aydınlatmaya yönelik bir denemedir. Keçeci Baba köyünün tarihsel gelişimi, günümüz insanlarının Keçeci Baba'yı daha çok tanıması ve köydeki mevkilerin ve bunlarla ilgili inanışların derlenmesi temelli yazdıklarımız ise günümüzde var olan kültür ögelerinin geleceğe taşınmasına katkı sağlamaya çalışmaktadır. Ahi Mahmud Veli with his commonly used name Keçeci Baba was one of the important spiritual leaders of Anatolia. Ahi Mahmud who was one of the last representatives of Ahi order and came from Khorasan to Anatolia in 13th century, found a zawiya in a village which was known as Fakihler connected to district (kaza) of Kazabad early on that times and called Keçeci Baba in 19th century. This zawiya carried on for a long time in Ottoman period. A cultural environment that had its origins from Middle Asia was shaped by time around this zawiya and organization made by it and survived until today with some extensions. Until now some collected studies and academic researches were prepared about Keçeci Baba. In one hand, collected studies based mostly on oral cultural elements. On the other hand, academic researches were based on some archive documents in addition to collected studies. First, this work aimed to observe Keçeci Baba and followers of him in their centre by including oral witnesses that were village based. Secondly, this work tried to gain new information about Keçeci Baba, his zawiya and village in addition to existing information by using the documents in the Ottoman Archives of the Prime Ministry of Turkish Republic, the archives of general directorate of land registry and cadastre, the archives of general directorate of foundations. The primary difficulties faced during this work were that Keçeci Baba Foundation’s not having foundation certificate charter and its the certificate of authority’s (velayetname) not being published. This condition made it difficult to clarify some issues during the study. In all its parts, this work is an article aimed at clarifying Keçeci Baba and his village with oral and written documents. On the other hand, what we have written about the historical development of Keçeci Baba village and about to know people Keçeci Baba today more, positions in the village and collecting the beliefs related to these positions try to make contribution to carrying the cultural elements existing in our day to the future.

[No Abstract Available]

For years, the geographical discoveries are one of the topics in the pre-modern period which are compulsory for the curriculum in every level of education from primary school to university in Turkey. The discoveries have been shown as the result of economical needs in general. The facts behind the discovery, social facts and especially technical matters have been explained as more weak reasons. In this essay, we will evaluate the reasons of discoveries from very different points of view., Yıllardan beri, Türkiye’de Yeniçağ tarihinin konuları içerisinde, ilköğretimden üniversiteye eğitimin her aşamasında müfredatın vazgeçilmez konularından birisi olan Coğrafi Keşiflerin nedenleri ile ilgili bazı genel eğilimler, keşifleri büyük oranda ekonomik nedenlere dayalı olarak anlatmakta olup keşfin geri planı, dini, sosyal gerçekler ve özellikle teknik konuları daha zayıf nedenler gibi göstermektedir. Bu denememizde keşiflerin nedenlerini çok farklı açılara dayanarak anlatmaya çalışacağız.

Bu tez çalışmasında, 1455, 1485, 1519 ve 1574 tarihli ayrıntılı tahrir defterlerine dayalı olarak XV ve XVI. yüzyıllar boyunca Zile kazasının sosyo-ekonomik ve idari yapısı ortaya konmuştur. Çalışmanın amacı Zile yöresinin Osmanlı idaresindeki ilk iki asrını ele alıp Tokat, Amasya, Samsun, Çorum, Sivas ve Bozok üzerine daha önceden gerçekleştirilen tahrir çalışmalarına Rum eyaletinin bu halkasını da eklemektir. Çalışma altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilk olarak Zile kazası ile ilgili bilgileri içeren ayrıntılı ve özet tahrir defterlerinin tanıtımı yapılmıştır. Daha sonra Zile kazasının Osmanlı idaresi kuruluncaya kadarki tarihi dönemi kısaca aktarılmıştır. Son olarak, eldeki kaynakların ışığında Osmanlıların yöredeki egemenliğinin ilk iki asrına ait tarihi coğrafyası ve idari yapısı aydınlatılmıştır.İkinci bölümde, Zile şehri ve kırsalındaki yerleşme tipleri belirlenmiştir. Bu yerleşim tiplerinin genel tanımları yapıldıktan sonra şehir ve kırsaldaki vergi nüfusu belirlenip kazada yaşayan nüfusun özellikleri ile ilgili tahminlerde bulunulmuştur.Üçüncü bölümde, ikinci bölümü tamamlar nitelikte nüfusu oluşturan unsurlar askeriler ve reaya olmak üzere gerek şehir ve gerekse kır için ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu şekilde nüfusu oluşturan bireyler meslekleri ve diğer bazı özelliklerine göre sınıflandırılmış ve yöre insanının değişik yönleri etraflıca gözden geçirilmiştir. Bu meyanda askeriler, malikane ve divani gelirleri toplamaları bakımından da değerlendirilmiştir. Bu bölümde, ayrıca, yöreye başka yerlerden gelen nüfus da ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, Zile kazasının XV ve XVI. yüzyıllar boyunca ortaya koyduğu ekonomik etkinlikler önce kaza merkezi, daha sonra kır iskân merkezleri bazında değerlendirilmiş, yörenin iktisadi durumu üzerinde durulmuştur. Ardından bu ekonomik etkinliklere bağlı olarak Zile şehrinin ve kırsalının vergi yükümlülükleri ele alınmıştır. Bu bölüm bir bakıma ekonomik faaliyetlerin sürdüğü mekanları da içerisine alan bir bölüm olmuştur.Beşinci bölüm ekonomik mekânlardan farklı olarak XV ve XVI. yüzyılda Zile şehrinde ve kırsal kesiminde kurulmuş olan dini ve sosyal kurumlara ayırdığımız bir bölümdür. Bölüm, bu yönüyle, Zile yöresinde cami, mescit, zaviye gibi din; medrese gibi eğitim ve çeşme gibi sosyal yapıları tanıtmaktadır.Altıncı bölüm sonuç ve değerlendirme ile bazı önerilerimizi içeren bölümdür.Anahtar Kelimeler:Zile, Acacı, Halka-i Hass, Hüseyinabad, Karahisar-ı Behramşah, Kızılkünbed, Kuştaş (Üçtaş), Meşhedabad, Özikavağı, Yenimüslüman, 15 ve 16. yüzyıl In this thesis, it has been examined the socio-economic and administrative structures of the district of Zela as based upon the tapu-tahrir registers of 1455, 1485, 1519 and 1574 years. The aim of the study is to deal with the area of Zela during the two centuries of Ottoman period in terms of many aspects and add a new examination to the cases studies done before of Tokat, Amasya, Samsun, Çorum, Sivas and Bozok within the province of Rum.The study consists of six chapters. In the first chapter, detailed and summary tapu-tahrir registers providing information related to the district of Zela were firstly introduced and then was dealt with the history of Zela region until the takeover by the Ottomans. Later, during the first two century domination in the area of the Ottomans, the historical geography and administration structure of Zela were explained in the lights of sources in hand. In the second chapter, the settlement types in the city of Zela and its rural lands have been determined. Having made the definitions of these settlement types, the urban and rural population of Zela has been examined and some evaluations have been made on general characteristics of the population living in the district. In the third chapter, the two major categories of population, people and militaries, have been evaluated separately in both urban and rural in order to complete the matters in the second chapter. Firstly, the individuals composing the population were classified in terms of profession and other characteristics and analysed in detail. In the same way, the military people were evaluated in colleting the mâlikâne and dîvânî tax revenues. In addition, in this chapter, immigrants into the area from other places were also examined in detail. Namely, this chapter was dealt with the social composition of Zela district. In the fourth chapter, firstly, the economic activities of the district of Zela during the 15 and 16th centuries have been examined in the framework of urban and rural settlements. Secondly, the urban and rural taxes of Zela district have been dealt with, depending on these economic activities. The fifth chapter, apart from the economic areas, focuses on religious and social institutions founded in the urban and rural places of Zela during the 15 and 16th centuries. In other words, this chapter examines religious such as mosque, small mosque and convent; educational such as medrese (seminary school) and social institutions such as fountain. The sixth chapter contains all results and evaluations related to other chapters. Key Words: Zela, Acacı, Halka-i Hass, Hüseyinabad, Karahisar-ı Behramşah, Kızılkünbed, Kuştaş (Üçtaş), Meşhedabad, Özikavağı, Yenimüslüman, 15th century, 16th century 645

Özet: Bu yıl Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan II. Meşrutiyet’in yüzüncü yılını kutluyoruz. 23 – 24 Temmuz 1908’den 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi’ne veya 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun neşri ya da saltanatın kaldırıldığı 1 Kasım 1922’ye kadarki döneme İkinci Meşrutiyet dönemi denmektedir. Bu dönem Türk tarihi açısından çok önemli olayların meydana geldiği dönemdir. Bu sebeple bu makalede ilanının yüzüncü yılında, II. Meşrutiyet dönemi hakkında yayınlanan hatırat ele alınacaktır. This year is the centenary of the Second Constitutional Era, which is one of the most significant turning points in Turkish history. The period of the Ottoman Empire's final dissolution, the Second Constitutional Era, began with the 1908 Young Turk Revolution, shortly after which Sultan Abdülhamid II restored the constitutional monarchy, with reduced powers for the imperial dynasty, and a series of elections resulted in the gradual ascendance of The Committee of Union and Progress's (CUP) domination in politics.In our study we give examples from the memoirs of the statesmen and commanders of the Second Constitutional Era.

[No Abstract Available]

Tokat kazası, Türk kültürünün Anadolu’da yaklaşık 10 asırdır kesintisiz olarak devam ettiğiönemli yerlerden biridir. Bu uzun süreç, kültürel hayatın bütün boyutlarıyla yaşanmasına vesüreklilik içinde devam etmesine zemin hazırlamıştır. Özellikle Tokat’taki giyim kuşam kültürü,bu sürekliliği çok belirgin bir şekilde yansıtmaktadır. Yerel kaynaklar, bölgedeki giyim kuşamkültürünün zenginliğini işaret etmektedir. Bu tarihi kaynakların en önemlisi olan şeriyesicillerinde yer alan tereke kayıtları Tokat’ın giyim kuşam kültürünü ortaya koymada zenginmalzeme sunmaktadır. Osmanlı dönemi Tokat tarihi üzerine yapılan çalışmalarda giyim kuşamkonusuna fazla temas edilmediği görülmektedir. Bu nedenle bölgenin giyim kuşam gelenekleriniözel olarak ele alan çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu ihtiyaca cevap verebilmekiçin konu hakkında bir deneme hazırlamayı uygun bulduk. Ancak konunun genişliği ve malzemeninfazlalığı sebebiyle denememizde zaman ve kaynak sınırlaması yaptık. Bu denemede,1798-1813 yılları arasında Tokat kazasının giyim kuşam kültürünü ele alacağız. İncelememizintemel kaynağı, 3, 12 ve 16 numaralı Tokat şeriye sicilleridir. İncelemede, bu sicillerdekiözellikle tereke kayıtlarına dayanarak adı geçen süreçte bölgede kullanılan kadın ve erkek giysileriile aksesuarlar hakkında bilgiler verilecek ve değerlendirmelerde bulunulacaktır. Denememizinamacı, özelde Tokat genelde Osmanlı Anadolusundaki giyim kuşam kültürü hakkındabilimsel tespitler yapmaktır., The district of Tokat is one of the important places where Turkish culture has continued approximately for 10 centuries in Anatolia. This long period laid the groundwork for being lived of all aspects of cultural life and its continuing. Especially the clothes and finery culture in Tokat has been reflecting this continuity in a remarkable way. Local sources have been showing the richness of the clothes and finery culture in the region. Estate records in the court registers, which is the most important one of these sources, present extensive materials in order to bring the clothes and finery culture of Tokat to light. It is seen that the studies on the history of Tokat in the Ottoman period did not deal specifically with the matter of clothes and finery. Therefore, it is necessary that there are studies to examine the clothes and finery traditions of the region in a special way. In order to serve this need, we have decided to prepare an article on this topic. However, we have limited the topic in terms of time and source because of the wideness of the topic and the excessiveness of sources. In this article, we will deal with the culture of clothes and finery in the district of Tokat between the years of 1798 and 1813. The main source of our study is Tokat’s court registers with the numbers of 3,12 and 16. In the article, it will be given information on men and women clothes and accessories used in the region during the examined period, being based on estate records in these court registers, and be evaluated. The aim of our article establishes scientific findings on the culture of clothes and finery in the district of Tokat in special and in the Ottoman Anatolia in general

Tokat and its environs, which are an important settlement center from the early periods of history. And Tokat attract attention with belonging to their historical works which is Hittites, Phrygians, Pontus, Romans, Byzantines, Danişmentliler, Seljuks and Ottomans. The main framework of the study consists of identifying what the awareness level of the Tokat included is about the historical and cultural assets located at the surroundings. It is also aimed to measure the level of awareness of the historical and cultural assets of individuals in the context of this research. The population of the study are the students of Gaziosmanpaşa University, Ali Paşa District, Sulu Street, Bey Street, Halit Street, Pervane Bath to located in the central district of Tokat.413 persons have been randomly selected as the sample group from the mentioned population. The analysis of the obtained data has been done through SPSS Scale (18 Packet Program) crossly and by obtaining their frequency variance. From the obtained data, It has been tried to protect the historical and cultural values in Tokat it is understood that the historical and cultural values could protected, and to determine the awareness level of the people is based on the obtained data., Tarihin ilk dönemlerinden itibaren önemli bir yerleşim merkezi olan Tokat ve çevresi günümüzde başta kalesi olmak üzere Hititler, Frigler, Pontuslular, Romalılar, Bizanslılar, Danişmentliler, Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerine ait tarihi eserleri ile dikkat çekmektedir. Tokatlıların, Tokat‟taki bu önemli tarihi mirasın değeri ve korunması noktasındaki bilinç düzeylerinin saptanması bu çalışmanın temel amacıdır. Ayrıca bu araştırma kapsamında, fertlerin yaşadıkları coğrafyalarda bulunan tarihi ve kültürel miras hakkındaki farkındalık düzeylerinin ölçülmesi de hedeflenmiştir. Araştırma boyunca kendileriyle anket yapılan bireyler; Tokat merkez ilçesinde yer alan Ali Paşa Mahallesi, Sulu Sokak, Bey Sokağı, Pervane Hamamı civarı ve Halit Sokak‟ta bulunan esnaflar ile Gaziosmanpaşa Üniversitesi öğrencileri arasından belirlenmiştir. Söz konusu sahadan basit rastgele örnekleme yoluyla 413 kişi değerlendirilmiştir. Bu gruba 18 maddelik tutum ölçeği ve anket uygulanmıştır. Bu bulgulardan da hareketle, Tokat‟taki tarihi ve kültürel mirasın korunması, halkın bu miras konusundaki bilinci ve farkındalık düzeyi tespit edilmeye çalışılmıştır.

Foundations as an institution were highly important in terms of executing some services in the Ottoman social life. Alot of services occuring in the social state‟s mentality at the present time were carried out through foundations not by the state in a sense. Related activities with education had an important place among these services. This study focuses on the relations of the foundations established in Tokat and advanced as a level approximately in terms of economic development in the 18th century. Education and teaching services in the city are examined under five headings as elementary schools, madrasas, zawiyas, mosques and libraries including formal and non-formal education in the study, Vakıflar, bir kurum olarak Osmanlı toplum yaşamında bazı hizmetlerin yürütülmesi açısından oldukça önemliydi. Bir bakıma, günümüzde sosyal devlet anlayışında tezahür eden birçok hizmet devlet eliyle değil vakıflar aracılığıyla gerçekleştirilmekteydi. Bu hizmetler arasında eğitim-öğretim faaliyetleri önemli bir yer tutmaktaydı. Bu çalışma, 18. yüzyılda ekonomik gelişmişlik konusunda ileri seviyede olduğunu tahmin ettiğimiz Tokat şehrinde kurulu vakıfların eğitim ve öğretim faaliyetleriyle ilgilerini konu edinmektedir. Şehirdeki eğitim hizmetleri sıbyan mektepleri, medreseler, zaviyeler, camiler ve kütüphaneler bazında, hem örgün hem de yaygın eğitimi içeren beş başlık yayacak beş başlık altında değerlendirilmiştir

Henry Martyn was overcome by fever in Tokat where he breathed his last on the 16th of October 1812. He was recorded as an Englishman named Mister Martyn in the court records of Tokat. However, he was remembered in both England and America as the first modern missionary sent to the lands of the Prophet Mohammad. In addition, he became famous because he translated the New Testament into Urdu, Persian and Arabic. This article is not about Henry Martyn’s missionary role. This study has two aims. One of these is to address the real identity of Henry Martyn about who there is almost nothing written in Turkey. The other aim has been to fill a gap related to him in the relevant literature through publishing the unpublished evidence and the inventory of his possessions. Our finds concerning his grave are rec­orded in this study. The main sources for this study have been the Tokat court register number 16, documents provided by the center of Henry Martyn in Cambridge, a book on his grave published in the USA and the books written by travellers and missionaries who had passed through Tokat., Henry Martyn yüksek ateş nedeniyle son nefesini verdiği yer olan Tokat’a 16 Ekim 1812’de gelmiştir. Henry Martyn gerek İngiltere’de ve gerekse Amerika’da Hz. Muhammed’in topraklarına gönderilen ilk modern misyoner olarak anılmıştır. Ayrıca İncil’i Urduca, Farsça ve Arapça dillerine çeviren büyük bir İncil çevirmeni olarak ün yapmıştır. Bu çalışma, Henry Martyn’in misyoner kimliği üzerine değildir. Çalışmada sırasıyla onun yaşamı, Tokat’a gelişi, bu şehirde ölümü, ölümünden sonra yaşananlar ve onun hakkında yazılanlar verilmiştir. Çalışmanın temelde iki amacı bulunmaktadır. Birincisi Türkiye’de neredeyse hakkında hiçbir yayın bulunmayan Henry Martyn’in gerçek kimliğini ortaya koymaktır. İkincisi ise dünyada hakkında çokça yazılan Henry Martyn’in şu ana kadar yayımlanmamış miras belgesini yayımlayarak onunla ilgili literatürdeki bir boşluğun doldurulmasıdır. Bu çalışma Henry Martyn’in mirasını, bu mirasla ilgili ayrıntıları, Henry Martyn’in şu ana kadar bilinmeyen mezar yeri ile ilgili bazı yeni bulguları içermektedir. Çalışmanın ana kaynakları 16 numaralı Tokat Şeriye Sicili, Cambridge’de bulunan Henry Martyn Merkezi’nden temin edilen belgeler, ABD’de onun mezarı üzerine basılan bir kitap ve Tokat’a uğrayan seyyah ve misyonerlerin kitaplarıdır