Search

„Knjiga Dubrovačka ladanjska arhitektura obuhvaća vremenski period od 14. do kraja 18. stoljeća prateći sve činioce koji su djelovali na njezin razvoj i transformacije: političke, posjedovne, društvene, filozofske, literarne. Prati se i utjecaj ladanjske arhitekture na oblikovanje dubrovačkog krajolika, ovisno o njezinoj prvenstvenoj funkciji – gospodarskoj ili rezidencijalnoj. No prije svega se analizom pojedinačnih primjera te arhitektonske vrste prati recepcija stilskih oblika uz učešće domaćih i stranih majstora. Knjiga koja je posvećena velikom broju primjera dubrovačke ladanjske arhitekture, uspješno strogom organizacijom poglavlja ističe najbitnije predstavnike pojedinih tipoloških, i po namjeni bliskih, a jednako tako i primjere arhitektonskih i stilskih grupacija spomenika, ne zaboravljajući u uvodnim tekstovima poglavlja objasniti različite premise koje su u višestoljetnom razdoblju na sve njih djelovale. Djelo je primarno namijenjeno povjesničarima umjetnosti, arhitektima, pejzažnim arhitektima, konzervatorima, restauratorima, povjesničarima kulture, povjesničarima Dubrovnika, Dalmacije i jadranskog prostora te svima koji su zainteresirani za dubrovačku i hrvatsku kulturnu baštinu. Sažetak na engleskom omogućit će da knjiga postane dostupna brojnim stranim stručnjacima koji se bave istom temom. U knjizi Dubrovačka ladanjska arhitektura razmatra se veliki broj ladanjsko-gospodarskih sklopova i ljetnikovaca koji oblikuju svoju okolinu kao agrarni ili suburbani krajolik. S obzirom na brojnost obrađenih građevina, u ovoj knjizi neka su poglavlja pregled primjera spomenika koji se podvode pod istu grupaciju s obzirom na osnovnu namjenu a ne kronologiju, dok su u neka poglavlja izdvojena samo tri ili četiri primjera koji (uz navođenje drugih), na najbolji način ilustriraju bilo tipološka bilo stilska obilježja. Svako poglavlje uvodnim tekstom objašnjava političke, društvene ili umjetničke okolnosti određenog razdoblja. Ovisno o razdoblju, u uvodnom dijelu gotovo svih poglavlja navode se tekstovi iz traktata, književnosti ili arhivskih dokumenata ili se objašnjavaju umjetničke veze koje djeluju u tom vremenu. Na svaki način se ističe uloga ladanjske arhitekture u organizaciji izvangradskog teritorija.“ [iz recenzije prof. dr. Sanje Cvetnić]

Knjiga “Kuća u Gradu - Studije o dubrovačkoj stambenoj arhitekturi 15. i 16. stoljeća“ sustavan je pregled različitih i dosad nerijetko nepoznatih aspekata dubrovačkih kuća 15. i 16. stoljeća, koje se pokazuju kao važan dio arhitektonskog nasljeđa grada. S obzirom da su bile izgrađene na srednjovjekovnoj urbanističkoj podlozi 13. stoljeća, mreža ulica i parcelacija odredile su i tipologiju kuća. Prvi se tip nalazi u blokovima dvostrukih nizova parcela malih dimenzija (u južnim i sjevernim dijelovima grada). Drugi se tip nalazi u pravokutnim blokovima središnjeg dijela grada, gdje su vlasnici imali veću slobodu u izboru različitih arhitektonskih rješenja unutar kojih se se mogla naći i dvorišta. Međutim, oblikovanje dubrovačkih kuća određuju već od 14. stoljeća i gospodarske aktivnosti njihovih stanovnika. Bez obzira na razinu reprezentativnosti u njima su se nalazili i radni i stambeni prostori. U kućama obrtnika prizemlja zapremaju radionice ili trgovine, u kućama vlastele i bogatih trgovaca pučana spremišta za robu (ulje, tkanine napr.) kojom su trgovali. Tipološke karakteristike dubrovačkih kuća kao i tlocrtna rješenja stambenih prostora, po trajnosti nadilaze mijene stilova. Kolikogod promjene bile uvjetovane navikama u načinu stanovanja, kuće 15. i 16. stoljeća imaju iznimnu vrijednost za praćenje stilskih kretanja. Tako su, primjerice, bez obzira na asimetričan raspored prostorija već na najranijim primjerima reprezentativnijih gotičkih pročelja otvori simetrično raspoređeni. Renesansni stil se u početku očituje antikizirajućim motivima ukrasa, pa je utoliko lakše došlo do njihova povezivanja u tzv. gotičko- renesansni stil koji se upravo na stambenoj arhitekturi može kontinuirano pratiti tijekom druge polovice 15. stoljeća, kao što se na njoj jedinoj sredinom 16. stoljeća javljaju i elementi i načela renesansnog klasicizma.

U izlaganju se sintetiziraju rezultati istraživanja komunalnih loža u dalmatinskim i istarskim gradovima 15. i 16. stoljeća ; naročita se pozornost posvećuje ložama u Kopru, Puli, Zadru, Trogiru, Šibeniku, Splitu, Hvaru, Korčuli, nestaloj dubrovačkoj luži te Kneževom dvoru u Dubrovniku.

Palača Sandalja Hranića, izgrađena između 1420. i 1432. godine, stajala je na prostoru današnje Držićeve poljane sve do potresa 1667. godine. Velikim sredstvima što ih je u gradnju i uređenje uložila dubrovačka vlada, uposlivši pritom najistaknutije majstore tog doba, ostvarena je reprezentativna palača koja će ostati uzorom za druge javne i privatne dubrovačke građevine. U svjetlu otprije poznatih i novootkrivenih dokumenata u tekstu se preciznije određuje urbanistički kontekst Sandaljeve palače, objašnjavaju okolnosti i tijek same gradnje, tj. pregradnje tri starije kuće, raspravlja o arhitektonskom oblikovanju vanjštine, te rasporedu i opremi prostorija. Dokumenti koji se odnose na radove izvedene na palači u doba gradnje i na kasnije popravke donose se u prilogu.

Les villas ragusaines suburbaines avec leurs jardins sont le jardins plus anciens pour illustrer repertoire de types et de fonctions plus varie. Ils appartiennent a l'histoire d'architecture parce que ils sont batis en pierre.

Na odabranim primjerima spomenika stambene arhitekture u Gradu i na prostorima ladanja analizirano je sinkrono pojavljivanje gotičkih i renesansnih stilskih obilježja.

Pregled istraživanja arhitekture i urbanizma koje je Institut za povijest umjetnosti proveo na dubrovačkom teritoriju u razdoblju od 1963. do 1988. godine

Na osnovu dokumenata i arheoloških nalaza analizira se arhitektura Kneževa dvora u Dubrovniku koja je nastala između 1435. i 1463. godine i odredila sve kasnije obnove. Radovi se od 1438. izvode prema projektu, odnosno prema drvenom modelu i nacrtima napuljskog inženjera Onofrija di Giordana della Cava.

Nada Grujic decrit l'histoire de la ville de Dubrovnik depuis ses origines, avec une particuliere attention pour le developpement de son urbanisme et de son architecture.

Dans l’architecture ragusaine, la coexistence du gothique et de la Renaissance persiste pendant une longue période. Ce serait vers 1440 qu’ Onofrio di Giordano della Cava a exécuté sur le Palais des Recteurs les arcades en plein-cintre au rez-de-chaussée surmontées de fenêtres à arc brisé au premier étage. L’édifice public le plus important de la ville fut un modèle de référence aux XVe et XVIe siècles.. Nombre de maisons de la seconde moitié du XVe siècle révèlent que le choix de l’un ou de l’autre langage respecte certains règles : les grandes fenêtres à arc brisé occupent les étages supérieures qui abritent les salles, les fenêtres rectangulaires à chambranle mouluré, n’occupent que les étages inférieures ou les façades latérales. Les années vingts du XVIe siècle représentent l’apogée de ce procédé. Le palais de la nouvelle douane (Divona), et deux villas suburbaines, l’une de Petar de Sorgo et l’autre de Miho de Bona reprennent la solution conçu au palais des Recteurs : un rez-de-chaussée Renaissance et un étage noble gothique. Jusqu’au milieu du XVIe siècle, le style gothique occupe une place apparente, parcequ’il revêt une valeur symbolique, de statut, de tradition, de continuité. La juxtaposition des deux styles correspondait au goût de l’époque et exprimait un choix. Au cours des mêmes années, ont construit des édifices dans un langage exclusivement Renaissance ; il existait donc deux courants parallèles.

Le loges communales en Dalmatie construites de le Moyen Age servaient des salles du justice. Au 15e et 16e siecles leur fonction judiciaire continue dans des nouveaux edifices de style gothique et Renaissance.

Rad prikazuje tok istražnih radova na ruševini Kneževog dvora na Lopudu. Pronađeni ostaci zidova i popločenja osnova su za restituciju izvornog tlocrtnog rješenja a brojni pronađeni fragmenti dekoraciju omogućuju restauraciju perimetralnih zidova.

Poglavlja u kojima Benedikt Kotruljević piše o vili (ljetnikovcu) u svom slavnom traktatu 'O trgovini i savršenom trgovcu'(1458.) višestruko su zanimljivi. Traktat sadrži savjete o gradnji dviju vila različitih namjena. Ona u blizini grada trebala je služiti za uživanje, ona podalje od grada, upravljanju imanjem i privređivanju. Opasnosti koje vidi u korištenju prve, otkrivaju i autorove konzervativne poglede na novu vrstu arhitekture.

On elabore le theme de la villegiature en Dalmatie et la typologie des constructions errigés par les humanistes dalmates surtout sur les îles.

U članku se objavljuju rezultati istraživanja provedenih na lopudskom Kneževom dvoru. Donose se podaci o njegovim tipološkim obilježjima i načinu gradnje, o prostornoj organizaciji cjeline i kuće, o funkciji pojedinih prostorija i infrastrukturi 15. stoljeća. Tlocrtno rješenje i arhitektonska dekoracija unutrašnjosti i vanjštine pokazuju karakteristike i gotičkog i renesansnog stila.

Pregled faza izgradnje i dviju obnova Kneževa dvora u 15. stoljeću na osnovu arhivskih dokumenata i rezultata istražnih radova na građevini.

Phases de construction d'une villa suburbaine dans le port. Le rôle des commanditaires dans la formation d'un ensemble Renaissance.

Prate se faze izgradnje najvećeg gruškog suburbanog ljetnikovca od najranijih podataka u dokumentima (s kraja 13. st.) do 15. i 16. stoljeća kada je uloga naručitelja određujuća za današnji oblik kompleksa.

L'explication des reconstructions du Palais des Recteurs effectuées au XVe s. L'analyse des documents d'archive et du batiment existant.

Analiza arhitektonskog tipa i stila primijenjenog na zgradi Sponze i njezina uloga kontekstu urbanističkog uređenja gradskog središta u 15. i 16. stoljeću.

Karakteristike gradske rezidencije u kojoj se očituje apliciranje renesansnih klasičnih oblika na pročelju uz zadržavanje tradicionalne prostorne koncepcije stanovanja.

Obrađena je prva rekonstrukcija Kneževog dvora u Dubrovniku i radovi izvedeni između 1436. i 1463. prema projektu Onofria de la Cava (1436-1443). Ta faza Kneževa dvora bila je odlučujuća za sve kasnije pregradnje.

Caractéristiques d'une résidence urbaine, l'exemple de l'application de formes Renaissance au type d'habitat traditionnel.

Na primjeru dva ladanjsko-gospodarska kompleksa obitelji Stjepović razmatraju se različite funkcije neophodne za upravljanje imanjem i boravak vlasnika te dometi renesansne arhitekture u objedinjavanju različitosti pojedinih građevinskih dijelova.

On explique les fonctions constituants de deux villas rurales et les phases de leur construction.

On suit les phases de construction des fortifications ragusaines au XVe s. et la participation de Michelozzo (Bokar, Minčeta et antemural) ainsi que la transformation du port de la ville effectuée par Paskoje Miličević.

Pregled rekonstrukcija srednjovjekovnih gradskih zidina izvedenih u 15. stoljeću s posebnim osvrtom na Michelozzove zahvate (Minčeta, Bokar, predziđe) i ulogu dubrovačkog inženjera Paskoja Miličevića u utvrđivanju gradske luke.

Dubrovački ljetnikovci nastali su kao najviši izraz humanističkog poimanja života na ladanju i obrađivanja zemljoposjeda. Prikazani su kroz tekstove suvremenika (dubrovačkih humanista, književnika i pjesnika) kojima su dubrovački ljetnikovci i njihovi vrtovi bili izvor nadahnuća i privilegirani prostor stvaranja. Kako ti tekstovi više govore o načinu života u ljetnikovcima nego o njihovoj arhitekturi, njihovu sliku upotpunjuje izbor fotografija Damira Fabijanića.

Određuju se tipološke specifičnosti lopudskih kuća i ukazuje na njihovo polazište. Povezujući neke karakteristike gradske arhitekture i seoske izgradnje, u prostornoj shemi tih kuća sudjeluje i ladanjska komponenta. U pogledu stila predstavljaju osobiti način kombiniranja gotičkih i renesansnih elemenata.

U sedam poglavlja ove knjige obrađeni su najvažniji ljetnikovci izgrađeni na obalama Rijeke dubrovačke u razdoblju od 15. do 18. stoljeća. Objašnjeni su tako razni aspekti ladanjske arhitekture - bilo geneza specifičnog arhitektonskog tipa, slojevitost izgradnje, odnos arhivskih i materijalnih podataka ili odnos arhitekture i krajolika. Posljednje, osmo poglavlje posvećeno je problemima očuvanja tih prvorazrednih spomenika, zorno prikazujući kronologiju njihova propadanja i uništenja.

Na temelju analize arhivskih podataka i provedenih istražnih radova na kući Kaboga, autori prikazuju jedan od vrhunskih primjera Dubrovačke renesansne stambene arhitekture s početka 16. stoljeća, a u kontekstu kuća koje su od 13. stoljeća na Pustijerni pripadale ovom lastovskom rodu.

Drugi svezak Atlasa arhitekture pruža informacije o razdobljima povijesti arhitekture koja su na poseban način odredila našu vlastitu svijest o povijesti. Prikaz pojedinih razdoblja, od ranog srednjeg vijeka do sadašnjosti uključuje generalnu klasifikaciju građevnih oblika prema stilovima i tipologiji.

U članku pripremljenom za tisak u Zborniku Elafita (Matica hrvatska, Dubrovnik) obrađen je niz od sedam gotičkih kuća u južnom dijelu naselja. Njihovu karakterističnu organizaciju (slijed: kuća, dvorište, vrt) potvrđuje i dokument iz 1722. u dubrovačkom arhivu, popraćen crtežom pročelja i začelja cijelog niza.

Atlas arhitekture uvodi čitatelja u narav, zadatke i povijest arhitekture. Uvodni dio informira o tehničkim i umjetničkim problemima i raspoloživim sredstvima za njihovo rješavanje, koja su slična u svim razdobljima. Izabrani primjeri povezani su s drugim dijelom 1. sveska kao i sa čitavim drugim sveskom. U tim dijelovima kronološkim su slijedom obuhvaćene najvažnije epohe povijesti arhitekture.

La multiplication des villas agricoles ou de plaisance autour de Dubrovnik a entraine une transformation profonde du paysage. Dans les villas des XVe et XVIe siecles toutes les parties construites et les jardins sont places a l'interieur de murs de cloture et disposes de facon orthogonale et suivant une typologie specifique. La fusion entre l'architecture et la nature - le jardin et le paysage environneant - se produit au niveau du rez-de-chaussee (par portiques et pergolas) et au niveau du premier etage (par terrasses, loggias et pavillons).

Za uređenje vrta ljetnikovca Gučetić u Rijeci Dubrovačkoj sačuvan je veliki broj arhivskih podataka koji pokazuju da na njemu rade isti majstori koji klešu arhitektonsku dekoraciju ljetnikovca, te da pripada istoj arhitektonskoj koncepciji. Premda je riječ o jednom od najpravilnijih dubrovačkih renesansnih vrtova u članku se prati kronologija njegova propadanja i uništavanja, sve do posljednjih zahvata u svezi s proširenjemn magistralne ceste 1997. godine.

Cavtat viene edificata sul luogo dell’antica Epidauro, proprio all’epoca quando la consapevolezza della sua sorte supera le dimensioni di un fatto storico e diviene un fattore importante della realizzazione degli ideali umanistici cui erano ispirate i governanti e i cittadini della Repubblica di Ragusa. Anzi, diventa la forza motrice di una restituzione sui generis della citta antica, volta a rinnovarne le caratteristiche essenziali, L’edificazione di Cavtat e dovuta al desiderio di ripristinare sul luogo dell’antico abitato quella forma di vita che il Quattrocento e il Cinquecento ritenevano piu vicina alla realta degli antichi, ossia la vita in campagna.

Na osnovu analize dokumenata XV. st. utvrđuje se mjesto i oblik kamenog balatorija u dubrovačkoj stambenoj arhitekturi, poglavito na palači Sandalja Hranića. Tumačenje ovog pojma, koji je važna tipološka odrednica, uključuje i osvrt na uporabu riječi solarij kako u statutarnim odredbama XIII. st. tako i u ugovorima XV. i XVI. st.

Na najznačajnijim dubrovačkim spomenicima nastalim oko 1520. godine (crkva Sv. Spasa, Divona, ljetnikovci Petra Sorkočevića u Lapadu i Mihe Bunića u Rijeci Dubrovačkoj) analizira se primjena antičkog rječnika na elementu kapitela koji pripadaju korintskom i kompozitnom redu. Proizlazi da se dvadesetih godina XVI. stoljeća još uvijek slijede neki motivi koji su u Dubrovnik stigli s firentinskim majstorima šezdesetih godina XV. stoljeća.

Na Ranjininoj kući istražni radovi su otkrili niz kasnijih zahvata (18, 19 i 20.st.) koji su bitno izmijenili izvorna gotičko-renesansna obilježja važnog spomenika dubrovačke stambene arhitekture. Analiza odnosa tlocrtne i vertikalne prostorne podjele spram kompozicije pročelja omogućila je i reinterpretaciju prve faze. Ranjinina kuća ilustrira involutivni proces arhitektonskog koncepta i degradaciju kulture stanovanja.

Ljetnikovac je oštećen u ratnim godinama 1991/92. 1993. provedeni su istražni radovi te izrađena dokumentacija za njegovu obnovu i prezentaciju. U tekstu su prikazana osnovna obilježja njegove arhitekture i opreme iz prve faze (oko 1600), neke barokne intervencije, a valorizirana je i obnova enterijera provedena početkom 20. stoljeća.

Knjiga prikazuje razvoj ladanjske arhitekture na izvangradskom području Dubrovnika od 14. stoljeća do kraja 18. st. Analizira se arhitektonska koncepcija i oprema ljetnikovaca, utvrđuje se specifična arhitektonska tipologija ladanjskih sklopova 15. i 16. stoljeća te njezine modifikacije u 17. i 18. stoljeću. Određuje se uloga dubrovačkih ljetnikovaca u oblikovanju krajolika.

Razmatra se utjecaj srednjevjekovne tradicije na prostorna rješenja stambene arhitekture dubrovačkog područja u 15. i 16. stoljeću.