Search

Ortaçağ dönemi, felsefi düşünce sayesinde farklı dini inançlara ve dogmalara mensup düşünürler tarafından akıl ve imanın uzlaştırılmaya çalışıldığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde yaşamış olan ve bütün yaşamını İslam coğrafyasında geçiren Maimonides, ( (משֶׁה בֶּן מַימוֹן Yahudi inanç bünyesinde, Yahudi felsefesini tekrar canlandırmıştır. Yahudilik, Tanrı tarafından vahyedilmiş dini buyruklara, kutsal metinlere ve yorumlara kayıtsız şartsız inanılması ve itaat edilmesi ilkesine dayalı kitaplı bir dindir. Yahudilikte iman önceliği esas alınarak özgün ve dinden bağımsız bir felsefe oluşturulması ve bu felsefenin Tevrat'taki buyruklara ve yorumlara aykırı olması mümkün değildir. Ortaçağ'daki Aristotelesçi en önemli düşünür olan Maimonides, felsefe ile Yahudi hukukunu eş değer göstermek yerine; her ikisinin de önem ve yerini aklın sistematik işleyişine göre dizayn eder. Ancak, Tevrat hukukuna felsefeye kıyasla biraz daha fazla imtiyaz tanır.Yahudi Felsefesi, Yahudi İnanç ve eylemlerinin `var olmak` çemberi içerisinde ` üç varlık alanı` olarak adlandırabileceğimiz bir alan araştırması üzerinde kendini açığa çıkarmaktadır. İşte bu ` üç var olan` varlık alanı `Tanrı, Evren ve İnsandır.` İyi bir düşünce ve gözlem yapısına sahip olan Maimonides, rasyonelci İslam Kelamının önemli düşünürlerinden oldukça etkilenmiş ve tıpkı onlar gibi Tanrı sözü olan Kutsal Kitaba dayanan ifadeleri mantıksal analizlerle açıklayarak felsefeye yeni bir boyut kazandırmıştır.Anahtar Kelimeler: Ortaçağ, Maimonides, Tanrı, Evren, İnsan, Yahudi Felsefesi, Kelam Medieval period has been a period in which philosophers thought to try to reconcile reason and faith by thinkers belonging to different religious beliefs and dogmas. Maimonides, who lived during this period and spent all his life in Islamic geography, revived the Jewish philosophy within the Jewish faith. Judaism is a book religion based on the principle of unconditional belief and obedience to religious commandments, scriptures and interpretations revealed by God. It is not possible to create a unique and independent religion philosophy based on the priority of faith in Judaism and that this philosophy is against the commandments and interpretations in the Torah. Maimonides, the most important Aristotelian thinker in the Middle Ages, instead of showing philosophy and Jewish law as equivalent; it designs the importance and location of both according to the systematic functioning of the mind. However, it gives slightly more privilege to Torah law than philosophy.The Jewish Philosophy reveals itself on a field study of Jewish Beliefs and actions that we can call `three spheres of existence` within the `being` circle. That `three existing` spheres of existence `is God, the Universe and the Human.` Having a good thought and observation structure, Maimonides was influenced by the important thinkers of the rationalist Islamic Word and brought a new dimension to philosophy by explaining the Bible-based expressions just like them with logical analysis.Key Words: Medieval, Maimonides, God, Universe, Human, Jewish Philosophy, Kalam 147

Bu tezin amacı Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) tanılı hastaların sahip olduğu dini yönelim ve Tanrı algısını incelemektir. Karma yöntem araştırması olarak tasarlanan bu çalışmada nicel verilerin nitel verilerle açıklandığı bir desen olan açımlayıcı ardışık desen tercih edilmiştir. Bu kapsamda araştırmanın nicel aşamasında mental bozukluğu veya psikotik bozukluğu olmayan 81 OKB tanılı hasta ile çalışılmıştır. Nicel bulgulardan sağlanan sonuçlar doğrultusunda belirlenen ölçütleri karşılayan ve gönüllü olan 18 katılımcı ise araştırmanın nitel çalışma grubunu oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel aşamasında kullanılan veri toplama araçları Boyutsal OKB Ölçeği, Penn Dinsel Obsesyonlar Envanteri, Dindarlık Yönelimi Ölçeği, Tanrı Algısı Ölçeği iken nitel aşamasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Nicel veriler analiz edilirken parametrik testlerden T-Testi ve ANOVA, parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H ve değişkenler arasındaki ilişkiyi test etmek için çoklu korelasyon ve çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Nitel verilerin analizi sırasında içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada nicel ve nitel bulgularının bütünleştirilmesiyle ulaşılan sonuçlar aracılığıyla nitel verilerin nicel verileri açıklamaya ve anlamaya katkı sağladığı görülmüştür. Araştırma sonuçları kapsamında yapılan değerlendirmelerde özellikle dini içeriği olan obsesyonlar ile Tanrı algısı arasındaki istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olan negatif ilişkiye nitel bulgular ışığında yapılan `otoritenin yer değiştirmesi ve güvenli alan` tanımlamasıyla açıklık kazandırılmaya çalışılmıştır. Ayrıca literatürde sıklıkla karşılaşılan iç güdümlü dini yönelim tanımlamasının farklı kategorilere ayrılabildiği görülmüştür. Araştırma sonuçları bağlamında içselleştirilen ve olgunlaşmış bir dindarlık anlayışının olumlu Tanrı algısı geliştirmeye yardımcı olabileceği, bu sayede olumsuzdan olumluya evrilen Tanrı algısının özellikle dini obsesyonların tedavisine katkı sağlayabileceği değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Obsesif Kompulsif Bozukluk, Dini Yönelim, Tanrı Algısı This thesis aims to investigate the religious orientation and God perception in patients diagnosed with Obsessive Compulsive Disorder (OCD). Sequential explanatory design, which explains quantitative data with qualitative data, is used in this study. In this context, 81 OCD patients without any mental disorders or psychotic disorders, were studied at the quantitative stage of the study. 18 participants who met the criteria determined in line with the results obtained from the quantitative findings constitute the qualitative group of the study. While Dimensional OCD, Penn Religious Obsessions Inventory, Religiosity Orientation, and God Perception Scales were used in the quantitative stage, a semi-structured interview form was used in the qualitative stage of the research. To analyze quantitative data, the T-Test and ANOVA were used as parametric and Mann Whitney U and Kruskal Wallis H were used as non-parametric tests. Multiple correlation and multiple regression analyses were applied to test the relationships between variables. Content analysis was used to analyze the qualitative data. Qualitative data contributed to explain and understand the quantitative data, through the results obtained by integrating quantitative and qualitative findings in the study. In the evaluations made within the scope of the research results, it was tried to clarify the negative relationship between the obsessions with religious content and the perception of God with the definition of `displacement of authority and safe area` made in the light of qualitative findings. Besides, it was observed that the definition of instinctive religious orientation, which is frequently encountered in the literature, can be divided into different categories. In the context of the obtained results, it can be concluded that an internalized and mature understanding of religiosity can help to develop a positive God perception, so that the perception of God evolving from negative to positive can contribute to the treatment of especially religious obsessions.Keywords: Obsessive Compulsive Disorder, Religious Orientation, God Perception 203

Araştırmanın amacı, 14-18 yaş ergen grubunun Tanrı algısı ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma, genel tarama modelinin bir alt türü olan ilişkisel tarama modeline uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini Konya ilinde yaşayan 14-18 yaş arasındaki ergenler ve araştırmanın çalışma grubunu, araştırma amacına uygun olarak 2016–2017 eğitim öğretim yılında Konya il ve ilçelerinin ortaöğretim kurumlarında eğitim öğretimine devam eden ve tesadüfî küme örnekleme yöntemi ile seçilen ortaokul 8.sınıf, lise1, lise2, lise3. ve lise4. sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Araştırmada `Tanrı Algısı Ölçeği`, `Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği` ve araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırmada ergenlerin cinsiyetlerine göre ölçeklerden aldıkları puanlar arasında anlamlı farklılık olup olmadığına bağımsız örneklem t-Testi analizi ile bakılmıştır. Ergenlerin yaş düzeylerine göre ve öğrenim gördükleri okul türlerine göre ölçeklerden aldıkları puanlar arasındaki anlamlı farklılığa tek yönlü varyans analizi ile bakılmıştır. Ergenlere uygulanan ölçekler arasındaki ilişkiye Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon analizi ile bakılmıştır. Araştırmanın sonucunda elde edilen bulgular ışığında; ergenlerin psikolojik sağlamlık ölçeğinin alt faktörleri ile Tanrı algısı ölçeğinin alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı düzeyde ilişki bulunmuştur.Araştırma sonuçları, elde edilen bulgular ışığında yorumlanmış ve ileride yapılacak çalışmalara ilişkin önerilerde bulunulmuştur. The aim of this study is to investigate the relationship between the perception of God and psychological resilience of adolescent 14-18 age group.The research was carried out in accordance with the relational screening model, which is a sub-type of the general screening model. The study population consists of adolescents aged 14-18 years living in Konya. The working group of this study, in line with the research purpose, consisted of the first, second, third and fourth grades of the high schools, and the eighth grade of primary school students who were selected by random cluster sampling method in the districts and center of Konya province during the academic year of 2016 and 2017. In the study, `God Perception Scale`, `Psychological Resilience Scale` and personal information form developed by the researcher were used. In the study, it was examined by Independent-Sample T-Test analysis whether there was a significant difference between the scores of the adolescents according to their gender. ANOVA (One-Way Variance) analysis was used to determine the significant difference between the scores of the adolescents according to their age levels and the types of school they study. The relationship between the scales applied to adolescents was examined with Pearson Product Moment Correlation analysis. According the findings of the study; A low level positive correlation was found between the sub-factors of the psychological resilience scale of the adolescents and the sub-factors of the God perception scale. The results of the research were interpreted in according with the findings, and suggestions were made for future studies. 137

Bu çalışmanın odak noktasını, `Tanrı var mı? sorusuna verilmiş iki farklı cevabın rasyonellik iddialarını gösteren kanıtların formel ve informel mantık kurallarıyla analizi oluşturmaktadır. Çalışmamız giriş ve sonuç bölümü hariç üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezimizin konusu, amacı ve önemi hakkında bilgiler verilmiştir. Bunun yanında Tanrı'nın varlığı sorununa ilişkin ortaya konulmuş teizm ve ateizm kavramlarının etimolojik kökenlerine ve bu kavramların düşünce tarihinde ele alınış biçimlerine değinilmiştir. Birinci bölümde Tanrı'nın varlığı sorunuyla ilgili teizmin ve ateizmin ortaya koyduğu kanıtlar tarihsel arkaplanları dikkate alınarak orta konulmuştur. İkinci bölümde ise mantık disiplininin temel konularından olan kanıt ve kanıt analizi konularına değinilmiştir. Yine bu bölümde hem formel hem informel mantıkta hangi kanıt modellerinin kullanıldığına ve bu kanıtların analizine değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise çağdaş felsefede teizmin önde gelen isimlerinden olan R. Swinburne'ün ve ateizmin önde gelen isimlerinde olan R. Dawkins'in Tanrı'nın varlığı sorunuyla ilgili kanıtları ele alınıp formel ve informel mantık açısından analizleri yapılmıştır. Bölüm sonunda ise her iki düşünürün kanıtlarının muhteva ve şekil yönünden mantıksal karşılaştırmaları verilmiştir. Sonuç bölümünde ise çalışmamızın genel değerlendirmesini yaptık. Sonuç olarak, Tanrı'nın varlığı sorununun mantık kanalıyla açıklandığı çalışmamızda gördük ki teizmin öne sürdüğü Tanrı kanıtlamaları ateizmin öne sürdüğü karşı kanıtlarından daha makul, rasyonel, akla yatkın ve ikna edici görünmektedir. Anahtar Kelimeler: Tanrı, kanıt, kanıt analizi, R. Swinburne, R. Dawkins The focal point of this thesis is the analysis of rationality of the arguments concerning the two different answers given to the question of `Is There a God?`. Our thesis consists of three main parts excluding the Introduction and Conclusion. In the Introduction, it has been given knowledge about the subject matter, aim and significance of the thesis. In addition to this, etymological origins and hystory of the concepts of theism and athesim has been mentioned in the Introduction. In the First Part, all sorts of theistic and atheistic arguments put forward for and against the Existence of God have been described in detail together with their historical backgrounds. In the Second Part, subjects of argument and argument analysis in formal and informal Logic have been elaborated in their traditional and contemporary forms. In the Third Part, which is the main part of the thesis, we have discussed the theistic Arguments put forward by Contemporary theist philosopher Richard Swinburne, and the atheistic Arguments defended by Contemporary athestic thinker Richard Dawkins; and then we have evaluated their Arguments in accordance with the criteria of argument analysis used in formal and informal Logic.In the Conclusion, we have seen that the arguments put forward in favour of the Existence of God are more reasonable, rational, plausible and convincing than the atheistic arguments.Key Words: God, argument, argument analysis, R. Swinburne, R. Dawkins. 216

Bu çalışma Mahmut Toptaş'ın Şifa Tefsiri'ni yöntem ve muhteva bakımından incelemiştir. Çalışma, bir giriş kısmı, üç ana bölüm ve bir sonuç kısmından müteşekkildir. Giriş bölümü Mahmut Toptaş'ın hayatını, ilmi kişiliğini, daha önce yazmış olduğu eserlerini ve tefsirini yazmadan önce geçirdiği ilmi aşamaları ele almıştır. Ayrıca, esere yapılan takrizler ve tefsirin adı ile ilgili hikâyeye de yer verilmiştir. Birinci Bölümde, eser; tefsir, hadis, fıkıh, tarih, lügat ve tasavvuf kaynaklarını gösterme yönünden ele alınmıştır.İkinci Bölümde, eser Kur'an İlimleri açısından incelenmiştir. Toptaş'ın tefsirinde işari kavramlara yüklediği farklı yorumlar ele alınmıştır. Kendine özgü bir tarz ile yaptığı bu yorumlar onu diğer mutasavvıflardan ayırmıştır. Üçüncü Bölümde, eser yöntem açısından incelenmiş; Toptaş'ın çalışması, tefsirine aldığı kaynakları kullanma tarzı, rivayet ve dirayet yönünden ayetleri inceleme metodu açısından ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise çalışmanın genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Toptaş, Şifa Tefsiri, Metod, Rivayet, Dirayet, Tasavvufi Kavramlar. In this study Mahmut Toptaş's Şifa Tafsir (Interpretation of Healing) has been evaluated under the title Analysis of Mahmut Toptaş's Şifa Tafsir (Interpretation) in terms of its methodology. Our study is composed of five chapters including an introduction part, three main parts and a conclusion part. In Introduction Part, the life of Mahmut Toptaş, his personality as a scholar his previous works and the scholarly stages he experienced before writing his Qur'an Interpretation (Şifa Tafsir). In addition, appreciation for the work and the story of the name of the work is given.In the First Chapter, Toptaş's study is analysed in terms of the method of evaluating of the Qur'anic verses from the point of heresay and sagacity (dirayat and riwayat interpretations). In the Second Chapter, the work is examined in terms of Qur'anic sciences. The different interpretations and the meanings used as symbolic concepts which Toptaş stated in his work is studied. The interpretations he made through his specific style has differentiated him from other exegetes.In the Third Chapter, his work is examined in terms of methodology. Toptaş's work has been discussed in terms of the way he uses the sources he has interpreted, the method of examining the verses in terms of heresay and sagacity In Conclusion Chapter, a general evaluation of the work has been made.Keywords: Toptaş, Şifa Tafsir (Interpretation), Method, Heresay, Sagacity, Sufistic Concepts. 122

Bu çalışmanın amacı özel gereksinimli çocuğa sahip annelerin umutsuzluk düzeyi tanrı algısı ve çocuğunu kabul-ret düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmada annelerin yaşı, eğitim düzeyi, iş durumu, gelir düzeyi gibi değişkenler ile, annelerin umutsuzluk düzeyleri, tanrı algıları ve çocuğunu kabul ret düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Annelerin demografik özelliklerini öğrenmek amacıyla Demografik Bilgi Formu, ve bilgi formundaki değişkenleri amaca yönelik olarak ölçmek için Beck Umutsuzluk Ölçeği, Tanrı Algısı Ölçeği ve Ebeveyn Kabul-Red ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın evreni Sivas il merkezinde yer alan özel eğitim okulları ve özel eğitim uygulama merkezlerinde eğitim alan hafif/orta/ağır düzeyde yetersizlikten etkilenmiş bireylerin annelerinden oluşmaktadır. Araştırmada 195 anneden veri toplanmıştır.Araştırmada özel gereksinimli çocuğa sahip annelerin umutsuzluk düzeyleri ve tanrı algıları arasındaki ilişkiye bakıldığında annelerin tanrı algısı yükseldikçe umutsuzluğunun azaldığı görülmektedir. Araştırmada özel gereksinimli çocuğa sahip annelerin umutsuzluk düzeyleri ve çocuğunu kabul-ret arasındaki ilişkiye bakıldığında annelerin umutsuzluk düzeyi yükseldikçe ebeveyn kabul-ret düzeyinin de yükseldiği görülmektedir. Umutsuzluk alt boyutları ile ebeveyn kabul-ret değişkeni arasındaki ilişkiyi incelendiğinde gelecekten beklenti ile ebeveyn kabul-ret düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Annelerin motivasyon kaybı ve umut düzeyleri yükseldikçe ebeveyn kabul-ret düzeyleri de yükselmektedir. Araştırmada özel gereksinimli çocuğa sahip annelerin Tanrı algıları ve çocuğunu kabul-ret arasındaki ilişkiye bakıldığında annelerin tanrı algısı ve çocuğunu kabul-ret düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Araştırmanın en önemli sonuçlarından biri olarak; Tanrı algısı umutsuzluğu olumsuz etkilerken, umutsuzluk, ebeveyn kabul-ret düzeyini olumlu yönde etkilemektedir ve Tanrı algısı ile ebeveyn kabul-ret arasında bir ilişki yoktur. This study analyzes the relationship between the mothers of the children with special needs and mothers' hopelessness level and perception of God, as well as parental acceptance-rejecetion level. This study also aims to research the relationship between the variables such as mothers' ages, education level, employment status, income level and the mothers' hopelessness level, perception of God, and parental acceptance-rejecetion level. To get demographic information about the mothers, Demographic Information Form, Perceptions of God Scale, and Parental Acceptance-Rejection Scale has been used. This research covers the mothers of the children with mild, moderate, and high level of special needs. These children take education in the private educational institutions and the private education application centers in Sivas city center. Data of this research has been collected from 195 mothers.When looked at the relationship between hopelessness level and the perceptions of God of the mothers of the children with special needs, mothers perception of God tend to increase conversely to their hopelessness. According to the relationship between the hopelessness level and parental acceptance-reejection level of mothers of the children with special needs, this study also determines that as the hopelessness level of mother increases, the level of their acceptance-rejection increases as well. Also, the relationship between perceptions of God and parental acceptance of mothers of the children with special needs does not prove any meaningful relationship. One of the significant outcomes of this research is that perception of God has negative impact on hopelessness while the hopelessness affects parental acceptance-rejection positively, and there is no relationship between perception of God and the parental acceptance and rejection. 130

Uluhiyyet kavramının bireysel yansımalarına işaret eden Allah tasavvuru, insanların Allah'la olan birincil tecrübelerinin izlerini taşımaktadır. Bu çalışma da insanların Allah'la ilgili otobiyografik anıları üzerinden nasıl bir Allah tasavvuruna sahip olduklarını, yaşadıkları zorluklarda sahip oldukları Allah tasavvurunu dini başa çıkma süreçlerinde kullanılıp kullanmadıklarını ve bu anıların hatırlanma nedenlerini araştırmaktadır. Zorluk içeren bir yaşantı olarak ebeveyn kaybı yaşamış inançlı üniversite öğrencileri, bu araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Çünkü kayıp yaşamak bireyleri ölüm, yaşam, varlık, sonsuzluk gibi metafizik konuları düşünmeye yönlendirmekte ve bireylerin Allah'ı birincil olarak tecrübe etmelerine fırsat vermektedir. Araştırmanın amacına uygun olarak nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine mülakat tekniği kullanılmış; amaçlı örnekleme yöntemlerinden olan ölçüt, kartopu ve maximum çeşitlilik örneklemeleriyle de katılımcılar belirlenmiştir. Daha sonra baba kaybı yaşamış 12 ve anne kaybı yaşamış 8 öğrenci olmak üzere toplam 20 üniversite öğrencisi ile yarı yapılandırılmış mülakat formu doğrultusunda görüşmeler yapılmıştır. Ses kaydına alınan görüşmeler çözümlenerek, benzer olayların çoklu yorumlanmasını sağlayan içerik analizi ile incelenmiştir. Sonuç olarak katılımcıların paylaştıkları otobiyografik anılarda sırasıyla Yakın, Affedici-Bağışlayıcı, Koruyan-Gözeten, Yaratıcı-Kudretli, Kural Koyan-Adaletli, Sabır Veren Allah tasavvurları öne çıkmıştır. Ayrıca çoğu katılımcının hayatlara müdahil olan bir Allah tasavvuruna sahip olduğu; zorluk içeren yaşam olaylarında rahatlatıcı bir Allah tasavvurunun dini başa çıkma süreçlerine dahil olduğu; hata yaptıklarında ise Merhametli veya Azap Eden-Korkulan Allah tasavvurlarının öncelikli olduğu kaydedilmiştir. Paylaşılan anılar, otobiyografik belleğin işlevleri yönünden incelendiğinde ise ebeveyn kaybı yaşamış üniversite öğrencilerinin, Allah'ın da dahil olduğu otobiyografik anılarını, çoğunlukla davranışlarını yönlendirmek ya da başkalarına öğüt vermek amacıyla hatırladıkları tespit edilmiştir. The God image refering the individual implications of the term godhead, bears the traces of primary experiences with the God. This study researches how people represent the God and whether people employ their God image as a religious coping activity through their autobiographical memories about the God. Also it is aimed at identifying the reasons for recalling these memories in terms of the functions of autobiographical memory. The research sample consist of believing college students who lost a parent as a traumatic experience, because losing a loved one leads people to think metaphysical issues like death, life, existence, eternity and enables people to experience the God more closely. Interviewing technique as a qualitative research method was employed and participants were specified through criterion, snowball, maximum variation sampling from purposive sampling methods. Then, 12 college students losing their fathers and 8 college studens losing their mothers, total of 20 college students were interviewed. Recorded interviews were evaluated by content analysis which provides multiple interpretation of similer cases. As a result, properties of the God like Close, Merciful, Protecter, Creator-All Mighty, Rule Maker-Just, Giving Patience became prominent, respectively. Also it was reveled that participants had an intervening and comforting God image functioning as a religious coping activity at the hard times and that Merciful or Tormenting-Fearful God image prevailed when making a mistake. Regarding the functions of shared autobiographical memories, it was identified participants mostly recalled the memories about the God with the purpose of directing their behavior or advising other people. 186

Yüksek Lisans Tezi, Transhümanizm, hümanizmin devamı niteliğinde olan fakat ondan farklı olarak insanın fiziksel, zihinsel ve biyolojik kapasitelerinin teknoloji aracılığıyla arttırılmasını amaç edinen ve evrimin yönlendirilip hızlandırılmasını savunan felsefi akımdır. Böylelikle insana ölümsüzlüğü ve cennetsel bir geleceği vaat eden transhümanizm, dinin konularıyla ilgilenmesiyle dinsel bir nitelik taşımaktadır. Hristiyanlığın, Tanrı’nın İsa Mesih’te enkarnasyonu, Kurtuluş (Salvation), ilk günah, imago Dei ve insanın tanrılaşması (theosis) gibi doktrinleriyle ilişkin olan transhümanizm, dinlerden etkilenmekle beraber dinleri özellikle de Hristiyanlığı etkileyip dönüştürmektedir. Çıkış itibariyle ateistik unsurlar barındırsa da Hristiyanlığın kimi anlayışlarından güçlü bir şekilde etkilenmesi ve dinlerin konu edindiği ölümsüzlük, aşkınlık, ebedi mutluluk gibi konulara değinmesi, onu teizmin sularına taşımaktadır. Transhümanizm, insanın özgürlüğüne ve yeryüzündeki yaratıcılığına yaptığı vurgusu, cansızlıktan bilinçliliğe ve tanrıyı gerçekleştirmeye doğru bir süreci takip etmesi ve din ile bilimi felsefesinde birleştirmesiyle onu daha çok pan-enteizme yakın bir Tanrı anlayışına çıkarmaktadır. Hızla gelişen teknolojiyle şüphesiz insan ve ilişkileri etkilenmekte böylelikle din ve bilimin gelecek vizyonu şekillenmektedir. Bu meselede transhümanizm akımı ve tekillik anlayışı önemli bir etken olduğundan bunlara bağlı olarak çalışmamızda transhümanizmin dinsel niteliği, dine olan etkisini ve Tanrı anlayışını ortaya koymak suretiyle dinin geleceğini öngörmeye çalıştık., Transhumanism is a follow-up of humanism. However unlike humanism, transhumanism aims to increase the physical, cognitive and biological capacities of human being by means of technology and suggests speeding and directing the evolution. For transhumanism pledges immortality and heaven to human being, it interests in religious issues and has a religious qualification. Transhumanism is related with the doctrines of Christianity such as incarnation of Jesus Christ in God, salvation, original sin, imago Dei, and theosis. In this context, transhumanism both is affected by religions and transforms the religions especially Christianity. Although transhumanism carries atheistic elements at the beginning, it has been influenced by some understandings of Christianity and it mentions to some religious issues such as immortality, transcendency and eternal happiness. This makes transhumanism related with theism. Transhumanism stresses to human being’s freedom and creativity in the world, follows the process from lifelessness to consciousness and becoming God, and combines religion and science in its own philosophy. All these arguments moves transhumanism to an understanding of God which is closer to panentheism. With the rapid growth of techonology, human being and human relations are affected definitely; therefore, future vision of religion and science take shape. Since transhumanism movement and singularity philosophy are important considerations in this manner, we have tried to predict the future of religion by revealing religious qualification of transhumanism, its effects to religion and its understanding of God.

Mitoloji insanların her zaman etkisinde olduğu bir mitoslar bütünüdür. İnsanlar farkında olmadan ya da bilerek kökenini oluşturan mitolojinin etkisi altında yaşamaktadır. Davranışlarını ve hayatını bu etki altında sürdürerek biçimlendirir. Mitolojilerin ve mitosların günümüze kadar gelmesi hala onları bir yerlerde canlı tutan insanların, toplumların varlığını kanıtlamaktadır. Mitolojik anlatılar toplumlarda ortak bir dil oluşturup, insanları ortak bir yaşayışa yönlendirmiştir. Bu sebeple bu bağdan kopmak o kadar kolay değildir. Mitoloji imgeleri hepimizin içinde olan ruhsal potansiyelin birer yansımasıdır. Bu imgeleri gözümüzde canlandırarak, bu ruhsal potansiyelin gücünü hayatımızda uyandırmış oluruz. Mitolojilerde geçen onlarca tanrının, kahramanların, büyük olayların günümüzde ki anlatılarla bağdaşması da çokça görülmektedir. Dinlerin ortaya çıkması ve bu düzenin değişmesi göz ardı edilemez. Ancak bireylerin içlerinde hala o arketipleri taşıması aşikardır. Bize sunulan popüler anlatılarda da bu durum böyledir. Bireylerin tanrılaşma düşüncesi içerisinde bu arketiplerden beslendiği göz önüne alınmalıdır. Bu arketiplerin varlığını bolca görebileceğimiz Westworld anlatısının çözümlemesi bize bu konuda yardımcı olacaktır. Westworld anlatısı bir televizyon anlatısı olsa da televizyon anlatısının işleyişi sinema anlatısının işleyişiyle örtüşmektedir. Bu çalışmada bireylerin yaşamı şekillendirme ve yaşamı yaratma arzusuyla birlikte tanrılaşma düşüncelerinin temelleri ve bu göstergelerin popüler anlatılarda bizlere nasıl yansıtıldığı açıklanacaktır. Elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak yorumlayıcı yaklaşımla çözümlenecektir. Carl Gustav Jung, kurucusu olduğu Analitik Psikoloji ve bununla bağlantılı kolektif bilinçdışı olgusuyla başta psikoloji olmak üzere, disiplinler arası çalışmalarda sıkça başvurulan bir kuramcıdır. Jung'un çalışmalarında ele aldığı arketipler birçok dizi ve sinema filmi çözümlemesinde kullanılmaktadır. Bu yüzden yararlanacağımız diğer bir yaklaşım Jung'un anlatılarındaki öğretiler olacaktır., Mythology is a collection of myths that people are always influenced by. People live under the mythology which composed their origin whether knowingly or unknowingly. They shape their behaviors and lives under this influence. The fact that mythologies and myths have survived to the present day proves the existence of societies that still keep them alive. Mythological narratives have created a common language in societies and have directed people to a common life. Therefore, it is not so easy to break away from this bond. Mythology imagery is a reflection of the spiritual potential of all of us. By visualizing these images, we awaken the power of this spiritual potential in our lives. It is widely seen that tens of gods, heroes, big events described in the myths are compatible with today's world narratives. The emergence of religions and the change of this layout cannot be ignored. However, it is obvious that individuals still carry the archetypes inside them. In the popular narratives that presented to us the case is like that. It must be considered that individuals are fed by these archetypes within the idea of deity. The analysis of the Westworld narrative, where we can see a lot of these archetypes, will help us about this issue. Although the narrative of Westworld is a television narrative, the process of the television narrative complies with the process of the cinema narrative. This study will be explained the fundamental ideas of deity with the desire of individuals to shape life and create life and how these indicators are reflected in popular narratives. The data obtained will be analyzed by using interpretive approach using descriptive analysis method. Carl Gustav Jung, where he is the founder of Analytical Psychology and the associated collective unconsciousness phenomenon, is a frequently used theorist in interdisciplinary studies. The archetypes that Jung mentioned in his work are used in many series and cinema film analysis. Therefore, another approach that we will use will be the doctrines in Jung's narratives.

Bu araştırmada, ergenlik döneminde (15-17 yaş) Tanrı tasavvuru ile dini başa çıkma arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle çalışmanın ilk bölümünde, başa çıkma, dini başa çıkma, Tanrı tasavvuru ve ergenlik dönemi dini gelişim özellikleri teorik olarak ele alınmış, araştırmanın konusu, amacı, önemi ve ön kabulleri üzerinde durulmuştur. Daha sonra ikinci bölümde araştırmanın yöntemine ve konuya ilişkin yapılan anket çalışmasından elde edilen analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Araştırma evreni İstanbul'da İmam Hatip Liselerinde öğrenim görmekte olan 97.544 öğrenci olup araştırma İstanbul'daki 3 farklı ilçede (Şişli, Kadıköy ve Üsküdar) İmam Hatip Lisesinde öğrenim görmekte olan 221'i kız, 287'si erkek olmak üzere toplam 508 öğrenci örneklemi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Mehmedoğlu tarafından geliştirilen `Tanrı Tasavvuru Ölçeği` ve Ayten tarafından geliştirilen `Dini Başa Çıkma Ölçeği`nden oluşan anket formu, tesadüfi örneklem yolu ile seçilen bu gruba uygulanmıştır.Araştırmadan elde edilen bulguların analizi sırasında, t-testi, One Way ANOVA, Pearson Korelasyon Analizi gibi istatistiksel analiz teknikleri kullanılmıştır. Demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, sosyo-ekonomik düzey, sosyal çevre, dini bilgi düzeyi, öznel dindarlık algısı, çocukluk dönemi ebeveyn imajları ve ebeveyn dini inanç ve tutumları) ile dini başa çıkma ve Tanrı tasavvuru arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık ve ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca dini başa çıkma ile Tanrı tasavvuru ilişkisine yönelik olarak, olumlu dini başa çıkma ile pozitif Tanrı tasavvuru arasında ve olumsuz dini başa çıkma ile negatif Tanrı tasavvuru arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu buna karşılık olumlu dini başa çıkma ile negatif Tanrı tasavvuru arasında ve olumsuz dini başa çıkma ile pozitif Tanrı tasavvuru arasında negatif yönde anlamlı ilişki olduğu, dolayısıyla pozitif Tanrı tasavvuru puanları yükseldikçe olumlu dini başa çıkma etkinliklerine başvurma sıklığının arttığı, pozitif Tanrı tasavvuru puanları düştükçe olumsuz dini başa çıkma etkinliklerine başvurma sıklığının arttığı ortaya konmuştur. In this study, the relation between the imagination of God and religious coping at the pubescence (ages between 15-17) was examined. To this end, in the first chapter of the study, coping, religious coping, imagination of God and characteristics of religious development in pubescence were theoretically examined; besides, the subject, aim, significance and the premises of the study were also emphasized. Followingly, in the second part the analysis and evaluations obtained from the questionnaire which is made relating to the method and the subject of the study were given.The population of the study is composed of 97.544 students who are educated in Imam Hatip High Schools in Istanbul and the sampling of the study is 508 student (221 girls and 287 boys) who are educated in Imam Hatip High Schools in three different districts (Şişli and Kadıköy and Üsküdar) of Istanbul. The questionnaire form which is applied on this very group is composed of the `The Scale of Imagination of God` and `The Scale of Religious Coping` which are developed by Mehmedoğlu and Ayten respectively. The questionnaire form was applied to the participants with the method of random sampling.In the analysis of findings, statistical analysis methods like t-test, One way ANOVA, Pearson Correlation Analysis were used. It was revealed that there is a significant difference and correlation between demographic variables (gender, age, socio-economic level, social environment, religious knowledge level, subjective religiousness perception, parent image in childhood and religious belief and attitude of parents) and religious coping and imagination of God. Furthermore, when the relation between religious coping and imagination of God was considered, it was found that there is a positive significant relation between positive religious coping and positive imagination of God and relation between negative religious coping and negative imagination of God on the other hand; there is a negative significant relation between positive religious coping and negative imagination of God and relation between negative religious coping and positive imagination of God therefore it was obvious that as the mean of positive imagination of God increases, the frequency of applying positive religious coping activities increases and the mean of positive imagination of God descreases, the frequency of applying negative religious coping activities increases. 263

Avrupa'da meydana gelen reform süreci beraberinde modernizmi de getirmiştir. Modernizm ile birlikte de geleneksellik geri plana itilmiş, yeni dini oluşumlara kapı aralanmıştır. İnsanlar kendilerinde oluşan manevi boşluğu bu oluşumlarla doldurmak istemiştir. Bu da 1960'lı yılların sonu ile 1970'li yılların başında Yeni Dini Hareketlerin oluşmasına sebep olmuştur.Çok farklı kültür ve inanç gruplarına sahip olan Hindistan da bu tarz yeni dini hareketlere ev sahipliği yapmıştır. Hinduizm kökenli birçok yeni dini hareket ortaya çıkmış, artarak devam etmektedir. Bunlardan birisi de çalışma konusu olan Hare Krishna Hareketidir. Hare Krishna(Krişna) Hareketi Tanrı Krişna'yı ön planda tutan, Swami Prabhupada tarafından oluşmuş; bugün Batı Avrupa ve Amerika'da mabetlerinin sayısı her geçen gün artan Hint kökenli dini teşkilattır. Bu çalışmanın amacı ise; yargılamadan uzak, realist bir şekilde Hare Krishna Hareketinin ortaya çıkışını, kökenlerini, ilahiyat ve dünya ile ilgili görüşlerini ve günümüzdeki durumunu ortaya koymaktır, tanıtmaktır. The reform process that took place in Europe brought modernism. Together with modernism, traditionalism has been pushed to the background and new gates have been opened. People wanted to fill the spiritual void in them with these formations. This led to the formation of New Religious Movements in the late 1960s and early 1970s.India, which has many different cultural and belief groups, has also hosted such new religious movements. Many new religious movements originating from Hinduism have emerged and continue to grow. One of them is the Hare Krishna Movement, which is the subject of study. The Hare Krishna (Krishna) Movement was formed by Swami Prabhupada, which puts God Krishna in the foreground; Today, the number of shrines in Western Europe and the United States is an increasing religious organization of Indian origin. The aim of this study is; The aim of this course is to introduce the emergence of Hare Krishna Movement, its origins, theology and the world and its present situation in a realistic way, far from judgment. 114

Eski Mezopotamya insanının dini inanışlarına dair unsurların incelenmesi ve elde edilen bilgiler ışığında dinin eski Mezopotamya kavimleri üzerindeki etkisi görülmüştür. Çok tanrılı bir inanç sistemine sahip olan Mezopotamya kavimleri ibadet ve dini yaşamlarını ona göre şekillendirmişlerdir. Sümerler'in kurmuş olduğu dini yapıya Sümerler'den sonra yaşayan Sami kavimler ufak tefek değişiklikler yaparak inanmaya devam etmişlerdir.ANAHTAR KELİMELER: Mezopotamya, Din, Tanrı, Kavim, Tapınak The effects of religion on the ancient Mesopotamian tribes were observed in the light of the information obtained from the study of the elements of the religious beliefs of the ancient Mesopotamian people. Mesopotamian tribes, having a polytheistic belief system, shaped their worship and religious life accordingly. The Sami tribes who lived after the Sumerians continued to believe in the religious structure established by the Sumerians. KEYWORDS: Mesopotamia, Religion, God, Tribe, Temple 72

İnsanoğlunun varlık nedeninin tezahürü olan Tanrı tasavvuru hayatının her alanını kuşatan bir yapıya sahiptir. Aynı zamanda insan yaşadığı hayatta kendisine mutlu olmayı hedef edinmiştir. Araştırmanın amacı pozitif ve negatif Tanrı tasavvuru ile mutluluk algısı arasındaki ilişkiyi incelemek olup demografik değişkenler; yaş, cinsiyet, medeni durum, ebeveyn tutumları, öznel dindarlık algısı, dini bilgi düzeyi gibi etkenlerin de ele alındığı din psikolojisi alanında yapılan bir alan araştırmasıdır. Bu çalışmada, tarama modeli içerisinde yer alan anket tekniği ile kurgulanan bağımlı ve bağımsız değişkenleri ölçmek için kişisel değişkenlerin yer aldığı, Türkiye'de oluşturulmuş ve aynı kültür içerisinde psikometrik açıdan geçerlik ve güvenirlik testleri yapılmış `Tanrı Tasavvuru Ölçeği` ve `Oxford Mutluluk Ölçeği` isimli ölçme araçları kullanılmıştır. Temel problemi kişinin zihninde oluşturduğu ve daha sonra duyguya dönüşen Tanrı tasavvurunun mutluluk algısını etkileyip etkilemediğidir. Aynı zamanda inanan insanı mutluluğa ulaştıran en önemli şeyin Allah inancı ve onu nasıl tasavvur ettiği gerçeğidir. Bu araştırmaya 25 yaş ve üstü olan Bursa ilinden 194, İstanbul ilinden 176 toplamda 370 kişinin katılımı sağlanmıştır. Cinsiyet bazında ve genel ( tüm birimler) olarak değerlendirildiğinde Allah'ı daha çok Merhametli, Koruyup Gözeten, Teslim Olunan, Dost, Yakın/İçkin, Seven ve Aşırı Talepte Bulunmayan ve daha az Cezalandıran ve daha az İntikam Alan olarak algılandığı tespit edilmiş olup buna bağlı olarak mutluluk algısının arttığı bulunmuştur. Cinsiyet bazında ve genel (tüm birimler) olarak incelendiğinde Allah inancı ve olumlu Allah tasavvuru arttıkça insanların mutluluk algısının artmakta olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Tanrı kavramı, mutluluk, dindarlığın boyutları, ebeveyn tutumları. God conception, which is the manifestation of the cause of human being, has a structure that encompasses every aspect of his life. At the same time, human life has targeted himself to be happy. The purpose of the study is to examine the relationship between positive and negative God's conception and the perception of happiness. In this context, it is a field survey conducted in the field of religious psychology, where demographic factors such as age, gender, marital status, parental attitudes, subjective religiousness perception, religious knowledge level are also addressed. In this study, measurement tools with personal variables were used to measure dependent and independent variables. For this purpose, having been formed in Turkey and psychometric tests in terms of reliability and validity of the same culture, `God Imagination Scale` and `Oxford Happiness Scale` is measurement tools were used.The main problem of this study is to determine whether the perception of God that is formed in the mind of the person and then turns into emotion affects the perception of happiness. A total of 370 people, 194 from Bursa province and 176 from Istanbul province, participated in this survey. Participants are over 25 years old.When evaluated as gender and general (all units), it was found that they were perceived as being more compassionate, protecting, disguised, friendly, close / inward, and less demanding and less punishing and less vengeful. It was found that the perception of happiness increased due to the God imagination of participants.When examined in terms of gender and general (all units), it was determined that the perception of happiness increased due to belief in Allah and positive Allah imagination.Key words: God concept , happiness, dimensions of religiosity, parental attitude 78

Baruch Spinoza, 17. yy Avrupası'nın en önemli düşünürlerinden biridir. Kutsal Kitap'a dair söylemleri çağdaşlarını ve sonraki nesilleri ciddi anlamda etkilemiştir. Yaptığı eleştirilerden dolayı Spinoza, modern dönem Kutsal Kitap eleştirisinin öncüsü kabul edilmektedir. Çalışmamızın amacı, Spinoza'yı ve Eski Ahit eleştirisini tanıtarak, neden modern Kutsal Kitap eleştirisinin öncüsü kabul edildiği sorusuna cevaplamaya çalışmaktır. Çalışmamızda Spinoza'ya bütüncül bir şekilde yaklaşılmaya çalışılmıştır. Bundan dolayı gerektiği yerlerde Spinoza'nın Tanrı, vahiy, mucize ve doğa hakkındaki görüşleri de aktarılmıştır. Tezimizde ilk olarak Spinoza'nın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, ardından Spinoza'nın Eski Ahit eleştirisi incelenmiştir. Baruch Spinoza is one of the most important thinkers of Europe in the 17th century. His discourses on the Bible have seriously influenced his contemporaries and next generations. Because of his criticism, Spinoza is considered to be the pioneer of the Biblical criticism of the modern period. The aim of our study is to introduce Spinoza and his criticism and try to answer why Spinoza is accepted as the pioneer of the modern Biblical criticism. In our study, we tried to approach Spinoza in an integrated way. Therefore, where necessary, Spinoza's opinions about God, revelation, miracle and nature were also conveyed. In the first part of our thesis, information was given about the life and works of Spinoza, and then Spinoza's Old Testament critique was examined. 142

XX. yüzyılın en önemli kuramsal fizikçilerinden Albert Einstein'ın Tanrı ve Din anlayışı üzerine yapılan bu çalışmanın amacı, Einstein'ın düşünce dünyasının kapsamlı bir şekilde incelenerek, Tanrı-âlem ilişkisi çerçevesinde oluşan Tanrı tasavvurlarından hangisine daha yakın olduğunun belirlenmesidir. Bu niyetle Einstein'ın fizik ve ötesine dair düşüncelerinin kaynağında bulunan ve hayata bakışını şekillendiren bilimsel temellere yer verilmiştir. Son olarak Tanrı anlayışı belirlenerek, onun Tanrı düşüncesinden izole edilmiş din yaklaşımı sunulmuştur. Dine dair görüşleri verilirken, din-bilim ilişkisine dair düşüncelerine yer verilmiştir. Bununla birlikte, bir Yahudi olarak Einstein'ın Siyonizm akımına dâhil olmasındaki gerekçeler ve dinî görüşleri ile ilişkili olarak özgür irade, ahlâk, mucize, peygamberlik ve ahiret gibi dinî literatüre ait kavramlar hakkındaki fikirleri ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Çalışma süresince Einstein'ın entelektüel gelişimine katkı sağlayan durumlara kısaca değinilerek, onun bilim ve felsefî görüşlerinden eş zamanlı faydalanılmıştır. Onun kendi çalışmaları, konuşmaları, mektupları esas alınarak, önemli görülen ikincil kaynaklardan da faydalanılmıştır. Çoğunlukla deskriptif bir yöntem izlenmekle birlikte konu ile alakalı muğlak olan noktalar, elde edilen verilerin yorumlanması sonucu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Einstein'ın Tanrı düşüncesi, Tanrı-âlem ilişkisi açısından bilinen Tanrı tasavvurlarından herhangi birinin altına doğrudan yerleştirilemese de teizm, deizm, panteizm ve panenteizm olmak üzere Tanrı tasavvurlarından hangisine hangi yönler ile yakın olduğu saptanmaya çalışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Tanrı, Din, Evren, Özgür İrade, Ahlâk, Einstein, Tanrı Tasavvurları The aim of this study which has been done on Albert Einstein who is one of the most important theoretical physicists of the 20th century is to determine of which of the God imaginations that occur within the framework of the God-universe is clause to his concept with comprehensively exaimining Einstein's conception of religion and God. In this sense the scientific foundations of Einstein's ideas about physics and beyond which shaped his outlook on life has been given. Finally, his understanding of God was determined and presented his approach to religion which is isolated from it.While giving his views on religion, his thoughts about the relation between science and religion are included. However, as a Jew, the reasons for the inclusion of Einstein in the Zionism movement and his ideas about the concepts of religious literature such as free will, morality, miracle, prophecy and the hereafter in relation to his religious views have been examined under different headings.In the course of the study, the shortcomings of Einstein's intellectual development were briefly discussed and his scientific and philosophical views were utilized simultaneously. With taken as a basis of his own studies, speeches and letters, secondary sources were also utilized. Although mostly descriptive methods are used, the ambiguous points that are related to the subject are tried to be clarified by way of interpretation of the obtained data.As a result of the study, although Einstein's idea of God could not be placed directly under any of the God imaginations known in terms of the relationship of God-universe, it was detected which one from the theism, deism, pantheism and panentheism was similar to his God's concepts.KEY WORDS: God, Religion, Universe, Freewill, Ethics, Einstein, The Concepts of God. 144

Küresel çapta çevre kirliliğinin boyutları dünyanın kendi kendini temizleme kapasitesinin çok üzerine çıkmış ve bu durum; iklimlerin değişmesi, buzulların erimesi, asit yağmurları, bazı türlerin yok olması gibi ekolojik dengenin bozulması sürecini ortaya çıkarmış, mekanik zihniyetle kirlenen kainatı, maddeyi ve kavramları algılayıp yorumlayışımız, ekolojik dengenin bozulması sürecini beraberinde getirmiştir. Modern dönemdeki yoğun çevre krizi ile, özellikle son birkaç asırdır, tabiatın ilahi bağlamından kopartılması arasında önemli bir bağlantı vardırPeki dış alemde görülen bütün bu negatif olguların meydana gelmesine sebebiyet veren bakış açıları ve düşüncelerin temelinde yer alan teolojik ve felsefi düşünceler nelerdir? Bizce, sorunun çözümü için öncelikle onun teolojik ve felsefi kaynağına inmek gerekmektedir. Evren ve Tanrı tasavvuru arasındaki yakın ilişkiyi düşündüğümüzde; tevhid dini İslam'ın ana kaynağı olan Kur'an'ı Kerimin ekolojik dengeyi ele alış biçimi ve İslam düşünce ekollerinden külli ilim olarak tarif edilen Kelamın doğru tanrı-evren tasavvuru oluşmasına katkısında Hudus Delili; Tanrı-Evren-İnsan ilişkisini doğru konumlandırmada Teleolojik Delil büyük önem arz etmektedir. ÖZETBu çalışma, Kelam İlminde ekolojik dengeyle ilgili konuları Allah-âlem tasavvuru bağlamında ele alarak sorunun kaynağına inmeyi, böylelikle, bu alanda yapılacak çalışmalara temel bir bakış açısı sunmayı ve çağımızın en önemli problemlerinin başında yer alan ekolojik denge problemini, Kur'an ayetleri ve Kelam İlmi ışığında yeniden değerlendirerek, tevhidi/bütüncül bakış açısıyla, Yeni İlm-i Kelamın sosyal konularından addedilen çevre teolojisinin geliştirilmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.Anahtar Kelimeler: Teolojik ve Felsefi Temeller, Tevhid, Tanrı-Evren tasavvuru, Hudus Delili, Teleolojik Delil ABSTRACT:Globally, the extent of environmental pollution has far exceeded the world's self-cleaning capacity, and this is; uncovered the process of degradation of ecological balance such as climatic changes, melting of glaciers, acid rains, the destruction of some species and Universe polluting with mechanical mindset, our perception and interpretation of materials and concepts has brought about the process of ecological balance. There is an important link, especially in the last few centuries, between the intense environmental crisis in the modern era and the detachment of nature from the divine context.So, what are theological and philosophical ideas underlying the perspectives and thoughts that have led to the occurrence of all these negative phenomena in the external world? In our opinion, in order to solve the problem, firstly, it is necessary to descend to its theological and philosophical source.Considering the close relationship between the universe and the concept of God; the way handles ecological balance of Qur'an monotheistic religion The main source of Islam and The proof of the Hudus which contributes to creation of correct God-universe imagination of Kalam, which is descriced as the science from Theology of Islamic thought; Theological Evidence is have great importance in the prosper positioning of God-Universe-Human relationship.This study aims contribute to go to the source of the problem withaddress the issues of ecological balance in the science of Kalam in the context ofGod-universe imagination, thus, to provide a basic perspective on the studies inthis field and reevaluating ecological balance problem which is one of the mostimportant problems of our age, in the light of Quran verses and Kalam and with the monotheism/holistic perspective, developed by environmental theology,which is regarded as one of the social issues of New Ilm-i Kalam.Keywords: Theological and Philosophical Bases, Tawheed, The concept of God-Universe, Hudus Evidence, Teleological Evidence 116

Bu tez, Kayseri ilinin Yahyalı ve Tomarza ilçesinde yer alan Yatılı Bölge Ortaokulu öğrencilerinin bağlanma stilleri ve Tanrı Algısı ilişkisini incelemeyi amaçlamıştır. Araştırmanın genel hatlarını belirtecek olursak; giriş bölümünde araştırmanın konusu, problem, amaç, veri toplama araçları, varsayım, sınırlılıklar, kullanılan teknik ve metotlar yer almaktadır. Birinci bölümde araştırmanın teorik kısmına, bağlanma stilleri ve Tanrı Algısı ile ilgili literatür taranarak yer verilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde araştırmanın bulguları incelenmiş ve sonuç bölümünde bulgular değerlendirilmiştir.Araştırmanın örneklemini 12-16 yaş arasındaki 483 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada katılımcıların bağlanma stilleri hakkında veri toplamak için `Erken Ergenlerde Bağlanma Ölçeği` (Delen-Koçak,2003) kullanılmıştır. Katılımcıların Tanrı Algılarını belirlemek için `Tanrı Algısı Ölçeği` Güler (2007), kullanılmıştır. Kişisel özelliklere ilişkin bilgilerin toplanması içinse araştırmacı tarafından geliştirilen `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22.000 istatistik paket programında analiz edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde araştırmada gerekli görülen Tek Örneklem t-Testi, Pearson Momentler Çarpımı Korelâsyon Analizi, Bağımsız Örneklem t Testi, Tek Yönlü ANOVA ve Tukey HSD testleri kullanılmıştır. Çalışmada bağlanma stilleri ve Tanrı Algısı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada YBO öğrencilerinin cinsiyet, anne eğitim düzeyi, baba eğitim düzeyi, ailenin ekonomik geliri, kardeş sayıları, anne ve babanın sağ olup olmaması ve YBO' ya geliş sebeplerine göre bağlanma stillerinin anlamlı düzeyde fark gösterip göstermediği test edilmiştir. Ayrıca cinsiyet, anne eğitim düzeyi, baba eğitim düzeyi ve ailenin ekonomik durumuna göre Tanrı Algısı arasında anlamlı bir fark olup olmadığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bağlanma, Bağlanma Stilleri, Tanrı Algısı, Sevgi Yönelimli Tanrı Algısı, Korku Yönelimli Tanrı Algısı The aim of this study is to investigate the attachment styles of YBO students in Yahyalı and Tomarza district of Kayseri in terms of various variables.If we look at the general outline of the research, the subject of the research, problem, purpose, data, collection tools, assumptions, limitations, techniques and methods used are included in the introduction.The first part, the theoretıcal part of the research is tried to be covered by searching literature about attachment styles and God Perception. The second part, the findings of the study were examined and the findings were evaluated in the conclusion section.The sample of the study consisted of 483 students age 12-16 years.In order to collect the data about the attachment styles of the participants, In order to collect data about the attachment styles of the participants, attachment scale in early adolescents (Delen-Koçak, 2003) was used. God Perception scale was used to determine the God Perceptions of the participants. Personal Information form developed by there searc her was used to collectin formation about personal characteristics. The data were analyzed in SPSS 22.000 statistical package program. Single Sample t-Test, Pearson Moments Correlation Analysis, Independent Sample t Test, OneWay ANOVA and Tukey HSD tests were used in the analysis of data.In this study, the relationship between attachment styles and God Perception was examined.We have observed wheather there is a significant difference in terms of gender, mom education level, father's education level, family economic, number of siblings, whether the mother and father are alive, reasons YBO arrival, of attachment styles.İn addition, it was examined whether there was a significant difference between the perception of God according to gender, mother education level, father education level and economic status of the family.Key Words: Attachment, Attachment Styles,God Perception, love oriented God Perception, fear oriented God Perception 133

Bu çalışma, Cumhuriyet dönemi kadın şairlerinden Didem Madak'ın eserlerinden hareketle, onun din hakkındaki düşünceleri, Tanrı algısı, inanç dünyası, dinsel dönüşüm süreci ve bunun hayatındaki yansımalarını konu edinmiştir. Özellikle onun dinsel yaşayışına etki eden unsurlar ve nasıl bir dinsel değişim yaşadığı, bunun onun davranışlarına nasıl yansıdığı, çalışmamızın temel problemini oluşturmuştur. Hermeneutik çözümleme yönteminden yararlanılarak şairin eserleri incelenmiş ve şiir dili ile din dili arasında bağlantı kurulmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgulara göre yaklaşık 26 yaşına kadar seküler bir hayat yaşamayı tercih eden Didem Madak, anlam arayışından beslenen hızlı ve duygusal bir dinî değişim yaşamıştır. Bu süreçte, `yaşamak için Tanrı ile barışmaya karar veren` Madak, dinî ve tasavvufî kitaplardan beslenerek tasavvufa yönelmiştir. Tanrı tasavvurunun odağında çocukluğunun, mesafeli ve soğuk bir baba unsurunun etkili olduğu, Madak'ın Tanrı inancının çocukluk ile yetişkinlik arasında gidip gelen bir istikamette seyrettiği gözlenmiştir. Peygamber inancının da Tanrı inancıyla paralel bir çizgide konumlandığı ve şairin de Peygamberin, dünyadaki yaşam tarzını düzenlemek için gönderilen bir elçi olduğunun bilincinde olduğu görülmüştür. Ayrıca şairin, Peygambere yüklenen vasıflarla anne şefkati arasında ilişki kurması da özellikle dikkat çekicidir.Anlam arayışı noktasında Madak'ın bu süreçte başta çocukluk olmak üzere şiir, umut ve din gibi çeşitli anlam referanslarından faydalandığı açıktır. Ayrıca annesinin ölümü, babanın göreli yoksunluğu, ruhsal tükenmişlik, anlama isteği ve zihinsel tatmin gibi unsurların şairi, dinsel değişime sürüklediği müşahade edilmiştir. Kısaca Madak'ın tecrübe ettiği bu ihtidayla ilgili şunları söyleyebiliriz: Değişim motiflerine göre değerlendirildinde Madak duygusal boyutun etkili olduğu ani bir değişim yaşamıştır. Daha sonra yaptığı okumalarla entelektüel bakımdan da olgunlaşmıştır. Madak'ın dinsel değişimi yönü açısından `içten içe`, süreç açısından `aktivist` bir karakter arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: Didem Madak, şiir, şair, din, dindarlık, dinsel değişim, Hermeneutik, Aktivist. This study is based on the works of Didem Madak, one of the female poet of the Republican Era, about her thoughts on religion, the image of God, the world of faith, the process of religious conversion and the impact of these processes in her own life. Especially the elements that affecting her religious life and how she experienced religious change and how she reflected on her behavior constitutes the main problem of our work. The Works of the poet was analyzed by using hermeneutic approach and tried to establish a connection between the poetry language and the religion language.The findings obtained showed that Didem Madak preferred to live a secular life until the age of 26 and experienced a rapid and emotional religious change that nourished by meaning of life. In this period, Madak `decided to make peace with God in order to live` began to read out of boks about Islamic mysticism and committed herself to Sufism. It was observed that, there was effective concept of cold and distant father figure which was in the center of the imagination of God and Madaks belief in God was in ambivalence between a childish and mature sense of God. Furthermore, it has been analyzed that she equates the belief in God with the belief in the prophet and sees the prophetic function as a structuring measure to bring a divine regulation into life. Besides, of particular note is that she connects the prophetic role with the mercy of mothers.Concerning the search after the meaning of life, it is obvious that her own childhood, poets, hope and other meaningful experiences inspired Madak. Moreover, it has been analyzed that the death of her mother, her father's relative deprivation, spiritual exhaustion, her own desire for comprehension, and mental satisfaction have led to poetic and religious changes in her life. In short, we can sum up Madak's conversion experience as follows.According to the motives of change, it is obvious that Madak experienced a sudden change through the impact of an emotional dimension. Later, she matured in an intellectual way through further readings. Madaks conversion self could be defined as `introverted` but nevertheless, the conversion process was in an `activistic` manner.Keywords: Didem Madak, poet, poetry, religion, religiosity, religious change, Hermeneutics, Activist. 110

Bu çalışmada İslam düşüncesinin felsefe ve kelam disiplinlerini birbirinden ayıran iki kavram ele alınmaktadır: Fâil-i Muhtâr ve Mûcib bi'z-Zât tanrı anlayışları. Tanrının âlemi zorunluluk yoluyla yarattığını savunan ve bir bütün olarak varlığın düzenini zorunluluk tarzında anlayan filozofların düşünce tarzı ile, Tanrının âlemi kudret ve iradesi ile yarattığını ve varlığı imkân kavramı üzerinden anlayan kelamcıların düşünce tarzları kıyaslanmaktadır. Bu, düşüncenin geneline sirayet eden temel çıkış noktası olduğu için, konu sınırlandırılarak kıdem ve hudûs tartışmaları bağlamında ele alınmaktadır. Ayrıca bu iki kavram Fahreddin er-Râzî, Seyfuddîn el-Âmidî, Nasiruddîn et-Tûsî'nin düşünce ve tartışmaları üzerinden takip edilmektedir. Bu çalışmada metodik olarak, var kılmanın üç amili merkeze alınmıştır. Birinci bölümde var kılan mûcid ile bağlantılı meseleler fâil-i muhtâr ve mûcib bi'z-zât tanrı anlayışları üzerinden açıklanmaktadır. Bununla birlikte fâil-i muhtâr ve mûcib bi'z-zât tanrı anlayışları bağlamında Tûsî'nin birleştirici yaklaşımı ve Âmidî üzerinden tartışılan fâil-i muhtâr ve kadîm âlem nazariyelerinin uyumu hakkında mülahazalarda bulunulmaktadır. İkinci bölümde varlık vermenin (îcâd) mahiyeti bağlamında, tercih, sıfatların taalluku, mûcibiyyet, öncelik-sonralık gibi kavramlar ele alınmaktadır. Son olarak mesele var kılınan nesneler (mevcûd) üzerinden tahlil edilmektedir.Anahtar Kelimeler: fâil-i muhtâr, mûcib bi'z-zât, Râzî, Âmidî, Tûsî, kıdem, hudûs, muteahhir dönem This study deals with the concepts of Fâil al-Mukhtâr and Mûjib bi-z-Zât and compares their philosophy of being and conception about how things come into existence. According to the mutakallimûn who adopted the Fâil al-Mukhtâr approach, God created the World by his power and will out of nothing. This kalâm approach is grounded on the possibility/contingency regarding the problem of creation and the ontological issues. On the other hand, the philosophers who adopt the Mûjib bi-z-Zât approach claim that the World as an eternal being necessarily emanated from God. The discussion here is only concerned with the issue of creation in the arguments of the three prominent scholars: Fakhr al-din ar-Râzî, Sayfuddîn al-Âmidî and Nasiruddîn at-Tûsî. This study is also grounded on the three moments of creation, namely the Creator, the Creation, and the Created. The first chapter explains the issues about the Creator from the perspectives of both the mutakallimûn and the philosophers. Moreover, this chapter also includes some remarks concerning the eclectic position of Tûsî and the conformity between Fâil al-Mukhtâr theory and eternality of the World discussed through Âmidî's thoughts. The second chapter examines such issues about the nature of creation (îjâd) as the problem of choice, the relation between God's attributes and the creatures, necessitating (mûjibiyyah) and anteriority-posteriority. Finally, the issue is analyzed through created objects (mawjûd) in the third chapter.Key words: Râzî, Tûsî, Âmidî, eternity, free-agent, emanation, postclassical, divine freedom 128

Tanrı problemi ekseninde insanlar kabaca Tanrı'ya inanan, Tanrı'ya inanmayan veya Tanrı'nın varlığı veya yokluğu hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmayan ve kararını askıya alanlar olarak üç gruba ayrılmaktadırlar. Bunlara ise sırasıyla, teist, ateist ve agnostik denilmektedir. Fakat çoğu zaman bu sınıflandırmalar keskin bir çizgiyle birbirinden ayrılamamaktadır. Teist bir insan bilgi anlamında agnostik bir konuma sahipken, inanma anlamında teist anlayışı devam ettirebilmektedir. Genel anlamda ateistler, Tanrı'nın var olmadığını iddia edenlerdir. Fakat kendini ateist olarak tanımlamasına rağmen aslında Tanrı'nın varlığını bilme konusunda aynı şekilde agnostik olduğunu düşünenler de vardır. Bunlar da yaşantılarında Tanrı yokmuş gibi yaşamaktadırlar fakat Tanrı'nın ne varlığını ne de yokluğunu bilemeyeceklerini düşünmektedirler. Agnostikler ise bu iki gruptan da ayrılır. Onlar Tanrı'nın ne varlığı ne de yokluğu tarafında da değillerdir. İnsan aklının böyle bir konuda herhangi bir bilgiye ulaşmasının imkânsız olduğunu düşünürler. Agnostikler de bundan dolayı, genellikle Tanrı'ya inanma veya O'nu reddetme konusunda kararlarını askıya alırlar.Genel anlamda bu üç sınıflandırmanın sonucunda agnostisizmin her ne kadar ateizm ve teizmden farklı olduğu anlatılsa da aslında ateizmle yakın bir ilişkisi söz konusudur. Onların aynı fikre sahip oldukları nokta Tanrı yokmuş gibi tavra sahip olmalarıdır. Farklılaştıkları nokta ise ateizm Tanrı hakkında O'nun var olmadığını iddia ederken, agnostisizm ne varlığı ne de yokluğu hakkında herhangi bir iddiaya sahip olmadığını söylemektedir. Bu da aslında çok önemli bir farkı doğurmaktadır.Sonuç olarak bir insan epistemolojik anlamda agnostik-pratik anlamda ise ateist olabilir. Aynı zamanda epistemolojik anlamda agnostik-pratik anlamda ise teist de olabilir. Dolayısıyla agnostisizm her ikisiyle de hem yakın bir ilişkiye hem de bir farka sahiptir.Anahtar Kelimeler: Agnostisizm, Ateizm, Tanrı, Agnostik, Ateist, İnanç. On the axis of the problem of God, people are roughly divided into three groups, one who believes in God, does not believe in God, or has no knowledge about the existence or absence of God and decides to suspend his decision. These are called theist, atheist, and agnostic, respectively. However, often these classifications cannot be separated by a sharp line. While a theistic person has an agnostic position in the sense of knowledge, he can continue the theist understanding in the sense of believing. In general, atheists are those who claim that God does not exist. But even though he defines himself as an atheist, there are those who think it is in fact the same agnostic to knowing God's existence. They live in the same way, as God does not exist in their lives, but they think that they will not be able to know whether God exist or not. Agnostics are also separated from these two groups. They are neither on the side of God nor on the side of its absence. They think that it is impossible for the human mind to reach any information on such a subject. Agnostics therefore often take decisions on suspension whether to believe in God or reject Him.Generally speaking, although agnosticism is described as different from atheism and theism as a result of these three classifications, it is in fact a close relation with atheism. They have the same idea that they have the attitude that as if there is no God. What they differ is that while atheism openly claims that God does not exist, agnosticism has no claim to the existence or absence of God. This is in fact a very important difference.As a result, a person can be an agnostic in epistemological sense-but an atheist at the same time in practical sense. In a similar way, he may be agnostic epistemological sense or the theist in practical sense. Agnosticism therefore has a close relationship with both of them and a difference from each of them.Keywords: Agnosticism, Atheism, God, Agnostic, Atheist, Faith. 84

Bu çalışmada, temel sorular çerçevesinde ergenlerde Tanrı'ya bağlanma tarzları ve riskli davranışları arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca, sosyo-demografik değişkenlerle ergenlerin Tanrı'ya bağlanma tarzları ve riskli davranışları arasındaki ilişki tartışılmıştır. Çalışmaya İstanbul ilinde bulunan Fen Lisesi, Anadolu Lisesi, Meslek Lisesi ve İmam-Hatip Lisesinde eğitim gören 331 lise öğrencisi katılmıştır. Katılımcıların Tanrı'ya bağlanma tarzları, Tanrı'ya Bağlanma Envanteri (TBE) ile, riskli davranışları, Riskli Davranışlar Ölçeği (RDÖ) ile ölçülmüştür. Çalışmanın temel sorularını cevaplamak amacıyla t testi, One-Way ANOVA ve Pearson Korelasyon analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçları, katılımcıların Tanrı'ya güvenli bağlanmaya eğilim gösterdiğini ve Tanrı'ya Bağlanma Tarzları Ölçeği'nin alt boyutları ile Riskli Davranışlar Ölçeği'nin alt boyutları tek tek incelendiğinde her iki ölçeğin alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Tanrı'ya bağlanma tarzı, Riskli davranışlar The main aim of the present study is to examine the attachment styles to God and risky behaviors in adolescents. In addition, the relationship between socio-demographic variables and adolescents' attachment styles to God and risk behaviors are discussed. The study included 331 high school students from Science High School, Anatolian High School, Vocational High School and Imam-Hatip High School in Istanbul. Participants' attachment styles are measured via Attachment to God Inventory (AGI) and their risky behaviors are measured via Risk Behaviors Scale (RBS). In order to answer the basic questions of the study, t-test, One-Way ANOVA and Pearson Correlation analyses are performed. The results of the analysis show that the participants are inclined to be a secure attachment to God and when the sub-dimensions of the Attachment to God Inventory and the sub-dimensions of the Risk Behavior Scale are examined one by one, it is determined that there is a significant relationship between the sub-dimensions of both scales.Keywords: attachment styles to God, risky behaviors 145

Araştırmanın konusu, `Hinduizm'de İbadet ve İnanç Panoraması`dır. Tezin amacı; Hinduizm'deki Tanrı/lar anlayışını, sosyal hayatı ve ilişkileri düzenleyen kast sistemini ve ibadetlerini (günlük, haftalık, yıllık-sezonluk, ömürlük [doğum, evlilik, kutsala yolculuk ve ölüm] bu dinde yeniden konumlandırmak ve hermenötik olarak anlamlandırmaktır. Tarihteki en eski dinlerden biri olarak kabul edilen bu dinin toplumsal yapı ve ilişkilerdeki değiştirici rolü bu bağlamda ele alınmıştır.Çalışma, Dinler Tarihinin metodolojik perspektifinden yürütülmüş; dolayısıyla, araştırma esnasında bu bilim dalının kendine özgü yöntemleri kullanılmıştır. Kutsal metin incelemesi, basılmış kitap taraması, makale incelemesi, tezlerin taranması başta olmak üzere genel anlamda geniş bir literatür taraması yapılmıştır. Ana kaynak olarak, Hindu kutsal metinleri olan Vedalar, Upanişadlar, Destanlar (Bhagavadgita ve Mokşadharma), Dharmaşastralar ve Purânalar kullanılmaya çalışılmıştır. Orijinalleri Sanskritçe, Pali, Prakrit veya Pencâbi dilinde olan bu eserlerin İngilizce çevirileri bulunmaktadır. Tez araştırması sonucunda elde edilen bulgular şunlardır:Mensubu açısından dünyada dördüncü sırada olan, din-felsefe-teoloji yapılı Hinduizm teolojik açıdan politeist; kutsal metinlere sahip, inanç köklü ama sosyo-kültürel ve politik uzamları olan kast sistemli bir dindir. Toplumsal tabakalaşmanın temelini oluşturan kast sistemi kutsal kabul edilen kitaplarda yer aldığı için sorgulanmaz ve varlığı ebedileştirilir. Kastın gereklilikleri de inancın gereklilikleri olarak kabul edilir. Tanrı'nın / tanrıların (eril ve/ya dişil) yeryüzüne inmesi ve çeşitli varlık formlarına bürünmesi (metamorfoz) inancı Hinduizm de öne çıkan önemli özelliklerdendir. Bu da Hindistan'ın pek çok yerinde yer alan mabut ve mabetlerin varlığının sebebini açıklar. Kutsal mekânlar hac fenomenini, hac da kutsallığı ve inancın döngüsel devamlılığını inşa eder. The subject of the research is on the `Panorama of Cult-Worship Creed in Hinduism`. The aim of the thesis is to explain and provide `hermeneutical orientation` to the concept of divinity/ divinities, the caste system that shapes social life and relations, and rituals (daily, weekly, yearly, seasonal, life-long [birth, marriage, pilgrimage to the sacred, and death) in the religion of Hinduism. In this context, the changing role of this religion in social structure and relations is also discussed.The study was carried out from the methodological perspective of the History of Religions; therefore, in the course of the research, the unique methods of this discipline were used. A broad literature review has been done in general, especially in the study of holy texts of the religion, printed book review, article review, and thesis review. As the main source, Hindu holy texts Vedas, Upanishads, epics (Bhagavadgita and Mokshadharma), Dharmashastras and Purânas are, by and large, used during the study. The authentic languages of these sacred books are in Sanskrit, Pali, Prakrit, or Punjabi. The findings of the thesis research are as follows:As the fourth largest religious followers in the world, religion-philosophy-theology-constructed Hinduism is theologically politeist; of sacred texts, and of the caste system that is creedally deep-rooted; yet has reflections in socio-cultural and political spheres. The caste system, which forms the basis of social stratification, may not be questioned; and—as such— its existence is eternalized as it is included in the books upheld as sacred. Hence, the requirements of the caste system are also considered to be the requirements of faith. One of the most prominent features of Hinduism is the belief God / gods (masculine and feminine) descend on earth and take on various forms of existence (metamorphosis). This explains why there are many gods and temples in many parts of India. Thence, the sacred places moulds the pilgrimage phenomenon; and the pilgrimage, in turn, recreates the ethos of sacredness and the cyclical continuity of faith. 119

Bu tezin amacı, Antik Yunan kültürel mirasının önemli yapı taşlarından biri olan tragedyalardaki `Tanrı` ve `Kader` kavramları ile bu iki kavramın ilişkili olduğu zorunluluk kavramını ele almak ve bu kavramlar ile Pre-Sokratik filozofların, varlığın ana maddesi ve ilk nedeni/ilkesi olarak kabul ettikleri arkhe anlayışları arasındaki ilişkiye dikkat çekmektir. Bu yönüyle bu çalışmada köklerini Homeros ve Hesiodos'un şiir geleneğinden alan tragedyalar, felsefeyle ilişkisi bağlamında incelenecektir.Tezin ilk bölümünde tragedyanın neliği, kökeni ve tragedya sözcüğünün etimolojisi araştırılarak tarihsel ve dilsel bir altyapı oluşturulacak ve keçi şarkısı'nın neden trajik olduğu üzerine bazı savlar ileri sürülecektir. Tezin ikinci bölümünde Antik Yunan düşünce dünyasının her alanında etkisi görülen ve tragedyaların da ana kaynaklarından biri olan tanrı, din ve inanç sistemleri incelenecektir. Antik Yunan din ve tanrı anlayışının tragedyaların olduğu kadar felsefenin de yöntem açısından, kurucu öğelerinden biri olduğu tezi savunulacaktır.Tezin son bölümde ise Yunan tragedyalarındaki kader kavramı incelenecektir. Buna bağlı olarak, Pre-Sokratik filozofların arkhe olarak öne sürdükleri su, apeiron, ateş, hava, toprak vb. ilk unsurlar veya nedenler ile Antik Yunan'daki kader inancı arasındaki ilişki ortaya çıkarılacaktır. Tezin asıl hipotezi ise Pre-Sokratik filozofları bu türden ilk neden fikrine götüren düşüncenin Antik Yunan mitoloji geleneğinde ve tragedyalarında işlenen kader anlayışının ötesinde bir yasa, bir ilke ve belirleyici bir güce işaret eden anlamlara sahip olmasıdır.Anahtar Sözcükler: Homeros, Hesiodos, Mitoloji, Tragedya, Aiskhylos, Sophokles, Euripides, Tanrı, Din, Kader, Zorunluluk, Pre-Sokratik Felsefe. This study aims to examine the concepts of `God` and `Fate` with the concept of necessity to which these two concepts are related in Ancient Greek tragedies which are the corner stones of Ancient Greek cultural inheritance, and to draw attention to the relationship between these concepts and the understandings of pre-Socratic philosophers of primary matter or the first cause of existence which they accept as an arche. From this perspective, tragedies which owe their origins to Homer and Hesiod's tradition of poem are going to be examined in the context of their relationship to the philosophy in this study.In the first chapter of the thesis, by making researches on the whatness, the origin and the etymology of tragedies, a historical and linguistic infrastructure will be constructed and some claims will be put forward to make it clearer why the song of goat (tragedy) is tragic. In the second chapter, God, religion and belief systems whose effect can be seen almost in every part of the world of thought of Ancient Greek, and which are also one of the main sources of tragedies will be focused on. The thesis that the understanding of Ancient Greek religion and god are methodically founding elements of tragedy as much as they are of philosophy will be defended.In the last chapter, the concept of fate in Ancient Greek tragedies will be focused on in detail. In this respect, there will emerge that there is a relation between arche such as; water, fire, air, earth, apeiron etc. which pre-Socratics put forward as the first cause and the belief of fate in Ancient Greek. The main hypothesis of this thesis is the assertion that the understanding of fate existing in the tradition of Ancient Greek mythology and in the tragedies is one of the reasons that has led pre-Socratics to the idea of the first cause.Key Words: Homer, Hesiod, Mythology, Tragedy, Aiskhylos, Sophocles, Euripides, God, Religion, Fate, Necessity, Pre-Socratic Philosophy. 123

Tanrının insana ya da insanın Tanrıya benzetilmesi esasına dayalı olan antropomorfizm inancı, sadece Sami dinlere has çözüm bekleyen teolojik bir sorun değildir. Bu açıdan farklı nüvelerine hemen hemen tüm felsefi doktrinlerde, mistik ya da ilahi dinlerde rastlanılan insan biçimci Tanrı tasavvuru insanlık tarihi kadar kadim bir problemdir. Felsefi terminolojide Tanrı-beşer benzerliğine dayalı antropomorfizmin İslam düşüncesindeki karşılığı olsa olsa tecsim ve teşbihtir. İslam kelam tarihinde zuhur eden ve kimi zaman zatında kimi zaman sıfatlarında öngörülen bu benzerliğin beraberinde farklı Tanrı tasavvurlarını getirdiği bir gerçektir. Bu bakımdan kadim dinî ve felsefi doktrinlerdeki kadar yoğun olmasa da İslam düşünce tarihinde de kimi ekollerin Tanrı tasavvurları antropomorfiktir. Bu tasavvurların ortaya çıkmasına kaynaklık eden harici nedenler farklı olsa da en önemli dâhili neden ilahi hitabın dil yapısıdır. Zira Allah'ın kendi kendini betimlediği Kur'an dilinde zatını hem aşkın hem de kişisellik arz eden bir yapı çerçevesine yerleştirmesi, İslam düşünce tarihinde zuhur eden antropomorfizm probleminin odak noktasını oluşturmuştur. Bu münasebetle kadim ilahi dinlerden tevarüs eden literatür ve yabancı kültürlerin etkisi ile nassta Allah'a atfedilen antropomorfik niteliklerin literal okunması bu tasavvurun en önemli dayanaklarından sayılmıştır.Yerli antropomorfistler diye isimlendirdiğimiz tecsimci ve teşbihçi ekollerin en önemli Tanrı tasavvuru Allah'ı cisim ve cismani varlıkların nitelikleri ile muttasıf bir varlık olarak tasvir etmeleridir. Bu tasavvurlara kaynaklık eden en önemli dâhili etken de hiç kuşkusuz Allah'ı niteleyen antropomorfik dildir. Bu dil literal okunduğu oranda antropomorfik, tenzih karakterli olduğu nispette de aşkın ve münezzehtir. Allah'ı betimleyen dilin beşerî yönüne ağırlık verenler onu antropomorfik bir kişiliğe hapsederken dili salt tenzih zaviyesinden yorumlayanlar da Allah'ı agnostizme varacak kadar aşkınlaştırıp soyutlaştırmıştır. Bu iki uç yaklaşım arasında yani tenzih-teşbih arası bir orta çözüm yolu önerenlerin başında da Fahreddin er-Râzî gelmektedir. Râzî, sahip olduğu tenzih anlayışıyla ne salt tenzihi ne de salt teşbihi benimsemiştir. Belki o, İslam inancının odak noktasını oluşturan Allah tasavvurunu, Kur'an'dan elde edilmiş bir yöntemle çözmeye çalışmıştır. Râzî'nin muhalefet doktrinine dayalı olan bu tenzih kuramında, Allah'a atfedilen bütün antropomorfik nitelikler tenzih kuramına temel yapılan ve ontolojik farklılığın en ayırıcı vasfı sayılan temel öncüller ışığında değerlendirilmiş ve akabinde literal okunmalarıyla insan biçimci bir Allah tasavvurunun tasvirine yol açan antropomorfik nitelikler dilin imkânları ölçüsünde te'vile tabi tutulmuştur. Bu münasebetle Râzî, tenzih kuramını üzerine inşa ettiği öncüller ışığında ilahi hitapta Allah'a atfedilen fizyolojik organ, beşerî eylem ve insani duygu nitelikli sıfatları tenzih kapsamında anlamlandırmış ve neticede sistematize ettiği tenzih teolojisini, tenzih-teşbih karışımı bir dengenin temeli üzerine inşa etmiştir.Anahtar Sözcükler Antropomorfizm, Fahreddin er-Râzî, teşbih, tecsim, antropomorfik nitelikler, tenzih. Anthropomorphism, based on assimilating God to human beings and vice versa, is not only a theological problem of Sami religions. In this respect, anthropomorphist God conception which its soul occurs in almost all philosophical doctrines and mystical or divine religions is as much an old problem as human history. Tajsim (materialisation) and tashbih (assimilation) are the terms in Islamic thought history that are appropriate to anthropomorphism based on the assimilation of God and human beings in philosophical terminology. This assimilation which occasionally occurs in Islamic though history and foreseen in God's entity or attributions is a fact that accompany different conceptions of God. In this respect, although it is not as dense as the ancient religions and philosophical doctrines, the God conceptions of some schools in the history of Islamic thought are anthropomorphic. Although the external causes, leading to the emergence of these conceptions are different, the most important internal reason is the structure of the divine language. In the Qur'anic language, because, the fact that Allah reveals in his own entity in both transcendental and personal structure, has been the central point of the problem of anthropomorphism, occurring in the history of Islamic thought. In this connection, the literal reading of the anthropomorphic characteristics, which have been attributed to Allah by the influence of the literature, inherited from the ancient divine religions and foreign culture is considered as of the most important foundations of this conception.The most important god conception of the schools of tajsim and tashbih, we call them local anthropomorphism, describing Allah as a matter or entity with material characteristics. The most important internal factor that originates in these conceptions is, of course, the anthropomorphic language, attributing Allah. This language is anthropomorphic while literally read but is transcendental and freed while it is on tanzihi (transcendental) character. While those who have emphasized the human aspect of the language, attributing of Allah, are who limit Him to an anthropomorphic personality, those who have interpreted the language only from the aspect of tanzih, have transcended and abstracted Allah as nearly as agnosticism. Fakhr al-Din al-Râzî is the leading of those who propose a middle course between the two extremes, tajsim and tashbih. Al-Râzî, embraces neither pure tanzih nor pure tashbih by adopting his own tanzihi idea. Perhaps he endeavours to analyse the conception of God, forming the centre of Islamic belief, with a method derived by the Qur'an. In al-Râzî's tanzih sense, based on mukhalafah (opposition) doctrine, the entire anthropomorphic characteristics, attributed to God are evaluated in the light of the basic premises, made the basis of tanzih sense and considered the most distinctive qualities of the ontological difference and then these anthropomorphic characteristics, leading an anthropomorphic Allah conception by the literal reading, are interpreted within the bounds of language. Al-Râzî, then, interprets the physiologic organs, human actions and attributions with humanistic emotions in a tanzih sense and he builds, as a result, his tanzihi theology on the basis of the balance between tanzih and tashbih.KeywordsAnthropomorphism, Fakhr al-din al-râzî, Tashbih, Tajsim, Anthropomorphic Characteristics, Attributions, Tanzih. 379

Bu çalışmanın amacı imam hatip lisesi öğrencilerinin Tanrı algısı hakkındaki görüşlerini ve kaygı düzeylerini belirlemektir. Araştırmada konunun kavramsal incelemesi yapıldıktan sonra teorik alt yapısı oluşturulmuş, sonrasında ise araştırmalardan elde edilen verilerin istatistiksel analizi yapılmıştır. Uygulama sürecinde ise, Ağrı İli ve İlçelerinde bulunan imam hatip liselerinde okuyan öğrencilere, Tanrı Algısı ölçeği ve Kaygı ölçeğinden oluşan anket tekniği, tesadüfi örneklem yoluyla uygulanmıştır. Araştırmada kaygı düzeyi ile Tanrı algısı arasında anlamlı ilişki olduğuna dair tespitler elde edilmiştir. Yapılan tespitlere göre olumlu Tanrı algısı kaygı düzeyini düşürmektedir. The purpose of this study is to determine the level of anxiety and the views of imam preacher high school students about the perception of God. After the conceptual study of the research was made, the theoretical sub-structure was established and then the statistical analysis of the data obtained from the researches was made. The questionnaire technique consisting of God Perception Scale and Anxiety Scale was applied to the students who read the imam preachers in Ağrı Province and Provinces during the application phase of the research through random sampling. In the study, it was found that there is a significant relationship between anxiety level and God's perception. Positive sense of God reduces the level of anxiety. 117

Roma Plastik Sanatında Apotheosis konulu bu tezimde Roma Dönemi kabartmalı eserlerde işlenen İmparator ve İmparatoriçelerin tanrısallaştırılması ele alınmıştır. Apotheosis; Bir insanın ilahlaştırılması ya da tanrılar katına yerleştirilmesi, tanrı ya da tanrıçaların eşliğinde göğe yükselmesi anlamına gelmektedir. Bu kavram ilk olarak tanrıların insanlaştırılması (antropomorfizm) üzerine şekillenmiş daha sonra aynı düşünce sistemi "heros" kavramıyla insanlar ve tanrılar arasında bir kahramanlar kültü olarak kabul görmüştür. Daha sona, Roma İmparatorluk Dönemi'nde kendisini yenileyip, geliştirmiş ve resmiyet kazanmıştır. Roma tarihi boyunca birçok farklı kültüre ev sahipliği yapmıştır. Buda Roma'nın çok zengin bir kültür ve inanç sistemine sahip olmasını sağlamıştır. Bu farklı inanca sahip insanların yönetimini kolaylaştırmak ve bu kültürler arasında birlikteliği sağlamak amacıyla dinde düzenlemeler yapılmıştır. Bu konuda da en önemli düzenlemeleri İmparator Augustus yapmıştır. Augustus; dini, siyasette bir propaganda aracı olarak kullanmıştır. Augustus'un din propagandasıyla da Apotheosis Roma sanatına girmiştir., In this thesis on Apotheosis in Roman Plastic Arts, the deification of Emperors and Empresses in the Roman relief works was dealt with. Apotheosis; The deification of a person or placement on the level of the gods means that he or she is raised in the presence of God or gods. This concept was first shaped on the anthropomorphism of the gods, and later on as a hero among the people and the gods, with the concept of "heros". Later, in the Roman Empire period, it renewed itself, developed it and became official. Throughout Roman history, he has hosted many different cultures. This led Rome to have a very rich culture and belief system. Augustus; religion, politics as a means of propaganda. Apotheosis also entered the Roman art through the religious propaganda of Augustus. Religious arrangements have been made in order to facilitate the management of these people with different beliefs and to ensure coexistence among these cultures. The most important regulations in this regard were made by Emperor Augustus

Tanrı-âlem anlayışı, Kelâm ilminin incelemeye ve değerlendirmeye çalıştığı temel meselelerin başında gelmektedir. İslâm kelâmcıları, bir ve ezeli olan Tanrı inancını kendi inanç sistemlerinin temel esası olarak kabullendiklerinden yaratılmış olan bütün canlıları da kurguladıkları bu itikâdî kurama göre konuşlandırmışlardır. Zira İslâm kelâmcıları, görünen ve bilinen âlemden hareketle bilinmeyen ve görünmeyen metafiziksel âleme yönelik görüş ve değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Bilinen ve görünen âlemin yaratılışı ve ortaya çıkışı (hudûs) temel bir kuram olarak ispat edilip benimsenirse, bu sayede yüce yaratıcının varlığı da zorunlu olarak kabul edilmiş olmaktadır. Tanrı-âlem anlayışını, kendi eserlerinde müstakil olarak işleyen kelâmcıların başında Eş'arî kelâm sisteminin en önemli temsilcilerinden birisi olan İbn Fûrek gelmektedir. Onun, Tanrı-âlem algısına dönük tespitleri, hem içinde yetiştiği ve koşullanmış olduğu inanç dizgesinin daha yakından tanınmasını sağlayacak hem de ortaçağa damgasını vuran bu itikâdî yapılanmanın günümüze dönük yansımalarına önemli katkılar sağlayacaktır. The comprehension of God-Universe comes at the beginning of main issues that science of (speech) tries to examine and evaluate. Because Islam the logicans accept the one and swore belief in God as fundemental principle of their own belief systems, they have deployed all alives according to this the ory of fundemental belief they have constructed. Then, Islam the logicans have cansulted and evaluated for unvisible and unknown thelogicans universe by means of visible and known universe. If egenesis and appearing of known and visible universe is proved and admitted, in this way existence of supreme God is also admitted necessarily.At the head of thelogicans operating the comprehension of God-Universe detachedly in their own Works, Ibn Fûrek who is one of the most important delegates of Esharî Theology system, comes. His determinations for the comprehension of God-Universe, both will provide him to know closer the belief string which he grew up in and conditioned, and will provide important contributions to contemporary reflections of this fundemental belief hit the mark in the middle age. 126

Tezimiz, Kant'ın eleştirel felsefesinin din ile olan ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Kant'ın eleştirisinin ne doğal teolojinin ne de tarihsel dinlerin kategorik bir reddi olmadığını iddia ediyoruz. İlk bölümde Kant'ın doğal teoloji eleştirisini, onun dine başka bir yer açma amacı taşıdığına dikkat çekerek inceliyoruz. İkinci bölümde aklın pratik kullanımını, felsefenin ufkuna dini sokmanın meşru yolu olarak ele alıp, bu kullanımın ahlak yasasının teminatı ve insanın kendisi aracılığıyla kendini tabiattan kaynaklanan zorunluluklardan azade görebildiğine ve kendisini bir akıl dünyasının vatandaşı olarak tasarladığı umudun hamisi olduğuna vurgu yapmaya çalışacağız. Tezimizin üçüncü bölümü, Kant'ın tarihsel dine ilişkin tutumunu analiz etmeye ayrılıyor. Bu bölümde, Kant'ın tarihsel dinler karşısındaki tutumunun ne düşmanca olduğunu ne de onları gözetmek gibi bir amaç güttüğünü tespit edeceğiz. Onun için tarihsel dini değerlendirmenin yegane kriteri ahlaki dindir ve Kant bu kriteri tarihsel dinin her bir unsuruna, bu unsurun onda nasıl bir rol oynadığına dikkat etmeksizin, uygular. Bu son bölüm sayesinde, onun din anlayışının eleştirel felsefeden yapay ya da keyfi bir şekilde değil doğal olarak çıktığı sonucuna ulaşıyoruz. Böylece denebilir ki Kant, dini yeniden keşfediyor ve ona dinin diğer tüm işlevlerini dışlayan tek bir ahlaki görev veriyor. Our thesis aims examining the position of Kant's critical philosophy in its relation with the religion. We argue that Kant's criticism is not a categorical refutation of either natural theology or historical religion. In the first part we examine Kantian criticism of natural theology, without forgetting that it has for the purpose to designate another place for religion in its system. In the second chapter we examine the practical use of pure reason as the legitimate initiator of religion to the horizon of philosophy, appointing it as the assurance of the moral law and the guardian of hope by which man thinks himself being free of all the necessities arising from nature, and as a citizen of the intelligible world. The third part of our thesis is devoted to analyzing the position of Kant with respect to the historical religion. We explore in this chapter the fact that Kant's position is not hostile to historical religion but it is not conservative either. For him the only criterion to evaluate historical religion is the moral one and he applies this criterion to it, without paying attention to its function in the religion under consideration. By means of this last part we argue that his conception of religion is engendered from the critical philosophy in a natural but not an arbitrary way. Kant reinvents religion and attaches to it a single moral task that excludes all the other possible functions of religion. 274

Bireyin dindarlığının merkezinde Tanrı inancı ve buna bağlı olarak `Tanrı Tasavvuru` yer almaktadır. Diğer ifadeyle dindarlık büyük ölçüde Tanrı inanç ve tasavvuru etrafında şekillenmektedir. Tanrı tasavvuru, başta zihinsel gelişim olmak üzere çeşitli gelişim alanlarındaki gelişmelere paralel ve onlarla etkileşerek bireyin gelişim dönemleri boyunca farklılık gösteren bir durumdur. Bireyin duyular üstü (aşkın, müte'al) bir Tanrı tasavvuruna ulaşması, onun zihinsel gelişimin dördüncü aşaması olan soyut işlemler dönemine ulaşmasıyla mümkündür. Bu da çocukluk döneminin sonlarına doğru mümkün olmaktadır. Ancak Tanrı algısının oluşumunda, zihinsel gelişim belirleyici olmakla birlikte, çocukluktan itibaren alınan din eğitimi ve ebeveyn tutumları vb. çevresel faktörler de etkili olmaktadır. Zihinsel gelişimin sonucu olarak, bilinçli bir dindarlığa ulaşmak üzere çocukluk dönemi dindarlığının yeniden kritik edildiği ergenlik dönemi, genelde dinî gelişim özelde inanç gelişimi açısından önemlidir. Araştırmada, Tanrı algısı, demografik değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi Isparta Merkez Meslek Liselerinde okuyan toplam 300 ergenden oluşmaktadır. Çalışmada veri toplamak amacıyla `Kişisel Bilgi Formu` ve `Tanrı Algısı Ölçeği` kullanılmıştır. Elde edilen veriler istatistik `SPSS 20.0 for Windows` analiz programı ile değerlendirilmiştir.Birinci bölümde ergenlik tanımları, kuramları, Tanrı Algısı ve meslek liselerinin tanımlarının kavramsal ve kuramsal çerçeveleri çizilmiştir. İkinci bölümde araştırmanın yapıldığı örneklem hakkında bilgi verilerek, kullanılan ölçekler tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde de SPSS programına girilen verilerin analizi, tablolar halinde verilerek elde edilen bulgular analiz programına uygun şekilde yorumlanarak değerlendirilmiştir. Ergenlerin aldığı dinî eğitim düzeyi, Tanrı algısının oluşmasında etkilidir. Din eğitimini yeterli düzeyde alan ergenlerde daha fazla sevgi yönelimli Tanrı Algısının oluştuğu saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Tanrı Algısı, Ergen, Ergenlik Kuramları, Meslek Lisesi, Sevgi, Korku It is the God Faith accordingly `God Envision` which is felt into center of Individual's piety. In other words, the piety, to the large extent, is taken form around the God faith and envision. God envision, particularly during the period of mental development and in parallel and interact with various development areas, is the differantial sitiuation during the periods of individual development. For an individual to reach a supersensuous God envision is possible with his/her reaching fourth pace of mental development which are intangible operations perdiod. That could be possible towards to end of childhood. But, for the formation of coming into existence of God Perception, mental development becomes determinant as well as religious education gained during the cihldhood, parental attitudes and environmental factors. As result of mental development, to reach a conscious piety, puberty period which is re-critisized by childhood period's piety is important for general religious development and personal faith development.God perception in this survey is analyzed with reference to socio-demographic variables. Resarch sample is composed of 300 adolescents who study at Isparta Central Vocatinal High School. In the survey, `Personal Information Form` and `God Perception Scale` are used for the purpose of data acquisition. The datas acquired are evaluated with the help of analysis program `SPSS 20.0 for Windows`.The puberty definitions and theories, God Perception and Vocational High Scoohs definitions' conceptual and theoretical frameworks are drawn in Chapter One. In Chapter Two, information about the research sample is presented and scales are intorduced. In Chapter Three, the analysis of data input into SPSS program are submitted in tabular form and the findings acquired commented and evaluated in conformity with anlysis program.The religious education level acquired by adolescent is effective in formation of God Perception. It is determined that more affectionate-love-tendency is formed for the adolescents who had intensive religious educations.Key Words : God Perception, adolescent, puberty theories, vocational high school, love, fear 103

Bu tezin konusu ölümlülük bilinci (ölümlülük belirginliği) ile Tanrı algısı, dini başa çıkma tarzları, psikolojik iyi oluş ve ölüm kaygısı arasında ilişki olup olmadığını, varsa ne yönde bir ilişki olduğunu tespit etmektir. Ayrıca ölümlülük bilinci ile dini tecrübeler arasındaki ilişkiyi de araştırmaktadır. Bir diğer baktığı konu ise terör saldırılarına doğrudan maruz kalma ile dolaylı maruz kalma arasındaki ölüm kaygısı, psikolojik iyi oluş ilişkisidir. Araştırma 18-65 yaş (X:32) arasında değişen 1344 (830 Kadın 514 Erkek) katılımcıya sırasıyla Sosyo-Demografik Bilgi Formu, Templer Ölüm Kaygısı Ölçeği (15 md.), Dini Başa Çıkma Tarzları Ölçeği kısa formu (14 md.) Tanrı Algısı Ölçeği (22 md.) ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kısa formu (8md.) uygulanmıştır. Araştırmamızda yaş ile ölümlülük belirginliği durumunda ortaya çıkan psikolojik stres arasında negatif yönde ilişki bulunmuştur. Katılımcıların yaşı küçüldükçe ölümlülük belirginleşmesi durumunda daha çok dua ve ibadet ettikleri görülmüştür. Benzer şekilde ölümlülük belirginleşmesi durumunda kadınlar erkeklerden daha çok dua ettiklerini belirtmişlerdir. Maddi durum ile ölüm kaygısı arasında ise negatif yönde ilişki bulunmuştur. Dolayısıyla kadın olmak, yaşça küçük olmak ve düşük gelirli olmak ölümlülük belirginleşmesi durumunda ibadet ve dua etme alışkanlıkları ile ilişkilidir. Ölümlü olma bilinci artan bireylerde dini tecrübe (ibadet/dua alışkanlığı) ile Tanrı algısı ve dini başa çıkma tarzları arasında ilişki tespit edilmiştir. Ölümlülük belirginleşmesi durumunda sevgi yönelimli Tanrı algısına sahip olan katılımcıların daha çok ibadet ve dua ettiği; Tanrı'ya dair olumsuz atıflarda bulunan katılımcılarda ise ölümlülük belirginleşmesi durumunda ibadet alışkanlıklarında azalma olduğu bulunmuştur. Ayrıca, ölümlülük belirginleşmesi durumunda katılımcılardan olumlu dini başa çıkma stratejilerini kullananların ölümlülük belirginleşmesi durumunda dua etme sıklıklarının arttığı görülmüştür. Bu durum ölümlülük bilincinin neden olduğu psikolojik dehşetle başa çıkmada Tanrı algısı ve dini başa çıkma tarzlarının dini tecrübeleri kullanmada etkili olduğunu ve göstermektedir.Ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüme dair kaygı ile saldırılar sonrası ibadet alışkanlıkları arasında pozitif yönde ilişki görülmüştür. Ölümden korktukça ibadet etmeye yönelim artmış; ölümden korku azaldıkça ibadet sıklığı azalmış ve ölüm algısı değişmeyenlerde de ibadet alışkanlıklarında bir değişim görülmemiştir. Ayrıca katılımcıların %68 gibi bir çoğunluğu ölümlülük belirginleşmesi durumunda daha çok dua ettiklerini belirtmişlerdir. Dolayısıyla bireyler ölümlülük belirginleşmesi durumunda dehşet yönetiminde dini tecrübeleri kullanarak manevi rahatlama sağlamışlardır.Terör saldırılarına doğrudan maruz kalan bireylerin doğrudan maruz kalmayanlara göre ölümden daha az korktukları görülmüştür. Terör saldırısına maruz kalan ve terör saldırılarında yakınını kaybedenlerin ölümden daha az korktukları tespit edilmiştir. Yapılan analizlere göre ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüm algısı değişmeyen katılımcıların psikolojik iyi oluşları yüksek çıkmıştır. Yine ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüm algıları değişmeyen katılımcıların Tanrı'ya dair olumlu atıflar yaptıkları görülmüştür. Bu durumda Tanrı'ya dair atıflar ölümlülük belirginleşmesinde yaşanılan varoluşsal kaygıyla doğrudan etkilidir. Sonuçlar genel olarak ele alındığında sevgi yönelimli Tanrı algısı ve olumlu dini başa çıkma tarzının ölümlü olduğunu bilen insanın yaşadığı psikolojik dehşeti durdurmada tampon görevi gördüğü söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Dehşet Yönetimi Kuramı, Tanrı Algısı, Dini Başa Çıkma, Ölüm Kaygısı, Psikolojik İyi Oluş The purpose of this thesis is to investigate the relationship between mortality salience and God image, religious coping styles, psychological well-being and death anxiety. Also, the relationship between mortality awareness and religious/spiritual experience is analyzed. Moreover, the relationship between being directly affected by terror attacks and death anxiety, psychological well-being is studied. All results are evaluated from the perspective of Terror Management Theory. The sample of this study is 1344 (830 female, 514 male) aged from 18 to 65 years adults from Turkish Muslim people. Participants filled out measures of God image with God Perception Scale, religious coping styles with Religious Coping Scale, death anxiety with Templer Death Anxiety Scale and psychological well-being with Flourishing Scale. The findings show that there is a negative correlation between the age and the stress after mortality salience. Participants whose age are small pray more after the terror attacks. Similarly, the findings show that women pray more than men and divorced people pray more than single people. Moreover, there is a negative correlation between the financial situation and death anxiety. Therefore, being woman, being divorced, being young and being low-paid are related with the habit of praying after the terror attacks. According to the study, there is a correlation between the religious experience (the habit of praying) and God image, religious coping styles in the people whose mortality awareness increase. When the mortality awareness increase, people who has a positive God perception pray more. However, people who has a negative God perception decrease their habit of praying after the terror attacks. Furthermore, participants who use positive religious coping strategies, increase their frequency of praying after the terror attacks. This shows that coping with the psychological terror caused by mortality awareness is related with God image and religious coping styles. The findings show that there is a positive correlation between death anxiety and the habit of praying after the terror attacks. People who are afraid of death tend to pray more. People whose death anxiety decrease start to pray less. Also, people whose opinions are stable with death do not change their habit of praying. Furthermore, 68% of participants state that they pray more after the terror attacks. Therefore, when the mortality awareness increase, people provide moral relief by using religious experiences. People who are directly affected by terror attacks are afraid of death less than people who are not directly affected by terror attacks. Also, people whose friends or family members were died by terror attacks are afraid of death less. According to the study, participants whose perspective of death are stable after the terror attacks are psychologically well-being. Also, these participants give positive credit for God. Therefore, the opinions for God is directly affected by the fact that death become clear because of the existential anxiety that people experience. Results of the study show that, positive God image and religious coping styles are the most essential elements to stop the people's psychological terror who are aware of mortality. Key Words: Terror Management Hypothesis, God Image, Religious Coping Styles, Death Anxiety, Psychological Well-being 223

` Saint Aziz Augustinus'un Teoloji Anlayışı` adlı çalışmamız giriş,iki bölüm ve değerlendirmeden oluşmaktadır.Girişte genel anlamda Orta Çağ döneminin tarihteki yerine değinilmiş , çalışmamızın problem alanının zeminleri oturtulmaya çalışılmıştır.Çalışmamızın birinci bölümünde Augustinus'un hayatı üzerinde durulmuştur.Hristiyanlık dinine girinceye dek olan süre ele alınmıştır.Augustinus'un eserlerine yer verilmiştir.İkinci bölümde ilk olarak genel anlamda teoloji kavramı ele alınmıştır.Daha sonra ise Augustinus teolojisine giriş yapılmıştır.Tanrı kavramı ve Tanrı'nın özelliklerine değinilmiştir.Ardından Tanrı'ya dair delillere yer verilmiştir.Sonuç kısmında ise kısa bir değerlendirme yapılmıştır. The study named ` Saint Aziz Augustinus's Theology of understanding` consists of two parts and eveluation.In the introduction,the general meaning of the medieval period has been tacked to the historical place of the problem area of our study.In the first part of our work the life of Augustinus was emphasized.The period until Christian religion was introduced was taken up.Works of Augustinus were included.In the second part,the concept of theology was first discussed in general terms.Later on,the theology of Augustinus was introduced.The concept of God and the characteristics of God are mentioned.Then the evidence about God was given.In the conclusion part ,a brief evaluation is made. 87

Bu çalışma, Nietzsche'nin `Böyle Buyurdu Zerdüşt` adlı eserinde geçen temel kavramları inceliyor ve Nietzsche kavramlarını yorumlamayı amaçlıyor Birinci bölümde `Böyle Buyurdu Zerdüşt` adlı eserde geçen Nietzsche'nin temel kavramları ve bazı sembolik ifadeler yorumlanmaya çalışılıyor. İkinci bölümde ise Nietzsche'nin Nasyonal Sosyalizm ideolojisiyle ilişkisi olup olmadığı bir başlık altında inceleniyor. Nietzsche'nin çağımız için önemine ve bugün niçin okunması gerektiğine dair bir başlıkta tezimizde yer almaktadır. Anahtar Kelimeler; Bengi Dönüş, Tanrı öldü, Üst İnsan, Nihilizm, Güç İstenci This study examines the basic concepts of Nietzsche's work called `Thus Spoke Zarathustra` and aims to interpret Nietzsche's concepts. In the first section, basic concepts mentioned in Nietzsche's work called `Thus Spoke Zarathustra` and some symbolic expressions are being tried to interpret. The second section examines under a topic whether Nietzsche has any relation with the National Socialist ideology or not. Also, there is another title in our thesis stating the importance of Nietzsche for our time and why he should be read today. Key Words; Eternal recurrence, God dead, Overman, Nihilism, The will to power, 116

17.yüzyıl felsefesinin önemli iki filozofu olan Spinoza ve Leibniz,ontoloji,epistemoloji,etikgibialanlardaortayakoymu olduklar görü leriylefelsefe tarihinde önemlibiryeredinmi lerdir.Günümüzdebilebuikifilozof,hala önemlerini korumaktad rlar. Çal mam zda,buikifilozofun,etikanlay lar n ele ald k.Etikanlay lar n analizetmeye çal rken, kötülük, irade özgürlü ü,Tanr -etik ili kisigibi problemlerin önemini aç klamaya çal t k.Buiki filozof,bulunduklar dönem itibariyle Kartezyendirlerama teolojinin etkisinden de tam olarak kurtulamam lard r.Bundandolay SpinozayadaLeibniz’inetikanlay lar n ele al rken,onlar n kötülük, Tanr -etik,mutlulukgibi konularveproblemlerinde teolojininetkisigörülmektedir. SpinozaveLeibniz’inontoloji,epistemolojianlay lar ndaoldu ugibi,etik anlay lar ndada,Tanr ’n nmerkezikonumdaoldu unugörürüz.AncakSpinoza’n n eti inde,Tanr ’n nevreneiçkinolmas , O’nunirade özgürlü ününolmamas , evrendekizorunlulukanlay ,insanatekanlaml l k üzerindenbirevrensunarken, Leibniz’ineti indeise,Tanr ’n niradeyesahipolmas ,evrendeolumsall kve ereksellik olmas ,insana çok anlaml l k sunmaktad r.Tabiiki,Spinoza’n n eti indekitek anlaml l n ,Leibniz’in ise, çok anlaml l n ,ontolojive epistemolojilerindentamolarakay ramay z.Yanibuikifilozofun,etikanlay lar n aç klarken,ahlakfelsefeleriileili kili olangenelfelsefeproblemlerinidegözard etmemeyi amaçlad k.Buba lamda bu çal man namac ,ikifilozofunetikanlay lar ileilgiliolarakgördü ümüzbirçokkonuyaveyaproblem alanlar navurguyaparak, ahlakfelsefesineetkiedenveyayön veren dü üncelerinindetayl incelemesiniortaya koymakt r. Buamacaula makiçin, öncelikleiki filozofunda,etikanlay lar ileilgili problemleriayr nt l birbiçimdeelealarak,ahlakfelsefelerinidahaanla l r k lmaya odakland k.Sonuç olarak,buikifilozofun,etikanlay lar n kar la t rarakve tart arak,amac m z gerçekle tirmeye çal t k., SpinozaandLeibniz,twoimportantphilosophersofthe17thcentury philosophy,havegainedanimportantplaceinthehistoryofphilosophy,withtheir viewsonthefieldsofontology,epistemologyandethics.Eventoday,thesetwo philosophersstillmaintaintheirimportance.Inthiswork,wetriedtorevealand comparetheethicsofthesetwophilosophers.Whileanalyzinethical notionsofthese twophilosophers,wetriedtoexplaintheirproblemsrelatedtomoralphilosophy, suchasevil,freedomofwill.ThesetwophilosophersaretheCartesian,buttheyare notcompletelyfreefromtheinfluenceoftheology.Hence,whendealingwith SpinozaorLeibniz'sethicalconception,theeffectsoftheology,theirissuesand problems suchasevil,God-ethicsand happinessetc. WeseethattheconceptofGodiskeystoneintheethicsofbothLeibnizand Spinoza,asitisintheirontologyandepistemelogy.However,Spinoza'sethicsisthat Godisintheuniverse,Goddoesnothavefreedomofwill,thereisnecessityinthe universe,manhasonemeaning,WhileinLeibniz'sethics,isthatGodhasthewill, thereiscontingencyandpurposefulnessintheuniverseandmanhasvery meaningful.Ofcourse,wecannotfullyseparate,onemeaningfulinSpinoza'sethics andverymeaningfulinLeibniz'sethics,fromtheirontologyandepistemology.In otherwords,weaimednottoignorethesetwophilosophers'problemsofgeneral philosophy,whicharerelatedtomoralphilosophies,whileexplainingtheirethical conception.Inthiscontext,theaimofthisworkistoelaborateadetailed examinationofthetwophilosophe’sethical understandingsthatinfluencedmoral philosophy. Toachievethisgoal,wefocusedprimarilyonthetwophilosophies,making themoralphilosophiesmoreunderstandablebydealingwiththeproblemsrelatedto theirunderstandingofethicsindetail.Asaresult,wehavetriedtoactualizeouraim bycomparingand discussingtheethics ofthesetwo philosophers.

Bağlanma, bireyin dünyaya gözlerini açtığı ilk anda bakım vereni ile kurduğu ilk ilişki biçimidir. Birey, bakım vereni ile nasıl bir ilişki biçimi oluşturmuşsa, hayatı boyunca karşısına çıkan ve yakın ilişkide bulunduğu herkesle aynı şekilde ilişki kurmaya eğilimlidir. Bağlanma ilişkisi ile ilgili önceki araştırmalara bakıldığında araştırmacılar daha çok çocukluk dönemini ele almışlardır. Günümüzde, daha çok batı toplumunu ele alan yetişkinlik dönemi bağlanma stilleri üzerine birçok araştırma yapılmaya başlanmıştır. Bu tez çalışmasıyla Türkiye toplumunun yetişkin bağlanma biçimi ve bunun Tanrı algısı üzerine etkisi ele alınmıştır. Amaç Müslüman bireylerin bağlanma stillerini ve Tanrı algılarını ele almaktır. Araştırmanın örneklemini 20-60 yaş arasındaki 384 yetişkin birey oluşturmuştur. Araştırmada katılımcılara sosyo-demografik veri formu, Erişkin Bağlanma Biçimi Ölçeği (EBBÖ) ve Tanrı Algısı ölçeği (TA) uygulanmıştır. Araştırma sonucunda bireylerin bağlanma stilleri ve Tanrı algıları arasında çok zayıf da olsa anlamlı bir korelasyon bulunmuştur. Güvenli bağlanma stiline sahip Müslüman bireylerde olumlu bir Tanrı algısı çıkmıştır. Bireyler güvenli bağlandıkları için Tanrıyı olumlu algılayabilecekleri gibi, olumlu bir Tanrı algısı da güvensiz olan bağlanmayı güvenli bir bağlanmaya çevirebilir. Psikiyatrik rahatsızlıkları olan bazı bireylerin dini uğraşlara yönelmesi ve iyilik hislerinin artması olumlu Tanrı algısının öne çıkmasıyla ilişkili olabilir.Gelecek çalışmalarda psikiyatrik rahatsızlıklarda Tanrı algısı ve bağlanma stilleri arasındaki ilişki ve güvenli bağlanmayı tesis eden psikoterapi sonrası Tanrı algısı araştırılmalıdır. Anahtar Sözcükler: Bağlanma stilleri, Tanrı algısı, Müslüman bireyler Attachment can be defined as the first bond between an infant and its primary caregiver. As the person grows, he/she tend to establish relationships with people they encounter and whom they feel close to in the same way they had with their primary caregiver. When we look at previous research about attachment relationships, researchers have conducted more studies on childhood than any other period. Nowadays, a lot of research has been done about adulthood attachment styles, which dealt mostly with western societies. In this study, we examined, the adult attachment style of Turkish people and its influence on the perception of God. The aim is to analyze the attachment styles of Muslim individuals and their perception of God. The sample of this study consists of 384 adults between the ages of 20-60. In this study, the socio-demographic data form Adult Attachment Style Scale and the God Perception Scale were used. As a result of the research, there was a slight but significant correlation between the attachment styles of the individuals and their God perception. Muslim individuals who have secure attachment styles have positive God perception. Individuals who have a secure attachment style tend to have a more positive God perception, and positive God perception can change insecure attachment into a secure one. Individuals who have psychiatric disorders gravitate towards religious occupation and an increased sense of well-being which may be associated with prominence positive God perception. Future studies should investigate the relationship between God perception and attachment styles in psychiatric disorders and God perception after secure-attachment psychotherapy Keywords: Attachment styles, God perception, Muslim individual 65

Bu araştırmada amaç, ortaöğretim öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile Tanrı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak literatür taraması yapılarak kuramsal çerçeve oluşturulmuştur. Sonraki aşamalarda çalışma için veri elde etmek amacıyla uygun ölçekler belirlenerek örneklemi oluşturan öğrencilere uygulanmıştır. Uygulamanın sonunda verilerin analizi SPSS22.0 paket programı vasıtasıyla yapılmıştır.Araştırma Mardin ili Kızıltepe ilçesinde 9-12. sınıf aralığında öğrenim gören 748 ortaöğretim öğrencisi üzerinde yürütülmüştür. Verileri toplamak amacıyla Kişisel Bilgi Formu, Tanrı Algısı Ölçeği Güler (2007b) ve Demir (1989) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan UCLA yalnızlık Ölçeği kullanılmıştır.Araştırma sonucunda öğrencilerin Tanrı algılarının olumlu, yalnızlık düzeylerinin normal olduğu görülmüştür. Tanrı algısı ile yalnızlık düzeyi arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmüştür. The purpose this of in investigate is to examine the relationship between the level of loneliness and perception of God of high school students.For this purpose, firstly literature review was conducted and an institutional frame work was established.In the later stages,suitable scales were determined toobtain data for the study and applied to the students forming the sample. At the end of the application, the analysis of the data was done through the SPSS22.0 package program.The study was conducted on 748 students for the 9-12 high school students in Mardin,Kızıltepe.In order to collect the data, the Personal Information Form, UCLA Loneliness Scale adapted to Turkish by Demir (1989), and Perception of God Scale (Güler,2007b) was used.As a result of the investigation, it was seen the students perception of God were positive and the levels of loneliness were normal.There is a negative correlation between the perception of God and the level of loneliness. 106

Bu araştırmanın amacı Tanrı algısı ile karar verme stilleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu amaçla öncelikle ilgili literatür taranarak teorik çerçeve oluşturulmuştur. Daha sonra araştırma için gerekli ölçme araçları belirlenmiş ve belirlenen ölçme araçları örneklem grubuna uygulanmıştır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler SPSS 22.0 paket program aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma 13-18 yaş aralığındaki 730 ergen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, veri toplama aracı olarak; Kişisel Bilgi Formu, Güler (2007b) tarafından geliştirilen Tanrı Algısı Ölçeği ve Çolakkadıoğlu (2003) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan Ergenlerde Karar Verme Ölçeği kullanılmıştır.Yapılan analizler sonucunda Tanrı algısı ile karar verme özsaygısı ve Tanrı algısı ile ihtiyatlı seçicilik stili arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Diğer karar verme stilleri (sorumluluktan kaçma, panik ve umursamazlık) ile Tanrı algısı arasında ise negatif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur.Anahtar Sözcükler: Ergenlik, Tanrı Algısı, Karar Verme The objective of this research is determining the relationship between the perception of god and decision making stiles. First of all theoretical frame is created by scanning related to content for this objective. After that required evaluation materials are decided for this research and these materials are applied to the sample group. Application results are analyzed by using SPSS 22.0 software.This research applied to 730 adolescences between the ages 13 to 18. The data collection of tools personal data form, scale of god perception created by Güler (2007b) the scale of the decision making in adolescences is adopted to Turkish by Çolakkadıoglu (2003) are used in this research.The results of the analyses: A meaningful relationship is found in a positive way between the perception of god and self-regard of decision making and a meaningful relationship is found in a positive way between cautious stile of selectiveness and the perception of god. A meaningful relationship is found in a negative way between the other decision making styles (avoiding from responsibility, regardlessness and panic) and the perception of god.Keywords: Adolescence, Perception God, Decision Making 128

İnsanlar haklı olarak yüzyıllar öncesinden günümüze kadar neden birbirinden çok farklı ya da medeniyetler arasında bağlantıların çok kısıtlı olmasına rağmen, birbirine benzer din ve tanrı anlayışının olduğunu sorgulamaktadırlar. İnsanlar kimi zaman bu düşünce içerisinde karşılaştığı unsurları açıklamakta zorlanmakta ve çoğunlukla da basmakalıp düşünceler ile cevaplar aramaktadırlar. Bizim buradaki amacımız sorgulamayı yapan insanlara yol göstermektir, Dünya üzerinde neden farklı inanç ve tanrı anlayışının olduğunu düşünme aşamasında benzerlikler ve ayrılıklara odaklanabilmeyi, açıklama ve yorum yapabilmeyi kolaylaştırmayı sağlayabilmektir. Bunun için hedef noktasını, fikirlerin sistematik olarak ilk kayıt noktası olan Mezopotamya'yı belirledim. Sadece bulunduğu coğrafyayı değil Dünya'nın birçok bölgesini etkilemesiyle bir kültür hazinesi olan Mezopotamya aynı şekilde dini inançlar içinde birçok kültürün örnek aldığı bereketli topraklardır. Bu coğrafya en eski dinsel düşüncelerin kayda geçirilmesi bakımından da son derece önemlidir. Bu ve benzeri unsurları dikkate alarak yazı öncesi dönemde tanrı anlayışını açıklamaya çalıştım, ilerleyen bölümlerde ise kültür birikiminin Sumerlilere nasıl geçtiğini, onların tanrı ve din bilgilerini nasıl yorumladıklarını, hangi yeni bilgileri kattıklarını açıkladım. Son olarak Mezopotamya'da mutlak krallıkların ortaya çıkışı ile birlikte tanrı anlayışındaki yayılımın doruk noktasına ulaşmasından ve ortak kültürün ortaya çıkışından bahsettim. Umarım bu çalışmam konu hakkında araştırma yapanlara yararlı olur. People are rightly so diffirent from each other, from centuries ago to day-to-day, although the links between civilizations are limited, similir religions and gods. They are questioning that it is their understanding. People sometimes meet in this thought, it is difficult to explain elements and often answer with streotypical thoughts they seek. Our goal here is to guide the people who are questioning, similarities in the process of thinking that there is a different belief and understanding of God on to focus on diffirences, to make it easier to explain and comment. That as the first point of systematic entry of ideas into Mesopotamia, i have identified. İt is not only the geography it is located in, but a culture that influences many religions of the world Mesopotamia, a treasure trove, is also rich in religious culteres soils. This geography is also extremely important in termsof recording the oldest religious considerations. Taking these and similar elements into consideration, we will explain the concept of god in the pre-writing period in later chapters, we will see how cultural accumulation passes to Sumerians, their gods and i explained how they interpreted religious information, what new information they had. Finally with the emergence of absolute kingdoms in Mesopotamia, the spread of understanding of god. I reached out to peak and talked about the emergence of a common culture. I hope this is the subject of the notification it will be useful to those who research about it. 111

Bu deneysel çalışmada, Tanrı imajına yönelik algının (cezalandırıcı veya sevgi dolu/koruyucu) ruh sağlığı ve özgeci davranış üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu çalışmada ayrıca, söz konusu etkilerin katılımcıların öz şefkat düzeylerine göre ne şekilde değişiklik gösterdiği de incelenmiştir. Çalışmada, ruh sağlığı ölçütü olarak durumluk kaygı ve durumluk depresyon düzeyleri kullanılmıştır. Tanrı imajına yönelik algı ise, açık hazırlama yöntemi kapsamında, Kur'an-ı Kerim'den alınmış ayetlerden oluşan metinler kullanılarak ölçümlenmiştir. Doğuş Üniversitesi ve Bahçeşehir Üniversitelerinde, psikoloji dersi alan toplam 189 katılımcının (133 kadın ve 55 erkek) yer aldığı deneyde, katılımcıların yaş ortalaması 22.45 olup, yaş aralığı 18-49 dur. Seçkisiz atama yöntemi ile oluşturulan üç gruptan birincisinde, cezalandırıcı Tanrı imajına, ikincisinde ise sevgi dolu/koruyucu Tanrı imajına yönelik bir algı oluşturulmaya çalışılmış; üçüncü grup ise, kontrol grubu olarak kullanılmış ve Tanrı algısı ile ilintili olmayan nötr bir metin okumuştur. Katılımcıların durumluk kaygı ve depresyon seviyeleri, hem deney manipülasyonu öncesinde, hem de sonrasında, Durumluk-Sürekli Kaygı ve Durumluk-Sürekli Depresyon Ölçekleri kullanılarak ölçümlenmiştir. Katılımcıların özgeci davranışlarının ölçülmesinde, okudukları metinlerden sonra oynadıkları diktatör oyunu kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca, katılımcıların öz şefkat, sürekli kaygı ve sürekli depresyon seviyeleri de ölçülmüştür. Araştırma sonuçları, sadece sevgi dolu/ koruyucu Tanrı imajına yönelik algının özgeci davranış ve durumluk depresyon üzerinde etkili olduğunu (sınırdan anlamlı) göstermiştir. Bu gruptaki katılımcılar, nötr gruba göre; diktatör oyununda karşı tarafa ortalama olarak daha yüksek para vermiştir. İlgili katılımcıların durumluk depresyon seviyeleri ise, cezalandırıcı Tanrı algısının oluşturulduğu gruba göre daha çok düşüş göstermiştir. Ancak, Tanrı imajına yönelik iki farklı algıdan hiç biri, durumluk kaygı seviyesi üzerinde etkili olmamıştır. Bu sonuçlar, katılımcıların dindarlık seviyeleri kontrol edildiğinde de değişiklik göstermemiştir. Araştırma sonuçları ayrıca, hiçbir deney grubunda, katılımcıların durumluk kaygı ve depresyon seviyelerinin öz şefkat skorlarına göre değişmediğini göstermiştir. Sadece, cezalandırıcı Tanrı algısının oluşturulduğu grupta, öz şefkat düzeyi yüksek katılımcıların özgeci davranış düzeylerinin diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Çalışmada ayrıca, bulguların olası nedenleri ve literatüre katkısı da tartışılmıştır.Anahtar kelimeler: Tanrı imajı, özgecilik, depresyon, kaygı The aim of the present study was to explore the effect of perceived God image (whether it is punitive or loving/caring) on two related phenomena, mental health and altruism in an experimental design. Better mental health was operationalized as showing fewer symptoms of state anxiety and state depression. Furthermore, with respect to its relationship with both mental health and altruism, the possible moderating effect of self-compassion was also investigated. 189 undergraduate psychology class students from Doğuş University and Bahçeşehir University (133 women and 55 men) participated in the current study. The participants were between the ages of 18 and 49 years, with an average age of 22.45. Each participant was delivered randomly either one of the two explicit God priming texts (punishing versus loving/caring) quoted from the Koran or a neutral text. State anxiety and state depression levels of the participants were measured by State-Trait Anxiety and State-Trait Depression inventories both before and after the experimental manipulation. Altruistic behavior was measured via dictator game after reading the priming texts. Self-compassion, trait anxiety and trait depression levels of the participants were also measured. According to the results, only the loving/caring God priming demonstrated a marginally significant effect on altruistic behavior, participants in the loving/caring God priming group made higher dictator game allocations compared to the neutral group. Loving/caring God priming also marginally decreased state depression of the participants compared to the punishing God priming condition, but did not affect their state anxiety levels. However, punishing God priming affected neither the participants' state depression nor the state anxiety levels. These results did not change when the religiosity of the participants were controlled. Moreover, the results indicated that pre-post state anxiety and pre-post state depression differences of the participants did not change according to their self-compassion scores in either of the priming groups. Regarding altruistic behavior, only in the punishing God priming group, high self-compassionate participants allocated more money compared to the rest. The possible reasons and implications of these results were also discussed in the present study. Key words: God priming, altruism, depression, anxiety 104

İlkçağ Yunan felsefesinin antik Yunan dini ile olan irtibatı, oldukça münbit tartışmalara konu olmuş bir alandır. Dinî anlatıların hâkim olduğu kültürel ortamdan, felsefî söylemin hâkim olacağı bir kültürel ortama geçişin ne şekilde olduğu hâlâ tartışılmaktadır. Bu tez, söz konusu dönüşümü, tanrıya benzeme konusu üzerinden incelemektedir. Antik Yunan dininde, özellikle de Dionysos tapınmalarında rastlanan tanrıyla bir olma ritüellerinin ve bu ritüellerin sahip olduğu kültürel arka planın, felsefî metinlere aktarılışının ne şekilde olduğu tezde analiz edilmektedir. Tez, üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, Sokrates öncesi dönemde tanrıya benzeme fikri incelenmektedir. Bu bölümde öncelikle antik Yunan dininin genel özellikleri analiz edilmiş, ardından Sokrates öncesi felsefî birikim tanrıya benzeme yönünden incelenmiştir. Tezin ikinci bölümü, Platon'un metinlerinde tanrıya benzeme konusunun nasıl yer aldığını konu edinmektedir. Bu bölüm, dinî uygulamalardaki tanrıyla bir olma ritüellerinin Platon tarafından nasıl felsefî bir zemine çekildiğini ve nasıl dönüştürüldüğünü incelemektedir. Platon'un kullandığı anamnesis, mimesis, metheksis gibi kavramlar, tanrıya benzeme konusu etrafında işlenmektedir. Son bölüm olan üçüncü bölümde ise, Aristoteles metinlerinde tanrıya benzeme konusunun nasıl ele alındığı analiz edilmektedir. Aristoteles'in, tanrı benzeri hayat, telos ve eudaimonia kurguları, tanrıya benzeme konusu açısından yorumlanmaktadır. The topic of the relations between ancient Greek philosophy and ancient Greek religion has a lot of productive discussions. The question how the Greeks passed from mythos to logos is still discussed. This study examines that transformation, in the context of the becoming like god. There are some rites and practices about becoming like god or one with god in ancient Greek religion, especially in the cult of Dionysos. In the study, we analyze that rituals and their cultural background, in the context of the philosophical reflections. The work is divided into there main sections. In the first chapter, pre-Socratic godlikeness thought is analyzed. In the chapter, first, the general characteristics of the ancient Greek religion are discussed. Secondly, pre-Socratic philosophers are examined in the context of becoming like god. In the second part, Plato's dialogues are analyzed. Here, we try to answer 'how Plato handled Greek rituals about godlikeness, and how Plato expressed them with a philosophical language'. The contepts which are used by Plato such as, anamnesis, mimesis, methexis are analyzed within the framework of the becoming like god. The third and final section deals with Aristotle's works. Aristotle's theoria, telos and eudaimonia concepts are discussed and interpereted in the context of the godlikeness. 151

Bu araştırmanın amacı Tanrı algısı, affedicilik ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın diğer bir amacı bu iki kavram arasındaki ilişkinin cinsiyet, yaş ve eğitim seviyeleri değişkenleri açısından anlamlı farklılıklar gösterip göstermediklerini incelemektir.Araştırmada kullanılan veri toplama araçlarının ilki insanların cinsiyet, yaş ve eğitim seviyesi hakkında bilgi toplamak amacıyla hazırlanan Bilgi Toplama Formu' dur. İnsanların affedicilik düzeyini saptamak için Ali Ayten tarafından hazırlanmış olan anket ve ayrıca Özlem Güler tarafından hazırlanmış olan Tanrı Algısı Ölçeği (TA) ve son olarak da psikolojik iyi olma düzeylerini ölçmek için (Ruff, 1989) Psikolojik İyi Olma Ölçekleri'nin 42 maddelik formu kullanılmıştır.Çalışma 1312 veri üzerinden gerçekleştirilmiştir. Veriler IBM SPSS Statistics 23 ve IBM SPSS AMOS 23 programlarına aktarılarak tamamlanmıştır. Katılımcıların %48,8'i kadın, %51,2'si erkektir.Tanrı algısı ölçeği ile psikolojik iyi olma ölçeği arasında pozitif yönde düşük seviyede bir ilişki bulunmuştur. Sonuçlara göre lise mezunlarının lisans ve lisansüstü mezunlarına göre öç almaya daha eğilimli olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca lisans ve lisansüstü mezunlarının lise mezunlarına göre psikolojik iyi oluşlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Cinsiyet bakımından sonuçlara bakıldığında kadınların erkeklere göre affetme eğilimlerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca kadınların erkeklere göre Tanrı algısı, psikolojik iyi olma ve iyimserlik bakımından verdikleri cevapların ortalamaları anlamlı derecede daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. The objective of this study is to investigate the relationship between God Perception, Forgiveness and Psychological Wellbeing. Its second objective is to investigate whether or not there exists a significant difference between said concepts and gender, ages and education level variables of the subjects. The first device which is used for data collection in this research study is the Information Gathering Form which is prepared in order to collect information about the gender, age and education levels of the subjects. Also, the interview that is prepared by Ali Ayten is used for measuring the forgiveness levels of the subjects and the Scale which is developed by Özlem Güler for measuring the God Perception and finally Scale which comprised to 42 items prepared by Ruff in 1989 is used for measuring the Psychological Wellbeing of the subjects are used in this study. The study is carried out on 1312 subjects. Their data is completed and processed after having transmitted into IBM SPSS Statistics 23 and IBM SPSS AMOS 23 programs. 48,8% of the subjects were female and 51,2% male. A weak and positive relationship is found between God perception and psychological wellbeing variables. The results suggested that high school graduates had stronger tendency to take revenge when compared with university graduates who had completed their B.S. and M.S. programs. Also it is observed that B.S. and M.S. graduates got higher scores in psychological wellbeing scale when compared with that of the high school graduates. When results are analyzed according to sex differences, it is observed that females had stronger tendency to forgive when compared with that of the males. It is also observed that the average values of females in their scores of God perception, psychological wellbeing and optimism are found as significantly higher than that of the malesKey Words: God Perception, forgiveness, psychological wellbeing, optimism,information gathering form. 224

Tanrı ve evren, düşünce tarihinin en temel problemlerinden birine yol açan kavram çiftini teşkil etmektedir. Tarihi süreç dikkate alındığında hangi düşünce sisteminin veya inancın içerisinde yer alırsa alsın her filozofun bu kavramlarla ilgili tartışmalara bir şekilde katıldığı görülür. Gazâlî de Meşşâî filozofların kendince çelişkili düşüncelerine itiraz edebilmek ve bunları mantıkî delillerle çürütebilmek için Tanrı ve Evren kavramlarıyla ilgilenmiştir.Gazâlî Tanrı ile ilgili düşüncelerini Tarının varlığı, sıfatları ve fiilleri şeklinde üç başlık altında ortaya koymuştur. Ona göre Tanrı birdir, ezeli ve ebedidir. O, hiçbir şeye benzer değildir. O, kudret, ilim, hayat, irade, işitme, görme ve kelâm gibi sıfatlara sahiptir. O, her şeyi yaratandır. Gazali, evren kavramını daha çok Tanrı'nın varlığını ve mahiyetini ortaya koymakta ve temellendirmekte kullanmıştır. Bu yüzden evrenin basit bir delil olmasından öte Allah'ın varlığına delalet etmesinden dolayı, önemli olduğu aşikârdır. Gazâlî evrenden bahsederken evrenin Allah'ın bir fiili olduğunu ifade etmiştir. Fiil ise sonradan meydana geldiği için evrenin ezeli olamayacağını söylemiştir. Ebedi olup olamayacağı ise Allah'ın takdiridir. Gazâlî, Tanrı-evren ilişkisini ise fail ve fiil ilişkisi bağlamında değerlendirir. Allah'ın âlem ile olan ilişkisi yaratma, nübüvvet ve mucize kavramları çerçevesinde şekillenir. Anahtar Kelimeler: Gazâlî, Tanrı, Evren, Sıfat, Fiil, Fail, Sebep, Zorunlu Varlık, Yaratma, Nübüvvet, Mucize. God and universe constitute the pair of concepts causing one of the most fundamental problems of the history of thought. When the historical process is taken into consideration, one can witness that all philosophers, regardless of the system of thought or belief they adhere to, have taken part, in one way or another, within the discussions regarding those concepts. Al-Ghazali is interested in the concepts of God and universe in order to oppose to the thoughts of Peripatetic philosophers which he regards to be contradictory and to confute those thoughts on logical proofs.Al-Ghazali puts forth his ideas on God under three titles as God's existence, attributes and actions. According to him, God is one, eternal and ever-lasting. God does not look like to anything. He has the attributes like might, knowledge, life, will, hearing, seeing and speech. He is the creator of all things.Al-Ghazali uses the concept of universe rather in putting forward and justifying God's existence and nature. Therefore, it is obvious that the importance of the universe is beyond its being a simple proof since it signifies the existence of God. When talking about the universe, Al-Ghazali says that it is an action of God. He says that the universe cannot be eternal, since an action exists subsequently. And it is up to God whether it can be ever-lasting or not.Al-Ghazali evaluates the God-universe relation in terms of the actor-action relation. God's relation with universe takes shape within the framework of the concepts of creation, prophethood and miracle.Keywords: Ghazali, God, universe, attribute, action, actor, cause, necessary being, creation, prophethood, and miracle. 155

Euthyprhon Dilemması, bu değerin kaynağını nereden aldığını sorarak ahlaki bir değere sahip bir tanrıya inanan teistlerin karşılaştığı kafa karıştırıcı bir duruma dikkat çekmektedir. Platon'un kendi adını taşıyan diyalog, tanrının ahlakın kaynağı olduğu şeklindeki tanrı merkezli iddianın bariz sorunlarını tartışır ve ahlakın rasyonel bir biçimde tamamlayıcı bir tanımına dair bir arayış sergiler görünür. Bununla birlikte diyalog, genellikle ne böyle bir tanıma başarılı bir temel sağlamış ne de tanrı merkezli iddiayı kesin olarak çürütmüş kabul edilmez.Akıl merkezli düşünme ve tanrı merkezli düşünme tutumları arasında meydana gelen çekişmede, tamamıyla farklı epistemolojilerin tarafların kendi tutumlarının belirleyicisi olduğuna ve dolayısıyla belli kabullerle yola çıktıklarına dair bir varsayım var görünmektedir. Sonuç olarak, tartışmaya karar verebilmek için dilemmanın sınırlarının dışından olumlu bir desteğe ihtiyaç gerekli görünmektedir.Akıl merkezlilik-tanrı merkezlilik ikilemi, İslam teolojik-etik geleneğinde sırasıyla Mu'tezile ve Eş'arî kelam ekolleri tarafından benimsenen bakış açılarıyla paralellik arz etmektedir. Her bir ekol kendi uzmanlık ilgileri nedeniyle kısmen farklı bir epistemoloji kullanmaktadır.Māturīdī, hem tanrı merkezli hem de akıl merkezli tutumların boyutlarını birleştiren sofistike bir orta yol sergiler. Onun teolojik-etiği, tanrıyı ahlakın nihai kaynağı olarak sunar, ancak bir bütün olarak alemin tanzim edilmiş olması ve insanın ahlaki değerleri idrak etmesinin temel vasıtası olması temelinde akla referansta bulunur. Māturīdī'nin sofistike bir metaetiği oluşturmasında tecrübeye dayalı ve akli unsurları bir araya getirişine Jacques Derrida'nın epistemolojik çalışmasının olumlu bir destek sağladığını fark ettim. Bu ise yaratılışın, tanrının mutlak hakimiyetinin göstergesi olmaya devam ederken nasıl vahiyden bağımsız olarak objektif ahlaki bir değer kazandığını açıklamaya yardımcı olmaktadır. The Euthyprho Dilemma highlights the perplexing situation that confronts theists who believe in a God in possession of moral significance, as it asks where the origin of this significance lies. Plato's eponymous dialogue discusses apparent problems with the theocentric claim that God is the source of morality and seems to present a search for a rationally integral definition of piety. However, the dialogue is generally acknowledged to neither successfully establish the grounds for such a definition nor conclusively refute the theocentric claim.In the ensuing debate between ratiocentric and theocentric positions, there appears to be an assumption of radically different epistemologies that are determinant of the respective positions, which hence assume what they set out to prove. As a result, the need for positive support from outside the confines of the dilemma appears to be required in order to decide the debate.The ratiocentric-theocentric dichotomy is paralleled in the Islamic tradition of theological ethics (theological-ethics), with the respective stances held by the Mu'tazilī and Ash‛arī schools of kalām. Each school utilizes a different epistemology, in part due to their professional concerns.Al-Māturīdī represents a sophisticated middle position that combines aspects of both the theocentric and ratiocentric stances. His theological-ethics presents God as the ultimate source of morality, but refers to reason as the basis upon which creation as a whole is ordered and as the ultimate means by which human beings come to comprehend moral values. I find that the epistemological work of Jacques Derrida offers positive support for al-Māturīdī's juxtaposition of empirical and rational elements in the creation of a sophisticated metaethics. It helps explain how creation acquires objective moral significance independently of revelation, while remaining indicative of God's total sovereignty. 307

Tez, giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde, genel anlamda kötülük problemi ile ona karşı geliştirilen savunma ve teodiselerin ne anlama geldiği üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, Swinburne'ün Tanrı ve kötülük anlayışı ele alınmıştır. İkinci bölümde ise öncelikle, onun Tanrı ve kötülük anlayışına bağlı olarak kötülük problemine yaklaşımı incelenmiştir. Sonrasında `daha büyük iyi` savunmasını temel alan teodisesi ele alınmıştır. Bu savunmaya göre, Tanrı bazı iyi amaçlarını, onları bir süreliğine ertelemeden ya da kötülüğün oluşmasına izin vermeden gerçekleştiremezdi. Swinburne'ün bu yaklaşımı temel alan teodisesini incelemek için, Tanrı'nın yaratmadaki iyi amaçlarının neler olduğu ve o iyi amaçlara ulaşmada sırasıyla ahlakî ve doğal kötülüğün işlevinin ne olduğu açıklanmıştır. Son olarak, Swinburne'ün Tanrı'nın bazı iyi amaçlarını gerçekleştirmek için kötü durumlara izin vermeye hakkının olduğu iddiası üzerinde durulmuş ve bu yaklaşımın felsefi tutarlılığı ve değeri irdelenmiştir. Sonuç bölümünde ise Swinburne'ün teodisesi üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar kelimeler: Tanrı, Kötülük, Kötülük Problemi, Teodise, Özgür İrade This thesis consists of an introduction, two chapters, and a conclusion. In the introductory part, the problem of evil and the responses to it, which are known as defenses and theodicies, are defined and examined.In chapter one, Swinburne's understanding of God and evil is discussed. In chapter two, firstly, Swinburne's approach to the problem of evil is presented in the context of his understanding of God and evil; then, his theodicy in terms of `greater good defense` is examined. On his view, God could not achieve some of his good purposes except by means of a delay them or except by means of allowing evil to occur. Thus, to examine his theodicy we have analyzed, what is God's good goals in creation and the functions of moral and natural evil to achieve these goals in his thought. And, finally, Swinburne's claim that God has a right to permit evil in order to achieve his good goals. The concluding part provides an overall evaluation Swinburne's theodicy.Keywords: God, Evil, The Problem of Evil, Theodicy, Free Will 136

Bu çalışmanın konusu, Kayseri'nin Uzunyayla bölgesinde yaşayan Çerkeslerin gerçekleştirdiği ritüelleri takip ederek bu ritüellerin Çerkes çok tanrılı inancı ile olan bağlarını ele almak ve bu ritüellerdeki süreklilikler, kopuşlar ve dönüşümleri ortaya koymaktır. Çalışmada ele alınan ritüellerdeki dönüşümler ve süreklilikler tek tanrılı dinlerin kabulünün etkileri bakımından incelenmiştir. Uzunyayla'daki ritüeller sözlü tarih sonucu Uzunyayla'da yaşamış kişilerden elde edilen veriler ışığında ele alınmıştır.Bu tez ceug ritüeline odaklanmıştır. Ceug bugün düğün ve oyun anlamında kullanılsa da Çerkes çok tanrılı inanç sistemi içinde ayin, eğlence, kurban ve daha pek çok etkinliğin gerçekleştirildiği bir merasim olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzunyayla'da gerçekleştirilen ceugler'de de ceug'un çok tanrılı dönemdeki çoklu biçimlerine dair izler görmek mümkündür. Eldeki çalışmada ceug'un bahsettiğimiz çoklu karakteri ritüel, potlaç, oyun ve karnaval kavramları ile ilişki içinde tartışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Ritüel-Uzunyayla-Çerkes-Oyun-Karnaval-Potlaç-Ceug (Джэгу)-Çerkes Çok tanrılı İnancı This study focuses on the rituals of Circassians living in Uzunyayla region in Kayseri, to analyse the ties of these rituals to Circassian polytheism and identify the elements of continuity, disengagement and transformation. The transformation and continuities in relation to the impact of the acceptance of monotheistic religions have been at the core of the analysis. The data about the rituals has been collected through oral history interviews with people living or who have lived in Uzunyayla.This study focuses on jeug ritual. Though jeug is today used to refer to weddings and plays, in Circassian polytheism it appears as a ceremony where rites, entertainment, sacrifice and many other activities are performed. In Uzunyayla jeugs, some elements of this multivariate characteristic of polytheistic period jeug, are observed. This multivariate characteristic has been discussed in relation to concepts of rites, potlatch, play and carnaval.KEYWORDS: Rituals-Uzunyayla-Circassian-Play-Carnaval-Potlatch-Jeug (Джэгу)-Circassian polytheism 137

Tanrı'nın var olduğunu kanıtlamaya ilişkin bir çok kanıttan söz edilebilir. Bu kanıtlardan biri, belki de en önemlisi, güzellik kanıtıdır. Tanrı'nın kendine özgü olan güzelliği ve bu güzelliğin sonucu olarak evrende temaşa edilen içkin güzellik, Tanrı'nın var olduğuna ilişkin iyi bir kanıt oluşturur.Doğrusu, biz, Mevlana'nın rubailerine özel atıfla, bu çalışmamızda bir yandan Tanrı'da bulunan aşkın güzelliği, öte yandan evrende görülen içkin güzelliği anlatmaya, böylece de, çağdaş din felsefesi alanında oldukça yeni bir kanıt olan güzellik kanıtına katkı saplamaya çalıştık.Çalışmamızın Giriş'inde Tanrı-güzellik ilişkisini açıklamaya yönelik genel bir çerçeve çizilmiştir. Birinci Bölüm'de Mevlana'nın Rubailerinde Tanrı ve Güzellik ilişkisi ele alınmaya, İkinci Bölüm'de ise yine aynı bağlam içinde güzellik kanıtının kavramsal yapısı ve gücü irdelenerek bir sonuca gidilmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Güzellik Kanıtı, Tanrı, Güzellik, Evren It can be said that there is a lot of evidences to prove that God exists. One of them, probably the most important, is the argument from beauty. God's unique beauty and the manifestation of it in universe constitutes a good argument for the existence of God.Indeed, we, with a special refernce to Mawlana's rubaiyat, tried to explain the God's transdendantal beauty on one hand, and the universe's immanent beauty on the other hand, and so to contribute to the argument from beauty as a new argument in comtemporary philosophy of religion. We have tried to draw a general framework concerning the relationship between God and beauty in Introduction of our work. In the First Chapter, we have dealt with the relationship between God and beauty in Mawlana's rubaiyat. In the Second Chapter, examinig the conceptual structure and power of this argument in the same content, we have reached the conclusion.Key Words: Argument from Beauty, God, Beauty, Universe 63

Bu çalışmada Tanrı inancının rasyonel olup olmadığı tartışılarak Tanrı inancı hakkında öne sürülen temel fideist iddialar eleştirel bir yaklaşımla ele alınmıştır. Tanrı inancının rasyonel olmasının en önemli ölçütünün onun akıl ile temellendirilmesi olduğu söylenebilir.Çalışmamızın amacı, Tanrı inancının rasyonel bir temele sahip olup olmadığını katı fideist yaklaşımın eleştirisi üzerinden göstermeye çalışmaktır. Fideist yaklaşımın, Tanrı inancının rasyonelliğini zayıflatan iddialar öne sürdüğü söylenebilir. Bu yaklaşıma göre akıl yürütme, Tanrı'nın varlığının bilgisine ulaşmada ve Tanrı'nın varlığı lehine kanıtlar sunmada kısmen veya tamamen yetersiz kalır. Bu bağlamda ele alındığında fideizmin, Tanrı inancına irrasyonel bir tarzda yaklaştığı söylenebilir.Fideizm eleştirisinin temele alındığı bu çalışmamız, iki bölümden oluşmaktadır. Tanrı inancının rasyonelliğinin tartışıldığı ilk bölümde, Tanrı inancının rasyonelliğinden ne anlaşılması gerektiği, Tanrı'nın varlığı lehine öne sürülen kanıtlamaların ve kötülük probleminin Tanrı inancının rasyonelliği açısından ne ifade ettiği gibi hususlar üzerinde durulmuştur. Konuya dair fideist yaklaşımın eleştirildiği ikinci bölümde ise, Tanrı inancı konusunda temel fideist iddiaların neler olduğu ve bu iddiaların özellikle hangi açılardan Tanrı inancının rasyonelliğini zayıflattığı gibi hususlar üzerinde durulmuştur. Çalışmamızda, fideist iddiaların aksine, Tanrı inancının rasyonel temele sahip olduğu sonucuna ulaşılmış ve bu iddia tez boyunca desteklenmeye çalışılmıştır. In this study, by discussing whether the belief in God is rational or not, the basic fideist ideas put forward about belief in God are analyzed in a critical way. The most significant criterion of the belief in God being rational is claimed to be based on this reasoning.The objective of our study is to show that criticism of the solid fideist approach over whether it has a rational basis for belief in God or not. It can be claimed that the fideist approach puts forward some assertions undermining the rationality of belief in God. According to this approach, reasoning might remain partially or completely weak to provide the evidence in favor of the existence of God and to reach the knowledge of the existence of God. Taken in this aspect, fideism might be to claimed approach in an irrational manner to God. Our study which took the critisim of fideism as the basis consists two parts. The first part in which rationality of belief in God is discussed, what should be understood from the rationality of the belief in God, the evidences put forward about the existences of the God, the problem of evil in terms of rationality of the belief mentioned have been discussed. The second part in which the fideist approach has been criticized on the subject, what the claims on the basis fideist belief in God are and how these claims on the issue weakens the rationality of belief in God have been focused. In our study, contrary to the fideist allegations, the conclusion of the belief in God is rational has been obtained and this cliam has been supported throughout this thesis. 132

Dünyanın en ünlü roman yazarlarından biri olan Dostoyevski'nin eserlerinde Tanrı'nın varlığı düşüncesi önemli bir yer tutar. Dostoyevski'ye göre insan eylemlerini şekillendiren en önemli unsur Tanrı'dır.Hristiyan Ortodoks inancını benimsediği bilinen yazar için İsa figürü insanlık için tek yol göstericidir ve tüm dünyanın kurtuluşu Rus halkının saf imanını kaybetmemesine bağlıdır. Dostoyevski bir yandan inanca vurgu yaparken diğer yandan da inançsızlığın doğasını, neden ve sonuçlarını ortaya koyar. Ona göre bireyler iman hususunda özgür iradeleriyle hareket ederler fakat yine de mutlak manada bir imana ulaşmaları oldukça zordur. Bu noktada insanın yardıma koşan unsur ise evrensel sevgi kavramıdır ve bu aktif sevgi sayesinde insan hem diğer insanları hem de Tanrı'yı koşulsuz sevebilir. İnsan her ne kadar inanç ve inançsızlık arasında gelgitler yaşayan düalist bir yapıya sahip olsa da onu kurtuluşa erdirecek olan şey de aslında onun bu konuda verdiği mücadele ve çektiği acıdır. Dostoevsky, regarded as one of the world's greatest writers, wrote novels in which discussion of the existence of God holds an important place. Besides his ideas about problems of philosophy of religion such as freedom, evil and morality; he also brings up the choice between faith and unbelief and its results on the base of Russian society. According to him the most important thing in life that direct human actions is God. For Dostoevsky who embraces Orthodox Christianity, Christ is the only leading figure for humanity and salvation of the world depends on the preservation of the simple faith of the Russian people. While he emphasizes the faith, on the other side he studies reasons and results of the unbelief. For Dostoevsky it's clearly hard to reach absolute belief even if people choose to believe with their free will. In this point, there is an only fact that helps people is cosmic love and thanks to this active love, people can love each other and God unconditionally. Although people live tides between faith and unbelief because of their dualist nature, in fact it's the same thing that lead them to salvation by struggling and suffering. 141

Bu çalışmada Spinoza düşüncesinin ana kavramları, Tanrı ve insan dolayımında, kendisinden önceki filozofların düşünceleriyle diyalektik içine sokularak irdelenmiştir. Bu diyalektikte, Kartezyen felsefeye köklü bir işlev yüklenmiştir; zira Spinoza, hemen tüm kavramsal yapısını, bu felsefeden devralmasına karşın, tüm felsefesini Kartezyen ikiciliği aşma üzerine kurar. Bu yüzden çok tartışılan, Spinoza düşüncesi ile Kartezyen felsefe ilişkisi ve aralarındaki terminolojik yakınlık ve kökensel fark, ancak bir yakın çekimle aydınlatılabilir. Çalışma giriş ve sonuç hariç iki ana bölüm olarak kurgulanmıştır. Giriş bölümünde tezin ana kavramsal çatısına hazırlık bağlamında, indirgemecilik sorununa dikkat çekilerek Spinoza'nın özlü bir yaşam öyküsü, içine doğduğu sosyo-kültürel yapı da dikkate alınarak betimlenmiş; çalışmanın yöntembilimsel dayanakları ortaya konulmuştur. Çalışmanın 'Tanrı'nın Metafiziksel Konumlandırılışı' adını taşıyan ilk bölümünde, yöntemsel belirlenimler ışığında, 'Tanrı adı' ve 'Tanrı ideası' arasındaki fark, Tanrı'nın varlığının kanıtlanma çabalarının yeniden ele alınışı ve anlamlandırılışı, töz-öznitelik-modus ilişkisi ve bunlardan doğan sorunlar irdelenmiştir. Bu bölümde Spinoza'nın Tanrı-Doğa-Tek Töz kavramlarını varoluş kavramında birlediği, Kartezyen felsefenin teorik ikiciliğini ve teolojinin Tanrı-yaratılmışlar ikiciliğini bu birlemeyle aşmaya çalıştığı gösterilmiştir. Çalışmanın 'İnsanın Durumu' adını taşıyan ikinci bölümünde Tanrı'nın/Doğa'nın bir parçası olarak insan, zihin-beden ilişkisi, etkin ve edilgin olma durumları açısından iki ana tema üzerinden ele alınmıştır. İlk temada, Spinoza'nın zihin-beden ikiciliğini, paralelizm öğretisiyle aşmaya çalıştığı, özgürlük-zorunluluk ikiliğini ise bu kavramları bir ve aynılaştırarak çözmeye yöneldiği gösterilmiştir. İkinci temada, yani etkin ve edilgin bir varlık olarak insan temasında, etkin ve edilginliğin bilgi türleri, conatus kavramı ve duygulanışlarla ilişkisi ele alınmıştır. Bu ilişkiler ele alınırken, insanın bireysel ve toplumsal halleri de göz önünde buldurulmuştur. Spinoza'nın anılan sorunları ele alırken, belirlenimcilik karşısında insanın bilgeliğini ve erdemini, belirlenimciliği ontik nedensellikten çok epistemik bir nedenselliğe dönüştürme yoluyla sağlamaya çalıştığı gösterilmiştir. Anahtar Sözcükler: Töz/Tanrı/Doğa, conatus, Descartes, duygulanışlar This study aims to analyze the main concepts of Spinoza's thought in a dialectical relationship with the previous philosophers. Cartesian philosophy plays an important role in this dialectical relationship. Although Spinoza inherited almost all conceptual equipment from this philosophy, he established his thought on an effort to overcome Cartesian dualism. Therefore the terminological proximity and the basic difference between Spinoza's thought and Cartesian philosophy can only be clarified in a close-up examination.This study consists of two main parts apart from the introduction and the conclusion. In the introduction part, Spinoza's short biography and socio-cultural environment where he was born is delineated with drawing attention to reductionism problem in preparation for the main conceptual framework of the thesis.The first chapter is termed 'God's Metaphysical Positioning'. The emphasis on 'metaphysical' points to distinction of 'God's name' and 'the idea of God'. It additionally points to restructure the evidence of the existence of God. This chapter lastly contains an inquiry about attachment among substance, attributes and modus. Consequently, it will be seen that Spinoza had unified the concepts of God-Nature-Substance to one, namely, concept of the existence and also that he had tried to overcome theoretical dualism of Cartesian philosophy and theological dualism between God and creatures by means of this unification.Human existence as a part of God/Nature is discussed in point of body-mind problem and in point of being active and passive in the second chapter which is called 'Human Condition'. This chapter firstly aims to show that Spinoza tried to overthrow body-mind dualism via parallelism and to overcome necessity-freedom dualism by means of unifying these two concepts. Secondly, the relationships among human condition being active- passive and the kinds of knowledge and the conatus and affections are discussed in this chapter. The main thesis of this chapter is that Spinoza found the foundations of human wisdom and virtue on the restructure of the concept of determinism. He considered this concept as being epistemic causality rather than ontic causation.Key Words: Substance/God/Nature, Descartes, affections, conatus 165

Bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın amacı, Allah'ı nitelemede kullanılan bazı isimlerin cahiliye dönemi şiirlerinde ve Kur'an'da geçiş şekillerini tespit etmek ve söz konusu isimlerin Müslüman Tanrı tasavvurunun oluşumunda hangi ölçüde etkili olduğunu ele almaktır. Girişte konunun önemi ve amacı, çalışmanın kapsam ve yöntemine yer verilmiştir.Birinci bölümde cahiliye Araplarında Tanrı tasavvuru incelenmektedir. Bu bağlamda müşriklerin, Haniflerin, Yahudi ve Hıristiyanların Tanrı'yı nitelediği kavramlar ve bu kavramlardan hareketle gelişen Tanrı tasavvurları değerlendirilmiştir. Ayrıca cahiliye döneminde kullanılmakta olan Arap dilinin birtakım problemlerine işaret edilmiş, söz konusu dilin Tanrı tasavvurunu hangi ölçüde belirlediği tartışılmıştır.İkinci Bölümde cahiliyede kullanımlarına işaret ettiğimiz Allah, Rahmân, İlâh, Rab ve Melik isimlerinin Kur'an'da geçiş şekillerine yer verilerek bu ifadelerden hareketle ortaya çıkan Tanrı tasavvuru ele alınmaktadır. Yine Allah'ı nitelemede kullanılan ve zahirî anlamda antropomorfik tanrı anlayışına zemin oluşturan haberî sıfatların Kur'an ve Sünnet'te kullanımları incelenmektedir. Burada son olarak Kur'an'da açık bir şekilde gözüken tenzihî yaklaşım değerlendirilmektedir.Üçüncü Bölümde Allah'ı niteleyen ifadelerden hareketle ortaya çıkan ilk kelamî tartışmalara işaret edilmektedir. Bu bağlamda Hz. Peygamber'in ve sahabenin naslara yaklaşımına değinilmektedir. Yine Müşebbihe, Mücessime, Mu'tezile ve Ehl-i Sünnet'in naslarda yer alan ifadelere ilişkin genel yaklaşımı, söz konusu mezheplerin ilk temsilcilerine işaret edilerek belirtilmektedir. Son olarak itikadın belirlenmesi ve dönüşümünde kelamın etkin rolüne işaret edilmektedir. This study consists of an introduction and three chapters. The purpose of the study is to determine some names of Allah that are used for qualifying in Jahiliyyah poetry and the Qur'an and to tackle these names what extent is effective in formation of the Muslim God imagination. The importance and purpose of the issue, content and method of study are included in introduction.God imagination in Jahiliyyah Arabs is expressed in the first chapter. In that context, concepts which characterized by polytheists, Hanifs, Jews and Christians, and God imaginations which developing with these concepts were assessed. Besides a number of problems of Arabic language that used in term of Jahiliyya have been indicated and it was discussed that determining the extent to which the God imagination, by the language.In second chapter, we gave place to mentioned ways of the names of Allah, Rahmân, İlâh, Rab ve Melik in Qur'an that we pointed out the usage in Jahiliyyah. Moving from these expressions, emerging description of God has been handled. Use of adjectives news in the Qur'an and Sunnah which used to described for God and forming ground to anthropomorphic conception of God in apparent meaning is examined. Consequently beyond (tanzihi) approach that seen clearly in Qur'an is assessed.In third chapter, we point out the first kalamî discussions that characterized the God. In that context, approaching to verses of Esq. Prophet and Companios (sahaba) is refered. Again common approach of Mushabbiha, Mucassima, Mu'tazila and Ahl-i Sunnah to pharses that located in the verses is indicated with marked to first representatives of mentioned sectarians. Finally, we point out to active role of kalam that identifying and converting to creed. 118

Bu çalışmamda Michael Martin'in din dilinin olgusal olarak anlamsızlığı iddiası üzerinden negatif ateizmi nasıl temellendirmeye çalıştığı gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın birinci bölümde din dili meselesinin din felsefesindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Din dilinin ne demek olduğu, din dili dediğimiz zaman aklımıza ne tür ifadelerin geldiğini ortaya koyulmuştur. Devamında ise din dili meselesi ile ilgili olarak tarihi süreç içerisinde ne tür teoriler ortaya konduğuna değinilmiştir. Bu bağlamda tenzihi dil, benzer anlam teorisi ve sembolik dil gibi döneminin öne çıkan din dili teorileri ele alınıp söz konusu teorilere yöneltilen başlıca eleştiriler belirtilmiştir. Son olarak ise hem yüzyılımız itibariyle hem de tezimizin konusu olan Michael Martin'in düşüncelerini fazlasıyla etkilemesi bakımından büyük önem arz eden erken dönem Wittgenstein'ın ve genel olarak mantıkçı pozitivizm olarak adlandırılan düşünce akımının dil düşüncesinden bahsedilmiştir.İkinci bölüm ise 'teizm', 'ateizm' terimleri ile 'pozitif ateizm' ve 'negatif ateizm' kavramlarının tanımları ele alınarak başlamıştır. Michael Martin'in ileri sürdüğü temel üç ilahi niteliğin eleştirisi incelenmiştir. Daha sonra Martin'in Tanrı hakkında konuşmanın anlamsızlığına dair görüşlerine yer verilmiştir. Din dilinin doğrulanabildiğini ve yanlışlanabildiğini savunan ve dolayısıyla da olgusal olarak anlamlı olduğunu iddia eden belli başlı düşünürlerin iddiaları üzerinde durulmuş ve Martin'in söz konusu iddialara yönelttiği eleştiriler ile negatif ateizm düşüncesini nasıl temellendirdiği ortaya konmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Teizm, Ateizm, Negatif Ateizm, Pozitif Ateizm, Din Dili, Tanrı Hakkında Konuşmak, İlahi Sıfatlar In my thesis I tried to present the role of religious language on Michael Martin's Negative Atheism Defence. In the first section, I tried to state importance of issue concerning religious language in philosophy of religion. In that section, it was explained the kind of statements included in religious language. Then I tried to imply what theories of religious language such as `negative theology`, `analogical language` and `symbolic language` were presented in the historical process. Finally, I introduced Wittgenstein's conception of religious language in the first period of his thought and logical positivistic stance since they highly affected Michael Martin's notion of language.In the second section, firstly I indicated definitions of notions such as 'theism', 'atheism', 'positive atheism' and 'negtive atheism. Secondly, I presented criticism of three basic divine attributes and meaninglessness of God talk that were argued by Michael Martin. Then I tried to assert wievs of Michael Martin on meaninglessness of God Talk. Finally, it was dealt views of philosophers who argued religious language was verifiable or falsifiable and consequently factually meaningful and Michael Martin's criticism of these philosophers.Key Words: Theism, Atheism, Negative Atheism, Positive Atheism, Religious Language, God Talk, Divine Attributes 72