Search

Net als de najaarsbijeenkomst van de VASR in 2021 gaat deze bijdrage over de afwikkeling van de aardbevingsschade in Groningen, en dan met name over de spanningen die kunnen optreden bij de keuze tussen individuele en collectieve schadeafwikkeling. Bij de vraag naar de keuze tussen het een of het ander, of de zoektocht naar een vorm van afdoening waarbij er een optimale mix tussen die vormen van schadeafwikkeling kan worden gevonden, zullen wij vooral de psychologische kant van deze kwestie bekijken. Meer specifiek zullen wij het perspectief van ervaren procedurele rechtvaardigheid in het debat over (de keuze tussen) individuele of collectieve schadeafwikkeling betrekken.

A consensus has emerged that corporations have societal and environmental responsibilities when operating transnationally. However, how exactly corporations can be held legally accountable for their transgressions, if at all, is less clear. This volume inquires how regulatory tools stemming from international law, public law, and private law may or may not be used for transnational corporate accountability purposes. Attention is devoted to applicable standards of liability, institutional and jurisdictional issues, and practical challenges, with a focus on ways to improve the existing legal status quo. In addition, there is consideration of the extent to which non-legal regulatory instruments may complement or provide more viable alternatives to these legal mechanisms. The book combines legaldoctrinal approaches with comparative, interdisciplinary, and policy insights with the dual aim of furthering the legal scholarly debate on these issues and enabling higher quality decision-making by policymakers seeking to implement regulatory measures that enhance corporate accountability in this context. Through its study of contemporary developments in legislation and case law, it provides a timely and important contribution to the scholarly and sociopolitical debate in the fastevolving field of international corporate social responsibility and accountability.

This chapter addresses the question whether a corporation that is considered “too big to be governed” might also be “too big to be responsible”. In today’s day and age, a large multinational company’s finances may exceed the finances of a (small) country. Such a firm’s economic position in principle means “power”. In the meantime, the business operations and the societal position of these companies can affect people and planet. In light of this, the aim of this chapter is to find out if “economic power” is an argument to hold large listed companies (LLCs) liable under private law and/or criminal law for violations of local and international norms that protect people and planet. The central question is twofold: Can “economic power” provide for a legal basis for holding LLCs responsible for fundamental rights protection, and if so, how? And, subsequently, can LLCs be held liable both under private law and criminal law for not taking responsibility for fundamental rights protection? To answer these questions, attention will be paid to the concepts of LLCs and “economic power”, to the position that the use of economic power establishes responsibility, to the duty of care as a potential vehicle to transform responsibility into liability, and more concrete to civil and criminal liability in these cases, respectively.

In this chapter, the question is raised how different types of (causal, motivational, and organizational) remoteness should be tackled when holding business leaders accountable for international crimes. This issue arises because corporate involvement in international crimes is mostly indirect. Businessmen seldom physically perpetrate international crimes, but generally fund or benefit from such crimes in more indirect ways, for example by providing goods, logistical support, or information. Moreover, businessmen normally act with business-related purposes and interests, rather than with the intent to commit international crimes. In particular, when corporations have a complex structure consisting of multiple branches and departments, individual businessmen may also not know exactly what happens within the corporation. This makes it difficult to establish that businessmen intentionally contributed to the commission of international crimes and thus fulfilled the actus reus and mens rea requirements of these offenses. This chapter addresses if and how these problems related to remoteness can be tackled in order to prevent impunity, and whether the possible solutions are acceptable from a fair labeling perspective.

Following the US example, European scholarship has seen more and more interdisciplinary or multidisciplinary academic work being carried out over the last few decades, not only in criminal law but also relating to private law and civil procedure. In such studies ‘extralegal’ knowledge from, for example, psychology, sociology and economics, is combined with existing legal insights and transformed into ‘novel’ legal knowledge. This has often led to new thoughts on how to organize our legal landscape and to new public policy issues and solutions. An intriguing question underlying these studies is whether it is in fact possible – and if so, how, why and when – to leap from such ‘extralegal’ insights to normative legal conclusions. How and when can any researcher step over from, for example, empirical psychological facts to legal normative value judgments (as one is required to do from a legal end, for instance as a judge ruling on a case)? What, if anything, allows anyone to do so? What are the conditions under which it would be safe to say that one could cross over from one side to the other? By reviewing the existing methodological literature on this topic and by linking up with ideas about the (analogous) use of comparative law materials, this paper – methodological in nature – tries to come up with a workable ‘method’ for crossing the border between social science disciplines and the law. As it turns out, a due process approach is the best available option. This approach asks of judges, practitioners and scholars to become familiar with the methodology of the social sciences. That hurdle might be overcome by using court-appointed experts to evaluate the usefulness of the extralegal materials. The judge would thus resort to an expert to advise him on how to be a decent gatekeeper when it comes to the possible use of insights from social sciences.

This special issue of the Utrecht Law Review is entirely devoted to a set of topical issues and questions concerning liability, responsibility and accountability, within private, criminal and administrative law. This issue is the academic result of one of the research initiatives which marked the start of a new research group, the Utrecht Centre for Accountability and Liability Law (hereafter: UCALL). Some contributions were presented as a paper at a research seminar organized by UCALL in July 2013 at the Utrecht University School of Law.

In het Algemeen Deel*** beschrijft Jan Vranken dat het privaatrecht en zijn beoefenaren te vaak uitgaan van veronderstellingen en/of daarop gebaseerde argumenten die feitelijk niet houdbaar zijn of in elk geval niet voldoende empirisch onderzocht zijn; een kenmerk van juridisch argumenteren is het gebrek aan feitelijke grondslag van gehanteerde argumenten.1 Om slechts één voorbeeld te geven: leidt de mogelijkheid van aansprakelijkheid tot ander (al dan niet ‘defensief’ te noemen) gedrag bij degene die daarmee potentieel opgezadeld wordt, bijvoorbeeld bij een potentiële jeugdvandaal die af zal zien van dat vandalisme als hij (weet dat hij) als 14- of 15-jarige aansprakelijk kan worden gehouden?2 Wij (civilisten) roepen dergelijke dingen heel gemakkelijk, en bouwen daar vervolgens hele argumentatielijnen op en omheen, maar empirisch bewijs voor dit soort stellingen wordt nauwelijks geleverd. Vranken hekelt dat, en terecht.

Pakweg 14 jaar geleden, op 26 januari 2001, verdedigde auteur in Tilburg zijn proefschrift ‘Bewijs en aansprakelijkheid’. Nu staat auteur voor de vraag die wijlen Niels Frenk, toen nog hoofdredacteur van VR, auteur in april 2013 stelde: zou jij willen reflecteren op de rechtsontwikkeling sinds het verschijnen van je proefschrift, waarbij ‘nadrukkelijk ook de ontwikkeling in de geest van de auteur naar voren dient te komen. Derhalve ook een actualisering van de gedachten van de auteur uit zijn/haar proefschrift.’ Omdat Niels vrijwel nooit nee zei tegen een verzoek van mijn kant, kon auteur op zijn beurt het verzoek onmogelijk weigeren – dus dat deed hij dan ook niet – hoewel hij wel sterk die neiging had, zegt hij er eerlijk bij.

Onderzoek heeft uitgewezen dat slachtoffers van strafbare feiten de civiele route als hoogdrempelig ervaren (zelf procederen, verplichte procesvertegenwoordiging) en kiezen voor schadeverhaal via de strafrechter. Die route biedt voordelen (executie via het Centraal Justitieel Incassobureau, voorschotregeling), maar stelt ook voorwaarden die schadeverhaal kunnen belemmeren (ontvankelijkheid, rechtstreekse schade). Vanuit de rechtspraktijk is geopperd het schadeverhaal te laten verlopen via de kantonrechter. Dankzij de laagdrempeligheid en verhoogde competentiegrens (€ 25.000) lijkt de kantonprocedure geschikt voor schadeverhaal door slachtoffers van strafbare feiten. In dit rapport wordt verslag gedaan van een verkennend onderzoek naar het gebruik van de kantonprocedure ten behoeve van schadeverhaal. Het onderzoek wijst uit dat daarvan slechts bij uitzondering gebruik wordt gemaakt.