Search

Deze studie betreft een integrale verkenning van regionale doelen en maatregelen in de landbouw voor de provincie Gelderland om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen, Kaderrichtlijn Water, Nitraatrichtlijn en het Nationaal Klimaatakkoord te realiseren. Hiertoe zijn de resultaten uit de landelijke studie ‘Scenariostudie naar doelen en doelrealisatie in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied’ (Gies et al., 2023) vertaald naar de Gelderse gebieden en regio’s. Er worden voor de Gelderse gebieden en regio’s regionale doelen afgeleid en er is op basis van de in de landelijke studie gehanteerde integrale maatregelpakketten doorgerekend wat het doelbereik zal zijn. Het gaat om doelbereik met betrekking tot uit- en afspoeling van stikstof en fosfor naar grond- en oppervlaktewater, broeikasgasemissies (methaan en lachgas), ammoniakemissie en stikstofdepositie op natuur. De mogelijke doelen op gebieds- en regioniveau zijn op basis van reeds gemaakte afspraken, beoogde afspraken en eigen invulling bepaald per gebied en regio. Er zijn berekeningen uitgevoerd voor het basisjaar 2020, het referentiejaar 2030 bij vaststaand beleid en twee scenario’s waarbij het maatregelpakket generiek en gebiedsgericht is toegepast. De effecten van de maatregelen zijn vervolgens gerelateerd aan de regionale doelen om het doelbereik te bepalen.

Deze studie betreft een verkenning voor het Interprovinciaal Overleg (IPO) naar mogelijk generieke beleidsmaatregelen, aanvullend op de bronmaatregelen Aanpak Stikstof, mogelijk is om de stikstofemissies te verminderen. Daarbij wordt ook het effect van deze beleidsmaatregelen op de vermindering van broeikasgasemissies in beeld gebracht. Tegelijkertijd vraagt het IPO om de termen ‘generiek’ en ‘gebiedsgericht’ beter te definiëren die in het kader van de Aanpak Stikstof en het Nationaal Programma Landelijk Gebied veelvuldig worden gebruikt. De verkenning geeft dus inzicht in mogelijke opties voor aanvullende generieke maatregelen, kwantificeert het mogelijke effect van de maatregelen op emissiereducties en depositiereductie en beschrijft de wijze waarop deze maatregelen vormgegeven kunnen worden in beleid.

This study is an integral exploration of regional goals and measures in agriculture to achieve the goals of the Birds and Habitats Directive, Water Framework Directive, Nitrates Directive and the National Climate Agreement. To this end, regional targets have been derived and an integrated package of measures has been established, aiming to achieve the targets. The effects of the package of measures have been explored for Dutch agriculture with regard to leaching and runoff of nitrogen and phosphorus to groundwater and surface water, greenhouse gas emissions (carbon dioxide from peat soil, methane and nitrous oxide and carbon sequestration in soils), ammonia emission and nitrogen deposition in nature. The targets have been regionalized to province level on the basis of existing and intended agreements or have been derived by the authors on the basis of current emissions per province. Calculations have been performed for the base year 2020, the reference year 2030 with established policy and two scenarios, in which the package of measures has been applied generically and region oriented. The effects of the measures were evaluated in view of the regional targets to determine target reach., Deze studie betreft een integrale verkenning van regionale doelen en maatregelen in de landbouw om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen, Kaderrichtlijn Water, Nitraatrichtlijn en het Nationaal Klimaatakkoord te realiseren. Hiertoe zijn regionale doelen afgeleid en is een integraal maatregelenpakket vastgesteld, waarbij gestreefd werd om de doelen te realiseren. De effecten van het maatregelenpakket is verkend voor de Nederlandse landbouw met betrekking tot uit- en afspoeling van stikstof en fosfor naar grond- en oppervlaktewater, broeikasgasemissies (koolstofdioxide uit veengrond, methaan en lachgas), koolstofvastlegging in bodems, ammoniakemissie en stikstofdepositie op natuur. De doelen zijn geregionaliseerd naar provincieniveau op basis van bestaande en beoogde afspraken of zijn door de auteurs afgeleid op basis van de huidige emissies per provincie. Er zijn berekeningen uitgevoerd voor het basisjaar 2020, het referentiejaar 2030 bij vaststaand beleid en twee scenario’s waarbij het maatregelenpakket generiek en gebiedsgericht is toegepast. De effecten van de maatregelen zijn vervolgens gerelateerd aan de regionale doelen om het doelbereik te bepalen.

Deze studie betreft een integrale verkenning van regionale doelen en maatregelen in de landbouw voor de provincie Noord-Brabant om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen, de Kaderrichtlijn Water, de Nitraatrichtlijn en het Nationaal Klimaatakkoord te realiseren. Hiertoe zijn de resultaten uit de landelijke studie ‘Scenariostudie naar doelen en doelrealisatie in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied’ (Gies et al., 2023) vertaald naar Brabantse deelgebieden. Voor deze deelgebieden zijn doelen afgeleid en er is op basis van de in de landelijke studie gehanteerde integrale maatregelpakketten doorgerekend wat het doelbereik zal zijn. Het gaat om doelbereik met betrekking tot uit- en afspoeling van stikstof en fosfor naar grond- en oppervlaktewater, broeikasgasemissies (methaan en lachgas), ammoniakemissie en stikstofdepositie op natuur. De mogelijke doelen op gebiedsniveau zijn op basis van reeds gemaakte afspraken, beoogde afspraken en eigen invulling bepaald per gebied en regio. Er zijn berekeningen uitgevoerd voor het basisjaar 2020, het referentiejaar 2030 bij vaststaand beleid en twee scenario’s waarbij het maatregelpakket generiek en gebiedsgericht is toegepast. De effecten van de maatregelen zijn vervolgens gerelateerd aan de regionale doelen om het doelbereik te bepalen.

Sinds de uitspraak van de RvS in 2019, die een streep heeft gezet door de PAS-systematiek, zoeken de overheid en de sectoren naar oplossingen voor het stikstofprobleem. Provincie Fryslân werkt, samen met de verschillende sectoren die stikstof uitstoten, aan een uitvoeringsprogramma stikstof met een op Fryslân toegespitste aanpak. Dit programma moet er de komende jaren voor gaan zorgen dat er weer balans komt in de economische/maatschappelijke ontwikkelingen én het beschermen van de Friese stikstofgevoelige natuur. In deze studie is voor de provincie Fryslân onderzocht wat het effect van de bronmaatregelen meer weidegang, mest verdunnen met water, eiwitarmer voeren en emissiearme stallen is op de stikstofdepositie en in hoeverre deze maatregelen bijdragen aan het behalen van de stikstofdoelstellingen voor de voor stikstof gevoelige Friese Natura 2000-gebieden, ervan uitgaande de alle sectoren een evenredige bijdrage leveren aan de stikstofreductie opgave. Daar waar deze doelstelling voor landbouw niet gehaald wordt zijn gebiedsgericht aanvullende maatregelen doorgerekend. Het gaat dan om de bronmaatregelen opkopen van bedrijven of extensiveren in 2 varianten (30 of 50% minder dieren, minder mesttoediening).

In het Friese veenweidegebied komt een aantal grote opgaven samen. Een deel hiervan is door de provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de veenweidegemeenten vastgelegd in het Veenweideprogramma 2021-2030 (verminderen uitstoot broeikasgassen, tegengaan bodemdaling, klimaatadaptatie en perspectief voor landbouw). Daarnaast spelen er opgaven op het gebied van landbouw, biodiversiteit, water, natuur en stikstof, bodem en landschap. In dit onderzoek verschaffen we integraal inzicht in de samenhang tussen de verschillende beleidsopgaven in het Friese veenweidegebied.

Dit rapport doet verslag van een onderzoek naar de ontwikkeling van de land- en tuinbouw en de rol die ruimtelijke factoren daarbij spelen. Deze manifesteren zich verschillend over de ruimte in Nederland en dat impliceert dat de aanknopingspunten voor overheidsinterventies rondom het verbinden van natuur en landbouw ook verschillend zijn tussen Nederlandse gebieden. Het doel van het onderzoek is om de belangrijkste ontwikkelpaden van de Nederlandse landbouw te typeren en de dynamiek daarbinnen in beeld te brengen, te duiden en te confronteren met de potenties voor het realiseren van natuurdoelen en het verbeteren van natuurkwaliteit in meer algemene zin.Hiertoe is een conceptueel model ontwikkeld dat toegepast en aangescherpt is in een casestudie in Waterland, de Noordoostpolder en Regio Foodvalley.---This report describes a study of the development of agriculture and horticulture in the Netherlands and the part played by spatial factors. The effects of these factors differ across the country and that implies that the opportunities for government intervention concerning the relationship between agriculture and nature also vary from area to area. The aim of the research was to characterise the main development pathways for Dutch agriculture, to identify the dynamics within these pathways and to assess them against the potentials for achieving nature conservation objectives and improving ecosystem quality in general. To this end a conceptual model was developed, applied and refined in a case study of Waterland, Noordoostpolder and Regio Food Valley.

Op het mogelijke effect van het aanbrengen van landschapselementen in de provincie Flevoland op de ammoniakdepositie op drie nabij de provincie Flevoland gelegen stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden (De Wieden en Weerribben, Veluwe en Naardermeer) is een literatuurstudie gedaan en is een aantal indicatieve modelberekeningen uitgevoerd. Hierbij zijn voor de provincie Flevoland effecten van verschillende varianten van landschapselementen op de ammoniakdepositie op de drie Natura 2000-gebieden doorgerekend met de modellen INITIATOR en OPS. Hoewel er vrij extreme scenario’s zijn gehanteerd, zijn de te behalende reducties in depositie zijn relatief klein en sterk afhankelijk van de lokale omstandigheden.

In de Maasregio wordt onder landbouwgronden de norm van 50 milligram nitraat per liter in het bovenste grondwater nog overschreden en wordt in een substantieel aantal waterlichamen nog niet aan de KRW-doelen voor N- en P-concentraties voldaan. In deze studie wordt de effectiviteit van maatregelen in de landbouw verkend en wordt nagegaan in welke mate ze kunnen bijdragen aan het voldoen aan KRW-doelen voor N- en P-concentraties van het oppervlaktewater. Hiertoe is een viertal scenario’s opgesteld met maatregelpakketten, waarbij opeenvolgend meer maatregelen aan de pakketten zijn toegevoegd. De opgave voor het verminderen van de N- en P-uitspoeling uit landbouwgronden is afgeleid aan de hand van de overschrijding van de N- en P-concentraties in KRW-waterlichamen in het zomerhalfjaar in de periode 2014-2017 en de proportionele bijdrage van landbouw in het totaal van alle bronnen. Voor de uitgangssituatie in 2018 wordt voor het oostelijk deel van Noord-Brabant en Noord-Limburg berekend dat de bemesting hoger is dan de gebruiksnorm. Voor enkele gebieden wordt een bemesting tot meer dan 50% boven de gebruiksnorm berekend. De met Initiator berekende bemesting boven de gebruiksnorm is opgelegd aan het ANIMO-model, waarmee een duidelijk effect van deze overbemesting op de N- en P-belasting van het oppervlaktewater is berekend. Bij een berekende bemesting volgens de mestgebruiksnormen zullen uit- en afspoeling en daarmee de opgave voor de vermindering van nutriëntenuitspoeling in belangrijke mate afnemen, vooral in het oostelijk deel van Noord-Brabant en Noord-Limburg. Desondanks resteert in veel gebieden nog een opgave voor landbouw om te voldoen aan de KRW-doelen. Bij bemesting volgens de gebruiksnormen zal in 2027 in 72% van het gebied de nitraatconcentratie onder landbouwgrond maximaal 50 mg/L bedragen. Als ook in het resterende deel aan dit concentratiedoel van de Nitraatrichtlijn voldaan zou worden, heeft dit een gering effect op de gebiedsgemiddelde stikstofbelasting

In deze studie zijn vier scenario’s uit de landelijke WUR-studie ‘Scenariostudie perspectief voor ontwikkelrichtingen Nederlandse landbouw in 2050’ (Lesschen et al., 2020) vertaald naar effecten op grondgebruik en veestapel in Regio Amersfoort. In deze regio is de gronddruk al hoog en vanuit verschillende hoeken worden er in de toekomst meer claims gelegd op het agrarische landelijk gebied. De agrarische sector zelf werkt echter ook aan de transitie van het voedselsysteem en aan de hand van de vier scenario’s wordt inzichtelijk gemaakt hoe het toekomstige ruimtegebruik voor de landbouw in Regio Amersfoort eruit kan zien gegeven de opgaven waar de landbouw op dit moment voor staat.De resultaten laten zien dat de transitie van de landbouw ook veel ruimte vergt en dat de behoefte aan grond voor deze sector in de toekomst ook groot blijft.

Sinds de uitspraak van de RvS in 2019, die een streep heeft gezet door de PAS-systematiek, zoeken de overheid en de sectoren naar oplossingen voor het stikstofprobleem. In de brief van 24-4-2020 van LNV kondigt de minister een pakket met natuurherstel- en stikstofreducerende maatregelen aan met als doel om in 2030 minimaal 50% van het areaal stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarden te krijgen. Hiervoor wordt een landelijk pakket aan bronmaatregelen in diverse sectoren ingezet. In een uitwerking hiervan voor de provincie Gelderland is onderzocht op welke manier bronmaatregelen in de landbouw gebiedsgericht zo slim mogelijk ingezet kunnen worden. Slim inzetten leidt tot een hogere reductie van de stikstofdepositie, is kosteneffectiever en sluit beter aan bij de andere gebiedsopgaven.

Nederland zal de komende jaren, aanvullend op de stikstofaanpak, ook forse stappen moeten zetten op de terreinen van waterkwaliteit (Kaderrichtlijn Water; Nitraatrichtlijn) en klimaat (EU Green Deal). Daarom heeft het ministerie van LNV, samen met Directoraat Generaal Stikstof (DGS) en het ministerie van Financiën, PBL, RIVM en WUR verzocht om twee varianten van een toekomstige stikstofaanpak nader te analyseren. Daarbij gaat het om een variant die primair gericht is op stikstofreductie, de ‘stikstofvariant’, en een ‘integrale variant’, waarbij ook de samenhang met andere opgaves, in het bijzonder die voor klimaat en water in beeld wordt gebracht. WUR heeft in dit rapport een kwalitatieve analyse uitgevoerd van effecten van maatregelen uit de dossiers stikstof, waterkwaliteit en klimaat op de emissies van ammoniak, methaan, lachgas en CO2 en op de uit- en afspoeling van stikstof en fosfaat. Daarnaast heeft WUR de betekenis van een integrale gebiedsgerichte aanpak nader in beeld gebracht aan de hand van drie voorbeeldgebieden: melkveehouderij in het veenweidegebied, intensieve landbouw op zandgronden en grondgebonden landbouw op zandgronden.

De provincie Overijssel heeft Wageningen Environmental Research gevraagd onderzoek te doen naar een aantal relevante aspecten die in de aanpak van stikstof in Overijssel naar voren komen. Daarbij is behoefte aan een kwantitatieve onderbouwing en inzicht. Het gaat hierbij om de volgende aspecten met betrekking tot de ammoniakemissie en -depositie als gevolg van de Overijsselse landbouw: 1. Berekenen van de huidige ammoniakemissie en -depositie uit stal- en opslag uit de landbouw in Overijssel. 2. Doorrekenen van de emissie- en depositieverandering bij invoering van de emissienormen volgens de Brabantse verordening in Overijssel. 3. Inzicht geven in de omvang van de latente ruimte (vergunningen – actuele dieraantallen) in Overijssel en het effect daarvan op de emissie- en depositieverandering. 4. Inschatten van het aantal stoppende veehouderijbedrijven in Overijssel en het effect daarvan op de emissie en depositie en met inzicht in het effect als een deel van deze emissie weer ingezet wordt voor bedrijfsontwikkeling van de blijvers. 5. Inschatten van het effect op de emissie- en depositieverandering bij het opkopen van bedrijven met een hoge stikstofdepositie op een stikstofgevoelig Natura2000-gebied in Overijssel

In het kader van de vergroening van het Europese landbouwbeleid (GLB) geldt sinds 1 januari 2015 voor het blijvend grasland in Natura 2000-gebieden een ploeg- en omzetverbod, ook wel scheurverbod genoemd. Het doel van deze vergroeningsmaatregel is het beschermen van de biodiversiteit binnen de Natura 2000-gebieden en het behoud van koolstofrijke bodems. Vanuit de agrarische sector in de Natura 2000-gebieden Veluwe en Rijnstrangen (onderdeel van Natura 2000-gebied Rijntakken) en de provincie Gelderland is verzocht tot opheffing van het ploeg- en omzetverbod daar waar mogelijk.Voorliggende studie beoordeelt de ecologische gevolgen van (gedeeltelijke) opheffing van het ploeg- en omzetverbod in relatie tot de instandhoudingsdoelstellingen van de betreffende Natura 2000-gebieden (Passende beoordeling).

In deze studie zijn vier scenario’s uit de landelijke WUR-studie ‘Scenariostudie perspectief voor ontwikkelrichtingen Nederlandse landbouw in 2050’ (Lesschen et al., 2020) vertaald naar effecten op grondgebruik en veestapel in Regio Foodvalley. In deze regio is de gronddruk al hoog en vanuit verschillende hoeken worden er in de toekomst meer claims gelegd op het agrarische landelijk gebied. De agrarische sector zelf werkt echter ook aan de transitie van het voedselsysteem en aan de hand van de vier scenario’s wordt inzichtelijk gemaakt hoe het toekomstige ruimtegebruik voor de landbouw in Regio Foodvalley eruit kan zien gegeven de opgaven waar de landbouw op dit moment voor staat.De resultaten laten zien dat voor de transitie van de landbouw ook veel ruimte vergt en dat de behoefte aan grond voor deze sector in de toekomst ook groot blijft.

In het kader van de vergroening van het Europese landbouwbeleid (GLB) geldt sinds 1 januari 2015 voor het blijvend grasland in Natura 2000-gebieden een ploeg- en omzetverbod, ook wel scheurverbod genoemd. Het doel van deze vergroeningsmaatregel is het beschermen van de biodiversiteit binnen de Natura 2000-gebieden en het behoud van koolstofrijke bodems. Vanuit de agrarische sector in het Natura 2000-gebied Springendal & Dal van de Mosbeek en de provincie Overijssel is verzocht tot opheffing van het ploeg- en omzetverbod daar waar mogelijk. Voorliggende studie beoordeelt de ecologische gevolgen van (gedeeltelijke) opheffing van het ploeg- en omzetverbod in relatie tot de instandhoudingsdoelstellingen van de betreffende Natura 2000-gebieden (Passende beoordeling).

In het landelijk gebied komen veel beleidsthema’s samen. Op alle thema’s is verdere verduurzaming nodig om de lange termijn doelen te halen. Om het landelijk gebied van Overijssel richting 2050 verder te verduurzamen, moet de provincie oplossingen vinden voor vijf samenhangende opgaven. De ambitie van de provincie is om deze opgaven in samenhang op te pakken. Welke keuzes zijn daarbij mogelijk? En wat betekenen deze keuzes voor de invulling van opgaven? In deze verkenning worden deze vragen beantwoord. Er worden vier toekomstperspectieven uitgewerkt. Deze scenario’s geven inzicht hoe Overijssel er in 2050 uit kan zien bij verschillende invullingen van de samenhangende opgaven.

Since 1st January 2015, as part of the greening of the European common agricultural policy (CAP) a ban has been put on ploughing of permanent grassland in Natura2000 areas. The objective of thismeasure is to protect biodiversity within Natura2000 areas and conserve soils rich in carbon. Theagricultural sector of the Natura2000 areas Springendal & Dal van de Mosbeek and Rijnstrangen (part of Natura2000 area Rijntakken) has requested an exemption from this ban. In this study the ecological effects of the exemption of the ban on ploughing of permanent grassland are assessed., In het kader van de vergroening van het Europese landbouwbeleid (GLB) geldt sinds 1 januari 2015 voor het blijvend grasland in Natura 2000-gebieden een ploeg- en omzetverbod. Het doel van deze vergroeningsmaatregel is het beschermen van de biodiversiteit binnen de Natura 2000-gebieden en het behoud van koolstofrijke bodems. Vanuit de agrarische sector en provincies in het Natura 2000-gebieden Springendal & Dal van de Mosbeek en Rijnstrangen (onderdeel van Natura 2000-gebied Rijntakken) is verzocht tot opheffing van het ploeg- en omzetverbod. Voorliggende studie beoordeelt de ecologische gevolgen van (gedeeltelijke) opheffing van het ploeg- en omzetverbod.