Search

Początki państwowej administracji i gospodarki leśnej sięgają VIII-IX wieku. Wraz z występującą w tym czasie wielką wędrówką ludów nastąpił znaczny wyrąb lasu na potrzeby ówczesnego osadnictwa. Kolejna nadmierna eksploatacja lasów w Europie miała miejsce w XIII-XV wieku i była wynikiem intensywnego rozwoju miast, rzemiosła, transportu, w tym drewnochłonnej floty oraz górnictwa, hutnictwa żelaza i szkła. Rosnące z roku na rok zużycie drewna doprowadziło do jego nadmiernego pozyskania i ubytku zasobności drzewostanów. Odzwierciedleniem tej sytuacji było zjawisko „głodu drewna”. Kolejny okres intensywnego użytkowania tego surowca nazwany został „epoką drewna” i trwał od XV do XIX wieku. Pierwszą usystematyzowaną teorią zajmującą się ekonomicznymi problemami gospodarki leśnej była kameralistyka (niem. Kammer − m.in. izba skarbowa), której początki rozwoju sięgają przełomu XVII i XVIII wieku. Jej nazwa pochodzi od byłych kamer rządowych. Kameralistów traktowano jako niemieckich przedstawicieli merkantylizmu i zaliczano do przedstawicieli liberalizmu gospodarczego. Wzrost zainteresowania leśnictwem ze strony kameralistów doprowadził do szybkiego rozwoju przemysłu leśnego. Za prekursora tych działań uważany jest W.G. Moser, autor dzieła „Zasady ekonomiki leśnictwa” (1757), według którego głównym celem leśnictwa jest zaspokojenie zapotrzebowania przemysłu na drewno1. Z obawy o brak dostatecznych dostaw drewna Moser formułuje „zasadę ciągłości użytkowania”, która w późniejszym okresie została określona jako „zasada ciągłości produkcji leśnej” i stała się kamieniem węgielnym rozwoju gospodarstwa leśnego. Na przełomie XVIII i XIX wieku gospodarkę leśną zaczyna kształtować liberalna ekonomia A. Smitha, wraz z jej wolnym rynkiem. Podstawowe jej zasady, w tym dotyczące zwłaszcza równowagi ekonomicznej gospodarstwa leśnego, znalazły swoje miejsce pod skrzydłami statyki leśnej. Jej wybitny przedstawiciel, G. Heyer (1865), określił ją natomiast jako rachunek oceny rentowności metod gospodarowania w leśnictwie2. To właśnie pod wpływem statyki żądano od leśnictwa dostarczenia „możliwie dużego dochodu pieniężnego” (zysku, renty), a nie największej masy drewna. Rozległość zainteresowania statyki leśnej doprowadziła do sformułowania dwóch podstawowych teorii ekonomiki leśnictwa określanych jako: ■ teoria renty gruntowej oraz ■ teoria renty leśnej. Pierwsza z wymienionych teorii główną uwagę koncentrowała na gruntach leśnych, które traktowała jako kapitał trwały gospodarstwa leśnego. Natomiast drzewostan był uznawany za kapitał (środek) obrotowy. Pojęcie gospodarności sprowadzało się do uzyskania maksymalnej rentowności mierzonej stosunkiem czystego (netto) dochodu (renty) do wartości kapitału trwałego gruntu leśnego. W obliczeniach tych statyka leśna korzystała w szerokim zakresie i nadal korzysta z rachunków procentu składanego. Wymieniona teoria renty leśnej nazywana również szkołą renty leśnej lub nauką o czystym dochodzie z lasu, dążyła do maksymalizacji czystego dochodu z lasu obejmującego przede wszystkim grunt i drzewostan. Wiek, w którym ten postulat był spełniony, określono wiekiem najwyższej renty leśnej lub wiekiem rębności. Teoretycznie wiek ten jest znacznie wyższy niż wiek rębności najwyższej renty gruntowej. Dla gorszych siedlisk różnice te wynosiły 40-60 i więcej lat, dla najlepszych zaś siedlisk około 30-40 lat. Wiek najwyższej rentowności był na ogół wyższy od wieku dojrzałości finansowej, a niższy od wieku najwyższej renty leśnej. W Europie Środkowej wiek rębności waha się od 60 do 250 lat (Möhring 2004)3. Długi okres produkcji leśnej na ogół dominuje w ekstensywnych metodach produkcji. Natomiast aktywne metody zagospodarowania lasu i jego pielęgnacji obejmują rocznie zaledwie od 10 do 20% ogółu powierzchni gospodarstwa leśnego. Oznacza to, że przeciętny cykl zabiegów hodowlano-ochronnych powtarzany jest co 5−10 lat. Przedstawiona krótka charakterystyka teorii statyki leśnej wskazuje na wysoki stopień jej operacjonizmu wynikający z empirycznych (fizycznych) metod pomiaru elementów rachunku renty gruntowej i renty leśnej. Pod tym względem rachunek rent wyraźnie różni się od pozostałych rachunków ekonomicznych gospodarki leśnej. Od XIX wieku, zwłaszcza od ukształtowania przez M. Faustmanna finansowego nurtu gospodarki leśnej, jej cele zostały zdominowane przez teorię czystego dochodu z gruntu, nazywanego również teorią renty gruntowej. Upowszechniła się ona po długim, przeszło 100-letnim sporze między nauką o czystym dochodzie z gruntu a nauką o czystym dochodzie z lasu. Obok teorii renty gruntowej i renty leśnej w XIX w. w leśnictwie zachodniej i środkowej części Europy ukształtowały się dwa nurty, które odbiegają pod względem celów i metod od teorii renty gruntowej i leśnej. Nurty te są bliżej określone w poniższych tytułach: ■ nurt ekologiczno-środowiskowy oraz ■ nurt ekonomiczno-finansowy. W Europie Środkowej i Zachodniej dominuje nurt ekologiczno-środowiskowy. Jego cechą są drzewostany wielogatunkowe o długim cyklu produkcji leśnej, słabych trzebieżach, niskim oprocentowaniu i małych odsetkach oraz o znacznym podporządkowaniu gospodarki leśnej czystemu dochodowi z lasu. Kolejną cechą nurtu ekologicznego jest duży przyrost miąższości, ale także znaczny udział drzewostanów starszych klas wieku w strukturach lasu oraz ich odporność na działanie biotycznych i abiotycznych zakłóceń, dywersyfikacja dochodów i ukierunkowanie celu gospodarki leśnej na maksymalizację czystego dochodu z lasu. Przeciwieństwem powyższego nurtu jest ekonomiczno-finansowa orientacja gospodarki leśnej ukierunkowana na krótkie wieki rębności, intensywne trzebieże, drzewostany jednogatunkowe, duże oprocentowanie i najwyższy czysty dochód z gruntu. Jednym słowem gospodarstwo o orientacji finansowo-ekonomicznej dąży do krótkich wieków rębności, zrębowego użytkowania oraz wysokich procentów. Tymczasem nurt ekologiczny preferuje długie wieki rębności i niskie oprocentowanie. Podsumowując należy zauważyć, że ukształtowane w przeszłości dwa nurty gospodarki leśnej dominują nadal w leśnictwie europejskim z różnym nasileniem poszczególnych metod. Ekonomiczne podejście do podejmowania decyzji inwestycyjnych w leśnych warunkach niepewności ryzyka zostało wsparte przez rozwijaną od roku 1950 teorię portfela, najpierw w Stanach Zjednoczonych Ameryki, później w innych krajach, w tym zwłaszcza w Skandynawii i Niemczech. Z jednej strony preferowane są więc drzewostany o dużej odporności na ryzyko, ale mniejszej produkcyjności, z drugiej zaś drzewostany o znacznej produkcyjności, ale małej odporności na ryzyko. Optymalna kombinacja drzewostanów reprezentujących te dwie cechy w jednym z przykładowych leśnictw w Niemczech miała następujący skład gatunkowy: 70% Św, 30% Bk (Knoke 2004)4. Natomiast w Szwecji optymalna struktura gatunkowa drzewostanów wynosi: 49% Św oraz 51% So (Svensson 2000)5. Do szczególnie ważnych i szeroko stosowanych obecnie rozwiązań należy dywersyfikacja, która polega na zmniejszeniu sumarycznego ryzyka przy jednakowym dochodzie lub zwiększeniu dochodu przy jednakowym ryzyku. Wynika stąd, że teoria portfela obejmuje kombinację dwóch dóbr, na przykład drzewosfery jodłowe i bukowe. Metodyczne aspekty omawianej teorii portfela są dziełem H. Markowitza (1952), który został za nie uhonorowany nagrodą Nobla w 1990 r.6 Natomiast pionierskiezastosowania teorii portfela w praktyce leśnictwa USA są wynikiem intensywnych prac W.L. Millsa i W.L. Hoovera (1982) nad rozwojem inwestycji leśnych7. Odnotowany w kolejnych dekadach dalszy rozwój teorii portfela dotyczy przede wszystkim leśnictwa Skandynawii oraz Niemiec. Zgodnie z teorią portfela jego istota polega na optymalnej kombinacji dwóch dóbr, na przykład dwóch gatunków w drzewostanie (Kruschwitz 2007)8. Powszechnym przykładem takiej kombinacji jest Las Tharandzki oraz sporządzone dla niego optymalne kombinacje struktury gatunkowej drzewostanów. Taki sam atrybut odnosi się również do innych kategorii dóbr. Dziewiąta edycja wspólnego przedsięwzięcia Instytutu Badawczego Leśnictwa i Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, jakim jest Zimowa Szkoła Leśna, dotyczyła właśnie wyzwań stojących przed współczesnym leśnictwem, zarówno tych wynikających ze zmian globalnych środowiska, jak i ekonomiczno-społecznych aspektów leśnictwa. W IX Sesji uczestniczyło 259 osób. Poza autorami krajowymi, reprezentującymi Ministerstwo Środowiska, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych oraz jednostki organizacyjne Lasów Państwowych, uczelnie i instytuty naukowe, referaty wygłosili naukowcy i leśnicy praktycy z zagranicy. ----------------------------------------- 1 Moser W.G. 1757. Grundsätze der Forstökonomie. Bd. 1-2. Frankfurt a/M. 2 Heyer G. 1865. Anleitung zur Waldwertrechnung. Leipzig. 3 Möhring B. 2004. Betriebswirtschaftliche Analyse des Waldumbaus. Forst und Holz, 59, 11: 523-530. 4 Knoke T. 2004. Die Begründung von Mischbeständen: eine Möglichkeiten zur Minderung von Risiko? Kongressbericht des Deutschen Forstvereins zur Tagung 2003 in Mainz: 344-355. 5 Svensson L. 2000. Open-economy inflation targeting. Journal of International Economics, 50: 155–183. 6 Markowitz H. 1952. Portfolio Selection. The Journal of Finance, 7, 1: 77–91. 7 Mills W.L., Hoover W.L. 1982. Investment in forest land: aspects of risk and diversification. Land Economics, 58: 33-51. 8 Kruschwitz L. 2007. Finansowanie i inwestycje. CeDeWu, Warszawa.

Homestead forests contribute substantially to the rural economy of Bangladesh. Rural people depend on trees and plants for their energy usage, housing, food and other forms of subsistence livelihood. In order to identify the potential role of forests on homestead dwellers, an empirical field investigation was conducted in the four Upazilas of Mymensingh district of Bangladesh. It was found that land holdings of the respondents within the four sites are the highest in Mymensingh. The study made an important observation that among all homestead vegetation between 5–6 years old, tree species are generally preferred over plants. This is perhaps due to the efforts of the social forestry extension service to demonstrate that planting trees is an important long-term investment. In all four Upazilas, there was a significant correlation between household annual income and homestead forestry, agriculture and fisheries practice, suggesting that higher income families tend to have larger holdings of homesteads, farms and pond areas. Three Upazilas displayed a strong positive relationship (nearly 45%) between homestead forest areas and annual family income; however, the Fulbaria Upazila showed a very poor relationship (0.2%) in this regard. The results of this study suggest that homestead forests play a positive role in the rural economy, in addition to helping mitigate the increasing problem of deforestation in Bangladesh.

Continued denudation of forest vegetation in national forests and protected areas of Bangladesh, due to increasing population and other biotic and abiotic pressures, poses a threat to forest productivity and biodiversity. Homestead forests, although mostly in scattered areas, provide most of the total supply of timber and timber products in Bangladesh. This study investigated the biodiversity of homestead forests in the Mymensingh District, Bangladesh. We studied the composition, diversity and structure of homestead forest species through empirical field research. A total of 43 woody perennials and 38 vegetables species were found in the study sites. Banana, betel nut, jackfruit, mango, mahogany, teak and acacia constituted the major floral composition. The abundance of horticultural species was higher than that of the timber species in all the study sites. However, among the newly planted homestead plants, timber species are gradually increasing. This trend of floral dynamics indicates a probable change ...

Forest management in central Europe is in the grip of radical change, which has taken on the character of a crisis. The main reasons for this crisis are a fall in profit and the many social altercations over the use of forest resources. The results of the crisis are manifest in the conflict-laden negotiations on the new formulation of the institutions in the forest sector in society,but also in a polymorphic identity crisis of foresters and managers and their sometimes frustrating search for ways and possibilities of running an enterprise faced with the tensions within society at large. In this paper we introduce a management concept (based on the St. Gallen management method),we diagnose the shortcomings of strategic and especially normative management of forest enterprises, and we advocate a professional management policy.

The South Asian nation of Bangladesh, with a total population of approximately 150 million (mill) and an area of 147,570 km2, is one of the most densely populated country in the world. The current population density is ~1,127.3 people km-2 (Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO], 2005), up from 755 people km-2 in 1991 (Bangladesh Bureau of Statistics [BBS], 1993). The economy is based on agriculture and the society is agrarian, with approximately 75% of the population living in the rural areas (United Nations Population Fund [UNFPA], 2006). Per-capita land holdings are approximately 0.12 ha (Government of the People’s Republic of Bangladesh [GOB], 2002). Moist, humid, tropical-monsoon climate, with moderately warm temperatures, high humidity, and a wide seasonal variation in rainfall prevail in Bangladesh (GOB, 2001a). Bangladesh is prone to frequent natural calamities and is perceived as a major climate change victim. Forest cover is shrinking Worldwide, despite many efforts to halt deforestation. Forest land and resources in many developing countries are serious pressure due to extreme poverty exacerbated by overwhelming increasing population. The forestry situation is even worse in Bangladesh that biotic and abiotic pressure associated with inter and intra competition between different landuses, conversion of forest land into industrial and other non-forest uses resulted in denudation and degradation of the hills, loss of forest areas, biodiversity and wildlife habitat in Bangladesh. Traditional forest management system failed to improve the forestry situation in the country. Large scale participatory social forestry program was introduced in the early eighties of the past century throughout the country’s denuded and degraded forests as well as in marginal and newly accreted land. Forests are the home to more than half of all species living around including human being. Population estimates show that there are about 300 400 mill indigenous people worldwide (Hinch, 2001; United Nations, 2009; World Bank, 2000). In developing countries approximately 1.2 billion people rely on agroforestry farming. They are recognized as the inhabitants of the World’s most biologically diverse territories, possessor of unique linguistic and cultural diversity as well as they are in possession of huge traditional

Rangeland depletion is a persistent problem in many developing countries and is often a result of inappropriate management activities such as overstocking, particularly in the regions of West Asia and North Africa (WANA). To convert to a sustainable system of range management, programs aimed at improving rangeland condition, such as range management or livestock development plans, which are mainly based on the range succession model, have been developed and implemented by several governments. A primary objective of these programs is to maintain stocking rates at a sustainable level. However, in many cases, rangeland users’ ignorance of socioeconomic factors has caused ineffectual implementation and thus a reduction in the effectiveness of these programs overall. In this study, a survey was conducted on rangeland communities in central northern Iran where the livestock population is 15% above the proposed carrying capacity 20 years after the inception of the Range Management Plan (RMP). The focus of this study was to investigate reasons that the RMP has not been successful, from the perspective of the rangeland holders. The data were collected using open-ended interviews. The data analysis indicated that the primary barriers to the successful implementation of the RMP are quite well matched with the description of the ‘diffusion of innovations’ theory. The three characteristics of the RMP innovation, including the lack of high relative advantages, incompatible structure of the RMP with the traditional rules, and lack of observability of short-term benefits from the RMP, were realised as the main barriers to the success of the RMP adoption. An additional concern for the rangeland holders was drought, which they felt was not adequately addressed or dealt with in the RMP. Lastly, the government’s failure to fulfil the initial commitments of the RMP, for instance financial supports, has resulted in a loss of confidence of rangeland holders in the enforcement agency and governmental policies.