Search

Psikiyatrinin simgesel temel pratikleri XIX. yüzyılın ortalarında ülkemizde tatbik edilebilmiştir. Ancak tıbbi bir ihtisas alanı olarak kabul görmesi XX. yüzyılın başlarında gerçekleşmiştir. Yarım asrı aşan bu uzmanlaşma süreci, akıl hastalıklarının etiyolojilerini ve tedavi yöntemlerini belirli bir ölçüde değiştirmiştir. Bahsi geçen değişimin nedenlerini ve sonuçlarını bilim ve tıp tarihi açısından açıklamak için Türk Psikiyatri Tarihi'nde, `uzmanlaşma öncesi`, `uzmanlaşma süreci` ve `uzmanlaşma sonrası` olmak üzere üç farklı dönem belirlenebilir.Uzmanlaşma öncesi dönemin sonlarına doğru Osmanlı Devleti'nde akıl hastalıklarını tedavi etme iddiasında bulunan iki temel anlayış öne çıkmıştır. Bunlardan ilki şifâhânelerdeki hekimlerin benimsedikleri ahlât-ı erbaa kuramı, ikincisi ise tekke, ocak ve zaviyelerdeki şifacıların sahiplendikleri majik-mistik öğretiler olmuştur.Uzmanlaşma sürecinde, Osmanlı hekimlerinin Batı Tıbbıyla tanışmaları, eski kuramları terk etmelerinde belirleyici olmuştur. Bu dönemde hekimler iktidarların da desteğiyle çağdaş natüralist yaklaşımları benimsemişler ve akıl hastalıklarının nedenlerini açıklama konusunda değişime gitmişlerdir.Uzmanlaşma sonrası dönemde ise natüralist yaklaşımlar, tedavi yöntemlerine de büyük ölçüde aktarılabilmiştir. Cumhuriyet sonrasında kurulmuş olan Bakırköy Emrâz-ı Asabiye ve Akliye Hastanesi, söz konusu değişimin en önemli göstergesi olarak kabul edilmiştir. Bu çalışma bahsi geçen tarihsel dönemleri, bilim felsefesinin ve bilim sosyolojisinin seçilmiş bazı argümanlarıyla açıklamayı amaçlamaktadır. The basic and symbolic practices of psychiatry could be applied in Turkey in the XIX. century. However, it has accepted as a medical specialty in the early years of XX. century. This process of specialization which takes more than half a century has changed the etiologies and treatments of mental disorders to certain extent. In order to explain the reasons and results of these changes in terms of the history of science and medicine, three different periods can be determined in the History of Turkish Psychiatry which are `pre-specialization`, `specialization process` and `post-specialization`.Towards the end of pre-specialization period, two main approaches were claimed to treat mental illnesses in the Ottoman Empire. The first one was the humoral pathological theory adopted by the physicians in the şifâhânes (hospitals), and the second was the magical-mystical practices of the healers in dervish lodges, ocaks and zawiyahs.In the specialization process, the meeting of Ottoman physicians with Western medicine was a determinant for abandoning old theories. In this period, physicians adopted contemporary naturalist approaches with the support of governments and have changed the explanation of the causes of mental illnesses. 245

Uzun yıllar boyunca Mekteb-i Sultânî de hocalık yapmış olan Rifat bin Mehmed Emin?in 1893 yılında yayımladığı İlm-i Ahvâl-i Rûh ve Usul-i Tefekkür adlı kitabı İstanbul?da (Mekteb-i Sanayi Matbaası?nda) basılmıştır. Bu kitap, Türk Psikoloji Tarihi?nin psikolojik içeriğe sahip ilk telif eserlerinden birisidir. İki ana başlıktan oluşan eserin, ilk bölümü olan ?İlm-i Ahvâl-i Rûh? yani psikoloji toplam 40 sayfadır. Mantıkla ilgili olan ikinci bölüm, ?Usûl-i Tefekkür? ise 32 sayfadır. Eserin psikoloji bölümü Nefs-i Nâtıka (Düşünen Nefs) ve Rûh ve Melekât-ı Akliye (Aklî Melekeler ve Ruh) olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. İslam kelâmından gelen ruh anlayışı eserin tamamına sirayet etmiştir. Fakat Avrupa?da nöroloji, fizyoloji, pedagoji, psikiyatri ve psikoloji alanlarında yapılmış olan araştırmalara dair bir takım bilgiler de içermektedir. Yazar farklı geleneklerden beslenen her iki bilgi türünü eserinde sentezleyerek sunmuştur. Felsefi yönü ağır basan bu eklektik eseri deneysel ve modern psikoloji içinde değerlendirmemiz mümkün gözükmemektedir. The work of Rifat bin Mehmed Emin who taught in School of Sultani for years named İlm-i Ahvâl-i Rûh ve Usûl-i Tefekkür which he published in 1893 was printed in İstanbul. This book is one of the first books of Turkish Psychological History which has a psychological content. The work comprises of two main headings, the first part of which is ?İlm-I Ahvâl-i Rûh? ie, psychology and of 40 pages in total. On the other hand, the second part about logic, ?Usûl-i Teffekür? is of 32 pages. The psychological part of the work is divided into two parts: Nefs-i Natika (Rational Soul) and Rûh ve Melekât-ı Akliye (Soul and Intellectual Faculties).The perception of soul arising drom Islamic Theology has spread over the entire work. However, this work also contains a number of experimental data which has emerged in the fields of neurology, physiology, pedagogy, psychiatry and psychology in Europe. The author presented both type of information coming from different conventions. It is not possible for us to evaluate this eclectic work that has a philosophical aspect within the concept of experimental and modern psychology. 244