Search

Bu çalışma doketik kristolojiyi ve özellikle İsa Mesih’in çarmıha gerilme hadisesi konusundaki Hıristiyanlığın temel dogmatik inancına doketik yaklaşımı ele almaktadır. Ayrıca bu çalışma Müslümanlar arasında doketik kristolojiye paralel bir yaklaşım olduğuna dair Hıristiyan yazarların iddialarını tartışmakta ve Kur’an’da bir çeşit doketik yaklaşım olduğu tezini eleştirmektedir. Söz konusu Kur’an ayetlerinde çarmıh hadisesinde, bir başkasının mucizevi şekilde Hz. İsa’ya benzetilerek onun yerine çarmıha gerildiğine dair bir ifadenin bulunmadığı, ancak Yahudiler arasında onu öldürdüklerine ve astıklarına dair sadece zanna dayalı kanaatin tamamıyla yanlış olduğunun ifade edildiği bu çalışmanın ana tezidir. Ayrıca Yahudi geleneğinde Hz. Meryem’e atılan iftira ile Hz. İsa’nın ölümü konusundaki iddianın esas olarak Talmud geleneğine dayandığı da tartışılmaktadır. Ayrıca bu çalışmada, söz konusu ayetlerle ilgili Kur’an’daki klasik tefsir yorumlarının esas olarak israiliyat olarak adlandırılan Hıristiyan ve Yahudi geleneğiyle ilişkili olduğuna dair bir tartışma yürütülmektedir., This study address docetic Christology in general and the docetic approach to the main Christian dogmatic belief on the crucifixion of Jesus Christ in particular. It also discusses the claim of Christian writers that an approach among the Muslims is parallel to docetic Christology and criticizes the thesis that the Qur’an exhibits a form of docetic approach. The main argument of the study is that no discussion on Qur’anic verses state that no individual that miraculously resembles Jesus was crucified. Instead, this study intends to elucidate that the claim of the Jews, who supposedly hanged Jesus, was categorically wrong, because this is the only wrong belief based on a presumption. The study also discussed that the slander on Mary and the claim regarding the death of Jesus in Jewish tradition were mainly based on the tradition of Talmud. Moreover, the study highlights a debate that points out that the exegesis of the classical commentaries on the Qur’an regarding the verses in question is mainly related to the Christian and Jewish traditions or the so-called isrâiliyât.

Yahudilikte günlük ibadet (tefila), İslam’dakinamazla ilgili olarak süregelen bir tartışma konusudur. Bazıları Yahudi günlükibadetlerinin özellikle şekil ve biçim açısından İslam’daki namazın (salât)kökeni olduğunu ve Hz. Muhammed’in namazı Yahudi kültür çevresinden öğrendiğinitartışmaktadır. Ancak Yahudilikte günlük ibadetlerin gelişimine dair tarihselsüreç bunun desteklememektedir; zira Hz. Muhammed’in peygamberliği dönemindeİslam’daki namaza benzer bir şekil ve biçime rastlanmamaktadır. İlk eldenYahudi dinsel literatürü incelendiğinde Yahudilikte günlük ibadetlerintapınaktaki günlük kurban ritüellerinden hareketle günde üç vakit olacakşekilde Yazıcı Ezra başkanlığındaki bir heyet tarafından düzenlendiğianlaşılır. İkinci Tapınağın yıkılışı sonrası günlük ibadet geleneğinde bazıdeğişiklikler oldu ve İslami dönemin başlangıcında günlük ibadetler geneldeayakta durmak suretiyle eda edilmekteydi. İlerleyen İslam egemenliği döneminde iseYahudi kültüründeki günlük ibadet geleneği İslami uygulamalardan etkilendi.Sadece Anan ben David tarafından kurulan 8. yy Karailiği değil, ana gövdeRabbinik gelenek de İslam geleneğinden etkilendi. Böylelikle 12. yy’ın ünlüYahudi din bilgini Maimonides, şekil ve biçim açısından ibadet öncesitemizlenme ritüelini ve ibadetleri yeniden düzenlemek suretiyle RabbinikYahudiliğin günlük ibadetlerini gözden geçirdi. Böylece kolların ve ayaklarınyıkanması, tam rükû ve secde gibi şekiller Ortaçağda Yahudiliğin hem Karailikhem de Rabbinik geleneğinde ortaya çıktı. Günümüz Yahudiliğine geldiğimizde,Rabbinik gelenek bağlısı Yemen ve Etiyopya Yahudiliği gibi bazı gruplarla Karaive Samiri Yahudiliği haricinde Yahudilerin kahir çoğunluğu günlük ibadetlerinigenelde ayakta icra ederler ve tam rükû ve secde gibi ritüellere yer vermezler.Bununla birlikte genelde Talmide Ha-Rambam olarak bilinen bazı revizyonistgruplar Yahudi günlük ibadetlerinin şeklini ve biçimini Ortaçağda Maimonidesgibi Yahudi din bilginlerinin tanımlamalarından hareketle yeniden inşa etmeye çalışmaktadırlar., The daily prayer (tefilla)in Judaism is currently a debate of argument in connection to the daily prayers(salat) of Islam. Some argue that the Jewish daily prayers are the origin ofIslamic prayers particularly in the context of form and shape, and that theProphet Muhammed has learned it in a milieu of Jewish culture. However, thehistorical development of daily prayers in Judaism does not support thisargument, since we do not trace such form and shape in Jewish daily prayersresembling salat in Islam at the period of prophecy of Muhammad. When thefirst-hand Jewish literature is examined it is seen that the daily prayers arearranged as three times daily rituals, mainly due to the daily sacrificialrituals in the temple, by an assemble headed by Ezra, the Scribe. After thedestruction of the Second Temple, there has been some changes in the traditionof daily prayer, and at the very beginning of Islamic period it has beenperforming by standing in general. Later in Islamic domination period thetradition of daily prayers in Jewish culture has been influenced by Islamiccustoms. Not only the sect of Karaites of the 8th century, foundedby Anan ben David, but also the Rabbinic tradition, the main body, wasinfluenced by the Muslim tradition. Hence Maimonides, the famous Jewish scholarof the 12th century, reviewed the daily prayers of Rabbinic Judaism,reorganizing it as well as washing rituals in context of shape and form. Thus,such forms as washing arms and feet, full bowing down and prostration appearedin both Karaite and Rabbinic tradition of Judaism in the Middle Age. As forJudaism today, except for some groups such as Yemenite and Ethiopian Jews inRabbinic context, and Karaite and Samaritan Jews in non-Rabbinic contexts, themajority of Jews perform their daily prayer rituals in standing and do not giveplace the ritual like full bowing down and prostration. However, somerevisionist Jewish groups mainly known as Talmide Ha-Rambam try to reorganizethe form and shape of Jewish daily prayer as it was described by Jewishscholars like Maimonides in the Middle Age.

The authority that has been accepted as a sacred phenomenon by manyreligious traditions is related to God who is the highest authority and thereforeall powers that have the right of authority have to legitimize theirauthority by God. Some religious traditions question the legitimacy of authoritarianpowers, and accept it as legitimate if it is appropriate to therules and orders defined by God. Some traditions, on the other hand, acceptthe current authorities as legitimate and supply them a background of theologicaljustification. The cult of king-God supplies a perspective in thisdirection. Also the doctrine of every authoritarian structure was foundedby God, and consequently has a legitimacy supplies a theological justificationto all authorities. This doctrine that is expressed particularly by Christianityis closely connected to the development of such social structures assecularism, liberalism and democracy.Key Words: Authority, theological justification, Birçok dinsel gelenek kutsal bir fenomen olarak kabul ettiği otoriteyi, enkutsal olan Tanrıyla ilişkilendirir. Tanrı en üst otoritedir ve otorite yetkisinesahip olan tüm gü.ler meşruiyetini tanrıdan almak durumundadır.Bazı dinsel gelenekler tanrıdan hareketle mevcut otoriter gü.lerin meşruiyetinitartışır. Buna göre tanrının belirlemiş olduğu kurallara ve sınırlarariayet ediyorsa otorite meşru olarak kabul edilir. Bazı dinsel geleneklerdeise mevcut otoriter yapılar esas alınarak bunlara teolojik meşruiyet zeminioluşturulur. Kral-tanrı kültü bağlamında otoriter gü.lerin değerlendirilmesibu bağlamdadır. Bunun dışında en dikkat çekici perspektif ise tanrınındünyevi egemenlik alanını insana bıraktığı ve bu doğrultuda nasılolursa olsun her otoriter yapının teolojik bir meşruiyete sahip olduğu yaklaşımıdır.Özellikle Hıristiyanlık tarafından dillendirilen bu yaklaşımın, birşekilde günümüzdeki sekülerizm, liberalizm ve demokrasi gibi yapılarıngelişimiyle yakın ilişkisi vardır.

Hristiyanlığın Gnostisizmle ilişkisi her zaman bir tartışma alanı olmuştur. Hristiyanlığın gnostisizmle ilişkisi ve Hristiyanlık öncesi bir gnostik geleneğin olup olmadığı tartışmalarında önemli bir argüman, Pavlus'un gnostisizmle ilişkisidir. Bazı araştrımacılar Pavlus'un düşünce sistemindeki çeşitli kavram ve motiflerin gnostik geleneğe işaret ettiği kanaatindedirler. Makalede gnostik geleneğe işaret edebilecek bu motifler ele alınmaktadır.

The beliefs as well as the experience of the sacred are quite important in human life. It is noticeable that the focus of the religious discource which is mainly based on the religious sources is about the description of the sacred. Not only in the belief systems which are called religion in traditional meaning but in every case related to human being, it is seen that the sacred somehow manifests. The myths which are the stories of the sacred are also quite important in religious discourse. The usage and description of the myth according to the positivist paradigm has been an obstacle in true/proper understanding of the myths., Kutsalın tecrübesi kadar kutsala yönelik inanışlar insan yaşamında oldukça önemlidir. Dini kaynaklara dayalı dinsel söylemin temelinin kutsala ilişkin tanımlamalara yönelik olduğu dikkat çekicidir. Yalnızca geleneksel olarak din şeklinde tanımlanan inanç sistemlerinde değil insanla ilgili her durumda kutsalın bir şekilde tezahür ettiği görülür. Kutsala ilişkin anlatıyı ifade eden mitoslar da dinsel söylemde oldukça önemlidir. Mitosların genelde pozitivist paradigma doğrultusunda tanımlanıp kullanılması mitosların doğru anlaşılması yönünde bir sorun üretmiştir.

a

Being prominant representative of the Gnostic tradition the Mandaeans have an important place in Islamic sources as well as in Islamic history. From the early period on, some debate and analysis on the Mandaeans as well as polemics against them have appeared in the Islamic sources. The sacred and historical sources of the Mandaeans have some information on Islam and the Muslims. Among them descriptions concerning the period of Muslim domination and polemical arguments on Islam and the Muslims look particularly important. This material found in the Mandaean sources is noticeable in comparison of the similar material which is found in Islamic sources. Besides information and polemics concerning Islam and the Muslims the Mandaean sources includes some materials that evoke the concepts, terms and ideas within Islamic tradition. These obviously indicate the Islamic influence, though very limited, both in the Mandaean sacred literature and in the Mandaean tradition., Gnostik geleneğin günümüzdeki önemli bir temsilcisi olan Sâbiîler, İslam tarihinde olduğu kadar İslami kaynaklarda da önemli bir yer tutmaktadır. Erken dönemlerden itibaren İslami kaynaklarda Sâbiîlerle ilgili polemikler kadar çeşitli tartışma ve değerlendirmelere de yer verilmiştir. Sâbiî kutsal ve tarihsel kaynakları da İslam ve Müslümanlara yönelik birçok bilgi içermektedir. Bunlar arasında İslam egemenliği dönemine yönelik tanımlamalarla İslama ve Müslümanlara yönelik polemikler ayrı bir önem arzetmektedir. Sâbiî kaynaklarında yer alan bu materyal İslami kaynaklarda mevcut benzer malzeme ile karşılaştırma açısından ilginçtir. Bunların yanı sıra yine Sâbiî kaynaklarında İslami kavram ve değerleri çağrıştıran birçok hususa da rastlanılmaktadır. Bunlar, çok sınırlı da olsa, gerek Sâbiî kutsal kitaplarında gerekse Sâbiî geleneğinde mevcut İslami etkiye işaret etmektedir.

It is known that religious approaches to diversities are closely connected to the doctrine of truth and salvation which play a central role in religious discourses. It is also known that the exclusivist attitudes which consist of violence and oppression are due to the opinions which do not recognize the diversities to exist. Islam takes the concepts of “humanity” and “freedom” as a base of its approach of varieties. At the very heart of Islamic understanding of humanity there is a description of human being as a “caliph who was created in the earth”. As a unique being, human has the basic characteristics of freedom of will and of responsibility. Hence, Islam explains the diversities in context of usage of free will of humanity. It also remarks that the relation between diversities should be based on the concept of “know each other” not on struggle and oppression. Islam also explains the varieties in accord to such divine attributes as divine power, will and knowledge. Moreover, the basic concept of Islam, tawhid, emphasizes the unity and harmony not only in theological but also in cosmological and anthropological context, and therefore points to main characteristic of unity and harmony between humanity., Farklılıklara yönelik dinsel yaklaşımların dini söylemde önemli bir rol oynayan hakikat ve kurtuluş öğretileriyle yakından ilişkili olduğu bilinmektedir. Aynı şekilde şiddet ve baskı içeren dışlamacı tavırların farklılıklara yaşam hakkı tanımayan anlayışlar nedeniyle olduğu da bilinmektedir. İslâm “insanlık” ve “özgürlük” kavramlarını farklılıklara yönelik yaklaşımının temeli olarak ele alır. İslâm’ın insanlık anlayışının temelinde insanın “yeryüzünde yaratılan bir halife” olduğu tanımı yatar. Müstesna bir varlık olarak insan, özgür irade ve sorumluluk niteliklerine sahiptir. Bu bağlamda İslâm farklılıkları özgür iradenin kullanılması bağlamında açıklar. Ayrıca İslâm farklılıklar arasındaki ilişkilerin çekişme ve baskıya değil “birbirini tanıma” kavramına dayalı olması gerektiğini ifade eder. Yine İslâm farklılıkların imkanını kudret, irade ve ilim gibi ilahi sıfatlarla da açıklama yoluna gider. Bundan başka, İslâm’ın temel kavramı olan tevhid de yalnızca teolojik anlamda değil kozmolojik ve antropolojik anlamda bir birliğe ve uyuma dikkat çeker ve dolayısıyla insanlar arasındaki birlik ve uyuma işaret eder.

Kurban törenleri ve tanrısal varlıklara yapılan diğer sunumlar eski Harranlıların en önemli karakteristik özeliklerinden birisidir. Onlar, kesmek ya da yakmak suretiyle tanrılarına çeşitli takdimlerde bulundular. Kurban törenleri genelde sihir, büyü ve astroloji için de bir fırsat olarak algılandı ve dolayısıyla onlar, hayvanın hareketlerini ve organlarını tören esnasında dikkatlice incelediler., Sacrifices and offerings to the deities were one of the most characteristic features of ancient Harranians. They offered various animals to their deities as sacrifices either by cutting or by burning them. The sacrificial ceremonies were usually understood as also an opportunity for magic and astrology. So they carefully examined the movements and organs of the slaughtered animals.

&nbsp

&nbsp

&nbsp

&nbsp

Mart 201O'da Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kuruluşyıldönümünde, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, medya vaizlerine sitem ederek, Diyanet personeline hitaben 'Lütfen bizimedya vaizlerinden kurtarın'. şeklindebir serzenişte bulundu. Burada Başbakan'ın şikayetçi olduğu "medya vaizleri"kimlerdi? Kendi inanç ve anlayışlarına göre dini yorumlarını medyada halkla paylaşanlarmı, yoksa medyada kol gezen ve din simsarlığından geçimini sağlayan kişiler mi?Başbakan medya vaizlerine karşı ülkede resmi din söyleminin en üst kuruluşuolan Diyanet İşleri Başkanlığı'ndan olaya el koymasını talep etmekteydi.

Kadınların kutsal metinlerde nasıl temsil edildiği ve bu metinlerde kullanılan cinsiyet sembolizmi günümüzde araştırmacılar tarafından tartışılan önemli meselelerden biridir. Bilhassa Yahudi ve Hıristiyan kutsal metinlerindeki din dili, kadın karşıtı söylemler üzerinden çokça eleştirilmektedir. Gnostik metinlere gelindiğinde ise cinsiyet sembolizmine geniş yer ayrıldığı görülmektedir. Aynı zamanda gnostik metinler incelendiğinde kadının içerisine dâhil olduğu düşüş, yaratılış ve kurtuluş gibi pek çok teolojik meselenin Yahudi-Hıristiyan geleneğinden çok farklı bir şekilde ele alındığı anlaşılmaktadır.Bu çalışma önemli gnostik metinlerden oluşan Nag Hammadi Literatürü'ndeki dişil imgeleri incelemeyi hedeflemektedir. Nag Hammadi Literatürü'ndeki metinlerin çoğunluğunda dişil imgelere fazlaca yer verilmektedir. Yine bu literatürdeki dişil imgelerin aktif ve güçlü roller üstlendiği ve bu literatürde yer alan gnostik incillerdeki kadın havarilerin de bulundukları topluluk içerisinde önemli ve lider bir konumda oldukları görülmektedir.Nag Hammadi Literatürü'ndeki dişil imgeler, diğer gnostik metinlerde olduğu gibi sembolik ve alegorik bir sekilde tasvir edilmektedir. Bu bağlamda araştırmamızda dişil imgeleri ele alış biçimi açısından Nag Hammadi Literatürü'nün Yahudi-Hıristiyan geleneğinden ayrılan boyutları ve bu metinlerde kullanılan cinsiyet sembolizmi üzerinden hangi mesajların verilmek istendiğini farklı bakış açıları da dikkate alınarak analiz edilmeye çalışılmıştır. How the women are represented in the sacred texts and the gender symbolism used in these texts is one of the important issues discussed by the researchers today. The language of religion especially in the Jewish and Christian scriptures is widely criticized in regard to the anti-woman discourses. When it comes to the gnostic texts, it is seen that there is a wide space for the gender symbolism. At the same time when the gnostic texts are examined, it is understood that many teological issues related to the woman such as the Fall, Creation and Salvation are handled in a very different way from the Judeo-Christian tradition.This study aims to examine the feminine images in the Nag Hammadi Literature which is composed of important gnostic texts. Majority of the texts in the Nag Hammadi Literature contain a lot of feminine images. Again, it is seen that the feminine images in this literature play an active and powerful roles and the female apostles in the gnostic gospels in this literature have an important and principal position in their community.The feminine images in the Nag Hammadi Literature are depicted in a symbolic and allegorical manner as in other gnostic texts. In this context, taking into account the different perspectives, it is tried to analyze the aspects of the Nag Hammadi Literature which are seperated from the Judeo-Christian tradition in term of the ways it handles the feminine images and it is also investigated which messages through gender symbolism is desired to be given. 182

Form eleştiri metodu Kitab-ı Mukadddes metinlerinin kökenini sözlü gelenekte var olan müstakil fragmentlere dayandırmaktadır. Bu metodun amacı, Kitab-ı Mukaddes metinlerinin içeriğinin edebi formlara göre yanlızca sınıflandırılması değil, aynı zamanda Kitab-ı Mukaddes metinlerinin tarihsel süreçlerinin ele alınması olarak tanımlanabilir. Rudolf Bultmann'ın, form eleştiri metodunun çıkış noktası ise geleneğin anlatılarını, geleneğin toplum hayatındaki bağlantısıyla çözümleyerek formları açık ve anlaşılır kılabilmektir. Bu tezde XX. yüzyılın önde gelen Yeni Ahit uzmanları arasında yer alan Rudolf Bultmann'ın form eleştiri metodu ele alınmıştır. Bultmann'ın çalışması Sinoptik İnciller'in içeriğini oluşturan malzemelerin hangileri ilk geleneğin ürünü hangileri sonraki geleneğe ait olduklarının ayırt edilmesi ihtiyacından hareketle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla, Sinoptik İnciller'i oluşturan anlatıların biçimsel özellikleri tanımlanırsa anlatıların geçirdikleri değişim süreci de açıklığa kavuşacaktır. Aynı zamanda anlatının oluştuğu erken dönem Hıristiyan toplumu daha iyi anlaşılacak ve anlatının gayesi daha anlaşılır olacaktır.Anahtar kelimeler: Rudolf Bultmann, Kitab-ı Mukaddes, Yeni Ahit, Form Eleştirisi, Kitab-ı Mukaddes Eleştiri Metotları. Form criticism method claimed that the origin of Bible depends on seperate fragments in oral tradition. The purpose of the method could be described not only classification of the content of Bible's texts in respect to literal forms, but also assesment of historical process of Bible's texts. In this thesis, it was examined Rudolf Bultmann's form criticism method, who is one of New Testament scholars in XX century. Starting point of Rudolf Bultmann's form criticism method is to clarify and make understandable traditional narratives by analysing the connections between traditions and community life. Bultmann's study arised from the need to differentiate whether materials formed to the content of Synoptic Gospels belong to earlier tradition or older tradition. Therefore, according to this view, if formal characteristics of narratives composed of Synoptic Gospels could be identified, then period of change of narratives was revealed. At the same time, thanks to this method, early period Christian community can be better understood and the purpose of the narrative would be more clear.Key Words: Rudolf Bultmann, Bible, New Testament, Form Criticism, Biblical Criticism. 106

Bu çalışma dinler tarihi ile arkeoloji arasında disiplinlerarası bir alan olarak din arkeolojisinin imkânını tartışmaktadır. Bu bağlamda öncelikle bir bilgi üretme pratiği olarak arkeolojinin tarihsel seyri eleştirel bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Böylece gerek Batı'da ve gerekse ülkemizde arkeolojinin tarihsel süreç içerisindeki konumu incelenmektedir. Devamında diğer sosyal bilimler gibi arkeolojinin de şekillenmesine etki eden politik, ideolojik ve dinsel etkenler bahse konu edilmektedir. Bu durum geçmişi maddi kültür üzerinden ortaya koymaya çalışan arkeolojinin zaman zaman ideolojik bir aygıta dönüştürülmesi açısından da önem arz etmektedir. Disiplinlerarası bir alan olarak önerilen din arkeolojisinin teorik çerçevesinin sunulduğu ikinci bölümde ise ilkel, din, ritüel ve şamanizm gibi arkeoloji ve dinler tarihinin ortak kavramları üzerinden eleştirel bir okuma yapılmaktadır. Bu sayede 19. yüzyılda etkin olan paradigmadan önemli izler taşıyan söz konusu kavramların geçmişimizi anlamamız hususunda yüklendiği olumsuz duruma dikkat çekilmektedir. Çalışmanın son bölümünde ise, son dönemlerin en önemli arkeolojik keşiflerinden olan Göbekli Tepe'nin din arkeoloji perspektifinden incelenmesine yer verilmektedir. Böylece ilk iki bölümde ele alınan teorik tartışmaların Göbekli Tepe üzerinden pratik bir düzlemde incelenmesi hedeflenmektedir. Göbekli Tepe'deki T biçimli dikilitaşlara resmedilen hayvan tasvirlerinin ve soyut sembollerin ancak disiplinlerarası bir çalışma alanı olarak din arkeolojisi bağlamında nasıl anlaşılabileceği tartışılmaktadır. This study aims to investigate whether it is possible to put forward the archaeology of religion as an interdisciplinary field of study between the history of religion and archaeology. It adopts a critical approach to discuss the historical process of archaeology as a means for producing knowledge. In this regard, it tries to evaluate the historical status of archaeology both in Turkey and in the western world. It also examines the political, ideological and religious factors that shape archaeology as in many other disciplines of social sciences. From time to time, archelogy is used as an ideological means to narrate historical events from a materialistic perspective, which makes the argument of this study more crucial. The second chapter, whichestablishes a theoretical framework for the archaeology of religion as an interdisciplinary field, makes a critical review of the common concepts and terms of archaeology and history of religion such as primitive, religion, ritual, and shamanism. In this way, the chapter draws attention to the negative effects of these 19th-century concepts and terms on our understanding of history. The last chapter of the study analyses GöbekliTepe, one of the significant archaeological discoveries in recent times, within the scope of archaeology of religion. This chapter attempts to put the theoretical arguments of the first and second chapters into practice in the light of GöbekliTepe. Thus, the current study discusses how the animal depictions and abstract symbols on the T shaped pillars in GöbekliTepe should be understood from the perspective of archaeology of religion as an interdisciplinary area. 284

Bu tezde Hıristiyan bir teolog ve kilise babası olan Yuhanna ed-Dımeşkî'nin İslam veMüslümanlar hakkındaki görüşleri incelenecektir. Emevîlerin başkenti Şam'da yaşayanYuhanna, Emevî idaresinde görev almış daha sonra görevini bırakıp manastıra çekilmiştir.Manastırda çoğunluğu Hıristiyan teolojisi ile ilgili olmak üzere pek çok eser kaleme almıştır.Onun yazılarından bir kısmı İslam'a dair bazı hususları ihtiva etmektedir. O İslam'a eleştirelgözle yaklaşmış, Müslümanlar ve Hz. Muhammed hakkında bazı iddialar öne sürmüştür.Yuhanna, `İsmaîlîlerin Sapıklığı` başlıklı eserinde temel olarak iki şey üzerindedurmaktadır. Bunlardan biri İslam'ın sapkın bir gelenek olduğu, Hz. Muhammed'in yalancı,sahtekâr ve sapkın olduğu dolayısıyla peygamber olmadığı, Müslümanların Deccal'in(Antichrist) öncüleri ve insanları yoldan çıkaran kimseler olduğu hususlarıdır. Onun eserindeyapmaya çalıştığı bir diğer şey ise İslam'ın Hıristiyanlık ve Hz. İsa hakkındaki bilgilerini elealmak ve Müslümanların bu konulardaki yanlış bilgisini ortaya koyup, Hıristiyanlığısavunmaktır. Bunu yaparken zaman zaman Kur'an'dan alıntılar da yapmakta ve özellikleHıristiyanlıkla bağlantılı olan ayetlerden iktibasta bulunmaktadır.Yuhanna, İslam öncesi Arap inançları, Arapların kökeni ve Müslümanlar arasındakibazı pratiklere de değinmektedir. Ticaret ve evlilikte şahitlik, çok eşlilik, erkek ve kadınlarınsünneti gibi bazı uygulamalara değinen Yuhanna, İslam'ı eleştirmekten geri durmamaktadır.O bu pratikleri zikrederken bilgi vermekten çok Müslümanları eleştirmek istemektedir.İslam'ın kadına değer vermediği algısını yerleştirmek isterken hem Müslümanlar hem de Hz.Muhammed için şehvetperest bir imaj çizmeye çalışmaktadır. Bunu yaparken Kur'an'danreferanslar vermektedir. This thesis examines the views of John of Damascus, a Christian theologian, andchurch father, about Islam and Muslims. John, who lived in Damascus, the capital of theUmayyad State, served in the Umayyad Caliphate and later spent his life in the monastery.John has also written many works, most of them related to Christian theology. Some of hiswritings contain some of the issues of Islam. He approached Islam critically, Muslims, and hemade some allegations of slander about Muhammad.In his work on Islam, he mainly focuses on two things. One of them is that Islam is aheretical tradition and that Muhammad is not a true prophet. Another is that Muslims are theones who seduce people. Another thing he tries to do in his work is to deal with theknowledge of Islam about Christianity and Jesus and reveal the wrong understanding ofMuslims on these issues. In other words, it is to defend Christianity. At the same time, Johnmakes quotes from the Qur'an, and he is especially quoted from verses related to Christianity.John also touches on issues such as pre-Islamic Arab beliefs and the origins of Arabs.The general theme of his works, in which he criticizes Islam in a cruel language, is topicssuch as witnessing, polygamy, circumcision of men and women. When he talks about thesebeliefs, he wants to criticize Muslims rather than providing information. He wants to establishthe perception that Islam does not value women and tries to create a negative image forMuslims and Muhammad in general. It also gives references to the Qur'an. John's criticism ofIslam was followed by Christian writers who followed him. And the claims have beenrepeated in the following centuries, as Islam is a heretical tradition, Muhammad is a liar, andMuslims are pagan people. 159

Amerikan Protestan Fundamentalizmi'ni incelediğimiz bu yüksek lisans tezinde, Amerikan Protestanlığı içinde dini bir hareket olarak ortaya çıkan Fundamentalizmin tarihi arka planı, tarihsel süreci, temel ilkeleri ve inanç prensipleri incelenmiş; günümüz Fundamentalist kiliselerinden örnekler sunulmuştur. Çalışmanın amacı günümüzde İslamiyet söz konusu olduğunda pejoratif bir şekilde İslamiyet'e atfedilen `Fundamentalizm` kavramının, ABD Protestanlığı içinde ortaya çıkan, Hıristiyanlık ile ilgili bir kavram olduğunu ortaya koymaktır. Tezin ilk bölümünde Fundamentalizmin, ABD'de Protestanlık içinde ortaya çıkış süreci kronolojik olarak incelenmiştir. Tezin ikinci bölümünde, Fundamentalizmin temel dogmaları, ayırt edici ilkeleri, dispensasyonalist tarih anlayışları tanımlanmıştır. Tezin üçüncü bölümünde, ABD'de varlığını sürdüren Fundamentalist kilise ve kurumlardan önemli görülen on beş tanesi incelenmiştir. This dissertation, which deals with American Protestant Fundamentalism, studies American Protestant Fundamentalism's historical background and process; fundamentals and basic tenets; exemplifies today's Fundamentalist churches and organisations. The aim of this study is revealing that the `Fundamentalism` term is not an Islamic originated notion that Islam is accused pejoratively by being Fundamentalist, but it is a Christian term that originates from American Protestantism. In first chapter, deals with historical process of Fundamentalism within Protestantism in USA as chronologically. In second chapter, identifies Fundamentalism's basic tenets, distinctive fundamentals and dispensationalist conception of history. In third chapter, examines fifteen of Fundamentalist churches and organisations which are existing in today's USA. 95

Hicrî ilk üç asırda Suriye, Filistin ve Irak coğrafyasında yaşamış olan Arap Hıristiyan yazarlarına ve onların eserlerindeki Kur'ân âyetlerine odaklanan bu çalışma; Kur'ân'ın söz konusu yazarlar tarafından nasıl anlaşıldığını, Kur'ân'ın, bu eserler içerisinde nasıl ve niçin kullanıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. İslam'ın Arap yarımadası dışına çıkıp yayılması ile Hıristiyanların Müslüman gruplarla münasebetleri artarak devam etmiştir. Özellikle Emevî ve Abbâsî dönemlerinde karşılıklı ilişkilerin arttığı ve Hıristiyanların bu dönem içerisinde Müslümanları ve Kur'ân'ı daha yakından tanımaya başladığı, bizzat kendi yazdıkları metinlerden hareketle söylenebilir. Müslümanlar ile Hıristiyan gurupların karşılıklı ilişkilerine bakıldığı zaman Müslümanların siyâseten kuvvetlenmesi ile iki din arasındaki teolojik tartışmaların artması paralellik arz eder. Bu çalışmada hicrî ilk üç asırda Müslümanlar ile tartışma içerisine girmiş olup, bu tartışmalar içerisinde ön plana çıkan dokuz Arap Hıristiyan bilgin tespit edilmiştir. Onların eserlerinde Kur'ân'a yaptıkları referansları konu alan bu çalışma, Kur'ân'ın Hıristiyanlar tarafından nasıl anlaşıldığını ve onların Kur'ân'ı eserlerinde hangi hedefle ve nasıl kullandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. İslam'a karşı reddiye literatürünün ilk nüvelerini oluşturan bu eserlerin çoğunluğu Yunanca, Süryânîce ve Arapça kaleme alınmıştır. Söz konusu Hıristiyan yazarların eserlerinde, Kur'ân âyetlerinin hem İslam'ı ve Kur'ân'ı eleştirmek hem de müelliflerin kendi inançlarını temellendirmek gibi farklı amaçlar doğrultusunda kullanıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kur'an, Yuhannâ ed-Dımeşkî, Theodor Ebû Kurra, Patrik Yohannan, Habib b. Hıdme Ebû Râita et-Tıkrîtî, Yahyâ b. Adî, I. Timothy, Huneyn b. İshak, Abdülmesih el-Kindî, Ammâr el-Basrî, Kur'an Polemikleri, Dinî Polemikler, Arap Hıristiyanları. This study, which focuses on Arab Christian writers who lived in Syria, Palestine, and Iraq in the first three centuries of the Hijra and on the Qur'an verses they used in their works, aims to show how the Qur'an was understood by these authors, i.e. how and why the Qur'an was used in their texts. With the spread of Islam outside the Arabian Peninsula, Christians' relations with Muslim groups uninterruptedly continued. Looking at the texts written by Arab Christian writers, it is possible to say that the mutual links increased during the Umayyad and Abbasid periods and Christians began to be closely acquainted with Muslims and the Qur'an. It appears that, in terms of Muslim-Christian relations, the rise of the Muslim political power coincided with the increase of the theological discussions between Muslim and Christians. In this study, we have identified nine prominent Arab Christian scholars who had discussions with Muslims in the first three centuries of the Hijra. By focusing on the Qur'anic references in the works of these writers, this research aims to reveal in what context and for what purpose the Qur'an was presented by them. The majority of these works, which are the first examples of the raddiya (refutation) literature against Islam, were written in Greek, Syriac, and Arabic. We have discovered that the verses of the Qur'an were used in this genre for different purposes, such as criticizing Islam and the Qur'an and even for supporting the authors' own beliefs.Keywords: The Qur'ān, John of Damascus, Theodore Abū Qurrah, Patriarch John, Habīb ibn Khidma Abū Rāʾita al-Takrītī, Yahya ibn Adī, I. Timothy, Hunayn ibn ʾIshāq, Abd al-Masīh ibn ʾIshāq al-Kindī, ʿAmmār al-Basrī, Qur'anic Polemics, Religious Polemics, Arab Christians. 128

Bu çalışma 20.yy da başlayan eski Mısır dinini diriltme çabasını ele alıpbu görevi üstlenen farklı grupların inanç ve ritüellerini incelemektedir. Bubağlamda Kemetik Ortodoksluğu, Ausar Auset Topluluğu ve En Yüce TanrıçaKilisesi başta olmak üzere birbirinden bağımsız farklı küçük Kemetik grupları daele almaktadır. Bu alanda daha önce ciddi bir araştırma yapılmadığındanaraştırmamızı direk Kemetiklerle irtibata geçerek, onların inisiyason süreçlerindengeçerek ve internet üzerinden yayınladıkları yazılarından istifade ederekhazırladık. Bununla birlikte gazete yayınlarını ve klasik Mısıroloji kaynaklarını datezimiz için kullandık. Tezimizde Kemetizm'in ne olduğu üzerinde durularakonun karakteristik özellikleri ve kendi içinde oluşan farklılıkları anlatmayaçalıştık. Bu çerçevede Kemetiklerin homojen bir yapıya sahip olmadıklarını,gerek inanç gerek ibadet noktasında belirgin farkların olduğunu ortaya koyduk.Bu bağlamda neopagan Kemetikler'i eski Mısır kaynaklarına literal anlamda bağlıolan Ortodoks Kemetizm, bu kaynakları kabul etmenin yanında onlara eklemeveya çıkarma yapan Yeniden Yapılandırmacı Kemetizm ve son olarak da siyahırkın yüceliğini ve spiritüel gelişimini vurgulayan Afrosentrik Kemetizm şeklindeüçe ayırdık ve onların birbirinden farklı teolojik açıklamalarına yer verdik.Tarihsel gelişiminin Neopaganizm ve Amerika Birleşik Devletleri'nin tarihselsüreciyle yakından alakalı olduğunu, Kemetizm'in İslam, Hıristiyanlık veBudizm'den etkilenerek ortaya çıktığını örneklerle gösterdik. Kemetikler'inkendilerini inanç bakımından monolatrist kabul ettiklerini, eski Mısır tanrılarıveya tanrıçaları hakkında çeşitli yaklaşımlarda bulunduklarını ve insana verdiklerideğeri kendi açıklamaları çerçevesinde inceledik. Buna göre Kemetikler'in birkısmının tanrıyı insanın içerisinde ve bir kısmının da dışında aradığını veibadetlerini bu inançlarına göre şekillendirdiklerini ortaya koyduk. Kemetiklerin ivölüm sonrası hayatı nasıl tasavvur ettiklerini ve günah, cennet ve cehennem gibianlayışlarını incelemeye aldık ve burada da Kemetiklerin eski Mısır'ın ahiretanlatısını onu literal veya metaforik olarak anlayanlar şeklinde ikiye ayırdık.Bununla birlikte Eski Mısır dininde adaleti ve dengeyi temsil eden Maat'ınKemetiklerin ahlak öğretisi üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu araştırdık. Kemetikritüellerin sunak sunma, atalara tazim, yoga, meditasyon, gaybten bilgi alma vemabet önünde tapınma gibi çeşitlerinin bulunduğunu ortaya koyduk ve bununlaberaber kutlanılan bayramları inceledik. Son olarak Kemetikler'in eski Mısırdevlet yönetim şeklini kendi cemaatlerine entegre etmeye çalıştıklarını, oluşanhiyerarşik sistemin krallar ve rahipler etrafında şekillendiğini ortaya koyduk This thesis investigates the groups trying to revive the Ancient Egyptianreligion throughout the 20th century as the Kemetic Orthodoxy, the Ausar AusetSociety and the Church of the Most High Goddess and other minor Kemeticmovements. Because there hadn't been done a serious research on these kind ofnew religious movement before we came directly in contact with the Kemeticsand went through the religious initiation processes for our research to be donecorrectly. For our thesis we used the websites in which the Kemetics write theirreligious views as well. In our thesis we try to find answer about what Kemetismreally is and what his characteristics are. We found out that the Kemetics aredivided into several disciplines in belief and in ritual. So we concluded that thereare three different types of Kemetic movements: The Orthodox Kemetism whotakes the Ancient Egyptian scriptures literally, the Reconstructionist Kemetismwho adds into or removes from Egyptian theology, and lastly the AfrocentricKemetism who beliefs in the racial supremacy of the black skinned people andwhose main objective is the spiritual evolution of men. We explained that theKemetic development in history is highly connected with the history of the UnitedStates and of Neopaganism and we showed with examples how Islam, Christianityand Budhism influenced the Kemetic thought. We explained how the Kemeticsdescribe themselves as monolatrists, how they approach the Ancient Egyptiangods and what value they put on the human being. We found out that theKemetics have seperated view on the gods and the goddesses and have mainlytwo ideas about the concept of god. The first one is the believe that the godsreside inside the human being and can be achieved through inner investigationwhile the second one believes that the gods are outside and should be respectedthrough action and worship. We did research on their beliefs of the life after death, paradise and hell and concluded that some Kemetics take the Egyptianview literally while others take it as metaphorical. And with that we researchedthe importance of the Ancient Egyptian concept of truth and justice, the goddessMaat and how it has an impact on the ethical thoughts of the Kemetics. Weexplained that the Kemetic rituals include offering, praying to the ancestors, yoga,meditation, oracl and worship in front of a shrine and what festivals there are inKemetic calendar. Lastly we explained how the Kemetic movements took theAncient Egyptian state system and incorporated it into their hierarchical structureof kings and queens and priests and priestesses. 140

Bu çalışmada, XVI. yüzyılda Alman topraklarında ortaya çıkan Lutheran Reformu kapsamında dönemin önde gelen kadınlarının sosyal ve dinsel konumları açısından değişen şartları ele alınacak ve Martin Luther'in, kadınların konumuyla ilgili ne gibi değişiklikler getirdiği üzerinde durulacaktır. Reform hareketi bağlamında, Katolisizm'i birçok açıdan eleştiren Luther, kiliseyi kadına bakışı hususunda da eleştirmekten geri durmamıştır. Ortaçağ Katolik Kilisesi'nin kadın için en uygun ve günahtan ari gördüğü manastır hayatı hakkında ağır tenkitlerde bulunmuş ve kadın-erkek herkes için manastır hayatını Tanrı Sözü'ne karşı isyankâr bir tutum olarak değerlendirmiştir. Bu noktada kadınların manastırlara kapatılmasını değil, onların Tanrı'nın da emrettiği şekilde anne ve eş olarak hayatlarını sürdürmeleri gerektiğini söylemiştir. Katolik Kilisesi'ne karşı getirdiği bir diğer önemli eleştiri ise `Tüm inananların din adamı olabilmesi` ilkesidir. Her ne kadar teoride, bu ilkeyi temellendirirken kadın-erkek ayrımı gözetmediği dikkat çekse de pratikte bu ifadenin erkekler için söylendiği görülmektedir. Fakat buna rağmen Luther dönemi ve sonrası da dahil olmak üzere birçok kadın bu ilkenin kendilerine tanıdığı hakla, dinsel anlamda da varlık göstermeye gayret etmiş ve bunun sonucunda da yaşadıkları topraklar üzerinde Protestan öğretiyi sabit kılmak için mücadele vermişlerdir. Bu etkin mücadelelerinde Luther'in onlara karşı herhangi bir eleştirisi bulunmadığı, aksine sergiledikleri yürekli tavırlarından dolayı yeri geldiğinde tebrik ettiği görülmektedir. Tüm bunlara rağmen günümüz Lutheran kilisesi de dâhil olmak üzere neredeyse her dönemde kadının yeri meselesi konu edinildiğinde, yaşadıkları sosyal ve siyasal şartlardan ayrı düşünülmemeleri son derece önemlidir. Anahtar Kelimeler: Martin Luther, Lutheranizm, Kadın, Katolisizm, Ortaçağ, Katharina von Bora, Reform. This thesis will attempt to answer the question of how the circumstances changed for the pioneering women of the epoch in terms of social and religious positions after Lutheran Reform that emerged in German lands, in 16th century and will focus on how Martin Luther has amended the conditions of women of his time.Luther who criticizes Catholicism in regard to Reform movement from numerous aspects did not hesitate to include ecclesiastical approach to women within his critiques. He denounced medieval Catholic Church's promotion of monasticism for Christian women as the most pious way of life and regarded it as a rebellious position against the Word of God. Therefore he declared that women should not be imprisoned in monasteries but maintain a life as mothers and wives. Another important critique held by Luther against Catholic Church is on the principle of `Priesthood of all believers`. Although hypothetically this principle observes equal opportunity for men and women for church service; practically this statement covers only males. On the other hand, during and after Lutheran phase, using the right came by this principle; women exhibited existence in missionary activities and struggled for the survival of Protestant doctrines in their regions. We observe that Luther did not criticize them for their active involvement within the ecclesiastical matters but even congratulated them for their brave conducts. Our primary concern is that whenever the question of the state of women raised, either in Lutheran time or today, the social and political circumstances that women are subject to should be taken into account. Keywords: Martin Luther, Lutheranism, Woman, Catholicism, Middle Ages/Medieveal, Katharina von Bora, Reform. 166

Bu çalışma Mecusi geleneğinde tektanrıcılık ve düalizm ilişkisini ortaya çıkışından günümüze kadarki tarihsel süreç içerisinde incelemeyi hedef edinir. Bu bağlamda Mecusilik üç temel teolojik süreç çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu bağlamda birinci teolojik süreçte Mecusiliğin kurucusu addedilen Zerdüşt'ün kendisine atfedilen Gatha metninde tanrı Ahura Mazda çerçevesinde ortaya koyduğu tanrı tasavvuru incelenmektedir. Burada Zerdüşt'ün anahtar kavram olarak belirlediği tanrı Ahura Mazda ve onunla ilişkilendirilen diğer ilahi figürlerin ilişkisi esas alınmaktadır.Zerdüşt sonrası Mecusi teolojisinin şekillendiği Avesta metinleri ikinci teolojik süreci ihtiva etmektedir. Bu dönem Zerdüşt'ten önceki İran'ın tanrı tasavvurlarının yeniden kutsal metne yani Avesta'ya dahil edilme sürecini yansıtmaktadır. Dolayısıyla Avesta edebiyatı Zerdüşt sonrası dönüşen bir teolojiyi sunmaktadır. Bu noktada başta Ahura Mazda kavramı olmak üzere, Zerdüşt'ün Gatha'da ortaya koyduğu mefhumların değiştiği görülmektedir.Sasaniler döneminde Avesta'nın anlaşılması ve yorumlanması bağlamında gerçekleştirilen yorum/Zend faaliyeti üçüncü teolojik süreci oluşturmaktadır. Pehlevi Metinler olarak bilinen bu yorum edebiyatı Avesta ilahiyatındaki ilahi unsurları yeniden tasnife tuttuğu ve Mecusi teolojisinde düalist bakış açısının hakim kılmaya çalıştığı anlaşılmaktadır.Bu çalışmanın son bölümünde de Mecusi kutsal metin literatürünün araştırıcılar tarafından XIX. ve XX. yüzyılda ortaya çıkarılması aktarılmaktadır. Bu dönemde Mecusilerin kendi tanrı tasavvurları konusunda tek tanrıcı ve düalist yaklaşımları benimsediği görülmektedir. Bu bağlamda modern Mecusilerin kendi dini geleneklerinin sunduğu tanrı tasavvuru ve ahlak hakkındaki birbirinden farklı görüşleri incelenmektedir. This thesis aims the examination of the relationship between monotheism and dualism in Zoroastrian tradition from appearing that tradition to today in historical context. In this respect, Zoroastrianism has been dealt with in three theological period. In the first process, the founder of Zoroaster had set forth the concept of Ahura Mazda and theology in Gathas. This chapter is based on the key concept of Zoroaster, Ahura Mazda, and its relations with other divine figures.The post-Zoroaster Avestan texts in which the new theology had emerged, include the second theological period. The pre-Zoroaster Iranian divine concepts have been re-included in that period. Especially the concept of Ahura Mazda and the other concepts which Zoroaster mentioned in Gathas had been transformed or changed.The third period of theological process was produced in Sasanian era in the context of the interpretation Avestan text/Zend. This exegesis literature that known as Pahlavi Texts, had categorized the divine concepts of Avesta and try to dominate dualist view for Zoroastrian theology.The last chapter of this study, it has been given place to researcher who brought to light all sacred Zoroastrian texts in nineteenth and twentieth century. It has been observed that Zoroastrians had been embraced the monotheistic or dualistic approaches about their god conceptualization in that period. In this context, it is examined the different views of Modern Zoroastrians about their god and ethic perceptions. 320

Reformasyon'un Avrupa'nın düşünsel geçmişindeki en önemli safhalarından birisi olduğunu söylemek mümkündür. Hıristiyanlık bu dönemde büyük bir değişim ve dönüşüm sürecine girmiştir. Dönüşümün temelini oluşturan teolojik tartışmaların temelinde Hıristiyan dogmalarının kökenlerine itimadın zayıflaması, Kutsal Kitab'ın sahihliğine inancın azalması vb. konular vardır. Bu konular, Hıristiyanlık bünyesinde farklı dinsel yorumların ortaya çıkmasına neden olmuştur.Martin Luther ile toplumsal bir ivme kazanan görüş ayrılıkları çok geniş boyutlara ulaşmıştır. Hıristiyan dogmatizmine karşı Luther, Calvin ve Zwingli gibi reformcuların başlattığı inanç hareketleri kısa sürede kendi dogmalarını oluşturmuş ve diğer inanışları yok sayan bir yapıya bürünmüştür.Socinianizm, Teslis doktrinini reddeden, sakramentlerin pek çoğunu kabul etmeyen Avrupa coğrafyasında dinsel hoşgörü anlayışının temellerinin atılması sürecinde büyük zulümlere maruz kalan, Radikal Reformist gruplardan birisidir. İnanç sistemlerinin İsevîliğe bir dönüş olduğunu ifade eden bu grup, hem Katolikler hem de Protestanlar tarafından kovuşturmaya tabi tutulmuş ve din değiştirmeye zorlanmıştır.George Williams, Hans Hillerbrand tarafından Servetus'un çarmıhta yakılması ile başlatılan Radikal Reform süreci zamanla Avrupa'da Reformasyon çağının bir aşamasını oluşturmuştur. Socinianizm'in tarihsel varolma mücadelesi; teolojik farklılığa saygı yanında sosyal adalet, basın özgürlüğü, inanç özgürlüğü ve hoşgörü anlayışının Avrupa toplumunda yerleşmesini sağlamıştır.Socinianizmle yaşanan tarihsel tecrübe, Endülüslte yaşamış Müslüman bilim adamlarının ?batı düşüncesi? veya ?Hıristiyanlık? üzerindeki etkisinin daha derinlerde gizli olduğunu ve batılı araştırmacıların bu etkiyi yok saydıklarına yönelik bakış açısına bir katkı sağlayabilir. History of Reformation is an important part of in the European History. Christianity has a great transition and transformation in this era. In the basis of transformational debates, Christianity felt in a problematic area which is contained lack of Christian Dogmas, authority of scriptures etc. then Christians looked a new way to understand true faith within Christianity.These debates would be carry out more and more different interpretations within the Christianity and had risen to all over the Europe. Those different interpretations had important power which Martin Luther was give social direction. Against Christian dogmatism Luther, Calvin and Zwingli was started to save Christianity from false teachings but after Reformation they created their own dogmas and restricted tolerance within their own Church.Socinianism which are denyed Trinity and some sacraments is one of the Anti-Trinitarian groups and also they had suffered to remain tolerance in the European society. This group which is aimed only to turn true Christianity was persecuted and forced to turn Catholicism and Protestantism by Catholics and Protestants.M. Servetus? burning at stake was accepted the beginning of Radical Reformation by the many scholar like George Williams, Hans Hillerbrand. the Historical process of Socinianism has been a hero of theological diversity and social justice, freedom of press, freedom of religion, tolerance.The Socinian experience had show to us that Muslim philosophers which are lived in Andalusia influenced western mind and Christianity. This impact of Muslim scholars was hidden amd ignored by the European scholars. 140

Bu çalışma, Katolik mezhebinin önemli bir tarikatı olan Dominiken tarikatının anlatıldığı bir çalışmadır. Dominiken tarikatı, Ortaçağ'da Katolik Kilisesinin geçirdiği sıkıntılı bir dönemde Kiliseyi heretik akımlardan kurtarmaya çabalamış ve kilisenin tekrar toparlanmasına yardımcı olmuştur. Çalışmamızda Dominikenlerin, engizisyon, konsiller ve reform uygulamasında kiliseye yaptıkları katlkıları anlatmaya çalıştık. This thesis is a study described of Dominican order which is the important order of the Catholic Church. Dominican order, saved the church from heretic movements in the troubled term passing through Catholic Church in the medieval and helped the Church to gather again. In our study, we tried to tell the effects to the Church of Dominicans implenting inquisition, councils and reforms. 91

Aziz Bernard Hıristiyan manastır geleneğinin önemli figürlerinden biridir. On ikinci yüzyılda mevcut manastır düzeninde reform gerçekleştirmek isteyen Sistersiyenlere katılmış ve tarikatın gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Bir taraftan manastır yaşamını yücelten ve Hıristiyan maneviyatı alanında günümüzde de önemini sürdüren eserler kaleme alan Aziz Bernard diğer taraftan yaşadığı dönemin siyasi, sosyal ve dini hayatında Avrupa çapında etkileri olan hemen her olaya karışmış ve diplomatik görevlerde bulunmuştur; bunların en önemlileri Tapınak Şövalyelerinin resmiyet kazanması, II. Innocent ve II Anacletus arasında geçen Papalık Hizipleşmesi, Peter Abelard ve la Porréeli Gilbert'in yargılanmaları, II. Haçlı seferi vaazları, çeşitli piskoposluk ve manastır atamalarında oynadığı rollerdir. Yazılarında Kilise Babaları geleneğine bağlı kalan Aziz Bernard yaşadığı yüzyılda gelişen skolastik felsefeye karşı mensup olduğu manastır teolojisinin en etkili savunucularından biri olmuştur.Bu çalışmada Aziz Bernard'ın manastır geleneğine mensup olmasına rağmen sosyal yaşamda oynadığı yoğun rolün temelleri incelenecektir. Manastır geleneğinin Mısır'da ortaya çıkmasından itibaren keşişlerin içinde bulundukları toplumla ilişkileri incelendiğinde dünyayı terk etme anlayışının hiçbir zaman insan topluluklarından tam bir kopuş manasına gelmediği görülecektir. Roma düzeninin çökmesinden on ikinci yüzyılda Avrupa'daki gelişmelere kadar manastırlar ve çevrelerindeki topluluklar çeşitli bağımlılık ilişkileri kurmuşlardı. Aziz Bernard da bir taraftan parçası olduğu feodal ilişkilere uygun faaliyetler yürütmüş diğer taraftan da bağlı kaldığı Manastır Teolojisi içerisinde Tanrı-İnsan ilişkisine dayanarak Tanrının topluma yön veren eli rolünü üstlenmiştir. Saint Bernard is one of the important figures of the Monastic Tradition in Christianity. He joined the Cistercian Order aiming to reform the existing monastic system and he made important contributions into the development of the order in the XIIth Century. Saint Bernard, on the one hand, wrote several books glorifying the monastic life in that they have not lost their importance for the Modern Christian Spirituality yet; on the other hand he interfered in nearly all important political, religious, and social events of his time and undertook some diplomatic duties; the most important of them are the Pontifical approval of the Knights Templar, the Schism between Innocent II and Anacletus II, the trials of Peter Abelard and Gilbert de la Porrée, the preaching for the Second Crusade, and some interventions in the elections of bishops and abbots. He was a member of the Patristic Literature in his writings and he became one of the most effective defenders of the monastic theology against the scholastic philosophy.The basis of his intensive activities versus his loyalty to the Monastic tradition will be inquired in this work. When the relations, since the beginning of the monastic tradition in Egypt, between monks and the society which they live in are examined, it can be seen that the notion of leaving the world does not mean a sharp split from the human society. The monasteries and the societies around them developed some models of mutual dependency. Saint Bernard, on the one hand, was seriously busy in different activities in association with his feudal ties; on the other hand, he undertook the role of the God?s hand shaping the society. 157

Farklı inançları bünyesinde barındıran Yezidilik, Ortadoğu dinleri arasında oldukça dikkat çekici bir yere sahiptir. Yezidilerin kendi kaynaklarından hareketle inanç sistemini; Tanrı inancını, Yezidilik teolojisinde merkezi bir yeri olan Melek Tavus ve melek inancını, Şeyh Adi inancını, evren ve insan anlayışlarını, tenasüh inancını, ölüm ve öte dünya algılarını incelemek Yezidiliği ve Yezidileri tanımak ve anlamak için oldukça önemlidir.Tektanrıcı bir inanç sistemine sahip olan Yezidilikte her şeyi yaratan Yüce Tanrı, Huda, Azda, Yezdan gibi isimlerle tavsif edilir.İnanç sisteminin merkezinde baş melek Melek Tavus'a ilişkin öğretiler yer alır. Dünyanın yönetimi ve denetimi üzerinde büyük bir gücü olduğuna inanılır. Onunla birlikte altı büyük meleğin varlığı da kabul edilir.Yezidiliğin inanç sisteminde Şeyh Adi güçlü bir motiftir. Yezidi dininin en önemli kutsal şahsiyeti olan Şeyh Adi'nin bizzat Melek Tavus'un inkarnasyonu olduğuna inanılır.Mushaf'ı Reş ve Kitab-ı Cilve'de evrenin ve insanın yaratılışına dair bilgiler verilmektedir. Ayrıca Yezidiliği, nesilden nesle aktaran en önemli Yezidi kutsal kaynakları arasında yer alan Kavillerde de yaratılış ve türeyiş ile ilgili mitoslar yer almaktadır.Yezidiler, soylarını kutsal bir kökene bağlar. Bu köken, Hz. Adem'in saf zürriyetinden olan Şehid b. Cer'in soyudur. Bu nedenle Yezidiler, seçilmiş bir halk olduklarına inanırlar ve kendilerini ?Huda'nın halkı? olarak tanımlarlar. Bu bağlamda Yezidilik, soya dayalı etnik kökenli bir dinsel gelenektir.Tenasüh inancı da Yezidilikte önemli bir yere sahiptir. Yezidiler, tenasüh inancıyla birlikte kıyamet ve ahiret hayatının varlığını da kabul ederler. Ancak ahiret hayatına inanç, tenasühü tamamlayıcı bir unsurdur. Yezidi Kavillerinde ahir zaman, mehdi düşüncesi, kıyamet ve haşr ile ilgili birçok bilgi açık bir şekilde ifadesini bulmaktadır. Yezidism that shelters different belief systems in its structure has a remarkable place among the Middle East religions. To survey their belief in God, belief in angels and belief in Peacock Angel, that has a central place in Yezidism theology, belief in Sheykh Adi, concept of universe and human, perception of death and afterlife is important to understand and know Yezidism and Yezidis.In Yezidism, the belief that one God creates everythings is common. Yezidism has monotheist character and God is described by names like Khuda, Azda, Yezdan.The archangel Peacock Angel is in the center of belief and covers important knowledge in Yezidism. Also, six major angels have important part together with Peacock Angel that has a major power over the world?s control.In the belief system of Yezidism, Sheykh Adi is a powerful motif. It is believed that Sheykh Adi is Peacock Angel?s incarnation and the most important holy being in Yezidism.In Mushaf-ı Resh and Kitab al-Jilwah informations about the creation of universe and human being are given. The Qawls are among the religious scriptures of Yezidism which conveys information from generation to generation. In Qawls, there are myths about the creation and early history of humanty.The Yezidis attach their race to a secret origin which is depending on Shahid b. Jarr who is considered Adam?s pure descendance. The Yezidis therefore believe that they are selected nation and desciribe themselves as ?Khuda?s nation?. In this context Yezidism is a religious tradition based on ethnical background.In Yezidism, reincarnation has an important part. The Yezidis accept the existence of the Day of Judgement and afterlife together with the belief of reincarnation. However, the belief in the afterlife is olso considered an item of complementary of reincarnation. In the Qawls there takes play a lot of information concerning the last days of the world, the golden age, doomsday and resurrection. 132

MORMONLAR VE AMERİKAN TOPLUMSAL YAPISIFatih YAMANÖZETAmerikan toplumsal yapısı içerisinde yeni bir dinsel akım ve alt kültür olarak değerlendirilen Mormonizm'i konu edinen bu çalışma modern dönemlerde gelişen ve etkinliğini gün geçtikçe artırmakta olan bu hareketin sahip olduğu sosyo-kültürel dinamikleri ele almaktadır.Mormonizm 1800'lü yılların Puritan Amerikasında Joseph Smith ile birlikte ortaya çıkmış yerli bir Amerikan dini olma özelliği taşımaktadır. Gelişim sürecinin önemli bir bölümünde poligami anlayışını benimseyen Mormonizm, sahip olduğu geleneksel Hıristiyan düşüncesinden farklı inanç yapısı ve pratik düzlemdeki Amerikan toplum normlarına aykırı uygulamaları nedeniyle tarih boyunca dışlanmış, bu sebeple kilise üyeleri bulundukları bölgelerden sürekli farklı topraklara göç etmek zorunda kalmışlardır.Aile değerleri, eğitim, üretim, kişisel ve toplumsal ahlâk gibi konulara son derece önem veren Mormonizm'in bağlılarına sunduğu gerek çok çocuk sahibi olma yönündeki tavsiyeleri, gerekse dünyanın birçok ülkesine ulaşmış son derece etkili misyonerlik ağıyla Mormonluk bugün itibariyle Amerika'da en hızlı yayılan din konumundadır.Sahip olduğu kimi ibadet biçimleriyle sosyo-ekonomik düzlemde kendi toplum yapısını sürekli güçlendiren Mormonizm değişen konjonkturel yapıya göre kendi içerisinde doktrinel anlamda köklü reformlara gitmekten de kaçınmamaktadır.Mormonizm ?yaşayan modern peygamber? anlayışı ile değişen şartlara ve oluşan toplumsal ihtiyaçlara gecikmeksizin çözümler üretmekte, böylece toplum içerisinde olası mezhepleşme hareketleri gibi sorunsalları daha ortaya çıkmadan engellemiş olmaktadır. Başka bir deyişle ?sürekli açık olan içtihad kapısı? ve Tanrı ile daima iletişim halinde olan peygamber anlayışı sayesinde Mormonizm, seküler dünya ile kutsal arasında kurduğu daimî ve dinamik bağı sürekli güncellemektedir. THE MORMONS ANDTHE SOCIAL STRUCTURE OF AMERICAN COMMUNITYFatih YAMANABSTRACTThis study examines Mormonism that is considered as a new religious movement and a distinct subculture in American social structure. In particular the study looks at the socio-cultural dynamics of this movement which emerged in the modern times and ever since has been increasing its influence.Mormonism was started by Joseph Smith in the Puritan America of the 1800s and is considered an authentic American religion. Mormonism, which adopted polygamy during much of its evolution, has been discriminated against because of its belief system that ran contrary to the mainstream Christian thought and of its practices that were incompatible with the prevailing social norms in American society. Members of the Church, as a result, had to move around and seek refuge in different regions.Mormonism puts a special emphasis on family values, education, production, and individual and social ethics. Because of the Church?s instructions on its followers to have many children and because of its effective missionary network that has spread throughout the world, Mormonism is the fastest growing religion in the United States.Some of its religious practices help Mormonism strengthen its own societal structure at socio-economic level. Nonetheless it also has undertaken significant reforms to its doctrine in response to changes in social structure.Through its notion of `a living prophet? Mormonism is able to respond to changing conditions and new social needs, and as such has forestalled the emergence of some problems such as divisions along different interpretations of religion. In other words, through the ever-open door of interpretation and the notion of a prophet that is in constant relationship with the God, Mormonism has constantly redefined the dynamic and perpetual connection between the sacred and profane. 201