Search

For centuries, the Białowieża Forest was a unique and very interesting place, especially for foresters, who could learn various methods of reforestation and forest management here. It was also an important place for ecologists who could observe interesting processes in forest ecosystems here, and for every ordinary person who could learn something about the forests that covered large parts of Poland centuries ago. The area of the Białowieża Forest has always been an object intensively used by science. Research on stand dynamics, habitats and plant communities, population dynamics of various animals and research on fungi was conducted here. The special feature of the research on stand dynamics was the use of sample plots on which measurements of the different development stages of the trees were carried out. Statistical methods were then used to characterise the state and direction of changes in Białowieża Forest. The project “LIFE+ ForBioSensing PL Comprehensive monitoring of the dynamics of the stands of Białowieża Forest with the use of remote sensing data” was inspired in 2012 by the then Director of the Forest Research Institute, Prof. Dr. hab. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki. The impetus for the project was the desire to use remote sensing data, mainly airborne laser scanning data, in forest stand analysis. Remote sensing data enable stand characterization at a specific date. Acquisition of data in several periods allowed not only to describe the static situation, but also to characterise changes taking place in the stands of Białowieża Forest. Additionally, this type of data was intended to provide a reference point for analysing the condition of Białowieża Forest in subsequent decades using new methods of data analysis and interpretation. The project involved the development and application of a monitoring system for Białowieża Forest using ground-based monitoring plots and remote sensing data. The main objective of the project activities was to link multitemporal remote sensing data (in 2015-2019) with the results of various ground measurements to enable and facilitate subsequent monitoring of forest-wide processes. This monitoring generally involved selected elements of stand dynamics and was limited by the capabilities of the specyfied remote sensing data. The project established and inventoried 685 permanent sample plots that served as ground-based monitoring plots. It should be emphasized that, for the first time in its history, the ForBioSensing project created a network of field sample plots located objectively on the entire territory of the Polish part of the Białowieża Forest, covering all administrative units and forms of nature conservation. There were 355 plots distributed in a 1300×1300 m grid, with one side rotated in a 330º azimuth (for more details see subsection 1.4 in Chapter 4, see also Fig. 6.2 in Chapter 6). In addition, a number of existing permanent sample plots with longer measurement histories and resulting empirical data were used. These were 160 research plots objectively distributed in the Białowieża National Park (in a grid of about 267×1067 m) (see subsection 1.3 in Chapter 4 with Fig. 6.2 in Chapter 6), and 170 research plots of the Forest Research Institute subjectively distributed in the best preserved fragments of the Polish part of the Białowieża Forest (map 1). As a result of the activities conducted under the project, the usefulness of individual remote sensing data in monitoring forest associations was reviewed, the characteristics of trees and stands that can be successfully monitored were determined, and the best types of data for analyses of stand dynamics were identified. In addition, based on ground data, the dynamics of all tree generations in the Białowieża Forest were determined, the condition of coarse wood in local tree stands was inventoried, the most extensive dendrochronological material on the territory of the Polish part of the Białowieża Forest to date was analysed, data on recent changes in the stem diameter of the main tree species in the area were collected, the dynamics of regeneration in gaps was analysed, and the phytosociological map of forest communities was prepared. The results of the project and the effects of all activities were widely promoted to the public. Almost 5 million people were directly informed about the project and/or its activities. A series of videos and radio programs were created as part of the project. Promotion of the project took place at various meetings organised by the project team, as well as at various mass events (e.g., Earth Days) and scientific conferences. Below are the key facts about the project: ● Implementation period: 1.10.2014 – 30.04.2022; ● Funding Source: European Commission under the Life+ Instrument, National Fund for Environmental Protection and Water Management and the Forest Research Institute; ● Contract numbers: KE: LIFE13 ENV/PL/000048, NFOŚiGW: 485/2014/WN10/OP-NM-LF/D; ● Amount of funding: KE: 1 955 251 €; NFOŚiGW: 1 755 616 €; IBL 352 559 €; ● Beneficiary: Forest Research Institute. One of the three most important areas of activity in the ForBioSensing project, in addition to the technical work and promotion of project results, was the ongoing project management process. Any project, especially projects characterised by a large number of interrelated tasks, interactions with numerous stakeholders, a long lead time, a large project team, numerous risks, and multiple financing institutions, required a methodical management approach. Numerous tools were already envisioned for the project at the proposal stage to enable effective management, controlled execution, and achievement of the planned outcomes (products). ForBioSensing's project management was based on selected elements of the PRINCE2 methodology. The project Steering Committee, management, and project team were established. Special emphasis was placed on building an effective project team. As part of the project, more than a dozen project roles and their responsibilities were defined and assigned to individuals. At the time of writing, from the perspective of the project coming to an end, it can be stated with confidence that the proper planning and leadership of a competent and dedicated project team (over 60 people) by the experienced management was one of the key factors that enabled the project to run smoothly and be completed. The second of the most important elements to ensure project implementation was the development of numerous mechanisms to monitor the correctness of the project. The ForBiosensing project was characterized by almost 170 measurable indicators (project outputs, milestones, task progress indicators, meeting indicators), the successive achievement of which within 15 main tasks (task groups) ensured the controlled progress of the project. Another, undoubtedly one of the most important elements, if not the most important, was the planning of effective communication, both formal and informal. In the area of communication, nearly 40 formal reports on the progress of the project were planned to be submitted to the institutions co-financing the project. There were also formal communication channels in the form of numerous registers (risks, issues, lessons learned), frequent cyclical meetings at various levels of project management, and appropriate locations for teams to ensure informal direct communication. This publication is a summary of the activities undertaken as part of the project. It contains previously unpublished material as well as a summary of activities, particularly using remote sensing data already widely published in scientific journals.

The contribution is published on the occasion of the 120th anniversary of the establishment of a forestry research organisation in Slovakia and the 100th anniversary of the establishment of the Czechoslovak Republic. We present important forestry research works, which were written by former (no longer alive) workers of the Forest Research Institute (FRI) in Zvolen in the second half of 20th century. The works (30 works in total) were divided into seven scientific areas: biology and silviculture (five works), forest protection (four works), forest management (five works), forestry mechanisation and harvest-production technologies (four works), forestry economics (five works), hunting (three works), natural environment (four works). First, summary information on selected works in a specific area was presented. Then, individual works from the specific scientific areas were characterised in more detail. Their value for the development of science and research as well as for the practical forestry was presented. Moreover, their importance for the present time was addressed. The paper presents only a very limited selection of a great number of works by FRI workers published in the second half of 20th century. The table with the information on the periods, when the individual significant researchers worked at FRI, is presented at the end of the paper.

Jednym z podstawowych pojęć we współczesnych naukach teoretycznych i stosowanych oraz w praktyce jest „informacja”. Pomimo że pojęcie to jest używane właściwie we wszystkich dziedzinach naszego życia, to jednak wciąż nie mamy powszechnie akceptowanej definicji informacji. W pierwotnym sensie termin ten oznaczał wiadomość w ogóle. Najbardziej znaną i powszechną definicją informacji jest powiedzenie, że informacja nie jest ani materią, ani energią. Zgromadzona i przechowywana informacja jest często nazywana wiedzą, tak więc wiedza to zakumulowana informacja, zaś sama informacja to przyrost wiedzy. Tam gdzie nie ma przyrostu wiedzy, nie ma informacji. Nie każda jednak wiedza jest informacją, staje się nią dopiero wtedy, gdy informacja zmniejsza niedookreśloność, niewiedzę. Według wielu specjalistów wartość informacji można mierzyć przyrostem prawdopodobieństwa osiągnięcia celu przed i po otrzymaniu informacji. System informacyjny realizuje przynajmniej jedną z czterech funkcji obejmujących: gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji. Przesyłanie informacji odbywa się między nadawcą, który wysyła informację, a odbiorcą, który tę informację odbiera. Przekazywana treść informacji jest nazywana komunikatem. Informacja, podobnie jak materia i energia, ma swój ilościowy i jakościowy wymiar. Jako miarę ilości informacji przyjmuje się niepewność (entropię), która zostaje usunięta dzięki otrzymaniu informacji. Dyskusja o naturze informacji trwa nadal i zapewne będzie kontynuowana w całym świecie cywilizowanym. Dotyczy ona przede wszystkim rosnącego znaczenia i pozycji informacji, która już obecnie wchodzi w rolę podstawowego zasobu, jakim jest kapitał. Nowe podejście do rozwoju gospodarczego uznaje, że to właśnie umiejętności, kompetencje, zdolności, a także przekazywanie informacji czyli także edukacja, stanowią o utrzymującej się przewadze przedsiębiorstw hołdujących tej wiedzy. Dysponowanie wiedzą na temat lasu i gospodarki leśnej zobowiązuje leśników – naukowców i praktyków, nie tylko do jej pogłębiania, ale także do edukowania społeczeństwa i komunikowania się z nim, a także wewnątrz swojego środowiska, na różnych płaszczyznach. W dniach 13–15 marca 2018 r. w Instytucie Badawczym Leśnictwa odbyła się kolejna, już X Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, której tematem były „Współczesne problemykomunikacji społecznej i edukacji w leśnictwie”. Współorganizatorem Sesji byłakomunikacji społecznej i edukacji w leśnictwie”. Współorganizatorem Sesji była Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Merytoryczne aspekty X Sesji zostały przygotowane i opracowane przez Radę Programową Zimowej Szkoły Leśnej w składzie: dr hab. Janusz Czerepko, prof. dr hab. Andrzej Grzywacz, prof. dr hab. Jacek Hilszczański, dr inż. Krzysztof Janeczko, mgr inż. Jan Karwowski, prof. dr hab. Andrzej Klocek (przewodniczący), dr Jacek Krawczyk, mgr inż. Wiesław Krzewina, mgr inż. Marek Roman, prof. dr hab. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki. Rada Programowa określiła nie tylko zakres problematyki X Sesji, ale także propozycje tematyczne referatów zamawianych oraz ich autorów. W trakcie X Sesji referaty wygłosili również zaproszeni goście zagraniczni, reprezentujący Europejski Instytut Leśny, Uniwersytet Przyrodniczy w Pradze, Wyższą Szkołę Leśną w Rottenburgu, Narodowe Centrum Leśne w Zwoleniu, Uniwersytet we Fryburgu, Europejskie Stowarzyszenie Lasów Państwowych – EUSTAFOR, koncern Coillte z Irlandii. W Sesji wzięło udział 260 uczestników reprezentujących: kierownictwo Lasów Państwowych oraz jednostki organizacyjne PGLLP, Ministerstwo Środowiska, Polską Akademię Nauk, Radę Główną Instytutów Badawczych, parki narodowe, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Polskie Towarzystwo Leśne, Polski Związek Zrzeszeń Leśnych, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Polski Związek Łowiecki. Najliczniejszą grupę słuchaczy Szkoły stanowili edukatorzy leśni zatrudnieni w nadleśnictwach, leśnych kompleksach promocyjnych i izbach edukacji leśnej. Liczne grono stanowili również przedstawiciele ośrodków naukowych oraz studentów polskich uczelni leśnych. Wszystkim uczestnikom Sesji Zimowej Szkoły Leśnej serdecznie dziękujemy.

Początki państwowej administracji i gospodarki leśnej sięgają VIII-IX wieku. Wraz z występującą w tym czasie wielką wędrówką ludów nastąpił znaczny wyrąb lasu na potrzeby ówczesnego osadnictwa. Kolejna nadmierna eksploatacja lasów w Europie miała miejsce w XIII-XV wieku i była wynikiem intensywnego rozwoju miast, rzemiosła, transportu, w tym drewnochłonnej floty oraz górnictwa, hutnictwa żelaza i szkła. Rosnące z roku na rok zużycie drewna doprowadziło do jego nadmiernego pozyskania i ubytku zasobności drzewostanów. Odzwierciedleniem tej sytuacji było zjawisko „głodu drewna”. Kolejny okres intensywnego użytkowania tego surowca nazwany został „epoką drewna” i trwał od XV do XIX wieku. Pierwszą usystematyzowaną teorią zajmującą się ekonomicznymi problemami gospodarki leśnej była kameralistyka (niem. Kammer − m.in. izba skarbowa), której początki rozwoju sięgają przełomu XVII i XVIII wieku. Jej nazwa pochodzi od byłych kamer rządowych. Kameralistów traktowano jako niemieckich przedstawicieli merkantylizmu i zaliczano do przedstawicieli liberalizmu gospodarczego. Wzrost zainteresowania leśnictwem ze strony kameralistów doprowadził do szybkiego rozwoju przemysłu leśnego. Za prekursora tych działań uważany jest W.G. Moser, autor dzieła „Zasady ekonomiki leśnictwa” (1757), według którego głównym celem leśnictwa jest zaspokojenie zapotrzebowania przemysłu na drewno1. Z obawy o brak dostatecznych dostaw drewna Moser formułuje „zasadę ciągłości użytkowania”, która w późniejszym okresie została określona jako „zasada ciągłości produkcji leśnej” i stała się kamieniem węgielnym rozwoju gospodarstwa leśnego. Na przełomie XVIII i XIX wieku gospodarkę leśną zaczyna kształtować liberalna ekonomia A. Smitha, wraz z jej wolnym rynkiem. Podstawowe jej zasady, w tym dotyczące zwłaszcza równowagi ekonomicznej gospodarstwa leśnego, znalazły swoje miejsce pod skrzydłami statyki leśnej. Jej wybitny przedstawiciel, G. Heyer (1865), określił ją natomiast jako rachunek oceny rentowności metod gospodarowania w leśnictwie2. To właśnie pod wpływem statyki żądano od leśnictwa dostarczenia „możliwie dużego dochodu pieniężnego” (zysku, renty), a nie największej masy drewna. Rozległość zainteresowania statyki leśnej doprowadziła do sformułowania dwóch podstawowych teorii ekonomiki leśnictwa określanych jako: ■ teoria renty gruntowej oraz ■ teoria renty leśnej. Pierwsza z wymienionych teorii główną uwagę koncentrowała na gruntach leśnych, które traktowała jako kapitał trwały gospodarstwa leśnego. Natomiast drzewostan był uznawany za kapitał (środek) obrotowy. Pojęcie gospodarności sprowadzało się do uzyskania maksymalnej rentowności mierzonej stosunkiem czystego (netto) dochodu (renty) do wartości kapitału trwałego gruntu leśnego. W obliczeniach tych statyka leśna korzystała w szerokim zakresie i nadal korzysta z rachunków procentu składanego. Wymieniona teoria renty leśnej nazywana również szkołą renty leśnej lub nauką o czystym dochodzie z lasu, dążyła do maksymalizacji czystego dochodu z lasu obejmującego przede wszystkim grunt i drzewostan. Wiek, w którym ten postulat był spełniony, określono wiekiem najwyższej renty leśnej lub wiekiem rębności. Teoretycznie wiek ten jest znacznie wyższy niż wiek rębności najwyższej renty gruntowej. Dla gorszych siedlisk różnice te wynosiły 40-60 i więcej lat, dla najlepszych zaś siedlisk około 30-40 lat. Wiek najwyższej rentowności był na ogół wyższy od wieku dojrzałości finansowej, a niższy od wieku najwyższej renty leśnej. W Europie Środkowej wiek rębności waha się od 60 do 250 lat (Möhring 2004)3. Długi okres produkcji leśnej na ogół dominuje w ekstensywnych metodach produkcji. Natomiast aktywne metody zagospodarowania lasu i jego pielęgnacji obejmują rocznie zaledwie od 10 do 20% ogółu powierzchni gospodarstwa leśnego. Oznacza to, że przeciętny cykl zabiegów hodowlano-ochronnych powtarzany jest co 5−10 lat. Przedstawiona krótka charakterystyka teorii statyki leśnej wskazuje na wysoki stopień jej operacjonizmu wynikający z empirycznych (fizycznych) metod pomiaru elementów rachunku renty gruntowej i renty leśnej. Pod tym względem rachunek rent wyraźnie różni się od pozostałych rachunków ekonomicznych gospodarki leśnej. Od XIX wieku, zwłaszcza od ukształtowania przez M. Faustmanna finansowego nurtu gospodarki leśnej, jej cele zostały zdominowane przez teorię czystego dochodu z gruntu, nazywanego również teorią renty gruntowej. Upowszechniła się ona po długim, przeszło 100-letnim sporze między nauką o czystym dochodzie z gruntu a nauką o czystym dochodzie z lasu. Obok teorii renty gruntowej i renty leśnej w XIX w. w leśnictwie zachodniej i środkowej części Europy ukształtowały się dwa nurty, które odbiegają pod względem celów i metod od teorii renty gruntowej i leśnej. Nurty te są bliżej określone w poniższych tytułach: ■ nurt ekologiczno-środowiskowy oraz ■ nurt ekonomiczno-finansowy. W Europie Środkowej i Zachodniej dominuje nurt ekologiczno-środowiskowy. Jego cechą są drzewostany wielogatunkowe o długim cyklu produkcji leśnej, słabych trzebieżach, niskim oprocentowaniu i małych odsetkach oraz o znacznym podporządkowaniu gospodarki leśnej czystemu dochodowi z lasu. Kolejną cechą nurtu ekologicznego jest duży przyrost miąższości, ale także znaczny udział drzewostanów starszych klas wieku w strukturach lasu oraz ich odporność na działanie biotycznych i abiotycznych zakłóceń, dywersyfikacja dochodów i ukierunkowanie celu gospodarki leśnej na maksymalizację czystego dochodu z lasu. Przeciwieństwem powyższego nurtu jest ekonomiczno-finansowa orientacja gospodarki leśnej ukierunkowana na krótkie wieki rębności, intensywne trzebieże, drzewostany jednogatunkowe, duże oprocentowanie i najwyższy czysty dochód z gruntu. Jednym słowem gospodarstwo o orientacji finansowo-ekonomicznej dąży do krótkich wieków rębności, zrębowego użytkowania oraz wysokich procentów. Tymczasem nurt ekologiczny preferuje długie wieki rębności i niskie oprocentowanie. Podsumowując należy zauważyć, że ukształtowane w przeszłości dwa nurty gospodarki leśnej dominują nadal w leśnictwie europejskim z różnym nasileniem poszczególnych metod. Ekonomiczne podejście do podejmowania decyzji inwestycyjnych w leśnych warunkach niepewności ryzyka zostało wsparte przez rozwijaną od roku 1950 teorię portfela, najpierw w Stanach Zjednoczonych Ameryki, później w innych krajach, w tym zwłaszcza w Skandynawii i Niemczech. Z jednej strony preferowane są więc drzewostany o dużej odporności na ryzyko, ale mniejszej produkcyjności, z drugiej zaś drzewostany o znacznej produkcyjności, ale małej odporności na ryzyko. Optymalna kombinacja drzewostanów reprezentujących te dwie cechy w jednym z przykładowych leśnictw w Niemczech miała następujący skład gatunkowy: 70% Św, 30% Bk (Knoke 2004)4. Natomiast w Szwecji optymalna struktura gatunkowa drzewostanów wynosi: 49% Św oraz 51% So (Svensson 2000)5. Do szczególnie ważnych i szeroko stosowanych obecnie rozwiązań należy dywersyfikacja, która polega na zmniejszeniu sumarycznego ryzyka przy jednakowym dochodzie lub zwiększeniu dochodu przy jednakowym ryzyku. Wynika stąd, że teoria portfela obejmuje kombinację dwóch dóbr, na przykład drzewosfery jodłowe i bukowe. Metodyczne aspekty omawianej teorii portfela są dziełem H. Markowitza (1952), który został za nie uhonorowany nagrodą Nobla w 1990 r.6 Natomiast pionierskiezastosowania teorii portfela w praktyce leśnictwa USA są wynikiem intensywnych prac W.L. Millsa i W.L. Hoovera (1982) nad rozwojem inwestycji leśnych7. Odnotowany w kolejnych dekadach dalszy rozwój teorii portfela dotyczy przede wszystkim leśnictwa Skandynawii oraz Niemiec. Zgodnie z teorią portfela jego istota polega na optymalnej kombinacji dwóch dóbr, na przykład dwóch gatunków w drzewostanie (Kruschwitz 2007)8. Powszechnym przykładem takiej kombinacji jest Las Tharandzki oraz sporządzone dla niego optymalne kombinacje struktury gatunkowej drzewostanów. Taki sam atrybut odnosi się również do innych kategorii dóbr. Dziewiąta edycja wspólnego przedsięwzięcia Instytutu Badawczego Leśnictwa i Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, jakim jest Zimowa Szkoła Leśna, dotyczyła właśnie wyzwań stojących przed współczesnym leśnictwem, zarówno tych wynikających ze zmian globalnych środowiska, jak i ekonomiczno-społecznych aspektów leśnictwa. W IX Sesji uczestniczyło 259 osób. Poza autorami krajowymi, reprezentującymi Ministerstwo Środowiska, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych oraz jednostki organizacyjne Lasów Państwowych, uczelnie i instytuty naukowe, referaty wygłosili naukowcy i leśnicy praktycy z zagranicy. ----------------------------------------- 1 Moser W.G. 1757. Grundsätze der Forstökonomie. Bd. 1-2. Frankfurt a/M. 2 Heyer G. 1865. Anleitung zur Waldwertrechnung. Leipzig. 3 Möhring B. 2004. Betriebswirtschaftliche Analyse des Waldumbaus. Forst und Holz, 59, 11: 523-530. 4 Knoke T. 2004. Die Begründung von Mischbeständen: eine Möglichkeiten zur Minderung von Risiko? Kongressbericht des Deutschen Forstvereins zur Tagung 2003 in Mainz: 344-355. 5 Svensson L. 2000. Open-economy inflation targeting. Journal of International Economics, 50: 155–183. 6 Markowitz H. 1952. Portfolio Selection. The Journal of Finance, 7, 1: 77–91. 7 Mills W.L., Hoover W.L. 1982. Investment in forest land: aspects of risk and diversification. Land Economics, 58: 33-51. 8 Kruschwitz L. 2007. Finansowanie i inwestycje. CeDeWu, Warszawa.

The paper discusses the type-specimens of the family Bostrichidae and nominotypical subfamily Ptininae of Ptinidae deposited at National Forest Insect Collection, Forest Research Institute (NFIC-FRI) Dehradun, India. For each species the type locality, number of descriptive material and remarks (including geographical distribution) are given. Type-specimens, together with the respective labels, are shown on photographs. Five species of bostrichids – Sinoxylon gloriosus n. syn., Xylopertha dunensis n. syn., Xyloprista fisheri n. syn., Xylopsocus distinctus n. syn., and Paraxylogenes pistaciae n. syn. – have been synonymized.

Dominacja użytkowej funkcji lasu podporządkowanej produkcji drewna utrzymała się w Europie do końca XIX w. Największe jej nasilenie miało miejsce w dwóch okresach. Pierwszy z nich był reakcją na nienotowany wcześniej wzrost popytu na drewno w związku z rozwojem budownictwa po zakończeniu wielkiej wędrówki ludów (V – VIII). Drugi okres, nazywany epoką drewna, trwał od schyłku średniowiecza do XIX w. i związany był również z rozwojem budownictwa, ale zarazem z rozwojem rzemiosła, przemysłu, transportu i górnictwa oraz towarzyszącego im wzrostu uciążliwej dla ludności iśrodowiska emisji dymów, gazów i sadzy. Postępujące nasilenie konkurencji między użytkowaniem lasu a degradacją środowiska przyrodniczego doprowadziło pod koniec XIX w. do zamierania lasu w niektórych regionach Europy. Inicjatywa pionierskich badań nad procesami zamierania lasu przypisywana jest Akademii Leśnej wTharandcie, która na zlecenie rządu Saksonii podjęła analizę oddziaływania zakładu hutniczego we Freibergu pod Dreznem na roślinność przylegających pól i lasów. To właśnie dzięki tym badaniom poznano mechanizmy szkodliwego wpływu dwutlenku siarki na rośliny, dokonano podziału uszkodzeń drzew oraz opracowano stosowane do dziś progowe wartości stężenia zanieczyszczeń powietrza przez SO2. Wyniki wymienionych badań przyczyniły się do podjęcia odpowiednich działań na rzecz poprawy czystości powietrza. Miało to miejsce m.in. w Anglii, w której odpowiednie ustawy ograniczyły zawartość kwaśnych substancji w dymach fabrycznych. Podobne podejście limitujące stężenie SO2 wpowietrzu zastosowano w Niemczech. W Austrii natomiast wprowadzono wpołowie XIXw. odszkodowania za szkody leśne spowodowane przez ruch kolejowy. Naogół jednak dochodzenie odszkodowań za szkodliwe oddziaływanie przemysłu na lasy miało małe szanse powodzenia. Dotyczyło to m.in. trwającego wiele lat starania o odszkodowanie w katowickim procesie rządowym za rozpad około 2 tys. ha lasów na Śląsku. Przez wiele lat ubiegłego stulecia szkody w lasach występowały regionalnie. Skutki jednak były coraz dotkliwsze–aż do ostatecznego zakończenia procesu życia (rozpadu) drzewostanu. Daje temu wyraz pojęcie „zamierania (obumierania) lasu”, które pojawiło się w 1908 r. najpierw wodniesieniu do jodły, następnie w 1934 r. do świerka i w roku 1961 wodniesieniu do buka. Wpołowie XIX w. obserwatorzy odkryli nieznane wcześniej oddziaływanie na znaczne odległości emisji gazów spalinowych na lasy. Zrealizowane na początku XX w. badania wykazały, że w uprzemysłowionych krajach, jak np. w Saksonii, duże nasilenie kwaśnych deszczów doprowadziło w20. latach ubiegłego stulecia do powstania lokalnych szkód leśnych wodległości do 25 km od źródeł emisji gazów spalinowych. Stwierdzona przez specjalistów zbotaniki na początku XX w.niespodziewanie duża koncentracja dwutlenku siarki w powietrzu, odczuwana w odległości 10 km od jego źródła, była dużym zaskoczeniem, podobnie jak kilka dekad później w Szwecji. W1960 r. pochodzący z Europy Środkowej i Wielkiej Brytanii gaz oraz kwaśne deszcze wSkandynawii uznane zostały za problem międzynarodowy. W 1980 r. w Niemczech Zachodnich obumarłe drzewa stały się przedmiotem debat na temat przyczyn i skutków zamierania lasu. Przeprowadzone badania wykazały, że głównym sprawcą zamierania roślin był dwutlenek siarki. Powodowane przez niego szkody wywoływały zmianę kolorystyki drzew widoczną praktycznie w całych Niemczech. Ekosystemowe podejście do lasu doprowadziło jeszcze w 1920 r. do popularyzacji metod gospodarki leśnej, opartych na ekologii i zbliżonych do natury zasadach hodowli lasu. Negatywnie oceniono w tym kontekście zręby zupełne imonokultury, które prowadziły do naruszenia ekosystemowych procesów życiowych lasu. Gwałtowny wzrost szkód przemysłowych w lasach Europy nastąpił w 70. i 80. latach ubiegłego wieku i dotyczył około 6 mln ha lasów, które wykazywały szkody na skutek imisji gazów i pyłów przemysłowych. Wymienione rodzaje szkód obejmują obecnie około 10% powierzchni leśnej naszego kraju (867 tys. ha). Zamieranie lasu na przełomie XX i XXI w. łączy się ze zmianami klimatu, które uznane zostały za główny czynnik sprawczy ryzyka w gospodarce leśnej. Do najczęściej wymienianych sprawców szkód należą liczne huragany, wtym: huragan Gudrun w Szwecji, który w 2005 r. uszkodził 75 mln m3, a wraz z huraganem Peer z 2007 r. 87 mln m3drewna na pniu, huragan Cyryl w Polsce, który w 2007 r. zdewastował 2,5 mln m3 drewna na pniu. W Niemczech w okresie od 1990 r. do 2014 r. 9 huraganów zniszczyło drzewostany o łącznej miąższości 160 mln m3. Głównym problemem obecnej gospodarki leśnej jest minimalizacja ryzyka, którego przeciętny koszt szacowany jest na 20% kosztów ogółem gospodarki leśnej. Ograniczaniu klęsk żywiołowych w lasach oraz procesów zamierania lasów i eliminacji ryzyka wgospodarce leśnej sprzyjają zbliżone do natury metody zagospodarowania lasu. Nie należy przy tym zapominać o towarzyszących produkcji drewna świadczeniach funkcji publicznych, realizowanych w interesie ogółu społeczeństwa, a nie tylko wybranych jego podmiotów. Niektóre z tych funkcji już obecnie zyskały atrybuty funkcji rynkowych, co podniosło ich ekonomiczną rolę.

To pierwsze w Polsce kompendium wiedzy na temat trufli, oparte nie tylko na wiadomościach zaczerpniętych z literatury, ale przede wszystkim na badaniach prowadzonych przez Autorkę, profesora Instytutu Badawczego Leśnictwa. Badania te mają w naszym kraju charakter pionierski, o trufli bowiem przez długie lata nie pisano w krajowej literaturze, uważając występowanie tego grzyba w Polsce za ewenement, jeśli wręcz nie za mit. Pierwsze udokumentowane doniesienia o występowaniu trufli w polskich lasach pochodzą z połowy XX w., kiedy to opisano pojedyncze stanowiska trufli letniej. Dzisiaj wiemy, m.in. dzięki pracom prowadzonym w Instytucie Badawczym Leśnictwa, że w Polsce rosną ponadto: trufla wgłębiona, ruda, wydrążona, pstra i jaskrawa, a także trufla wielkozarodnikowa. Instytut Badawczy Leśnictwa założył jedne z pierwszych w kraju tzw. ogrody truflowe. W książce znajdziemy cały rozdział poświęcony temu zagadnieniu, opisujący przygotowanie terenu, nawożenie, wybór mykoryzowanego materiału sadzeniowego, wreszcie sadzenie w uprawie. Jest to zadanie przede wszystkim dla osób cierpliwych – pierwszy plon, przy sprzyjających okolicznościach, można bowiem uzyskać – w wypadku trufli letniej – dopiero po 4–10 latach uprawy. Ciekawych informacji dostarcza książka na temat poszukiwania trufli i opłacalności zbioru w warunkach europejskich. Dowiadujemy się na przykład, że w ostatnich czasach na grzybobraniach we Włoszech i w innych krajach świnię zastąpiły specjalne rasy psów, które cechują się znakomitym węchem i brakiem zainteresowania znalezionymi owocnikami. I wreszcie coś dla szczęściarzy, którym udało się "upolować" truflę – kilka sprawdzonych przepisów kulinarnych. Nie wyczerpują one wszystkich możliwości wykorzystania tych grzybów w kuchni, ale w pełni ukazują ich wyjątkową rolę w mniej lub bardziej wyrafinowanych daniach. - The book presents Polish pioneer studies on truffles, conducted by researchers of Forest Research Institute, who established one of the first Polish truffle gardens.