Search

RIVM rapport:Mensen die in de buurt van Schiphol wonen staan regelmatig bloot aan verhoogde concentraties ultrafijn stof. Ultrafijn stof is het aantal zeer kleine deeltjes in de lucht (kleiner dan 0,1 micrometer). De blootstelling aan ultrafijn stof rond Schiphol kan kortdurend effect hebben op de gezondheid, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Op zulke dagen hebben kinderen meer last van luchtwegklachten, zoals kortademigheid en piepende ademhaling. Ook gebruiken kinderen dan meer medicijnen. De effecten treden vooral op bij kinderen die al klachten aan de luchtwegen hebben en hiervoor al medicijnen gebruiken. Bij kinderen en gezonde volwassenen zijn kortdurende verminderingen in de longfunctie gemeten en bij de gezonde volwassen is ook kortdurende vermindering van de hartfunctie gemeten bij tijdelijk hogere blootstelling. Gemiddeld genomen zijn deze veranderingen klein en hoeven ze niet tot directe gezondheidsklachten te leiden. Voor individuen die hiervoor gevoelig zijn, bijvoorbeeld omdat ze astma of hartaandoeningen hebben, kunnen deze veranderingen groter zijn. De effecten treden zowel op bij ultrafijn stof afkomstig van vliegverkeer als bij ultrafijn stof van andere bronnen, zoals wegverkeer. Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat de gezondheidseffecten van het vliegverkeer anders zijn dan die van het wegverkeer. De conclusies zijn gebaseerd op drie deelstudies: een studie met 191 basisschoolkinderen in woonkernen vlakbij Schiphol, een studie met 21 gezonde volwassenen direct naast Schiphol en een laboratoriumstudie met longcellen. De resultaten van dit onderzoek geven nog geen inzicht in mogelijke lange termijn gezondheidseffecten van ultrafijnstof. Dit komt aan bod in het deelonderzoek naar de effecten van langdurige blootstelling aan ultrafijn stof van vliegverkeer. De resultaten hiervan worden in 2021 verwacht., People who live near Schiphol are regularly exposed to higher concentrations of ultrafine particles. Ultrafine particles are the fraction of very tiny particles in the air (smaller than 0.1 ?m). The exposure to ultrafine particles in the vicinity of Schiphol can have an immediate effect on health according to research carried out by RIVM. On days with high exposures, children suffer more from respiratory complaints such as shortness of breath and wheezing. Children also use more medication on such days. These problems primarily affect children who already suffer from respiratory symptoms and already take medication in that regard. Short-term reductions in lung function were measured in children and healthy adults as a result of higher short-term exposure. In healthy adults, also short-term reductions in heart function were measured. On average, these changes are small and do not necessarily have to result in immediate health problems. However, these changes can be larger for individuals who are more sensitive to such issues, for example because they suffer from asthma or heart conditions. The effects take place as a result of ultrafine particles originating from air traffic as well as ultrafine particles from other sources, such as road traffic. There are no indications that the health effects of air traffic are substantially different from those caused by road traffic. The conclusions are based on three sub-studies: a study of 191 primary school children in residential areas near Schiphol, a study of 21 healthy adults immediately adjacent to Schiphol, and a laboratory study with lung cells. The results of this study do not yet provide insight into possible long-term health effects of ultrafine particles. This will be dealt with in the research being carried out into the effects of long-term exposure to ultrafine particles from air traffic. The results of this research are expected to become available in 2021.

RIVM rapport:Omwonenden van veehouderijen hebben minder vaak allergie, astma en chronische luchtwegaandoeningen (COPD) dan mensen op grotere afstand. Maar COPD-patiënten die in de buurt van veehouderijen wonen, hebben vaker problemen van de luchtwegen dan mensen met COPD die elders wonen. Ze hebben vaker last van bijvoorbeeld luchtweginfecties, longontsteking en een piepende ademhaling. Ook gebruiken ze meer medicijnen. Dit verband wordt sterker, als er meer veehouderijen zijn in de woonomgeving. Verder zijn er aanwijzingen dat omwonenden van pluimveebedrijven vaker longontsteking hebben. Dat blijkt uit een overzicht van de beschikbare kennis over wonen nabij de veehouderij. Dit onderzoek is een update van een literatuurstudie uit 2008; sindsdien zijn meer gegevens gepubliceerd en is ook in Nederland onderzoek gedaan onder omwonenden. In tegenstelling tot de meeste eerder uitgevoerde studies zijn daarbij niet alleen zelfgerapporteerde klachten meegenomen, maar ook gegevens van huisartsen. Bovendien zijn in de leefomgeving stoffen en micro-organismen gemeten om zo een indruk te krijgen van de mate waarin omwonenden eraan blootgesteld staan. De laatste jaren is er veel belangstelling voor het verband tussen de blootstelling aan endotoxinen en gezondheidsklachten. Endotoxinen zijn onderdelen van bacteriën waaraan zowel schadelijke als beschermende effecten voor de gezondheid worden toegeschreven. Ook wordt veel gekeken naar de rol van fijnstof bij klachten in de omgeving van veehouderijen. Deze rol is niet helemaal duidelijk, omdat kennis over effecten van fijnstof vooral is gebaseerd op onderzoek in stedelijke omgevingen. De samenstelling van het fijnstof daar, vooral afkomstig van wegverkeer, is gedeeltelijk anders dan die op het platteland, Hierdoor kunnen de risico's voor de gezondheid verschillen. In deze literatuurstudie is ook gekeken naar gezondheidseffecten van diverse micro-organismen die in stallen aanwezig zijn en die ziekten kunnen overdragen aan de mens. Veehouders, m, People living near livestock farms have a lower incidence of allergy, asthma and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) than people living further away from such farms. However, COPD patients living near livestock farms more frequently experience respiratory problems than COPD patients living elsewhere. For instance, they suffer more often from respiratory tract infections, pneumonia and wheezing, and they use more medication. This correlation becomes stronger as the number of livestock farms in the patient's living environment increases. There are also indications of a higher incidence of pneumonia among people living near poultry farms. These are some of the conclusions of a review of the available data on the health impact of living near livestock farms. The review is an update of a study of the scientific literature performed in 2008. Since then, more data have been published and research on the health of people living near livestock farms has also been conducted in the Netherlands. In contrast to most previous studies, that research was not only based on self-reported complaints, but also on data collected by general physicians. In addition, measurements of the levels of various substances and micro-organisms in the living environment were performed to assess to what extent the local residents are exposed. In the past few years, there has been much interest in the possible links between exposure to endotoxins and health problems. Endotoxins are parts of bacteria that are believed to have both harmful and protective effects on human health. Extensive attention is also devoted to the possible role of particulate matter in health problems experienced by people living near livestock farms. That role is not entirely clear, since information about the effects of particulate matter is mainly based on research conducted in urban areas. Particulate matter in urban environments is mainly produced by road traffic and its composition differs to some extent to that of

RIVM rapport:Het RIVM heeft een systeem ontwikkeld dat aangeeft in hoeverre de luchtkwaliteit op een bepaald moment van de dag van invloed is op de gezondheid. Deze informatie biedt de mogelijkheid om de blootstelling aan luchtverontreiniging zo veel mogelijk te beperken. Mensen met een chronische aandoening, zoals astma of COPD, kunnen bijvoorbeeld beslissen om zich bij een bepaalde mate van luchtvervuiling minder in te spannen, of activiteit te verplaatsen naar een moment van de dag waarop de luchtkwaliteit beter is. Bij ernstige luchtvervuiling zijn de informatie en de handelingsperspectieven relevant voor de hele bevolking. Het systeem bestaat uit een index met de concentraties van stoffen in de lucht. Het gaat om twee vormen van fijn stof (PM10 en PM2,5), ozon en stikstofdioxide (NO2). De informatie hierover is gebundeld tot één getal, dat met behulp van kleuren vier gradaties van de luchtkwaliteit weergeeft. Deze classificatie is gebaseerd op kennis over de gezondheidseffecten van deze stoffen. De index is ontwikkeld naar aanleiding van de vraag van de GGD'en of de informatie in de bestaande luchtkwaliteitsapp van DCMR, GGD Amsterdam en het RIVM beter kan worden geduid. Ook is er behoefte aan begrijpelijke handelingsadviezen voor de gebruikers. De adviezen kunnen worden meegenomen in een nieuwe versie van de app, en op de website van de luchtmeetnetten. Bovendien zal de informatie dienen als input voor de nieuwe smogregeling, die in de loop van 2015 wordt opgesteld., The report describes a methodology to design an air quality index for the public health impact of air pollution based on daily peak values of four air pollutants. This information can be helpful to limit the exposure to air pollution on a personal basis. People suffering from chronic respiratory diseases like asthma or COPD, may restrict their activities based on expected high levels of air pollution or postpone their activities to a better moment. At severe air pollution situations health messages can be relevant for the whole population. The methodology consists of an air quality index for air pollution concentrations. This information is provided for two measures of particulate matter (PM10 and PM2.5), ozone (O3) and nitrogendioxide (NO2). Information on the separate components is joined in one number, which is classified in a four coloured gradation. The classification is based on the knowledge of the health effects of the individual components. The air quality index is developed because of questions from municipal health services on how to interpret the information presented in the current air quality app of DCMR, GGD Amsterdam and RIVM. In addition, there was a need for better health messages for users of the app. The improvements can be implemented in a new version of the air quality app and displayed on the website of the three air quality networks. For better use of the index and app in the future, it is recommended to improve detailed air pollution modelling and to add soot as an additional component to the app. The acquired knowledge in this project will be used as input for a new warning system for smog-episodes, which will be worked out during 2015.

RIVM rapport:Dit briefrapport geeft een overzicht van artikelen over binnenmilieu en gezondheid die van januari tot en met juni 2013 in de internationale wetenschappelijke literatuur zijn verschenen. Het doel van dit briefrapport is beleidsmedewerkers op het gebied van binnenmilieu en gezondheid bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) en andere professionals te informeren over voor hen mogelijk interessante publicaties uit de wetenschappelijke literatuur., This report presents an overview of the articles about indoor environment and health that appeared in the international scientific literature from January to June 2011. With this report we inform policy makers and other professionals on indoor environment and health, about publications in the scientific literature they might consider relevant.

RIVM rapport:In 2011 heeft de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu besloten periodiek te onderzoeken of de luchtkwaliteit in de IJmond de gezondheid van bewoners beïnvloedt. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het RIVM en GGD Kennemerland. Het RIVM onderzoekt het medicatiegebruik; GGD Kennemerland verwerkt namens de gemeenten in de regio de gegevens van de lokale gezondheidsmonitor. Het RIVM-onderzoek heeft geen verband gevonden tussen de blootstelling aan luchtverontreiniging afkomstig van Tata Steel en het gebruik van bloeddrukverlagende medicatie door volwassenen. Hetzelfde geldt voor het gebruik van luchtwegmedicatie door volwassenen en jongeren. Andere lokale bronnen, waaronder verkeer, zijn mogelijk wel van invloed op dit medicijngebruik. Dit eerste onderzoek betrof de periode 2006-2010. De daaropvolgende jaren worden ook nog onderzocht. Aanleiding voor het onderzoek zijn zorgen van omwonenden over luchtverontreiniging afkomstig van Tata Steel (voorheen Corus en Hoogovens). In 2009 heeft het RIVM de samenhang tussen emissies, lokale milieukwaliteit en de gezondheid van bewoners onderzocht. Daaruit bleek dat de bijdrage van Tata Steel aan de fijnstofniveaus in de lucht zou kunnen leiden tot een lichte verhoging van gezondheidsklachten. Ook werd gekeken naar de mate waarin verschillende vormen van kanker in de regio voorkomen. Het bleek dat er zich in de IJmond relatief meer gevallen van longkanker voordoen, maar het is niet mogelijk om deze zonder meer aan de uitstoot van Tata Steel toe te schrijven. In het vervolgtraject wordt gemonitord in welke mate de maatregelen die Tata Steel heeft genomen om de uitstoot van fijn stof terug te dringen invloed hebben op de gezondheid van de bewoners., In 2011, the State Secretary of Infrastructure and the Environment decided to monitor periodically whether air quality affects the health of residents in the region IJmond. This research is carried out by the RIVM and Community Health Service (GGD) Kennemerland. RIVM examines the medication use and GGD Kennemerland explores on behalf of the municipalities in the region the data from their local health monitor in relation to air quality. The RIVM study has found no association between exposure to air pollution from Tata Steel and the use of antihypertensive medication by adults. The same applies to the use of respiratory medication by adults and children. Other local sources, including traffic, may affect medication use. The study covered the period 2006-2010. It will also be repeated for subsequent years. The motivation for the study is the concern of residents about air pollution from Tata Steel (previously Corus and Hoogovens). In 2009 the RIVM studied the relations between emissions, local environmental quality and the health of residents. The study showed that the contribution of Tata Steel to the particulate matter levels in the air could lead to a slight increase in health problems. Also the incidence of various cancers in the region was studied. It was not possible to relate the additional cases of lung cancer in the region IJmond indisputably to past emissions from Tata Steel. In the next phase it is monitored to what extent the measures Tata Steel has taken to reduce emissions of particulate matter effects the health of the residents.

Adolescents’ self-esteem is an important indicator of their successful development and their well-being. This paper investigates the impact of educational trajectories on the development of women’s and men’s self-esteem from mid to late adolescence in Switzerland. We posit that cooling-out processes after educational failure, leading to a decrease in self-esteem, are more frequent among women than men attributable to particular institutional characteristics of the stratified educational system in Switzerland and gender differences in the salience of social comparison. Analyses are based on the middle cohort of the Swiss Survey of Children and Youth (COCON). The first three survey waves (2006–2009) were conducted when the respondents were 15, 16 and 18 years old. Self-esteem development was examined by using latent growth-curve models. Analyses show a boost of self-esteem both at the mean-level and the intra-individual level for all adolescents. However, the impact of educational success or failure in the years following the transition to post-compulsory education differs by gender. The evidence suggests that women’s self-esteem development is more affected by educational attainment than men’s.

RIVM rapport:Dit briefrapport geeft een overzicht van artikelen over binnenmilieu en gezondheid die van juni tot en met december 2011 in de internationale wetenschappelijke literatuur zijn verschenen. Het doel van dit briefrapport is beleidsmedewerkers op het gebied van binnenmilieu en gezondheid bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) en andere professionals te informeren over voor hun mogelijk interessante publicaties uit de wetenschappelijke literatuur., This report presents an overview of the articles about indoor environment and health that appeared in the international scientific literature from June to December 2011. With this report we inform policy makers and other professionals on indoor environment and health, about publications in the scientific literature they might consider relevant.

RIVM rapport:Hout stoken in open haarden en houtkachels is in Nederland de meest genoemde bron van geuroverlast in de leefomgeving. Ook kan er angst bestaan voor de gevolgen van houtrook voor de gezondheid. Bij de verbranding van hout in kachels en haarden komen verschillende chemische stoffen vrij, zoals fijn stof, koolmonoxide, verschillende vluchtige organische stoffen en PAK's (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Op basis van beschikbaar onderzoek is echter niet goed in te schatten in hoeverre deze uitstoot gezondheidseffecten kan veroorzaken. Dit komt onder meer vanwege de grote variatie in samenstelling en dat is gekoppeld aan type kachel of haard, brandstof en stookgedrag. De uitkomsten van verschillende onderzoeken naar het effect van het stoken van hout op de gezondheid zijn divers. Blootstelling aan houtrook wordt in sommige studies geassocieerd met meer (ziekenhuisopnamen voor) hart- en vaataandoeningen, luchtwegklachten en een verslechterde longfunctie. Andere studies laten geen relatie met gezondheidseffecten zien. Voorzover bekend is fijn stof afkomstig van houtverbranding niet duidelijk meer of minder schadelijk dan fijn stof afkomstig van andere (verbrandings)bronnen, zoals verkeer. Dit zijn de belangrijkste bevindingen uit een literatuuronderzoek van het RIVM naar de mogelijke gezondheidseffecten van houtrook. De geraadpleegde studies zijn vooral uitgevoerd in gebieden waar haarden en houtkachels de enige verwarmingsbron zijn. Deze situatie komt in Nederland nagenoeg niet voor. Daardoor is het lastig de resultaten te vertalen naar de Nederlandse situatie. Een uitgebreide verkenning van de lokale blootstelling aan schadelijke stoffen als gevolg van houtverbranding in Nederland is nodig om meer inzicht te krijgen in de lokale bijdrage van houtverbranding aan luchtverontreiniging, zeker op locaties waar bronnen en bewoning dicht bij elkaar liggen. Algemene stookadviezen voor stokers kan de overlast vaak al verminderen, maar deze adviezen alleen zorgen door, In the Netherlands, the most commonly cited source of odour nuisance in the surrounding environment is the burning of wood in fireplaces and wood burning stoves. Fears concerning the health effects of inhaled wood smoke may also be an issue. Various chemical substances are emitted when wood is burnt in fireplaces and wood burning stoves, such as particulate matter, carbon monoxide, different volatile organic compounds and polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs). However, based on the research available, it is not possible to accurately estimate the extent to which these emissions can cause health effects. One reason for this is the large variation in the composition of wood smoke which is linked to the type of wood burning stove or fireplace, the type of fuel and heating behaviour. The results of the many different studies investigating the effects of wood burning on human health vary. While some studies have found an association between exposure to wood smoke and increased (hospital admissions for) cardiovascular disease, respiratory symptoms and decreased lung function, other studies have not found an association between health effects and wood smoke. Currently, particulate matter originating from the burning of wood is not considered more detrimental to human health than that from other sources of combustion, such as traffic. These are the most important results of a literature review carried out by the RIVM on the potential health effects of exposure to wood smoke. The studies included in the literature review were primarily performed in areas where wood burning fireplaces and stoves are the only source of domestic heating. As this situation rarely occurs in the Netherlands, extrapolation of the results of these studies to the situation in the Netherlands is problematic. An extensive survey of local exposure to harmful substances due to wood burning in the Netherlands is necessary to obtain more insight into the contribution of wood burning to local air pollutio

RIVM rapport:Omwonenden van composteerbedrijven van GFT- en groenafval kunnen stankoverlast ervaren. Hierdoor kunnen omwonenden ongerust raken over de gezondheid. Gemeten concentraties chemische stoffen in de omgeving van deze bedrijven, zoals verschillende vluchtige organische stoffen, ammoniak en zwavelhoudende verbindingen, zijn zodanig laag dat het niet aannemelijk is dat gezondheidskundige grenswaarden worden overschreden. Over de gezondheidseffecten van bio-aerosolen (micro-organismen die worden verspreid door de lucht, zoals bacteriën en schimmels) die tijdens het composteerproces in de omgeving vrij kunnen komen, is weinig bekend. Vanwege de beperkt beschikbare studies is het vooralsnog niet mogelijk hierover conclusies te trekken. Dit blijkt uit een literatuuronderzoek van het RIVM naar de gezondheidsaspecten van wonen in de buurt van composteerbedrijven van GFT- en groenafval. Hierbij is het composteerproces beschouwd, de mogelijk schadelijke effecten van stoffen en bio-aerosolen, en welke gezondheidseffecten in de buurt van deze bedrijven voorkomen. Om meer duidelijkheid te krijgen over mogelijke risico's voor de gezondheid van bewoners in de buurt van composteerbedrijven zijn methoden nodig om de blootstelling aan bioaerosolen te meten. Daarnaast is het nuttig om een beoordelingskader vast te stellen op basis waarvan de mogelijke risico's van bioaerosolen kunnen worden getoetst. Hiervoor kan worden aangesloten bij een nog op te stellen beoordelingskader voor gezondheidsaspecten bij de intensieve veehouderij., People living nearby companies that produce compost from plants vegetable, garden and fruit waste (GFT) may be exposed to unpleasant odours. This may lead to those residents becoming anxious about their health. The measured concentrations of chemical substances in the surroundings of these compost companies, such as various volatile organic substances, ammonia and sulphurated compounds, have been found are low and will not exceed the risk levels. Little is known with regard to the health effects of bio aerosols or airborne particles (micro-organisms that are spread through the air, such as bacteria and fungi) that may be released during the composting process. It is not possible to make any conclusions on this point, however, due to the limited number of studies available. This has become clear from a literature study conducted by the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) into the health aspects of people living nearby companies producing GFT compost. The study covered the compost process, the possible harmful effects of substances and bio aerosols and looked at the health effects on people living in the vicinity of these companies. In order to gain more insight into the possible health risks for people living nearby a compost company, methods are needed to measure the exposure levels of bio aerosols. In addition, it would be useful to set up an assessment framework on which the possible risks of bio aerosol exposure could be monitored. Such a framework could link up with a future assessment framework for health aspects associated with intensive livestock farming.

RIVM rapport:Ozon is een natuurlijke component in de atmosfeer, essentieel voor het leven op aarde. Maar ozonconcentraties veranderen onder invloed van menselijke activiteiten. Dat heeft diverse effecten op de mens en vegetatie, en ook op het klimaat. Dit Dossier Ozon 2011 beschrijft de wetenschappelijke kennis over niveaus van ozon op leefniveau en de effecten daarvan in Nederland. Het is niet aannemelijk dat de hoge ozonconcentraties (piekconcentraties) of het gemiddelde ozonniveau in Nederland de komende jaren veel zullen dalen. Ten aanzien van de pieken is er twijfel over de effectiviteit van de emissiereductie van ozonvormende stoffen. De directe broninvloed van Nederland zelf op de eigen ozonniveaus is beperkt. De belangrijkste component in de gemiddelde niveaus - de mondiale achtergrond - zal zonder aanvullend beleid alleen maar stijgen. Alleen Europese en mondiale afspraken helpen. Het belang van deze internationale focus wordt nog eens versterkt door de indirecte en directe effecten van ozon op het klimaat. Ten aanzien van de effecten verschuift de aandacht van ozonpieken naar chronische belasting, maar over de effecten bestaat veel onzekerheid. Als blijkt dat ozon ook bij lagere niveaus significante effecten heeft, zou dat reden kunnen zijn om ook in te zetten op een daling van de mondiale achtergrondconcentratie., Ozone is a natural component of the atmosphere and essential for life on earth. However, ozonconcentrations change caused by human activities. Ozone does have effects on humans and vegetation and also on climate. This Dossier Ozon 2011 describes the scientific knowledge on surface ozone and its effects in the Netherlands. The high ozone levels (peak concentrations) are not likely to decrease in the Netherlands in the coming years. About the ozone peaks there is doubt about the effectiveness of the emission reductions of the ozone precursors. The influence of the Dutch emissions on its own ozone concentration level is limited. The global background, which forms a large part of the average concentration, will rise without additional measures. This can only been tackled in European and global frameworks. Moreover, the importance of international agreements on emission reductions is stressed by the direct and indirect influences that ozone has on climate.The attention on the effects of ozone tends to shift from the effects of ozone peaks towards the long-term exposure of ozone. However, much uncertainty exists in this field. If it is clear that significant effects of ozone occur at lower levels than this may be reason to reduce also the global background concentration.

RIVM rapport:Uit eerder onderzoek is bekend dat de in de IJmond uitgestoten (chemische) stoffen als fijn stof, zware metalen en PAK's, de gezondheid van omwonenden negatief kunnen beïnvloeden. Daarom heeft het RIVM, in opdracht van de Minister van I&M en in nauwe samenwerking met de GGD Kennemerland en andere betrokken partijen, voorstellen opgesteld voor een doelmatige monitoring van de gezondheid in de IJmond. Doelstelling van deze monitoring is het periodiek bepalen van de gezondheidssituatie in de regio IJmond samenhangend met de luchtkwaliteit. Hierdoor kunnen eventuele veranderingen in de gezondheidseffecten in relatie tot veranderingen in de luchtkwaliteit worden vastgesteld. Met monitoring kunnen tevens veranderingen in de tijd worden gesignaleerd. Wanneer de resultaten uit het monitoringprogramma daar aanleiding toe geven, kan diepgaander onderzoek worden geadviseerd. Met de in deze rapportage beschreven opties voor monitoring kunnen verschillende, meer of minder uitgebreide, varianten worden uitgewerkt, afhankelijk van haalbaarheid en noodzaak. Wanneer meer monitoringsinstrumenten worden ingezet, wordt de zeggingskracht van de uitkomsten groter en wordt de monitoring doelmatiger., Air pollutants emitted in the IJmond region (a.o. particulate matter, heavy metals and PAH's) can negatively affect the health of residents living in the vicinity of emitting industries. Recent research on cancer incidence in the IJmond region showed higher than average incidence rates of lung cancer in areas closer to a large steel plant. Uncertainties in the data and methodological issues hampered firm conclusion on the causality of the lung cancer incidence. Based on the results of this study, the Ministry of Infrastructure and the Environment asked RIVM to propose an effective health monitoring programme in the IJmond region, in collaboration with the Municipal Health Service Kennemerland and other stakeholders. Main aim of the programme is a periodical assessment of the health situation in relation to the air quality, to monitor developments in air pollution related health effects. Signals from the monitoring programme can give rise to more profound scientific research. With the options described in the report, different monitoring programmes can be worked out, ranging from limitative and relatively less expensive to comprehensive and more expensive, depending on feasibility and specific needs. A more comprehensive monitoring programme will enlarge the power of the results and will increase the efficiency of the system to meet the aim of the programme.

RIVM rapport:De uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajokull op 14 april 2010 heeft in Nederland geen risico's opgeleverd voor de volksgezondheid. Hoewel er door de heersende windrichting as van de vulkaan over Nederland is getrokken, is er nauwelijks as op leefniveau terecht gekomen. Dat heeft het RIVM geconcludeerd in diverse adviezen die tussen 15 en 29 april 2010 zijn uitgebracht. Dit rapport bundelt de adviezen en geeft enkele aanknopingspunten voor de beoordeling van een eventueel toekomstige situatie, in het geval een vulkaanuitbarsting zou leiden tot de verspreiding van vulkaanas naar Nederland. Het betreft de analyse van regenwater, de inschatting van risico's bij inademing van vulkaanas en de inname van elementen uit de as bij consumptie van gewassen., The eruption of the Icelandic volcano Eyjafjallajokull on 14 April 2010 did not lead to any risks to public health in the Netherlands. Although ash from the volcano was blown over the Netherlands by the prevailing winds, hardly any ash was deposited on the ground. This conclusion is based on the RIVM recommendations, made between 15 en 29 April 2010, which are bundled in this report. This report also provides a departure point for assessing a scenario in which a volcanic eruption does lead to the spread of volcanic ash in the Netherlands. The risk assessment was based on rainwater analysis and an assessment of the risks of inhaling volcanic ash and of the intake of elements from ash via the consumption of fruit or vegetables.

RIVM rapport:In dit briefrapport wordt ingegaan op de resultaten van meetcampagnes en modelberekeningen rondom (snel)wegen in Nederland. Hierbij wordt inzichtelijk germaakt dat de bijdrage van de snelweg aan het verkeersgerelateerde luchtverontreinigingsmengsel afhankelijk is van het soort component die gemeten is. De bijdrage van fijn stof gemeten als PM10 en PM2.5 is relatief beperkt, terwijl de bijdrage van componenten als roet, elementair koolstof, stikstofdioxide en ultrafijne deeltjes aanmerkelijk groter is. Daarnaast beperkt de invloed van het verkeer zich niet tot de eerste honderd meters, hoewel daar wel de sterkste afname in de bijdrage plaats vindt, maar is tot op ca. 1000 meter een bijdrage waarneembaar. Vervolgens wordt ingegaan op een beschrijving van de wetenschappelijke literatuur gericht op de relatie gezondheid en verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Hieruit blijkt dat er voldoende basis is om een verband te veronderstellen tussen het blootgesteld zijn aan verkeersemissies en negatieve gezondheidseffecten. Op basis van deze studies kan er echter geen afstand worden aangegeven waarbinnen wel en waarbuiten geen gezondheidseffecten zijn gevonden.

RIVM rapport:De leesprestatie van basisschoolkinderen rondom drie Europese vliegvelden blijkt gemiddeld lager te zijn bij hogere geluidniveaus van vliegverkeer. Het percentage ernstige hinder hangt samen met het geluidniveau van vliegverkeer. De relatie tussen geluid van vliegverkeer en bloeddruk is niet geheel eenduidig.Dit blijkt uit het tot dusver grootste onderzoek naar de effecten van geluid van vlieg- en wegverkeer op cognitieve functies, de bloeddruk en de hinderbeleving bij kinderen. Het onderzoek is uitgevoerd onder 2.844 kinderen in de omgeving van drie Europese luchthavens. De onderzoeksresultaten tonen dat de bevindingen in recente buitenlandse studies over effecten van geluid van vliegtuiggeluid op cognitie ook van toepassing zijn op de situatie rondom Schiphol. Voorheen was dit onzeker.De resultaten wijzen verder op een ongunstig effect van blootstelling aan geluid van vliegverkeer op het lange termijn geheugen. Ook blijken kinderen bij hogere geluidniveaus van vliegverkeer meer fouten te maken op de wisselende aandachtstest. Naar schatting zijn er in de omgeving van Schiphol 50 tot 3.000 (0,1 - 2,5%) bovenbouwleerlingen extra met een relatief lage score op een leestest. Normaliter heeft 9% een relatief lage score.Circa 3.400 (2,9%) bovenbouwleerlingen zijn ernstig gehinderd door het geluid van vliegverkeer op school.In Nederland is de bloeddruk hoger bij hogere geluidniveaus van vliegverkeer; in Engeland is dat niet zo. Ook de wetenschappelijke literatuur geeft geen duidelijkheid. Daarom kunnen aan deze resultaten geen eenduidige conclusies worden verbonden.In het rapport wordt tevens op de effecten van geluid afkomstig van wegverkeer ingegaan., Aircraft noise is related to a decrease in reading comprehension levels among primary schoolchildren around three European airports. The percentage of severe annoyance increases with the aircraft noise level. The relation between aircraft noise and blood pressure is not quite consistent.These are the main results of the largest study of its kind, carried out among primary schoolchildren to investigate the effect of aircraft and road traffic noise on children's cognition, annoyance and blood pressure. The results indicate that the findings of recent studies of the effects of aircraft noise on cognition are applicable for the situation around Schiphol Airport. Effects of aircraft noise are also observed on memory: a decrease in recognition memory is found. Aircraft noise exposure is related to an increase in mistakes on a switching attention test. It is estimated that 50-3000 (0.1 - 2.5%) additional pupils in the last 4 classes of primary schools around Schiphol Airport have a relatively low test result for reading comprehension due to aircraft noise exposure. Normally, 9% have a relatively low score.An estimated 3400 (2.9%) pupils in the last 4 classes of the primary schools in the Schiphol area are severely annoyed at school due to aircraft noise.In the Dutch sample aircraft noise exposure is related to increased blood pressure; this was not the case in the British sample, and evidence in the literature is inconsistent. Therefore no unequivocal conclusions can be drawn with regard to the effect of noise on the blood pressure in children.

RIVM rapport:This technical report describes the mortality risks for ambient air pollution during three time periods (1992-1994, 1995-1998 and 1999-2002) in the Netherlands. Changes in mortality risks in the last period compared to the earlier periods were assessed. No clear pattern was identified, although differences between the periods were found. During the summer months higher risks were found compared to the winter months. Living in the four largest cities was not related to higher risks for air pollution related mortality compared to living in the rest of the Netherlands. Based on these risks it was estimated that in 2003 in the Netherlands 3,400 - 5,700 people have died prematurely due to air pollution. These figures have been published earlier this year in the Environmental Balance of the Netherlands Environmental Assessment Agency. To assess the risks of dying from air pollution, measurements of the National Air Quality Monitoring Network were related to daily mortality data of the Dutch Central Bureau of Statistics over the period 1992 to 2002. Total daily mortality was investigated, which is all mortality except mortality due to non-natural causes. In addition to total mortality, mortality related to cardiovascular and lung diseases was analyzed., Dit technisch achtergrondrapport vergelijkt de risico's om te overlijden aan luchtverontreiniging in drie tijdperioden (1992-1994, 1995-1998 en 1999-2002) in Nederland. Hierbij is bekeken of het risico om te overlijden aan luchtverontreiniging in de laatste periode is veranderd ten opzichte van eerdere jaren. Er blijkt geen duidelijk patroon te zien in de tijd, hoewel de periodes onderling wel verschillen. Tijdens de zomermaanden blijkt het risico groter dan in de wintermaanden. Wonen in een van de vier grote steden was niet gerelateerd aan een hoger risico om te overlijden aan luchtverontreiniging dan het risico in de rest van Nederland. Op basis van deze risico's is geschat dat er in 2003 in Nederland 3.400 - 5.700 mensen vroegtijdig zijn overleden aan luchtverontreiniging. Deze gegevens zijn eerder dit jaar in de Milieubalans 2005 van het Milieu- en Natuurplanbureau gepubliceerd. Om de risico's te berekenen zijn meetgegevens van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit gekoppeld aan gegevens van de dagelijkse sterfte van het Centraal Bureau voor de Statistiek in de periode 1992 tot en met 2002. De totale dagelijkse sterfte is onderzocht. Dit zijn alle sterfgevallen, behalve die door niet-natuurlijke oorzaken. Naast de totale sterfte is de sterfte als gevolg van hart- en vaatziekten en longziekten apart beschreven.

RIVM rapport:In the last decade the prevalence of asthma and allergy is increasing. Epidemiological studies have frequently shown that allergic diseases and asthma are more prevalent in children living in areas with relative high traffic intensity. To study whether the urban air pollution adversely affects the allergic responses to pollen and house dust mite, the present study was performed in allergic and non-allergic children living in the city of Utrecht (Zuilen and Ondiep). 119 Schoolchildren were selected and they were divided into 4 groups: children without allergy, and children allergic for pollen, for house dust mite or for both pollen and house dust mite. Besides the completing a diary, the higher and lower respiratory tract of children were investigated using non-invasive sampling procedures. The results show that the levels of air pollution in the region Zuilen/Ondiep, measured in the study, are normal for urban regions and below the current standards. Between the groups with different ethnic origin differences in prevalence of allergic sensitisation were observed. Children sensitised to pollen, house dust mite or to both allergens, do not show an increased prevalence of complaints during exposure to pollen or increased levels of airpollution. This is objectified by the results obtained in the study measuring biomarkers in exhaled air and nasal lavage. In conclusion, children allergic for airway-allergens (based on positive skin test) have significant more respiratory complaints than children who were negative in this test. However, during this study air pollution did neither facilitate a stronger allergic reaction nor did it result in more respiratory complaints in school children living in the regions Zuilen and Ondiep.

RIVM rapport:In the last decade the prevalence of asthma and allergy is increasing. Epidemiological studies have frequently shown that allergic diseases and asthma are more prevalent in children living in areas with relative high traffic intensity. To study whether the urban air pollution adversely affects the allergic responses to pollen and house dust mite, the present study was performed in allergic and non-allergic children living in the city of Utrecht (Zuilen and Ondiep). 119 Schoolchildren were selected and they were divided into 4 groups: children without allergy, and children allergic for pollen, for house dust mite or for both pollen and house dust mite. Besides the completing a diary, the higher and lower respiratory tract of children were investigated using non-invasive sampling procedures. The results show that the levels of air pollution in the region Zuilen/Ondiep, measured in the study, are normal for urban regions and below the current standards. Between the groups with different ethnic origin differences in prevalence of allergic sensitisation were observed. Children sensitised to pollen, house dust mite or to both allergens, do not show an increased prevalence of complaints during exposure to pollen or increased levels of airpollution. This is objectified by the results obtained in the study measuring biomarkers in exhaled air and nasal lavage. In conclusion, children allergic for airway-allergens (based on positive skin test) have significant more respiratory complaints than children who were negative in this test. However, during this study air pollution did neither facilitate a stronger allergic reaction nor did it result in more respiratory complaints in school children living in the regions Zuilen and Ondiep.

RIVM rapport:Dit rapport doet verslag van de doorrekening van drie emissieniveaus voor verzurende stoffen op het terrein van de depositie van zuur en stikstof, ozon, fijn stof en NO2 in 2010. De doorgerekende pakketten zijn de Referentieraming voor broeikasgassen, een variant met 12 aanvullende beleidsopties ten opzichte van de Referentieraming en de NMP4-inspanningsverplichtingen voor 2010. Er is verondersteld dat de buitenlandse emissies worden gereduceerd conform de NEC richtlijn voor de EU-lidstaten en volgens het Gotenburg protocol voor de overige landen. Het uitstootreductiepotentieel van de 12 beleidsopties lijkt voor SO2, NOx en NH3 voldoende om in 2010 aan de EU-verplichtingen te kunnen voldoen. Het verschil tussen de huidige situatie (2001) en de varianten in 2010 is aanzienlijk. Gegeven alle onzekerheden is er slechts een geringe kans dat het huidige beleid (Referentieraming) afdoende is om de nationale depositiedoelstellingen uit het NMP4 te halen. Met de 12 aanvullende maatregelen en met het NMP4 pakket is deze kans reeler. Het percentage landnatuur dat beschermd is (cq areaal onder de kritische depositieniveaus) tegen de invloed van depositie zal in 2010 ca 10 tot 30% bedragen. In 2010 worden geen overschrijdingen meer verwacht van de EU-doelstelling voor de bescherming van gezondheid en vegetatie tegen ozon. In 2005 lijkt de jaargemiddelde EU norm van 40 mug/m3 voor fijn stof in Nederland over het algemeen haalbaar. Lokale overschrijdingen op op 'hot spots' zijn echter niet uit te sluiten. In 2010 is de indicatieve jaargemiddelde waarde van 20 mug/m3 voor PM10 in Nederland niet haalbaar, zelfs niet tegen hoge kosten. De verbetering van de luchtkwaliteit voor NO2 zet met het bestaand beleid door, waardoor overschrijdingen steeds meer een lokaal fenomeen worden. In 2010 zal lokaal vooral langs snelwegen in stedelijk gebied de EU-norm nog worden overschreden bij zo'n 300 tot 30000 mensen., In this report the deposition and concentration levels of acidifying components, ozone, particulate matter and NO2 have been calculated for three emission variants for 2010. These emission variants consist of (1) the effect of current policies, (2) a package of 12 extra policy options in addition to current policies and (3) the emission levels as set in the Fourth National Environmental Policy Plan (NMP4). It is assumed that foreign countries will follow the European NEC-Directive or the UN-ECE protocol. For SO2, NOx and NH3 the emission reduction potential of the package of 12 measures seems to be sufficient to attain to the national EU emission obligations. Calculations show the environmental quality in 2010 to generally improve compared to the reference year of 2001. However, given all uncertainties there is only a small chance that current policies will be sufficient to meet the national deposition target for potential acid and nitrogen. In the case of the 12 measures and the NMP4 packages it is more likely that the national goals will be met. Then still critical loads are exceeded in 70 - 90% of the ecosystems. In the case of ozone no exceedances of the 2010 EU target value for the protection of human health is expected. Compliance with the annual average standard seems feasible for PM10 in the Netherlands in 2005, although local exceedances at 'hot spots' cannot be ruled out. Compliance with the 2010 annual average EU standard of 20 4g/m3 is not feasible, even at high cost. Air quality will continue to improve with respect to NO2. This causes exceedances of the yearly mean EU-NO2 limit value to become more and more local phenomena. We expect that exceedances occur mainly along motorways in urban areas and 300 to 30,000 people are expected to be exposed to these exceedances in 2010.

RIVM rapport:In opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg is de blootstelling van de Nederlandse bevolking aan fijn stof geschat met behulp van het EXPOLIS model. In dit kans- of probabilistische model is blootstelling een combinatie van de concentratie luchtverontreiniging in verschillende ruimten ('micro-omgevingen') waar een persoon zich gedurende een dag begeeft, en de doorgebrachte tijd in deze micro-omgevingen. PM10 is als indicator voor fijn stof gekozen. De invoergegevens voor het model zijn bij voorkeur gebaseerd op beschikbare Nederlandse gegevens, en gemodelleerd als deze niet beschikbaar waren. Blootstellingsverdelingen zijn berekend voor de situatie met en zonder (passief) roken, zowel voor de gehele Nederlandse bevolking als voor subpopulaties. Tevens zijn gevoeligheidsanalyses uitgevoerd om vast te stellen welke factoren van invloed waren op de blootstellingsverdeling. De resultaten laten zien dat het EXPOLIS model bruikbaar was om de blootstelling van de Nederlandse bevolking aan PM10 te berekenen. Bij afwezigheid van sigarettenrook in het binnenmilieu waren er geen bijzondere risicogroepen te onderscheiden. Wanneer de bijdrage van (passief) roken werd meegenomen, lag de gemiddelde blootstelling aanzienlijk hoger dan wanneer niet gerookt zou worden. Ook de spreiding was in dat geval groter, evenals de verschillen tussen subpopulaties (ouderen hadden een 20% lagere blootstelling). Stadsbewoners hadden een 8-13% hogere blootstelling dan plattelandsbewoners. Omdat de modelresultaten blootstellingsverdelingen zijn, kunnen ze niet vergeleken worden met luchtkwaliteitsnormen. Toekomstige activiteiten zouden zich moeten richten op een protocol voor de facilitering van invoergegevens ten behoeve van het EXPOLIS model en verdere modelvalidatie. Ook is een discussie nodig om de meerwaarde van modelberekeningen ten opzichte van buitenluchtmetingen vast te stellen als indicator voor blootstelling., An assessment of exposure of the Dutch population to particulate matter was commissioned by the Health Care Inspectorate. Researchers used the probabilistic model, EXPOLIS, in this assessment, in which exposure is defined as a combination of the concentration of air pollution in different spaces ('microenvironments') where people spend time and the time people spend in these microenvironments. PM10 was selected as the indicator for particulate matter. Input data for the model were preferably based on available Dutch data, and modelled in case no data were available. Exposure distributions were calculated for the situation with and without (passive) smoking, both for the whole Dutch population and for subpopulations. Sensitivity analyses were performed to determine which factors were of influence with regard to the exposure distributions of subpopulations. The EXPOLIS model has been shown useful in calculating the exposure of the Dutch population to PM10 particles. In a non-smoking environment subpopulations at risk could not be identified. When (passive) smoking was included, the average exposure level was much higher compared to the non-smoking environment. The variation in exposure within the population and between subpopulations also proved to be larger, with 20% less exposure in the elderly than in the other subpopulations. Urban dwellers showed 8-13% less exposure than rural dwellers. Since the model has calculated exposure distributions, it is not possible to compare calculated exposures with air quality standards. Future activities should focus on the process of facilitating input data and field validation. Furthermore, it will be necessary to discuss the added value of model calculations over ambient concentrations as an indicator for exposure.

RIVM rapport:Een kwantitatieve risicoschatting leverde op dat een voortijdige strefte van duizend mensen in Nederland geassocieerd is met de huidige PM10 niveaus. Lokale informatie (over het mengsel aan luchtverontreiniging en gegevens over de gezondheidstoestand van de bevolking) blijken essentieel te zijn voor het uitvoeren van een adequate risicoschatting. Een van de overblijvende vragen is bijvoorbeeld of kleinere deeltjes (PM2.5) nu gevaarlijker zijn dan PM10. Longdosimetrie modellen voor deeltjes die voor het programma zijn ontwikkeld, laten zien dat de lokale depositie en dosis in de longen van een COPD patient behoorlijk kunnen verschillen met die van een gezonde volwassene. Verontreiniging op grond van de Nederlandse en buitenlandse emissies van PM10 en precursor gassen bleek dat een deel (bijna de helft) van de Nederlandse jaargemiddelde niveaus vooralsnog niet verklaard wordt. Er is een meetprogramma gestart om de samenstelling van de ontbrekende massa en bronnen op te sporen. Er is een experimenteel inhalatie toxicologisch programma met een mobiele fijn stof concentrator ontwikkeld om de epidemiologische associaties te bevestigd te krijgen en zo meer aan de weet te komen over de causale stof fracties en hun bronnen. In-vitro testen van deeltjes op longweefsel van humane patienten laat zien dat er een grote inter-individuele variatie is in de reactie op deeltjes verzameld in verschillende groottefracties en op verschillende plaatsen in Nederland. Om de resultaten een wijdere verspreiding te geven is in het midden van 2001 een wetenschappelijke workshop gepland. De verwachte antwoorden kunnen begin 2002 tegemoet worden gezien., A quantitative risk assessment of health effects associated with particulate matter (PM), especially ambient PM10 levels, for the Netherlands has indicated premature mortality among approximately 1000 persons. Local information, including air pollution mix and health status of the population, has proven to be essential in such a risk assessment. One of the questions not answered yet is if smaller particles (PM2.5) are more toxic than PM10. According to the particle dosimetry models developed for the project, the local dose in the lungs of groups with a less than optimal health status may differ substantially when compared to healthy adults; this may partly explain differences in susceptibility. Modelling the Dutch and European emissions of PM and precursor gasses with an air pollution dispersion model has indicated that part (nearly half) of the Dutch yearly PM10 averages are still unaccounted for. A monitoring programme has been started to determine the composition of the missing PM10 and its sources. An extensive programme of experimental inhalation toxicology using a mobile particle concentrator has also been developed to conform to epidemiological associations and more specifically to the discovery of causative fractions (and their sources). In vitro tests with lung tissue taken from a variety of individuals demonstrated great variability between these individuals in their susceptibility to collected ambient PM of different-sized fractions at the different locations. A scientific workshop, envisaged for mid-2001, will allow a wider application of the results, with answers to the questions of the Ministry of Housing, Spatial Planning and Environment possibly expected by the beginning of 2002.

RIVM rapport:De concentraties tijdens wintersmogepisoden van deeltjesvormige luchtverontreiniging en van de gassen SO2 en NO2 zijn tegenwoordig lager dan wat gemeten werd in de episoden van eind jaren tachtig. Verkeer draagt in belangrijke mate bij aan de deeltjes- en gasvormige luchtverontreiniging. Er zijn aanwijzingen dat ziekenhuisopnamen, mortaliteit en andere minder ernstige acute gezondheidseffecten in de bevolking geassocieerd zijn met blootstelling aan deeltjes- en gasvormige luchtverontreiniging. Voor PM10 (dat als indicatorcomponent voor het verkeer wordt gebruikt) wordt een lineair verband aangenomen tussen concentraties en gezondheidseffecten, tevens wordt ervan uit gegaan dat er geen drempelwaarde is waaronder geen effecten optreden. Uitgaande van deze vooronderstellingen wordt geconcludeerd dat de extra dagelijkse gezondheidseffecten van een extreme dag met een concentratie van 230 microg/m3 PM10 varieren van een toename van de sterfte met ongeveer 20% ten opzichte van het gemiddelde tot een bijna drievoudige toename van medicijngebruik onder astmatische kinderen. Met de huidige kennis wordt ingeschat dat het verlagen van de jaargemiddelde concentraties luchtverontreiniging door een structurele aanpak van de (verkeers)emissies, een groter positief effect op de gezondheid heeft dan het op ad hoc basis stilleggen van het lokale verkeer tijdens zo'n extreme dag., Current concentrations of air pollution during episodes of winter-type smog are now lower than in the late eighties. Traffic is a major contributor to the particulate and gaseous air pollution. There are indications that hospital admissions, mortality and other less severe health effects are associated with particulate and gaseous air pollution during episodes of winter-type smog. As an example an estimate has been made of the expected effects on daily health after exposure to extreme 24 h concentration of 230 microg/m3 PM10. The health impact varied for different endpoints, of which high and low values will be presented. During such an extreme episode acute mortality is expected to rise by approximately 20%, while use of medication by asthmatic children is expected to rise threefold. Other health endpoints showed increases between these two. Current knowledge indicates that (even a modest) decrease in yearly average concentrations has a greater positive effect on health effects than stopping all traffic emissions in the Netherlands during such an extreme episode. Therefore a more permanent policy of curbing (traffic) air pollution is probably more effective in reducing public health risks than a one-off termination of all urban traffic in the Netherlands during a winter-type smog episode.

RIVM rapport:Doel van deze studie is om vast te stellen: 1. In hoeverre er tussen woonkernen binnen de regio Schiphol onder schoolkinderen verschillen bestaan in longfunctie en verschillen in prevalenties van CARA (prevalentievraag)? 2. of mensen in woonkernen dichtbij Schiphol een hogere blootstelling aan binnen- en buitenluchtverontreiniging hebben ten gevolge van vlieg- resp. wegverkeer dan in verder afgelegen woonkernen ? 3. of er sprake is van effecten op de luchtwegen (longfunctie, luchtwegklachten) door blootstelling aan verhoogde (binnen)luchtverontreiniging door vlieg- resp. wegverkeer ? Het onderzoek is uitgevoerd bij ca. 2500 basisschool kinderen, woonachtig in de omgeving van Schiphol in de leeftijd van 7 t/m 12 jaar. Het volledige gezondheidsonderzoek hield in: een vragenlijst over luchtwegsymptomen en allergie; een longfunctietest, bloedtest en huidpriktest. Voor het meten of schatten van de blootstelling aan luchtverontreiniging is gebruik gemaakt van metingen, modellen en geografische informatie systemen. Uit het onderzoek blijkt dat er tussen de woonkernen verschillen bestaan in prevalentie van luchtwegsymptomen, verlaagde longfunctie en de hoeveelheid antilichamen (IgE) in het bloed. De prevalenties zijn echter niet groter in woonkernen die dicht bij Schiphol liggen, in vergelijking met woonkernen die verder weg liggen. De gemiddelde prevalentie van alle woonkernen samen is wel verhoogd voor de meeste luchtwegsymptomen wanneeer ze vergeleken wordt met een populatie die niet in de Schiphol regio woont, en niet langs een drukke snelweg. In en nabij scholen liggend dicht bij snelwegen werden hogere concentraties luchtverontreiniging aangetroffen dan in en nabij scholen op grotere afstand van snelwegen. De niveaus van de componenten NO2, roet en benzeen namen af met toenemende afstand tot de luchthaven; voor PM2.5 en hogere alkanen was dit niet het geval. Er was geen verband tussen de verschillende blootstellingsmaten (gemeten en gemodelleerde luchtverontreiniging, The aim of this study is to assess: 1) the differences in lung function and in prevalences of respiratory symptoms between school children living in different towns in the Schiphol area; 2) the differences in air pollution levels caused by air and road traffic, as measured inside and outside primary schools (measurements outside were taken at school locations either close to Schiphol Airport or close to a busy roadway and compared to school locations at longer distances) and 3) the association between exposure to air pollution caused by air and road traffic and respiratory health. The study was performed among 2500 primary school children, aged 7-12, living in the Schiphol area. The health survey consisted of: a questionnaire on respiratory symptoms and allergy; a lung function test, blood test and a skin-prick test. Air pollution models were used to assess the exposure levels and air pollution measurements. The results show differences between towns where respiratory symptoms are prevalent, decreased lung function and the quantity of antibodies (IgE) in the blood. However, the prevalence was not related to the distance from Schiphol airport. The average prevalence in the Schiphol area was higher than in a 'control' population that was neither situated in the Schiphol area, nor close to a busy highway. In and near primary schools situated close to busy highways, higher concentrations of air pollution were found than in schools situated farther away from a roadway. Levels of NO2, 'soot' and benzene decreased with increasing distance to Schiphol Airport. No association was found between the different exposure measures and the prevalence of respiratory symptoms, a decreased lung function or an increased level of IgE in the blood. Air pollution around Schiphol was concluded not be associated with the health endpoints observed in the participating children.

RIVM rapport:The aim of this study is to assess: 1) the differences in lung function and in prevalences of respiratory symptoms between school children living in different towns in the Schiphol area; 2) the differences in air pollution levels caused by air and road traffic, as measured inside and outside primary schools (measurements outside were taken at school locations either close to Schiphol Airport or close to a busy roadway and compared to school locations at longer distances) and 3) the association between exposure to air pollution caused by air and road traffic and respiratory health. The study was performed among 2500 primary school children, aged 7-12, living in the Schiphol area. The health survey consisted of: a questionnaire on respiratory symptoms and allergy; a lung function test, blood test and a skin-prick test. Air pollution models were used to assess the exposure levels and air pollution measurements. The results show differences between towns where respiratory symptoms are prevalent, decreased lung function and the quantity of antibodies (IgE) in the blood. However, the prevalence was not related to the distance from Schiphol airport. The average prevalence in the Schiphol area was higher than in a 'control' population that was neither situated in the Schiphol area, nor close to a busy highway. In and near primary schools situated close to busy highways, higher concentrations of air pollution were found than in schools situated farther away from a roadway. Levels of NO2, 'soot' and benzene decreased with increasing distance to Schiphol Airport. No association was found between the different exposure measures and the prevalence of respiratory symptoms, a decreased lung function or an increased level of IgE in the blood. Air pollution around Schiphol was concluded not be associated with the health endpoints observed in the participating children., Doel van deze studie is om vast te stellen: 1. In hoeverre er tussen woonkernen binnen de regio Schiphol onder schoolkinderen verschillen bestaan in longfunctie en verschillen in prevalenties van CARA (prevalentievraag)? 2. of mensen in woonkernen dichtbij Schiphol een hogere blootstelling aan binnen- en buitenluchtverontreiniging hebben ten gevolge van vlieg- resp. wegverkeer dan in verder afgelegen woonkernen ? 3. of er sprake is van effecten op de luchtwegen (longfunctie, luchtwegklachten) door blootstelling aan verhoogde (binnen)luchtverontreiniging door vlieg- resp. wegverkeer ? Het onderzoek is uitgevoerd bij ca. 2500 basisschool kinderen, woonachtig in de omgeving van Schiphol in de leeftijd van 7 t/m 12 jaar. Het volledige gezondheidsonderzoek hield in: een vragenlijst over luchtwegsymptomen en allergie; een longfunctietest, bloedtest en huidpriktest. Voor het meten of schatten van de blootstelling aan luchtverontreiniging is gebruik gemaakt van metingen, modellen en geografische informatie systemen. Uit het onderzoek blijkt dat er tussen de woonkernen verschillen bestaan in prevalentie van luchtwegsymptomen, verlaagde longfunctie en de hoeveelheid antilichamen (IgE) in het bloed. De prevalenties zijn echter niet groter in woonkernen die dicht bij Schiphol liggen, in vergelijking met woonkernen die verder weg liggen. De gemiddelde prevalentie van alle woonkernen samen is wel verhoogd voor de meeste luchtwegsymptomen wanneeer ze vergeleken wordt met een populatie die niet in de Schiphol regio woont, en niet langs een drukke snelweg. In en nabij scholen liggend dicht bij snelwegen werden hogere concentraties luchtverontreiniging aangetroffen dan in en nabij scholen op grotere afstand van snelwegen. De niveaus van de componenten NO2, roet en benzeen namen af met toenemende afstand tot de luchthaven; voor PM2.5 en hogere alkanen was dit niet het geval. Er was geen verband tussen de verschillende blootstellingsmaten (gemeten en gemodelleerde luchtverontreiniging

RIVM rapport:De associatie tussen verkeersgerelateerde luchtverontreiniging en luchtwegklachten werd bestudeerd in een longitudinale observationele studie met herhaalde metingen bij 82 kinderen van de basisschool in Utrecht (stad) of Bilthoven (dorp). De scholen waren geselecteerd op basis van jaarwaarden voor zwarte rook (ZR), hetgeen indicatief is voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging: Utrecht 53 mug/m3 en Bilthoven 18 mug/m3. Niveaus van luchtverontreiniging NO, NO2, CO en ZR, als indicatoren voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging, waren in Utrecht belangrijk hoger dan in Bilthoven (gemiddelde dagelijkse ratio's waren respectievelijk 8, 1,5, 1,8 en 2,7). Kinderen die wonen in Utrecht (matige blootstelling) vertoonden gemiddeld hogere niveaus (p<0,05) van IL-8 (32%), ureum (39%), urinezuur (26%), albumine (15%) en de NO-metabolieten nitraat en nitriet (21%) in de neuslavage in vergelijking met kinderen die in Bilthoven wonen (lage blootstelling). Associaties werden aangetoond tussen enerzijds PEF, NO in uitgeademde lucht en ontstekingsmediatoren in de neuslavagevloeistof en anderzijds PM10, ZR, NO2 en NO in buitenlucht. Bij een gelijke verhoging van luchtverontreiniging vertoonden kinderen in Utrecht een grotere response in PEF en uitgeademde NO en in de neus een grotere toename van urinezuur, ureum, nitraat en nitriet in vergelijking met kinderen in Bilthoven. Kinderen die veelvuldig blootgesteld werden aan matige niveaus van verkeersgerelateerde luchtverontreiniging vertoonden verhoogde gemiddelde niveaus van ontstekingsmediatoren in de neus en reageerden sterker op dezelfde toename van luchtverontreiniging vergeleken met kinderen wonend in een dorpse omgeving en blootgesteld aan lage achtergrondswaarden van luchtverontreiniging., The association between trafficrelated air pollution and respiratory symptoms was studied using a longitudinal observational design with repeated measures in 82 children attending elementary schools in Utrecht (urban) or Bilthoven (suburban). Selection of the schools was based on yearly mean values for black smoke (BS), indicative for trafficrelated air pollution: Utrecht 53 plusminusg/m3 and Bilthoven 18 plusminusg/m3. Levels of the air pollutants, NO, NO2, CO and BS, as indicators of traffic related air pollution, were consistently higher in Utrecht than in Bilthoven (mean daily ratios 8, 1.5, 1.8 and 2.7, respectively). Children living in Utrecht (moderate exposure) showed higher mean levels (p<0.05): IL-8 (32%), urea (39%), uric acid (26%), albumin (15%), and the NO metabolites nitrate & nitrite (21%) in nasal lavage, compared to children living in Bilthoven (low exposure). Associations were demonstrated between PEF, NO in exhaled air and inflammatory parameters in nasal lavage and ambient levels of PM10, BS, NO2 and NO. Highly exposed children living in Utrecht showed per unit increase in air pollution levels increased responses in PEF, exhaled NO and nasal release of uric acid, urea, nitrite and nitrate as compared to children living in a suburban environment (Bilthoven). The conclusion is that children regularly exposed to moderate levels of trafficrelated air pollution show increased mean nasal levels of inflammatory biomarkers, and respond more pronounced to the same increments in air pollution than children living in a suburban environment and exposed to low background levels of air pollution.

RIVM rapport:In this report the source-effect chain for particulate matter (PM) is evaluated for three spatial scales - rural, urban and industrial areas - in the Netherlands based on the situation in 1993. PM is characterised by particle size (PM2.5 and PM10) and by chemical composition (secondary aerosol (PMsec) and carbonaceous aerosol (Pmcarb). The observed annual average PM10 concentration for the Netherlands is approximately 40 mug/m3 of which about one third is secondary aerosol. No measurement data are available for PM2.5 and PMcarb. Based model calculations using the current emission inventories about 50% of the measured PM10 concentration can be explained for most of the Netherlands. For specific locations this increases to 75%. Approximately 100% of the measured PMsec concentrations is explained by model calculations based on the known emissions of precursor gasses. Relevant sources for PM10, PM2.5 and PMsec are traffic and power generation in the Netherlands as well as other European countries. Furthermore, in the industrial area the source category trade, services and state is substantial. The PMsec levels are mainly due to European source emissions. In epidemiological studies consistent and coherent associations are found between ambient PM and adverse health effects in the general population. Autonomous developments will result in PM10 levels of 41 - 47 mug/m exp. 3 in 2020. Due to current Dutch and European policies the levels are expected to reduce to approximately 37 mug/m exp. 3 in 2010 which will be further reduced to 35 mug/m exp. 3 in 2020 by additional abatement measures. This will not be sufficient to realise the proposed limit of 30 mug/m exp. 3., In dit rapport wordt de bron-effectketen kwantitatief beschreven voor de fijn stof-problematiek voor drie ruimtelijke schalen - ruraal, urbaan en industrieel - in Nederland met als basisjaar 1993. Fijn stof wordt hierbij gekarakteriseerd naar deeltjesgrootte (PM2,5 en PM10) en naar chemische samenstelling (secundair (PMsec) en carbonaceous aerosol (Pmcarb). De waargenomen jaargemiddelde PM10 concentratie bedraagt voor Nederland ca. 40 mug/m exp. 3, waarvan circa een derde secundair is. Metingen voor PM2, 5 en PMcarb zijn niet beschikbaar. Met modelberekeningen gebaseerd op de huidige emissiegegevens wordt voor het grootste deel van Nederland circa 50% van de gemeten PM10 concentraties verklaard. Op specifieke locaties kan dit oplopen tot 75%. Nagenoeg 100% van de PMsec concentraties kan op grond van de bekende emissies van precursorgassen en modelberekeningen verklaard worden. Belangrijke bronnen voor PM10, PM2,5 en PMsec in Nederland zijn verkeer en energie opwekking in zowel Nederland als andere Europese landen. In de industriele omgeving is bovendien de categorie handel, diensten en overheid van belang. De PMsec concentraties worden voornamelijk door Europese bronnen bepaald. Epidemiologische studies wijzen op consistente en coherente associaties tussen deeltjesvormige luchtverontreiniging en ernstige gezondheidseffecten in de algemene bevolking. Zonder milieubeleid zouden autonome ontwikkelingen in 2020 leiden tot PM10 niveaus van 41 tot 47 mug/m exp. 3. Door reeds geformuleerd Nederlands en Europees beleid wordt echter een daling verwacht naar ca. 37 mug/m exp. 3 in 2010, die door aanvullende maatregelen verder kan worden teruggebracht tot 35 mug/m exp. 3 in 2020. Deze daling is daarmee niet voldoende om de in Europees verband circulerende limiet van 30 mug/m exp. 3 te realiseren.

RIVM rapport:Afzonderlijke monitoringsprogramma's zijn getoetst aan de uitkomsten van een werkbijeenkomst over mogelijke luchtverontreiniging-gezondheid monitoringsactiviteiten op het RIVM. De mogelijkheden om de relatie luchtverontreiniging - gezondheid te monitoren blijken gering te zijn omdat monitoring van blootstelling aan en effecten van luchtverontreiniging sterk wordt gecompliceerd door de aspecificiteit van de gezondheidseffecten die door luchtverontreiniging zouden kunnen worden veroorzaakt. Dit maakt het dat slechts gerichte monitoringsactiviteiten haalbaar worden geacht om aan de eisen van een programma tegemoet te komen. Tot de haalbaar geachte activiteiten behoren: (1) het monitoren van specifieke situaties, zoals voor/na meting van blootstelling en veronderstelde effecten bij grote infrastructurele werken, (2) jaarlijkse modellering van (trends in) populatieblootstellingen aan regulier in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit gemeten componenten, (3) jaarlijkse schattingen van het actuele populatierisico van blootstelling aan een aantal componenten aan de hand van dosis-respons relaties, (4) 5 jaarlijkse periodieke updating van de blootstellings - respons relaties door statistische analyse van gezondheidsstatistieken en luchtverontreinigingsgegevens, (5) gebruik van literatuurinformatie en periodieke beoordeling hiervan op relevantie voor de relatie luchtverontreiniging - gezondheid. In overleg met de opdrachtgever zullen deze activiteiten in het MAP '99 e.v. opgenomen kunnen worden., In this report recommendations will be given on air pollution - health monitoring activities at RIVM. The possibilities for air pollution - health monitoringprograms appear to be limited because of the aspecificity of health effects potentially caused by air pollution. Only a few monitoring activities fulfil the requirements for a funtional monitoring program. Proposed monitoring activities are: (1) monitoring of the health impact of specific (exposure) situations, e.g. pre and post measurements of exposure and supposed health effects in large works significantly affecting the infrastructure, (2) yearly modelling of (trends in) population exposures to air pollutants as measured by the National Air Quality Monitoring Network, (3) yearly estimation of the actual population risk from exposure to a number of air pollutants, based on (updated) exposure - response relations, (4) five yearly updating of exposure - response relations by statistical analyses of health statistics and air pollution data, (5) literature review and a periodic assessment of the relevance of new signals from the literature for the air pollution - health issues.

RIVM rapport:Dit onderzoek naar de toepassing van ruimtelijke modellen voor betere prevalentieschattingen in geografische gebieden, maakt deel uit van het SAVIAH project. Dat is een samenwerkingsverband van centra in vier landen, waarbij de samenhang tussen luchtverontreiniging en het voorkomen van CARA bij kinderen bestudeerd wordt. Modellen kunnen de prevalentieschatting verbeteren, doordat de invloed van 'random fluctuaties' op de schatting verkleind wordt. Hierdoor krijgt men beter zicht op de werkelijke 'onderliggende' risico's op ziekte. Als richtlijn bij de modelkeuze werden eerst testen gedaan om te onderzoeken of er sprake was van heterogeniteit of ruimtelijke autocorrelatie. In het SAVIAH onderzoeksgebied in Amsterdam was geen sprake van heterogeniteit of ruimtelijke autocorrelatie bij de onderzochte CARA-prevalenties. Daarom zijn relatief eenvoudige modellen toegepast, die naar een algemeen gemiddelde 'smoothen'. De verschillen tussen de modellen worden besproken., This study on the application of Generalized Linear Mixed Model (GLMM) models to estimate disease prevalence in geographic regions is part of the SAVIAH project. The SAVIAH project (Small Area Variation in Air quality and Health) is a cooperation of centres in four countries, financed by the EEC and set up to study the relation between air pollution and the prevalence of CARA in children. The advantage of models over 'crude' estimates of prevalence is that they are able to reduce the random fluctuations in the outcome, thereby providing a clearer view on the true 'underlying' pattern of risk of disease. To make appropriate choices in the modelling process, first tests on the existence of heterogeneity and spatial autocorrelation were carried out. In the SAVIAH study area in Amsterdam heterogeneity and spatial autocorrelation of CARA prevalences in neighbourhoods were not present. Therefore relatively simple models were applied that 'smooth' values to a general mean. The differences between the models are discussed.

RIVM rapport:Deelnemers aan de bijeenkomst waren afkomstig van de Rijksoverheid (VWS, VROM), van regionale overheden (Provincies, GGD'en) en van het RIVM. Doel van de werkbijeenkomst was het bespreken van de door opdrachtgevers gewenste functionaliteit van monitoringssystemen in relatie tot de beschikbare methoden, informatiebestanden en onderzoeksmiddelen. Het programma van de werkbijeenkomst voorzag in enkele presentaties over achtergronden van monitoring, de informatiebehoefte van de opdrachtgevers, over ontwikkelingen in milieu, ruimte en gezondheidsonderzoek, effectindicatoren, en de functionaliteit van een monitoringsprogramma. Daarnaast was er, aan de hand van voorbeeld-cases, een discussie over gewenste effectgroottes, en de consequenties van fout-positieve en fout-negatieve bevindingen. In de algemene discussie aan het einde van de workshop werd beklemtoond dat monitoringsprogramma's elk afzonderlijk dienen te worden getoetst aan criteria zoals die tijdens de workshop naar voren kwamen. Er werd onderkend dat een monitoringsinstrument selectief moet worden ingezet op het gebied van milieu en gezondheid. Initiatiefnemers van monitoringsprogramma's kunnen zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers zijn ; van groot belang is dat tijdens de ontwerpfase tussen beiden overleg plaats vindt over de doelstellingen, de beoogde effectgrootte die het systeem moet detecteren, de haalbaarheid en de betrouwbaarheid van een monitoringsprogramma (kans op type-I of type-II fouten). Op basis hiervan kunnen weloverwogen beslissingen genomen worden over het wel of niet doorgaan van deze, veelal jaren durende, programma's, Participants of the meeting came from the Central Government, (Ministry of Public Health, Welfare and Sports, State Health Inspectorate and the Ministry of Housing, Physical Planning and Environment), from local authorities (Provinces, Regional Health Services) and from RIVM. Aim of the workshop was to discuss the functionality of monitoring systems as desired by risk managers and policy makers, in relation to the available methods, existing information databases and research tools. The programme of the workshop included presentations on backgrounds of monitoring, on information needs among the risk managers and policy makers, on developments in (physical) environment and in public health research, on health impact indicators of environmental pollution, and on the functionality of monitoring systems. Furthermore, based on examples of specific monitoring questions, the participants discussed about the effect-sizes to detect and the implications for the sizes of the monitoring programme, and the consequences of false-positive and false-negative results for the decisions based on these results. In the main discussion at the end of the workshop it was emphasized that each monitoring activity should be tested against the criteria discussed in the workshop. Monitoring programmes should be set up very selectively, on a situation-specific basis. Initiators of monitoring programmes can be both risk managers/policy makers and researchers ; in the design phase it is crucial to have consultations between both parties about the objectives, expectations about effect-size to be detected by the monitoring system, feasibility and reliability of a monitoring programme in terms of type-I and type-II errors. Based on these consultations, sound decisions cab be made about the desirability and about the design of such (usually multi year) programmes.

RIVM rapport:In de periode januari - medio april 1995 is een epidemiologisch onderzoek verricht naar de relatie tussen verhoogde blootstelling aan (stedelijke) luchtverontreiniging en de respiratoire gezondheid van schoolkinderen. Hiertoe zijn tweewekelijks op een school in Utrecht en Ermelo longfunctiemetingen en neuslavages verricht bij kinderen van 7 tot 12 jaar. Daarnaast hebben de kinderen thuis gedurende de gehele onderzoeksperiode piekstroommetingen uitgevoerd en een dagboekje m.b.t. luchtwegklachten ingevuld. Tegelijkertijd zijn door het RIVM de luchtverontreinigingsniveaus in de buurt van de onderzoekslocaties gemeten door het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML). Naast het standaard-protocol werden neuslavage-metingen toegepast. Neuslavage-metingen kunnen inzicht verschaffen in het toxicologische mechanisme dat ten grondslag ligt aan gezondheidseffecten. Na afloop van de onderzoeksperiode bleek dat ten tijde van de longfunctiemetingen en neuslavages de luchtverontreinigingsniveaus zeer geringe variatie vertoonden. Dit had tot consequentie dat in de statistische analyses van het verzameld materiaal onbetrouwbare effectschattingen naar voren kwamen. Vanwege de onbetrouwbare studie-uitkomsten is het niet mogelijk gebleken om de relatie tussen de longfunctie en neuslavages en de luchtverontreiniging nader te kwantificeren. De resultaten van de analyses van de piekstroommetingen en klachtenregistraties lieten geen associatie zien met de luchtverontreinigingsniveaus zoals die zijn opgetreden gedurende de gehele onderzoeksperiode., An epidemiological study was conducted from January to mid-April 1995 to assess the relationship between (urban) air pollution and respiratory health of children. Pulmonary function measurements and nasal lavages were performed every two weeks in children aged 7 to 12 years at one school in the city of Utrecht and another in the small town of Ermelo. During the study period the children performed daily peakflow measurements and kept a diary on respiratory symptoms and medication use. Ambient air pollution was measured daily by RIVM at the nearest measurement station. Rather novel in this study was the application of the nasal lavage technique, which can be helpful in detecting inflammation processes in the upper airways and partly mirror processes in the lower airways. At the end of the study period it appeared that air pollution levels had been constantly low throughout the study period, which made the calculated effect estimates unreliable. Therefore it has not been possible to relate pulmonary function measurements and nasal lavage results to variations in air pollution. Peakflow measurements and respiratory symptoms were not found to be related to air pollution, probably due to the relatively low air pollution levels.

RIVM rapport:Aan de hand van een werk-definitie, algemene kaderstelling en begripsdefinitie, wordt een bijdrage geleverd aan de discussie over mogelijkheden van monitoren van blootstelling, lichaamsbelasting en gezondheidseffecten van milieuverontreiniging in Nederland, vanuit het perspectief van de milieu-epidemiologie. Milieu - gezondheid monitoring wordt gedefinieerd als de combinatie van het routinematige meten en verzamelen, analyseren en interpreteren van relevante data om inzicht te krijgen in de (verdeling) van vooraf gedefinieerde indicatoren van blootstelling, lichaamsbelasting en maten van de effecten op de volksgezondheid. Voorbeelden van indicatoren en volksgezondheidseffectmaten worden beschreven. Vijf typen monitoring activiteiten worden nader toegelicht, elk met een specifieke onderliggende vraagstelling. Tevens wordt een kritische evaluatie van bestaande gegevensbestanden (voornamelijk gezondheidskundige registraties) in Nederland gegeven ; alsook een evaluatie van de bruikbaarheid van deze bestanden t.b.v. milieu - gezondheid monitoring. Buitenlandse monitoringprogramma's op het gebied van de volksgezondheid zijn talrijk, maar in nagenoeg geen van deze programma's wordt een directe relatie gelegd met milieufactoren. Om een monitoringprogramma met de gewenste functionaliteit te ontwerpen dient de omvang van het te meten effect gedefinieerd te worden. M.b.v. power-analyses kan vervolgens berekend worden wat de omvang (b.v. aantal te onderzoeken personen) van het monitoringprogramma dient te zijn. De voorwaarde van het stellen van een effect-omvang vereist een waarde-oordeel omtrent het biologische (of economische) belang van het effect ; dit ligt in het domein van het risk management. Tussen de ontwerpers (onderzoekers) en de gebruikers (beleid) dient overeenstemming te bestaan over de mate van het effect dat minimaal gedetecteerd dient te worden en de tijdperiode waarbinnen dit mogelijk is. Conclusie is dat de huidige monitoringsactiviteiten in Nederland en in h, Environmental health monitoring is defined as the combination of routine measurements and collection, analysis and interpretation of data, required to produce information on (the distribution of) predefined indicators of exposures, body burdens and related public health impact. Examples of indicators and of public health impact are presented. Five types of monitoring activities are described, each with a different type of underlying question. Furthermore, existing data sources, mainly health registries, are critically evaluated on potential usefulness as data sources for environmental health monitoring. An evaluation of monitoring activities abroad, shows that health monitoring programmes are world-wide numerous, however, in almost none of the programmes a direct link is made between environmental factors and health indicators. To design a monitoring system with the desired functionality, the effect-size to be detected by the system needs to be specified first. Next, the number of people to be studied can be assessed by the use of statistical power analysis. The stipulation of an effect size involves value judgements about the biological (or economic) importance of an effect of a certain magnitude and lies in the domain of the risk managers. Before setting up a monitoring activity, policy makers and researchers have to agree on what effects should be minimally detectable and within what time period. It is concluded that the current monitoring activities in the Netherlands and abroad appear to have limited functionality, due to the relative small sample sizes involved, and a lack of integration of information from different disciplines involved in monitoring activities. Future monitoring programmes can be improved by a more intensive interaction among scientists of different disciplines involved in the phase of model formulation and development. Recommendations for such an integrated framework are specified.

RIVM rapport:The main conclusion of this report, is that the ambient levels of particulate matter in the Netherlands may lead to serious health effects in the population. This summary contains a double message. Based on epidemiological research, replicated in number of countries, it is estimated that ambient PM10 is associated with a number of thousands of cases of acute mortality, and with serious health effects in a few tens of thousands of people per year in the Netherlands. However, our current knowledge fails in completely explaining the observed associations. The sole fact, that at the ambient levels of PM10 such associations with mortality are consistenly found, is remarkable. The question remains, whether these associations are caused by PM10, or by another factor highly correlated with PM10. At the request of the Ministry of the Environment the national institute of public health and environmental protection (RIVM) has performed a quantitative risk assessment of the health effects of population exposure to PM10. PM is an acronym of particulate matter, and PM10 indicates particles with an aerodynamic diametre smaller than 10 micrometres (10 mum). These particles can enter the airways and are classified as inhalable. Their health effects have been estimated by combining the 1993 daily averages of PM10, as measured by the Dutch monitoring network with the concentration response relationships reported in open literature, including Dutch studies., De conclusie van dit rapport is dat bij de huidige Nederlandse niveaus van deeltjesvormige luchtverontreiniging sprake lijkt te zijn van ernstige gezondheidseffecten in de Nederlandse populatie. In deze samenvatting zit een tweeledige boodschap verpakt. Enerzijds wordt op basis van herhaald, consistent en in vele landen uitgevoerd epidemiologisch onderzoek geschat dat dagelijkse blootstelling aan PM10 in Nederland kan leiden tot een vervroegde dagelijkse sterfte bij enige duizenden personen per jaar en tot ernstige gezondheidseffecten bij enige tienduizenden personen per jaar. Anderzijds schiet onze kennis tekort om de gevonden uitkomsten volledig te kunnen verklaren. Het feit dat bij de huidige niveaus aan luchtverontreiniging associaties met sterfte worden gevonden blijft een opmerkelijke bevinding. Het is de vraag of de gevonden effecten toe te schrijven zijn aan PM10 of aan een andere factor die een hoge correlatie heeft met PM10. Op verzoek van DGM heeft het RIVM een kwantitatieve schatting uitgevoerd van de gezondheidseffecten van blootstelling van de bevolking aan deeltjesvormige luchtverontreiniging, geindiceerd door PM10. PM is een afkorting van 'particulate matter' en PM10 heeft betrekking op de deeltjesdiameter die kleiner is dan 10 micrometer (10 mum). Dergelijke deeltjes kunnen diep in de luchtwegen doordringen. De gezondheidseffecten zijn geschat door gegevens over het daggemiddelde van de PM10-niveaus in 1993, zoals gemeten door het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit, te koppelen aan concentratie-respons relaties uit buitenlandse en Nederlandse epidemiologische studies. De ruimtelijke variatie in PM10-niveaus is gering, per dag zijn de verschillen over Nederland doorgaans niet meer dan een factor twee. De variatie van dag tot dag kan aanzienlijk zijn. Tijdens episoden worden niveaus gemeten die een factor tien tot vijftien hoger zijn dan de achtergrondniveaus. Men onderscheidt primair geemitteerd aerosol en secundair aerosol dat door chemische omzetting

RIVM rapport:Several times per year the one-hour maximum ozone concentration of 240 mug/m3, which is the Dutch air quality guideline, is exceeded. Epidemiological studies show a relation between photochemical episodes, like ozone, and an increase in respiratory symptoms. It is important to show which effects ozone has on the respiratory tract and at which concentration these effects occur. In experimental studies in which humans are exposed to ozone, the lower airway is investigated by studying biopsies and bronchial lavage fluid (BAL). These techniques can not be applied in epidemiological studies with large healthy human populations, because the techniques are very time consuming and invasive. The nose is the prime port of entry for inspired air, and therefore, the first region of the respiratory tract that comes into contact with airborne pollutants. Nasal lavage (NAL) has helped to analyse the stage of infection, immune response or allergic reaction. A literature search was undertaken to investigate whether or not NAL is useful to determine effects of photochemical air pollution and biomarkers predicting the presence of effects of pollution in the lower respiratory tract. This literature search showed that in experimental studies to ozone and in epidemiological studies at increased concentrations of photochemical air pollution the number of polymorphonuclear cells (PMN's), like neutrophils, and to a lower extent eosinophils is increased in NAL. These were not only shown in NAL, but also in BAL.