Search

1980?li yıllardan itibaren gelişen küreselleşme hareketi ile birlikte yerelleşme de aynı paralelde önem kazanmaya başlamıştır. Bu süreçle birlikte birçok ülkede katı merkeziyetçi yapılar esnetilerek yerel yönetimlere hizmet ve gelir konularında yetki devirleri olmuştur. Yerel yönetimlere sağlanan idari ve mali anlamdaki sorumluluklar ülkelerin yönetim sistemlerine göre farklılıklar arz etmiştir.Hizmet ve kaynak kullanımında etkinliğin sağlanmaya çalışılmak istenmesi, hizmetlerin yerel halka en yakın idari birimlerce yerine getirilmesi arzusu ve karar birimlerine halkın katılımının daha rahat bir şekilde yerine getirilmesi gibi sebepler yerinden yönetim yapısının gelişmesini sağlamıştır. Tezin birinci bölümünde yerel yönetimlerin tarihsel süreç içindeki rolü ve önemine değinilerek ikinci bölümde Türkiye?nin yerel yönetim yapısı incelenmiştir. Türkiye?de yerel yönetim birimlerinin hizmet alanı ve mali alandaki sorumluluk ve yetkilerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde Avrupa?da yerelleşmenin etkisiyle yerel yönetimler alanında yapılan çalışmalar incelenerek Avrupa ülkelerinin kendi yerel yönetim yapıları incelenmiş ve Türkiye ile seçilmiş ülke örneklerinin karşılaştırması yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Yerel Yönetimler, Mali Tevzin, Mali Özerklik, Hizmet sunumu, Gelir paylaşımı The localization gain importance with globalization process that started to develop from the 1980s. Within the context of this process, rigidly centralized structures stretched and more responsibility and authority transferred to local governments in terms of service and fiscal issues. The administrative and financial responsibilities transferred to local governments vary on countries? government system. The reasons like requesting of ensure efficiency in services and resource use, desiring of deliver services by the administrative bodies closer to the public and providing public participation to decision making process developed the decentralization structures.At the first chapter of this thesis it is focused on the importance and the role of local government with its historical background while the Turkey?s local government structure is stressed at the second chapter. It is referred to the service and fiscal responsibilities and the powers of local government in Turkey. At the third chapter the local government structures of European countries are analyzed and a brief comparison of Turkey and selected countries examples is done in accordance with studies done in the field of local governments in Europe within the context of localization.Keywords: Local Governments, Fiscal Federalism, Financial Autonomy, Service Delivery, Revenue Sharing 241

Yerel yönetimler, kamu yönetiminin önemli ve vazgeçilmez birimleridir. Hızlı kentleşme ve göç sonucunda ortaya çıkan nüfus artışıyla birlikte yerel yönetimlerin yerine getirdikleri hizmetlerin sayısı her geçen gün daha da artmaktadır.Yerel yönetimlerin üstlendiği görevleri yerine getirebilmesi için du?zenli mali kaynağa sahip olmaları gerekmektedir. Pek çok ülkede merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasında farklı görev/hizmet ve gelir bölüşümü sistemi uygulanmaktadır. Her ülkenin kendi siyasi, ekonomik ve kültürel yapısının farklı olması nedeniyle, merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasındaki mali ilişkilerin de farklı uygulamaları bulunmaktadır.Bu çalışmada yerel yönetimlerde görev/hizmet bölüşümü ve gelir bölüşümü konuları Fransa, İspanya ve Türkiye örnekleri incelenerek ele alınacaktır. Çalışmanın amacı seçilen ülkelerde merkezi yönetim ve yerel yönetim arasındaki mali ilişkide, yerel yönetimler içerisinde temel yönetim birimi olan belediyelerin merkezi yönetimle olan mali ilişkisini incelemektir.Anahtar Kelimeler: Merkezi yönetim, yerel yönetimler, idarelerarası mali ilişkiler, Fransa, İspanya, Türkiye. Local governments are important and indispensable units of public administration. The number of local governments? services is increasing with rapid urbanization and migration resulting from population growth.Local governments are supposed to have regular financial resources to fulfill their services. In many countries, there are different function/service and income distribution systems between central government and local governments. Due to each country has its own political, economic and cultural structure, there are different applications of financial relations between central government and local governments.In this study, function/service and income distribution subjects in local governments will be discussed by examining France, Spain and Turkey samples. The aim of the study is to examine the role of municipalities in financial relationship between central government and local governments.Keywords: Central government, local governments, intergovernmental fiscal relations, France, Spain, Turkey. 167

Bu tezin amacı, Türkiye'deki büyükşehir belediyelerinin mali yapılarını ve buna ilişkin sorun alanlarını Antalya Büyükşehir Belediyesi örneği üzerinden incelemektir.Kentsel nüfusun en hızlı artış gösterdiği il olan Antalya Büyükşehir Belediyesi incelendiğinde; göç, turizm, tarım işçiliğinden kaynaklanan yerleşik olmayan nüfus hareketliliği ve kanuni merkezi başka illerde olup faaliyetlerini Antalya'da sürdüren işyerlerinin fazlalığı gibi faktörlerin, belediye gelirlerinin hizmetleri karşılamasında yetersiz kalmasına, belediyecilik hizmetlerinin kalite ve veriminin düşmesine neden olduğu görülmüştür.Sonuç olarak; kamu hizmetlerinin çeşitliliğinin artması ve bu hizmetlerin yerel düzeyde daha etkin bir biçimde sunulması büyükşehir yönetimlerinin önemini arttırmaktadır. Her gün katlanarak artan büyük şehirlerin nüfusu, mevcut kentsel sorunların üzerine yenilerini eklemekte, bu sorunların çözümü içinde büyük paralar gerekmektedir. Yerel hizmetlerin finansmanı için, merkezi idare ve büyükşehir idarelerinin idari ve mali ilişkilerinin ortaya konularak, idareler arası görev ve gelir bölüşümünün üzerinde önemle çalışılması gerekmektedir. The objective of this thesis is to analyze the financial structure and problems of the metropolitan municipality. Antalya Metropolitan Municipality was taken as example in this study.Hosting the fastest growing urban population, when Antalya Metropolitan Municipality is examined, it was seen that factors such as population movements that are not registered arising from immigration, tourism or agricultural labor or excess of business places that are not commercially registered to Antalya cause the municipality income to remain low and reduce the quality and efficiency of services in municipality.In conclusion, increase in the variety of public services and provision of such services more efficiently on local level also increases the importance of metropolitan administration. The population of metropolitan cities that grows everyday add new problems to existing urban problems and large amounts of money is needed for the solution of such problems. The administrative and financial relations of central government and metropolitan municipalities should be clearly determined and a careful study should be performed on the duties and income sharing of administrations for the financing of local services. 136

Toplum halinde yaşama ve şehirleşme ile beraber belediye yönetimlerinin önemi arttıkça dış veya iç etkenlerden kaynaklanan sorunları da büyümektedir. Sorunların da en başında geleni kaynak kullanımıdır. Mali sorunlar olarak adlandırılan ancak karmaşık bir ilişkiler ağından kaynaklanan bu sorunların birçok nedeni bulunmaktadır. Merkez yönetim tarafından yerel yönetimlere ve özelde de belediyelere aktarılan kaynakların miktarı ve dağıtım biçimi mali sorunların en çok çok tartışılan nedeni durumundadır. Merkezden yapılan pay dağıtım uygulamasının miktarının ne olması gerektiği ya da en uygun kriterlerin nasıl oluşturulabileceğinin tespiti kolay değildir. Ancak merkezden yapılan dağıtımın miktar olarak büyük boyutlarda oluşması yerel yönetimlerin mali özerkliğinin en büyük açmazını oluşturmaktadır. Dağıtılan paylar büyüdükçe yerelin merkeze olan bağımlılığı artmakta, merkez yönetimin de büyük kaynak aktardığı yerel yönetimleri daha fazla idari ve mali vesayet altına almak istemesi doğal bir süreç haline gelmektedir. Mali sorunların çözümü için aktarılan kaynakların artırılması özerklik ve vesayet sorununu büyütmektedir.Belediyelerin merkezden yapılan aktarımlar dışında kullanabilecekleri alternatif gelir kaynakları bulunmaktadır. Bunlar yerel vergiler ve diğer alternatif faaliyet kazançlarıdır. Belediyelerin özerklik ve mali güçlerinin doğru orantılı olarak büyümesi için daha çok öz gelirlerinden sağlanan mali kaynaklarının artırılması yolu tercih edilmelidir. Bu konuda merkez tarafından toplanan bazı vergi kalemlerinin belediyelere bırakılması ve belediyelere hem bunlarla hem de alternatif diğer girişimleri ile ilgili uygulama özerkliğinin tanınması gerekmektedir. Belediyelerin mali sorunlarının önemli bir kısmı da kaynakların kullanım biçiminden ortaya çıkmaktadır. Kaynak kullanımında etkinlik ve verimliliğin sağlanması, yeni kaynak bulma veya mevcut kaynakların geliştirilmesi kadar önemlidir. Etkinsizlik, savurganlık ve yapısal sorunlar düzeltilmeden sadece para miktarının artırılması mali sorunları çözmeyecektir. Mevcut haliyle belediyelerin en büyük mali sorununun etkinlik ve verimlilik kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Mali sorunların çözümü için, belediyelerin mevzuattan, planlamadan, mali yönetim, bütçe ve borç yönetiminden, personel politikası ve siyasi eğilimlerden kaynaklanan kurumsallığa aykırı yapısal sorunlarının düzeltilmesi/düzelmesi gerekmektedir. As importance of municipal administration increases along with urbanization and more sophisticated social life, problems growing out of internal and external factors also augment. Usage of resources has the highest priority among these problems. These problems, called fiscal issues but emanating from a complicated network of interactions, have many causes.Distribution and amount of resources from central administration to local governments and municipalities in particular is the most controversial reason of fiscal issues. It is not easy to determine how much the amount of share distribution application should be or how to compose the best proper criteria. However distribution from the center in large-scales engenders the greatest handicap against autonomy of local governments. As distributed shares grow, dependency of the local to the center increases and also it becomes a natural process that the central government, which transfers considerable fiscal resources, increasingly demands to place the local government under tutelage. Heightening the resources to solve the fiscal issue grows the problem of autonomy and tutelage.Municipalities have alternative sources of income that is different than those of transfers from the center. These are local taxes and other activity revenues of alternative activities. Fiscal resources derived from the local?s own activities must be preferably increased by providing from more special revenues to strengthen autonomy and fiscal situation of municipalities in direct proportion. In handling this matter, it is necessary that some tax items be left to municipalities from center and the center recognize both these tax items and implementation autonomy of municipalities regarding the alternative initiatives.Some important portion of fiscal issues of the municipalities emerges in the form of usage of resources. Efficiency and productivity in the usage of resources are as important as finding new resources or improving existing resources. Increasing the amount of money cannot solve the fiscal problems without avoiding from inefficiency, prodigality and fixing structural issues. The greatest fiscal problem of municipalities are determined to be based on efficiency and productivity. To solve the fiscal problems, structural issues contradictory to institutionality of municipalities should be arranged, whose roots can be traced back to legislation, planning, fiscal administration, budget and debt administration, personnel policy and political bias. 259

Osmanlı Devleti'nin taşra maliyesini konu edinen bu çalışmada, 1864-1913 dönemi için merkez ve taşra arasındaki idarî-malî ilişkiler yanında, seçilen dokuz vilayet temelinde, taşra malî sistemi ve yapısı analiz edilmiştir. Analiz, Osmanlı maliye tarihi literatüründe ilk defa bu çalışmada başvurulan ?mahallî idareler/taşra maliyesi? teorisi çerçevesinde, vilayetlerin nitel ve nicel verileri kullanılarak yapılmıştır. Çalışmayı sınırlayan en önemli sorun, arşiv kayıtları arasına gizlenmiş mali nitelikli panel verilere ulaşmak ve bunları tutarlı-karşılaştırılabilir biçimde sınıflandırmak olmuştur. Osmanlı taşra maliyesi incelenirken çeşitli arşiv kaynakları yanında araştırma dönemi içerisinde yayınlanan; mecmualar, matbu eserler ve süreli yayınlardan faydalanılmıştır.Araştırma sonucunda, Tanzimat'tan itibaren Osmanlı taşrasında merkezle eş zamanlı olarak yürütülen idarî ve malî reformların, taşrada istenilen karşılığı bulamadığı tespit edilmiştir. Vilayetlerde yaşanan yolsuzluklar, kuraklık ve kıtlıklar, ekonomik kriz, organizasyon zayıflığı ve savaş ortamı gibi etkenler, bu olumsuz sonucu tetikleyen sebepler arasındadır. Çalışmada, ekonomik ve malî şartlar yanında önemli bir sebep olarak, Tanzimat'tan sonra zorunlu olarak yerleşen merkeziyetçi yönetim anlayışının, merkez maliyenin temelini oluşturan taşra maliyesini zayıflattığı ve dolayısıyla merkez maliyenin de bu durumdan olumsuz etkilendiği iddiası ileri sürülmektedir. Taşra maliyesi teorisi kullanılarak ortaya atılan bu iddia, Osmanlı idarî sisteminde vilayet idarelerine tüzel kişilik tanınmaması sonucu, merkez-taşra arasında oluşan idarî-malî bağımlı ilişkinin sorgulanmasına dayanmaktadır. In this thesis which analyses the Ottoman provincial finance, as well as the administrative and fiscal relationships between the Center and the Provinces between the years of 1864 and 1913, provincial fiscal system and structure are analysed for the selected nine provinces. The analysis is performed using the gathered qualitative and quantitative data of the specified provinces with the conceptual framework of the theory of ?local governments finance? / provincial finance which has been used for the first time in Ottoman finance history literature. The biggest problem that restrains the study is gathering and classifying the fiscal panel data -which are stored disconnectedly among the archival records- in a consistent and comparable manner. Besides the archival records; periodicals, magazines and printed documents issued in the analysis period are used.It is concluded as a result of the study that the administrative and fiscal reforms performed in the provinces and the center simultaneously after the Tanzimat, did not take effect in the provinces as much as it was expected. Corruptions, famine, drought, economic crisis, disability of state organization and ongoing wars are some of the causes of the failure in the provinces. Additionaly, it is claimed that centralist administration form which took place after the Tanzimat inevitabily, weaken the provincial finance and this had a negative impact on the central finance eventually which is underlied by the provincial finance. This claim which utilizes the provincial finance theory, is based on the questioning of the administrative-fiscal structural relationship between the centre and provinces caused by the Ottoman attitude which did not grant incorparated body to the administration of the provinces. 645

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. 1980'li yıllardan itibaren Dünya'da ve Türkiye'de yerel yönetimlere atfedilen önemin giderek arttığı bilinmektedir. Yerel yönetimlerin artan popülaritesi, daha önceleri merkezi yönetimlerin üstlendiği görevlerin ya da daha önce hiç tanımlanmamış çağın gerektirdiği bir takım hizmetlerin de yerel yönetimlerin yetki alanına bırakılması sonucunu doğurmuştur. Yerel yönetimlerden halkın tercihini yansıtan bir birim olarak belediyelerin, görev ve sorumluluklarının giderek artması bu hizmetlerin nasıl yerine getirileceği sorununu ortaya çıkarmıştır. Belediyelerin kendilerine atfedilen önemin yalnızca verilen görev ile sınırlı kalmaması son dönemlerde birçok çalışmanın ve tartışmanın ana fikrini oluşturmaktadır. Türkiye'de belediyelerin mali açıdan tatmin olamadıkları bilinmektedir. Çalışmada belediyelerin yerel gelir kalemleri vurgulanmış ve yerel gelirlerin paylaşılmasında merkezi idarenin siyasi bir tutum yansıtıp yansıtmadığı araştırılmış, yerel gelirlerin hakça paylaşımında siyasi aktörlerin ve siyasal kaygıların rolünün mali özerkliği zedeleyeceği vurgulanmıştır.Belediyelerin gelir yapıları çerçevesinde örnek olarak aldığımız Çankaya Belediyesi'nin gelir kalemleri son 5 yıllık süreç itibariyle tek tek incelenmiş ve yıldan yıla gelir sorunsalı analiz edilmiştir. Çankayabelediyesinin gelirsel sorunları bağlamında yerel vergilerin ve merkezi idareden alınan payların ağırlığı ve değişimi karşılaştırılarak yerel özerkliğin önemi vurgulanmıştır. It is known that the importance attached to local administrations in both Turkey and the world has grown since the 80s. The growing popularity of local administrations has given way to the fact that certain contemporary services previously undertaken by central administrations or those never defined before should be assigned to local administrations. As a unit of local administration that reflects the public preference, municipalities have faced with the question as to how to carry out these services.The importance of municipalities given to municipalities is not only limited to their services has become a central subject of debate in many studies and discussions.It is known that municipalities in Turkey are not financially satisfied in Turkey. The study deals mainly with the revenue items of municipalities, whether a political attitude has been adopted by the central administration in the distribution of local revenues, and the fact that, in the fair distribution of local revenues the role of political concerns and political actors will harm financial autonomy.Within the framework of revenues, Çankaya municipality?s revenue items over a period of five years have been examined and analysed in minute detail. The study alsa emphasizes the importance of local administrations by comparing local taxes and shares obtained from the central administration and the changes that occurred in terms of revenue problems of Çankaya Municipality.

ÖZET Günümüzde var olan devletlerin görevlerini ifa edebilmek için merkezi yönetim ve yerel yönetim adı altında ikili bir örgütlenme şeklini tercih ettiklerini gözleyebilmekteyiz. Bununla birlikte yerel yönetimlere verilen yetkilerin derecesi o devletin tercih ettiği siyasi yönetime göre değişiklik arzedebilmektedir. Ülkemizde de yerel yönetimlere yer verilmiş ve yerel özerkliğin sağlanabilmesi için özellikle mali özerkliğin sağlanması gerektiği vurgulanmıştır. Ülkemizde şu anda merkezi yapının yerel yönetimlere nazaran daha etkili olması Osmanlı İmparatorluğundan devralınan ve günümüze kadar devam eden bir alışkanlıktır diyebiliriz. Bu alışkanlığın hizmetlerdeki etkinliği, verimi ve rasyonelliği düşürdüğü söylenebilir. Ülkemizdeki merkezi yönetim ve yerel yönetim birimleri arasındaki mali ilişkilerin bir bütün olarak ele alınması ve uzun vadeli çözümlerin tespit edilebilmesi için geniş bir çalışma yapılması gerekmektedir. Yerel yönetimlerde gözlenen sorunların kaynağı araştırılırken bu sorunların mali kaynak sorunlarıyla birlikte değerlendirilmesinde yarar sağlanacaktır. Günümüz dünyasında demokratik yaşamın vazgeçilmez unsurlarından biri diyebileciğimiz yerel yönetimlerin bu yaşama sağlayacakları katkıları da gözönünde tutularak mali kaynaklarının sürekli objektif ölçütlerle artırılması yararlı sonuçlar verecektir. Bununla birlikte sadece mali kaynak aktarımı yapmak yeterli olmayabilir. Belediye köy ve il özel idarelerinin diğer sorunlarının da tespit edilip bu sorunların evrensel yönetim biliminin öngördüğü ilkelerden de yararlanarak çözümlenmesi gerekmektedir. SUMMARY It is examined that the present states prefer a dual organization form called central and local administration in order to execute their duties. Degree of the authorities given to local administrations shall also vary according to the political administration preferred by the state. In our country local administration is also implemented and necessity of especially the financial independence for providing local independence has been emphasized. Currently; we can say that the centralized administration is more effective in comparison with the local administration due to the fact that it is a habit inherited from the Ottoman, extending to our time. It can also be said that this habit decreases effectiveness, efficiency and rationalism. Financial relations of central and local administrations in our country should be realized in order to determine long-termed solutions. It would be beneficial to evaluate these problems together with the problems of financial sources while studying the source of the problems observed in local administrations. Effective results shall be obtained by increasing financial sources in objective standards with the consideration of the contribution of the local administrations which can be defined as one of the essential elements of democratic life in today's world. However, only financial source transfer may not be sufficient. Other problems of municipality, village and provincial private administrations should also be determined and they should be solved in accordance with the principles foreseen by the science of universal administration. II 146

102