Search

Enseignement Cours – L’Empire ottoman et la Turquie face à l’Occident Introduction Le passé turc n’est pas qu’ottoman et l’histoire ottomane n’est pas que turque. C’est dire que l’intitulé de cette nouvelle chaire couvre un domaine très vaste et pour le moins complexe, voire ambigu. Nous porterons cependant notre regard sur un contexte plus ciblé qui, tout en réduisant l’ampleur du sujet, permettra d’intégrer ces deux dimensions de la question dans une réflexion historique particulière, celle...

Mimar, şehirci, Bizans ve Osmanlı tarihçisi, jeopolitik uzmanı, çok yönlü araştırmacı ve düşünür Stefanos Yerasimos 29 Ocak 1942’de İstanbul’da doğdu. İlkokulu Zapyon Rum Kız Lisesi’nde, ortaokulu Zoğrafyon Rum Erkek Lisesi’nde okuduktan sonra, Güzel Sanatlar Akademisi’nde mimarlık öğrenimini tamamladı ve 1966’da Paris Universitesi Institut d’Urbanisme’de şehircilik okudu. 1972-2005 arası Paris VIII Üniversitesi’nde, şehircilik ve jeopolitik bölümünde asistan, doçent ve ardından profesör olarak öğretim üyeliği yaptı. 1994-1999 arasında İstanbul’daki Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nün müdürlüğü görevini üstlendi, 2001-2002 ve 2003-2004 yarı yıllarında Sabancı Üniversitesi’nde öğretim üyeliği görevinde bulundu. Otuz altı kitaba, doksandan fazla makaleye, seksene yakın kolektif çalışmaya imza atmış olan Stefanos Yerasimos 19 Temmuz 2005’de 62 yaşında Paris’te aramızdan ayrıldı. Stefanos Yerasimos’u farklı yapan birçok şey vardı. Bunların başında şüphesiz ufkunun genişliği ve bunun bilimsel üretimine olan yansıması gelmekteydi. Mimarliktan tarihe, seyahatnamelerden kent tarihine, halk efsanelerinden yemek ve mutfak tarihine, milliyetçilikten harp tarihine kadar uzanan bu denli geniş bir yelpazede gezinebilen başka bir tarihçi hayal etmek hemen hemen imkânsiz. Daha doğrusu, bu genişlik ve çeşitlilikteki bir alanda faaliyet gösterip de ister istemez yüzeysellik tuzağına düşmeyen birini düşünmek mümkün değil. Bu anlamda Stefanos Yerasimos’u farklı kılan diğer çok önemli bir özellik, yöntem ve analiz konusunda gösterdiği tavizsiz tutumdu. El attığı her konuda meselenin özüne kadar inmekte, düzgün bir analitik çerçeve kurmakta, kaynakların ise adeta posasını çıkarmakta gösterdiği kararlılık ve bu yolda harcadığı zaman ve enerji, kendisini tanıyanların hep hayret ve gıptayla karşiladıkları bir durumdu. Bu katmerli ilginin ve birikimin karşısında, Stefanos Yerasimos’u bir alam, bir dönemi veya bir coğrafyayı tarif etmeyi iddia eden bir ibarenin içine hapsetmenin ne kadar abes olacağı aşikârdı. Üretim ile geçmiş olan bu hayata geri dönüp bakıldığında bütün bu olguların toplanabileceği ve indirgenebileceği asgari müştereğin bilgi olduğunun farkına vardığımızda, olabilecek en gerçekçi tarifın eski “allâme” kelimesinde gizli olduğunu düşündük. Fransızca “savant” (bilgin) ve Türkçeye tercümesi imkânsız “érudit” (derin bilgi sahibi) terimlerinin bir tür karışımı niteliğindeki allâme kelimesini Osmanlıların en çok kullandıkları ve bu durumda bize daha da manidar gelen bileşik şekliyle almayı tercih ettik: allâme-i devran, ya da allâme-i cihan. Öyle bir allâme-i cihan ki, mirası, yazdıklarının da ötesinde, beraber çalıştığı, dost olduğu, destek ve ilham verdiği kişilerin sadece hatırasında değil, her yeni çalışmasında hâlâ yaşıyor. Burada toplanmış olan yazılar, bu kişilerin özlem dolu sevgi ve saygısının içten bir ifadesidir.

Bugün genellikle herhangi bir yaratıcılıktan yoksun olduğundan dolayı burun kıvrılan ve sadece aslın kullanılamadığı ortam veya miktarlarda onun sadık bir görüntüsünü vermekle mükellef görülen “kopya” ya da “suret” olgusu, geleneksel Osmanlı kültüründe bazen çok daha “asil” bir konumda, hatta kültürün vazgeçilmez bir unsuru ve araci olarak kullanılmaktaydı. Bunun herhalde en belirgin örneğini edebiyat metinlerinin istinsahı oluşturuyordu. Matbaanın yokluğunda –ve kullanılmaya başlamasından so...

On dokuz Temmuz 2005 günü kaybettiğimiz Stefan Yerasimos’un anısına tasarladığımız bu kitaba bir başlık bulmakta epeyce zorlandığımızı itiraf etmeliyiz. Stefanos Yerasimos’u hakkıyla tarif edecek, ona adanmiş bir kitabın kapsamını doğru bir şekilde aktaracak bir ifade bulmak bazı açilardan hiç de kolay değildi. Gerçekten de bir kitabı isimlendirirken dikkate alınması gereken iki önemli nokta söz konusuydu: Bir taraftan içerikle tutarlılık gösteren bir başlık bulmak, diğer taraftan ise muhteme...

Victor Bérard (1864-1931) fut un des plus grands homérisants français, auteur d’une traduction illustre de l’Odyssée. Ses tentatives de reconstitution du périple d’Ulysse demeurent aussi fameuses que son œuvre philologique. Membre de l’École française d’Athènes, directeur à l’École pratique des hautes études où il enseigna la géographie ancienne, il fut aussi l’observateur attentif et courageux des événements contemporains : dreyfusard en France, défenseur des Arméniens dans l’Empire ottoman. Conçu comme une biographie intellectuelle à plusieurs mains, ce volume collectif qui réunit historiens de l’Antiquité et de l’époque contemporaine est le premier à honorer la mémoire d’un remarquable témoin de son temps. Victor Bérard (1864-1931) was one of France’s greatest Homeric scholars, author of a celebrated translation of the Odyssey. His attempts to reconstruct Odysseus’ voyage remain as famous as his philological works. A member of the French School at Athens and director of the École pratique des hautes études, where he taught ancient geography, he was also a thoughtful and courageous observer of contemporary events: a Dreyfusard in France and a defender of the Armenians in the Ottoman Empire. This collection of essays, intended as an intellectual biography that takes a range of different perspectives, and which brings together ancient and contemporary historians, is the first to honour the memory of a remarkable witness of his time.