Search

Nazım Hikmet, one of the important poets of modern Turkish poetry, is one of the most remarkable figures of the last century with her political, artistic and private life. Nazım Hikmet, who led a turbulent life due to his political ideas, spent many years in prison and fled abroad shortly after he was released by the amnesty law due to the fear of his life. This escape was punished by being stripped of his citizenship and he could not return to Turkey again. Therefore, the works of the author have been banned in Turkey for many years. However, he influenced many people both with his life and with his literary aspect. With the lifting of the bans on his works shortly after his death, many researches were made on the works of the author. However, it was not possible to use the records in the Turkish Diplomatic Archive of the Ministry of Foreign Affairs, especially in studies dealing with his biography, since there was a confidentiality decision about the documents. As of 2021, the removal of the confidentiality decision in the documents about Nazım Hikmet has made it possible to access new information. On this occasion, in this study, both previously little-known points about Nazım Hikmet's biography were expanded and some unknown points were revealed., Modern Türk şiirinin önemli şairlerinden Nazım Hikmet siyasi, sanatsal ve özel yaşamıyla son yüzyılın en dikkat çeken şahsiyetlerindendir. Siyasi fikirleri nedeniyle çalkantılı bir yaşam süren Nazım Hikmet, uzun yıllar hapis yatmış, af kanunuyla serbest kaldıktan kısa bir süre sonra da can güvenliği endişesiyle yurt dışına kaçmıştır. Bu kaçışı vatandaşlıktan çıkarılmasıyla cezalandırılmış ve bir daha da Türkiye’ye dönememiştir. Dolayısıyla yazarın eserleri uzun yıllar Türkiye’de yasaklanmıştır. Bununla birlikte hem yaşantısıyla hem de edebî yönüyle pek çok kişiyi etkilemiştir. Ölümünden kısa bir süre sonra eserleri üzerindeki yasakların kalkmasıyla yazarın eserlerine ilişkin pek çok araştırma yapılmıştır. Ancak özellikle biyografisini ele alan çalışmalarda Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivinde yer alan kayıtların – belgeler hakkında gizlilik kararı bulunduğundan – kullanılması mümkün olmamıştır. 2021 yılı itibariyle Nazım Hikmet hakkındaki belgelerde bulunan gizlilik kararının kaldırılması yeni bilgilere erişilme olanağı sunmuştur. Böylelikle yurt dışına kaçması ve yurt dışında kurmuş olduğu ilişkilere dair dış temsilciliklerden Dışişleri Bakanlığına gönderilen kayıtlar ortaya çıkmıştır. Bu vesileyle bu çalışmada Nazım Hikmet’in biyografisine dair hem daha önce az bilinen noktalar genişletilmiş hem de bilinmeyen bazı noktalar ortaya çıkarılmıştır.

The Chamber of Deputies of the Ottoman Empire was deactivated after the official invasion of Istanbul by the allied powers on March 16, 1920. The Chamber decided on suspending their meetings especially upon the forcible arrests of some deputies by the occupation forces in the Parliament Building. Mustafa Kemal Pasha set over upon the deactivation of the assembly by the allied powers with the aim of not leading the people’s will to be passed over and proclaimed that a national assembly would be established in Ankara. In line with this objective, he gave the military and civil senior officers the instructions related with how the elections for the new assembly would be held and how the ceremonies to be performed before the inauguration would be conducted. The 20th Corps residing in Ankara prepared a detailed and sketched programme for the deployment of the ceremonial units on the inauguration day. The present research discusses the details of the instructions and programme concerning the inauguration of the Grand National Assembly., Osmanlı Mebusan Meclisi, 16 Mart 1920’de İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgaliyle çalışamaz hale gelmiştir. Özellikle bazı milletvekillerinin meclis binasında işgal kuvvetleri tarafından zor kullanılarak tutuklanması üzerine Meclis, toplantılarına ara verme kararı almıştır. İtilaf Devletleri’nin Meclisi işlevsiz hale getirmesi üzerine millet iradesinin yok sayılmaması için hemen harekete geçen Mustafa Kemal Paşa, Ankara’da milli bir meclisin açılacağını duyurmuştur. Bu amaçla, yeni açılacak meclis için seçimlerin nasıl yapılacağı ve açılış öncesinde icra edilecek törenlerin nasıl olacağına dair talimatlar, Mustafa Kemal Paşa tarafından Anadolu’daki askerî ve mülkî erkâna gönderilmiştir. Ankara’da bulunan 20. Kolordu tarafından da açılış günü askeri tören birliklerinin nasıl konuşlanacağına dair detaylı bir krokili program hazırlanmıştır. Bu çalışmada Büyük Millet Meclisinin açılışına dair talimat ve program ayrıntıları değerlendirilmiştir

The Ottoman State got acquinted with parliamentary system in terms of administration even for a short time (approximately one year) through the First Constitutional Era declared in 1876. Following a thirty years of interruption, by declaration of the Second Constitutional Era the parliamentary system had once again been executed. The Second Constitutional Era provided a transition to the multi party system for the first time in Turkish political life. In the early years of the Turkish National Grand Assembly (TGNA) which was opened on 23 April 1920, two groups – the first one represented the government and the second one represented the opposition- were formed. The First Group founded the Republican People’s Party and the Progressive Republican Party which was the first opposition party with only a seven months lifetime, followed it (1924-1925). In August 1930 the second opposition party entitled the Free (Liberal) Republican Party which survived for only three months was founded. In this article, foundation of the Free (Liberal) Republican Party, concern of the Republican People’s Party for the loss of government due to the popular support towards the recently established party and the closure process of the party will be discussed in the light of British records.

It was agreed onin the Lausanne Peace Treaty, signed on 24th July in 1923, thatIstanbul, which was occupied, would be evacuated within six weeks. Theevacuation of the allied occupation forces brought forward the problem of thecapital, it even increased the rumors about the transfer of the capital fromAnkara, the center of the War of Independence, to Istanbul. However, it did not happen as it had beenexpected and although the occupation of Istanbul was terminated, Grand NationalAsembly of Turkey was not transferred from Ankara to İstanbul. The alliedforces did not acknowledge this situation and they implemented boycott anexample of which had never been seen in the history of world diplomacy; inaddition they rejected to accredit to Ankara. The present study discussesEngland’s acknowledgement of the capital Ankara and the construction process ofthe embassy building which was converted from a semi-permanent status to acompletely permanent one., 24Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile altı hafta içinde işgalaltındaki İstanbul’un boşaltılması kararlaştırılmıştı. Müttefik işgalkuvvetlerinin İstanbul’dan ayrılması başkent sorununu gündeme getirmiş, hattaMilli Mücadele’nin merkezi olan Ankara’dan İstanbul’a taşınılacağısöylentilerini artırmıştı. Ancak beklendiği gibi olmadı ve İstanbul’da işgalsona ermesine rağmen Türkiye Büyük Millet Meclisi Ankara’dan İstanbul’ataşınmadı. Üstüne üstelik 13 Ekim 1923’te de Ankara resmen başkent ilan edildi.Müttefik kuvvetler bu durumu kabul etmedikleri gibi Ankara’ya dünya diplomasitarihinde görülmemiş bir boykot uyguladılar ve başkent Ankara’ya elçigöndermeyi reddettiler. Ancak başını İngiltere’nin çektiği müttefikler zamanladurumu kabullenmeye başladılar. Özellikle TBMM’nin elçiliklere bedava arsavermesi ve diplomasi merkezinin Ankara olması yerleşme sürecini hızlandırdı.Diğer devletlerden geri kalmak istemeyen İngiltere de bu sürece hemen dâhiloldu ve kendisine hibe edilen arsa üzerindeki ahşap evi satın alıp, revize ederekyarı kalıcı bir hale getirdi. Yine de İngiltere’nin Ankara’ya kalıcı birbüyükelçi tayin etmesi on yılı buldu. Bu çalışmada İngiltere’nin başkentAnkara’yı kabullenişi ve yarı kalıcı halden tam bir ikametgâha dönüştürülen büyükelçilikbinasının inşa süreci ele alınacaktır.

Halife/lik kelimesi İngilizler tarafından İngilizceye uyum sağlaması amacıyla farklı şekillerde kullanılmıştır. Dolayısıyla bu farklı kullanım şekilleri arşiv belgelerine ve gazetelerdeki haberlere ulaşmada çeşitli sıkıntılara sebep olmaktadır.Halifelik 3 Mart 1924 tarihinde kaldırıldıktan sonra Abdülmecid Efendi ve ailesine yönelik yakın bir İngiliz takibi olduğu görülmektedir. İngilizler, halife ailesinin Türkiye dışında bir yere yerleşme konusunu adım adım takip edip aile fertlerinin kimler ve kaç kişi olduklarına dair detayları kayıt altına almışlardır. Abdülmecid Efendi ve ailesi önce İsviçre’ye gitmiş, birkaç hafta sonra Fransa’nın Nice kentine yerleşmiştir. 15 yıl Nice’de kalan Abdülmecid Efendi 1939’da Paris’e taşınmış ve ölümüne kadar(1944) da burada yaşamıştır. İngiliz takibi, Abdülmecit Efendi ve ailesi Paris’e yerleştikten sonra da sürmüştür. İngiltere, Paris’teki temsilcilikleri vasıtasıyla Abdülmecid Efendi’nin sağlık durumu ve aile fertlerine ilişkin son bilgileri almaya devam etmiştir.Anahtar Kelimeler: Halife/lik, Abdülmecid Efendi, Takip, Sürgün, Varis ABSTRACTCaliph/ate word is used in different ways in order to adapt by the English . However, the use of different forms of access to archival documents and articles in newspapers causes various troubles. Once removed from the reigns of the Caliphate on 3 March 1924 for the Lord and his family appear to have a close follow-up is British.British, the caliph family settle in a place outside of Turkey to follow step by step the issue of family members that they are who and how many people have taken to register the details below. The Lord reigns and his family before went to Switzerland, a few weeks later was settled in the city of Nice, France. The Lord reigns in Nice remaining 15 years until his death in 1939 moved to Paris (1944) also lived here. Abdülmecit Lord and his family settled in Paris has continued to follow after. The Lord reigns in Paris by representatives of the health status and their family members have continued to receive the latest information regarding.Keywords: Caliph/ate, Abdülmecid Efendi, Follow, Exile, İnheritress.

The assassination attempt in 1935 to Ataturk the founder of Turkish Republic wasdetected by the notification of England. The sensitivity of England on the issue was due tothe doubt about assassination attempt’s being realized by a group in its mandated land.Realization of such an assassination could bear outcomes which would be impossible torecover in terms of Turkish-English relations. As a result of investigation, the cooperationbetween a group under the leadership of Cerkez Ethem with Ali Saip Ursavas who was thedeputy of Urfa, was determined and judicial process began. The news related to ex-caliphAbdulmecid’s financing the assanissation attemt leaked out. All defendants were acquitedsince any concrete evidence were reached in neither judicial nor supreme court stages.In this study, the issues concerning the assassination attempt in 1935 to Ataturk,the relations between Turks and English in this context, reactions against the assassinationattempt, investigation process and assassination court are to be handled., 1935 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’e yönelik olarakdüzenlenmek istenen suikast girişimi İngiltere’nin haber vermesiyle ortaya çıkarılmıştı.İngiltere’nin konu hakkındaki hassasiyeti suikast girişiminin kendi manda topraklarındabulunan bir grup tarafından gerçekleştirileceği endişesiydi. Böylesi bir suikastın gerçekleşmesiTürk-İngiliz ilişkileri açısından telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurabilirdi. Yapılantahkikatlar neticesinde Çerkez Ethem liderliğindeki bir grubun Urfa Milletvekili Ali SaipUrsavaş ile işbirliği yaptığı sonucuna ulaşılmış ve mahkeme süreci başlamıştır. Eski HalifeAbdülmecid Efendi’nin de suikast girişimini finanse ettiğine dair haberler çıkmıştır. Mahkemeve daha sonraki temyiz aşamasında elle tutulur herhangi bir delile ulaşılamadığı için tümsanıklar beraat etmiştir.Bu çalışmada 1935 yılında Atatürk yapılmak istenen suikast girişiminin ortayaçıkması, suikast girişimi bağlamında Türk-İngiliz ilişkileri, suikasta karşı gösterilen tepkiler,tahkikat aşaması ve suikast mahkemesi konuları ele alınacaktır.

Intellingence, generally organization and process, beside tehes information and product are emphasized. Intelligence can be described as; the collecting and processing of that information about foreign countries and their agents which is needed by a government for its foreign policy and for national security, the conduct of non-attributable activities abroad to facilitate the implementation of foreign policy, and the protection of both process and product, as well as persons and organizations concerned with these, against unauthorized disclosure. England, as in many parts of the world the important people in Turkey insisted on reports from time to time have shaped its foreign policy in accordance with this report. This study, British Ambassador George R. Clerk’s in Ankara, Turkey's leading personalities opinion/spying on contains, İstihbarat genel olarak duyma, öğrenme, haber elde etme şeklinde ifade edilmektedir. Bir devletin dış politikası ve ulusal güvenliği için ihtiyaç duyulan, yabancı devletler, bu devletlerin ajanları ve diğer unsurlarına ilişkin bilgilerin toplanması dış politikanın uygulanmasını kolaylaştıran unsurlardır.İngiltere dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de önemli kişiler üzerinde raporlar tutturmuş, dönem dönem dış politikasını bu raporlar doğrultusunda şekillendirmiştir.Bu çalışma Ankara’daki İngiltere Büyükelçisi George R. Clerk’in Türkiye’nin önde gelen kişileri hakkındaki görüşlerini/fişlemelerini içermektedir.Anahtar Kelimeler: İstihbarat, Fişleme, Türkiye, İngiltere, lider kişilik, casusluk. ABSTRACTIntellingence, generally organization and process, beside tehes information and product are emphasized. Intelligence can be described as; the collecting and processing of that information about foreign countries and their agents which is needed by a government for its foreign policy and for national security, the conduct of non-attributable activities abroad to facilitate the implementation of foreign policy, and the protection of both process and product, as well as persons and organizations concerned with these, against unauthorized disclosure.England, as in many parts of the world the important people in Turkey insisted on reports from time to time have shaped its foreign policy in accordance with this report.This study, British Ambassador George R. Clerk’s in Ankara, Turkey's leading personalities opinion/spying on contains.Key Words: Intelligence, spying on, Turkey, England, leading personalities, espionage.

Osmanlı Devleti son döneminde karşılaşmış olduğu savaşlar ile ortaya çıkan göç sorununu önceleri elindeki mevcut idari birimlerle (Şehremaneti-Zaptiye Nezareti vb.) çözmeye çalışmıştır. Ancak bu birimler bir taraftan sorumlu oldukları işler ile diğer taraftan muhacirlerin sorunlarıyla ilgilenebilecek yapısal güce sahip değillerdi. Bu durum Devleti muhacirler ile ilgilenecek müstakil idari birimler kurmaya yöneltmiştir. Böylelikle muhacir sorunlarını çözmek için değişik zamanlarda çeşitli yapısal farklılıklara sahip Muhacir Komisyonları kurulmuştur. Bu yapısal farklılıklara örnek olarak Balkan Savaşı sonrası komisyon tabiri yerine müdüriyet ifadesi kullanılmaya başlanmıştır. Aynı dönem muhacirler ile birlikte aşiretler sorunu da bu müdüriyetin çalışma alanına dahil edilmiştir. Yine Birinci Dünya Savaşı sırasında kurumun yapısı ve yetkileri genişletilmiş, Aşâir ve Muhâcirîn Müdüriyet-i Umûmiyesi'ne dönüştürülmüştür.Muhacir Komisyonları sürekli olarak bir savaş olayından sonra kuruluyordu. Bir savaşın yaraları sarılmadan sayıları bazen on bin bazen de yüz bine ulaşan göçmen akınına maruz kalmak Devleti oldukça zor durumda bırakmıştır. Muhacirlerin pek çok yaşamsal desteğe ihtiyaç duyması ve mevcut kaynakların yetersiz gelmesi üzerine Devlet ve duyarlı insanlar ülke genelinde ve ülke dışında yardım organizasyonları düzenlemişlerdir. Böylelikle içeride ve dışarıda muhacir komisyonlarına yardımcı olmak için çalışan yardım komisyonları kurulmuştur. Bütün ekonomik yetersizliklere rağmen Devlet yine de göçmenlere arazi, hane, eşya, sermaye ve vergi muafiyeti gibi desteklerde bulunarak elinden gelebilecek her türlü yardımı göstermeye çalışmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin muhacir sorununa yaklaşımı ve sorunları çözmek için kurduğu kurumların incelemesi yapılmaya çalışılacaktır. Ottoman Empire first attempted to solve the migration problem that emerged as a result of wars with existing administrative units (Şehremaneti-Zaptiye Nezareti). However, these units were not strong enough to handle both their responsibilities and refugees' problems. These circumstances directed the government to constitute separate administrative units to take care of the refugees. In this way, Refugee Committees with various structural differences were established to solve immigrants' problems. For example, following Balkan War, instead of the committee, the term directorate was started to be used. In the same period, besides refugees', tribes' problems were included in directorate's field. Moreover, following World War I, foundation's structure and authority were expanded, and General Directorate of Tribes and Immigrants was transformed. Refugee committees were constantly established following a war event. Before healing war wounds, it was difficult for the government to be exposed to immigrant raid whose number sometimes reached from ten to hundred thousand. As immigrants needed lots of vital support and existing sources fell short, the Government and the sensitive people held help organisations in the country and abroad. In this way, at home and abroad, help organisations were established to support refugee committees. Instead of all economic deficiencies, with various supports like land, shelter, furniture, capital and tax exemption, the Government did its best.In this study, institutions that were established by the Ottoman Empire to solve the refugee problem have been examined. 322

II. Dünya Savaşı sırasında Almanya ve İtalya tarafından işgal edilen Yunanistan’da büyük bir açlık ve sefalet ortaya çıktı. Savaşın yarattığı ortam nedeniyle gıda maddelerine olan talep artarken üretim ve ithalat ise azaldı. Bu durum Yunanistan’da kıtlığa sebep oldu. Yüz binlerce insanın açlık ve salgın hastalıklardan öldüğü bu dönem de Yunanistan’a dostluk elini uzatan ülke Türkiye oldu. Yunanistan’daki kıtlık probleminin aşılması için Türkiye’den gönderilen gıda maddeleri halkın beslenmesi ve hayatta kalması noktasında önemli katkı sağladı. Türkiye’den Yunanistan’a fasulye, nohut, zeytin, balık, incir, yumurta gibi çeşitli gıda maddeleri gönderiliyordu. Türkiye’den Yunanistan’a gönderilen yardımların sembolü Kurtuluş Vapuru oldu. Kurtuluş Vapuru Yunanistan’a sadece gıda maddesi değil aynı zaman da umut taşıyordu. Kurtuluş Vapuru altıncı seferi için Yunanistan’a giderken yoğun fırtınada battı. Bu durum Türkiye’nin Yunanistan’a gönderdiği yardımları durdurmasına sebep olmadı. Türkiye hemen Dumlupınar Vapuru’nu kiralayarak Yunanistan’a yaptığı yardımları kaldığı yerden devam ettirdi. Bu dönemde Türkiye’nin gönderdiği yardımlarda herhangi bir etnik grup diğerinden ayrılmadı. Bu sırada Yunanlılarla birlikte, İngiliz, Yugoslav, Ermeni ve başka etnik gruplara değişik miktarlarda yardımlar gönderildi. Gönderilen yardımlar göz önüne alındığında farklı meslek gruplarının da Yunanistan’daki meslektaşlarına değişik miktarlarda yardımda bulundukları görülmektedir.

Dr. Fuat Sâbit 1887 yılında Erzincan (Kemah)' da doğmuştur. Askeri Tıbbiye'den tabip yüzbaşı olarak mezun olmuştur. Askerî Tıbbiye'deyken milliyetçi fikirlerden etkilenmiş ve Türk Ocağı'nın kurucuları arasına girmiştir. Türk Ocağı'nın kuruluş aşamasında yer alan Dr. Fuat Sâbit, Türk Ocağı ismini, ocağa veren kişi olmuştur. Erzurum Kongresi'nden sonra Bolşeviklerle temas için yurtdışına gönderilmiştir. Bu kapsamda Dr. Fuat Sâbit, Anadolu'nun temsilcisi olarak çalışmıştır.Dr. Fuat Sâbit 1957 yılında İstanbul'da ölmüştür. Dr. Fuat Sabit was born in Erzincan (Kemah) in 1887. He was qraduated as a Captain Doctor from military school of medicine, when he was at military school of medicine he was influenced by, nationalistic thoughts and became one of the founders of Türk Ocagı (Turkish Association). He, as a person who took place at the shape of foundation, gave the name of that foundation. After Erzurum Congress, he was sent abroad for contacting to Bolsheviks. In this context, he worked as a representative of Anatolia.He died in İstanbul in the year of 1957. 143