Search

Hicrî birinci asır, İslam’ın sınırlarının hızla genişlediği bir asır olmanın yanında, Müslümanlar üzerinde etkilerinin halen devam ettiği birçok siyasî olay ve tartışmalı konuların gündeme geldiği önemli bir dönemdir. Bu dönemin en önemli aktörleri şüphesiz sahâbîlerdir. O dönemin siyâsî olaylarına şahit olmuş sahâbîleri ve sergiledikleri tavırlarını bilmek, hem Kur’an ve Sünnet’i doğru anlamaya hem de söz konusu dönemin siyasi ve sosyal hadislerini daha doğru analiz etmeye katkı sağlayacaktır. Câbir b. Abdullâh, Medine’li ilk Müslümanlardan biri olmanın yanında Resûlullah’ın (s.a.s.) vefatından sonra da uzun bir ömür yaşamış ve ilmiyle de kendi isminden söz ettirmiş sahâbenin önde gelenlerinden biridir. Bu çalışmada, Hicrî birinci asrın ilk üççeyreğinde yaşanan siyasî hadiselere tanık olan bu sahâbînin, siyasî kişiliği ve o dönemde ortaya çıkan büyük günah ve şefaat, kader, ihticâb ve Allah’ın kelâm sıfatı gibi tartışmalı konular karşısındaki tutumu ortaya konmaya çalışılmıştır. The Hijri first century is an important period in which many political events and controversial issues that are still continuing to affect Muslims are on the rise, as well as being a century of rapid expansion of the borders of Islam. The most important actors of this period are undoubtedly sahaba. The most important actors of this period are undoubtedly sahaba. Knowing the attitudes of sahaba who witnessed the political events in thier term contributes us to understand and analyze correctly the social and political events in this period. Cabir b. Abdullah who accepted the ıslam early and lived a long time after the Prophet (p.b.u.h.) was e leading person in islamic knowledge among the Companions. In this study was tried to describe the personality of Cabir who lived in first three quarters of the first hijri century and his approach to controversial things like great sins, ihticab, destiny, Allah’s Word adjective, intercession.

1933yılında halen Batman iline bağlı Hasankeyf ilçesinde dünyaya gelen İbrâhîm b.Muhammed, hadis alanında İrşâdu'l-mu'minîn ve ikâzu'l-ğâfilîn adlı bir eser kaleme almıştır. İsminden deanlaşıldığı gibi eser, daha çok irşad ve nasihat amaçlı olup, son dönemdeyazılmış eserlerden biri olması ve elliden fazla konuyla ilgili seçme hadislerimuhtevi olması eserin hadis ilmi açısından değerlendirilmesini ve ilimdünyasına tanıtılmasını gerekli kılmaktadır. Eser,müellifin yaşadığı yıllardaki toplumun, özellikle doğu halkının dinîihtiyaçları dikkate alınarak kaleme alınmıştır. Eserin değerlendirilmesininaynı zamanda dönemin hadis anlayışı hakkında da bize ipuçları vereceğikanaatindeyiz. Zira müellif, aynı zamanda kendi dönemindeki medreselerde oturupyüzlerce talebe okutup yetiştiren bir âlimdir.Çalışmadaöncelikle İbrâhîm b. Muhammed kısaca tanıtılmış, daha sonra müellifin İrşâdu'l-mu'minînve ikâzu'l-ğâfilîn adlı eseri, hadis ilmi açısından değerlendirilmiştir. Çalışmaneticesinde, gerek müellif ve gerekse müellifin yaşadığı dönemdeki medresehocaları ile bu medreselerden çıkan talebelerin hadis/sünnet anlayışlarıhakkında bir fikrin ortaya çıkacağı kanaatindeyiz.

One of the most important issues of the last period is hadith and as-sahabah whomare first transporters of hadith. Especially whose narrated more hadith stay up very actual.This article deals with the life of famous sahabah nemed Câbir b. Abdullah who have animportant place in narration history of the hadith in the context of al-tahammul and al-ada‘of hadith. İn the article were focused on residence of Câbir, his period with ProphetMohammad, his journey during sahaba period and political-social event which affectedhim., Son dönemin gündemde olan en önemli konularından birisi de hadisler ve bunlarınilk aktarıcıları olan sahâbîlerdir. Özellikle çok hadis rivayet eden sahâbiler daha çok gündemiişgal etmektedirler. Bu makale, hadis rivayet tarihinde önemli bir yere sahip olanmeşhur sahâbî Câbir b. Abdullâh’ın hayatını, hadislerin tahammül ve edası bağlamındaele almaktadır. Hz. Câbir’in doğumundan vefatına kadar geçen bir asra yakın ömründeikamet ettiği yerler, Hz. Peygamber ile beraber geçirdiği dönem ile sahâbe dönemindekatıldığı seferler ve etkilendiği önemli siyasi ve sosyal olaylar üzerinde durulmaktadır.

…

Geçmişte olduğu gibi günümüz insanının da düştüğü cehalet buhranındankurtulması tek hak din olan İslam’ı doğru anlayıp yaşamasıyla mümkündür. Bunun içinKur’an eğitim ve öğretimi yanında O’nun hayata yansıması olan Sünnet’i, yani Hz.Peygamberin hadislerini doğru anlayıp hayatlarına aksettirmeleri önemlidir. Bu da ancakhadislerin, doğru, verimli ve etkili bir eğitim ve öğretim metoduyla verilmesiyle mümkünolacaktır. İşte bu bağlamda İslam’ı doğru yaşayan ve Sünnet’in ilk taşıyıcı nesli olansahâbenin hadis rivâyet metodunu, başka bir ifadeyle nasıl bir Sünnet eğitim ve öğretimmetodu izlediklerini bilmek gerekir. Bu makalede hadis rivayetinde muksirûn sahâbîlerdenbiri olan Câbir b. Abdullâh’ın (r.a.) (ö. 78) hadis rivayet metodu ele alınmıştır.Medineli ilk genç Müslümanlardan biri olan Câbir, hazarda Rasûlullah’ın yanındabulunmanın yanında Bedir ve Uhud dışındaki tüm gazvelerinde de hep onun yanındaolmuştur. Bu sayede tahammül ettiği hadislerin ekseriyetini ilk kaynağından semâ’en vegörerek almıştır. O, Hz. Peygamber’in vefatından sonra da üç çeyrek asırdan fazlayaşayarak Sünnet’in edâsında büyük bir imkân elde etmiştir. Elde ettiği engin ilim vekazandığı yüksek tecrübe sayesinde takip ettiği rivayet metodunun, hadislerin doğruanlaşılması ve öğretilmesinde günümüze de ışık tutacağı düşünülerek araştırılması gerekligörülmüştür.

Bu çalışmanın konusu halk arasında Hz. Peygamber hakkında yaygın yanlış kanaatler oluşmasında büyük etkisi olduğuna inandığımız Ebû Nu’aym el-İsfahânî’nin “Delâilu’n- Nübüvve” adlı eserindeki rivayetlerde serdedilen Hz. Peygamber tasavvurudur. Amacımız, bu rivayetleri Kur’an, sahih hadisler ve tarihi gerçekler kapsamında değerlendirerek bir nebze de olsa sağlıklı bir Peygamber tasavvuru ortaya koymaktır. Çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Delâilu'n-Nübüvve ve Hasâisu’n-Nebeviyye kavramları, teze konu eser ve müellifi hakkında tanıtıcı bilgiler, Peygamber kavramı ve Peygamberlere has özellikler ve Hz. Peygamber'in faziletleri üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, Hz. Peygamber’in doğumundan önceki ve risalet dönemine kadar geçen süreçteki nübüvvet delilleri hakkındaki rivayetler incelenmiştir. Bu rivayetlerin çoğunun asılsız olduğu, bunların Kur’an’ın Hz. Peygamber’i bir beşer olarak tanıtan açıklamalarına, sahih hadislere ve tarihi gerçeklere uygun olmadıkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu rivayetlerin Hz. Peygamber’in gerçek kimliğinin kaybolmasına ve insanüstü bir varlık gibi algılanmasına sebep oldukları sonucuna varılmıştır. İkinci bölümde Hz. Peygamber’in risalet döneminde cereyan eden olağanüstü hadiseler bağlamında nübüvvet delilleri ile ilgili rivayetler incelenmiştir. Bunların da çoğunun mevzu rivayetler olması bu rivayetlerin Hz. Peygamber’i diğer peygamberlerden daha çok mucize gösteren biri olarak göstermek amacına yönelik abartılar oldukları kanaatine varılmıştır. Üçüncü bölümde ise olağanüstü olaylar bağlamında Hz. Peygamber’in diğer bazı nübüvvet delilleri hakkındaki rivayetler değerlendirilmiştir.

Hadis rivayet tarihinde, muksirûn sahâbîlerin ayrı bir yeri vardır. Sünnet'in tahammül ve edâsında payları daha çok olduğundan, tenkidlere maruz kalmışlar, adlarına birçok rivayet uydurulmuştur. Batıl fırkalar da, onlara çeşitli iddialar nispet etmek suretiyle emellerini bu tanınmış şahsiyetler üzerinden gerçekleştirmek istemişlerdir. Bu çalışmada, rivayet sayısı, tekniği ve sünnetin cem' ve tedvîni açısından önemli bir yere sahip olup, Şî'a'nın birçok iddia nispet ettiği mümtaz sahâbî Câbir b. Abdullah ve hadis tarihindeki yeri incelenmiştir. Çalışma, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Câbir b. Abdullah'ın yaşadığı dönem, dönemin siyasî fırkaları ve ilmî anlayışı hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, hayatı, sahâbe arasındaki yeri ve siyâsî kişiliğinin yanısıra, dönemin tartışmalı konuları hakkındaki görüşleri ele alınmış; fıkıhçılığı ve tefsirciliğine kısaca değinilmiştir.İkinci bölümde, Câbir b. Abdullah'ın Sünnet anlayışı ile hadis rivayet tarihindeki yeri araştırılmıştır. Bu bağlamda hadis tahammül ve edâsı, rivayet metodu, muksirûndan olmasını sağlayan faktörler, hadis kaynaklarındaki rivayetleri ve onun adına uydurulan rivayetler tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise, İmâmiyye Şî'ası'nın Câbir b. Abdullah'a bakışı ve hakkındaki iddiaları değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Câbir, Sünnet, Hadis, Rivayet, Sahîfe, Hadis Tarihi. al-Muksirûn companions have a special place in the narration history of the hadith. Since they had a strong role in the al-tahmammul and al-ada' of Sunnah, they had been criticized and many narratives were fabricated by referring to them. Superstitious segments of society related their ideas to these well-known persons intentionally to reach their goals. In this study, the place of preeminent companion Câbir b. Abdullah to whom many ideas were related by Shia and his place in the history of hadith were investigated in terms of his importance in technical, collective and codification talent in the field of hadith. This study includes an introduction chapter in addition to three chapters. The period Câbir b. Abdullah was living, political segments of societies of his time and the scholarly understanding of his time were given in the introductory chapter. In the first chapter, his life story, his fıqh/Islamic law aspect and hermeneutics aspect were mentioned in addition to his political personality and his place among the companions of his time.In the second chapter, Câbir b. Abdullah's Sunnah understanding and his position in the narration history of hadith were searched. In this context, his al-tahmammul and al-ada' of hadith, his narration method, the factors making him as maksirûn, his narration in the sources of hadith, the fabrication related to him were determined. In the third and last chapters, the view of Imâmiyye Shia on him and their ideas about him were evaluated.Key words: Cabir, Sunnah, Hadith, Narration, Sahîfe, History of Hadith. 456

ÖZETEBÛ NU'AYM el-İSFAHÂNÎ'NİN PEYGAMBER TASAVVURU(Delâilu'n-Nübüvve Adlı Eseri Çerçevesinde)Abdurrahman ECEYüksek Lisans Tezi: Temel İslâm Bilimleri Ana Bilim DalıDanışman: Prof. Dr. H. Musa BAĞCIDiyarbakır-2011Bu çalışmanın konusu halk arasında Hz. Peygamber hakkında yaygın yanlış kanaatler oluşmasında büyük etkisi olduğuna inandığımız Ebû Nu'aym el-İsfahânî'nin ?Delâilu'n-Nübüvve? adlı eserindeki rivayetlerde serdedilen Hz. Peygamber tasavvurudur. Amacımız, bu rivayetleri Kur'an, sahih hadisler ve tarihi gerçekler kapsamında değerlendirerek bir nebze de olsa sağlıklı bir Peygamber tasavvuru ortaya koymaktır. Çalışmamız bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır.Giriş bölümünde, Delâilu'n-Nübüvve ve Hasâisu'n-Nebeviyye kavramları, teze konu eser ve müellifi hakkında tanıtıcı bilgiler, Peygamber kavramı ve Peygamberlere has özellikler ve Hz. Peygamber'in faziletleri üzerinde durulmuştur.Birinci bölümde, Hz. Peygamber'in doğumundan önceki ve risalet dönemine kadar geçen süreçteki nübüvvet delilleri hakkındaki rivayetler incelenmiştir. Bu rivayetlerin çoğunun asılsız olduğu, bunların Kur'an'ın Hz. Peygamber'i bir beşer olarak tanıtan açıklamalarına, sahih hadislere ve tarihi gerçeklere uygun olmadıkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu rivayetlerin Hz. Peygamber'in gerçek kimliğinin kaybolmasına ve insanüstü bir varlık gibi algılanmasına sebep oldukları sonucuna varılmıştır.İkinci bölümde Hz. Peygamber'in risalet döneminde cereyan eden olağanüstü hadiseler bağlamında nübüvvet delilleri ile ilgili rivayetler incelenmiştir. Bunların da çoğunun mevzu rivayetler olması bu rivayetlerin Hz. Peygamber'i diğer peygamberlerden daha çok mucize gösteren biri olarak göstermek amacına yönelik abartılar oldukları kanaatine varılmıştır.Üçüncü bölümde ise olağanüstü olaylar bağlamında Hz. Peygamber'in diğer bazı nübüvvet delilleri hakkındaki rivayetler değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Peygamber, Nübüvvet, Delâil, Hasâis, Sahih, Uydurma, Tasavvur. ABSTRACTPROPHET CONCEPTION OF EBÛ NU?AYM el-İSFAHÂNÎ(Within the framework of his book, Delâilu'n-Nübüvve)Abdurrahman ECEMaster of Science Thesis: Basic Islamic Sciences DivisionSupervisor: Prof. Dr. H. Musa BAĞCIDiyarbakır/2011The subject of this study is the conception of Hz. Prophet stated in the narratives in the ?Delâilu?n-Nübüvve?, the book of Ebû Nu?aym el-İsfahânî, which we believe has large impact on arising widespread wrong opinions about Hz. Prophet among public. Our aim is to at least put a right Prophet conception by evaluating these narratives under the scope of Quran, reliable hadiths and historical facts. Our study consists of one introduction part and two chapters.Introduction part focuses on Delâilu'n-Nübüvve and Hasâisu?n-Nebeviyye concepts, informative informations about the book that is the subject of this thesis, and its author, Prophet concept and characteristic features of Prophets and virtue of Hz. Prophet.Narratives regarding prophethood evidences between the time before Hz. Prophet's birth and untill prophethood period was investigated in the first chapter. Most of these narratives were attempted to be shown untruthful, were not in aggreement with Quran's explanations that introduces Hz. Prophet as a human, with reliable hadiths and with historical realities. It was concluded that these narratives were resulted in dissapperance of Hz. Prophet's real identity and perception as a superhuman creature.Narratives regarding prophethood evidences in context with extraordinary events occured in Hz. Prophet's prophethood period was investigated in the second chapter. It was reached a conclusion that most of these narratives were also exaggeration that aimed to show Hz. Prophet as showing more miracles than other prophets.Some other narratives regarding prophethood evidences in context with extraordinary events occured Hz. Prophet's was investigated in the third chapter.Keywords: Prophet, Prophethood, Delâil, Hasâis, Reliable, Fake, Conception 189