Search

Książka stanowi wybór artykułów prof. dr hab. Jolanty Antas z lat 1981-2022, opublikowanych wcześniej w czasopismach naukowych oraz tomach zbiorowych. Zawiera prace podzielone na trzy rozdziały tematyczne, w których obrębie zamieszczono 13 artykułów w kolejności chronologicznej. W rozdziale pierwszym: "Wczesne badania" znajdują się artykuły powstałe w pierwszych latach aktywności naukowej Autorki, także w ramach szerszych zbiorowych projektów badawczych. Artykuły "Dystrybucja semantyczna" niektórych terminów i pojęć filozoficznych na tle ich znaczeń potocznych oraz "Charakterystyka ilościowa modulantów" wskazują na prekursorską w owych latach na gruncie polskim świadomość astrukturalistycznej budowy kategorii leksykalnych, powiązania kategorii gramatycznych z semantyką oraz ogólnej złożoności problematyki semantyki leksykalnej. Trzeci tekst – "Projekt metodologii badań relacji obraz-słowo w przekazie telewizyjnym" - jest metodologicznym uzasadnieniem konieczności multimodalnego i całościowego spojrzenia na komunikację. Rozdział drugi: 'Semantyka i pragmatyka językowa" zawiera dwa teksty, które można uznać za programowe wystąpienia ukazujące zdecydowane i nowatorskie poglądy językoznawcze Jolanty Antas: Co zmieniło się wmyśleniu o języku po strukturalizmie? oraz W poszukiwaniu jednostki mowy. Metodologiczne refleksje w obliczu nowego rozumienia języka. Trzy kolejne artykuły zawierają pogłębione rozważania na temat języka w użyciu i jego kontekstowych znaczeń, w tym kwestii pragmatyki grzeczności (Polskie zasady grzeczności), kłamstwa (O kłamstwie i za-kłamaniu) oraz semantyki opartych na ironii i intertekstualności haseł wyrażających sprzeciw wobec sytuacji polityczno-społecznej w kraju (Kartonowe wojny słowne). Rozdział trzeci: Badania nad gestami zawiera teksty dotyczące opisu i badania komunikacji niewerbalnej, przede wszystkim gestów. Zostały tu umieszczone dwa starsze artykuły postulujące konieczność włączenia badań nad gestami w obręb zainteresowań językoznawstwa i przybliżające ich zachodnią tradycję badawczą: Morfologia gestu. Rozważania metodologiczne oraz Gest, mowa a myśl. Trzy kolejne teksty to nowsze przykłady zastosowania wypracowanej przez Autorkę metodologii opisu i interpretacji tego systemu komunikacyjnego z wykorzystaniem osiągnięć nauk kognitywnych (w tym językoznawstwa kognitywnego): Mentalne ciało. Gesty jako znaki oswojonych pojęć, Gesty - obrazy pojęć i schematy myśli oraz Człowiek negujący. Multimodalne studium cielesnych wyrazów negacji towarzyszących mowie. Ważnym wprowadzeniem do owego przekrojowego wyboru tekstów ukazujących zainteresowania badawcze ich Autorki jest tekst Elżbiety Muskat-Tabakowskiej prezentujący dorobek i drogę naukową Jolanty Antas. Uzupełnieniem tomu jest wykaz wszystkich publikacji Autorki oraz biogram. The book includes selected articles of Professor Jolanta Antas from the years 1981-2022, published earlier in scientific journals and collective volumes. It comprises works divided into three topical chapters with 13 articles presented chronologically. The first chapter Wczesne badania [Early studies] includes articles written in the first years of the Author’s scientific activity - also within her broader, collective research projects. The articles Dystrybucja semantyczna niektórych terminów i pojęć filozoficznych na tle ich znaczeń potocznych [Semantic distribution of some philosophical terms and notions against their colloquial meanings] and Charakterystyka ilościowa modulantów [Quantitative charcteristics of modulants] indicate the groundbreaking awareness - at that time in Poland - of the non-structuralist construction of lexical categories, the connection of grammar cat-egories with semantics and the general complexity of lexical semantics issues. The third text - Projekt metodologii badań relacji obraz-słowo w przekazie telewizyjnym [The project of the methodology of studies concerning the image-word relation in the television message] - provides the methodological justification of the necessity concerning the acceptance of amultimodal and holistic view on communication. The second chapter Semantyka i pragmatyka językowa [Semantics and linguistic pragmatics] includes two texts, which could be regarded as programme presentations showing the distinct and innovative linguistic views of Jolanta Antas: Co zmieniło się wmyśleniu o języku po strukturalizmie? [What was changed in thinking about the language after structuralism?] and W poszukiwaniu jednostki mowy. Metodologiczne refleksje w obliczu nowego rozumienia języka [In the search of a speech unit. Methodological reflections in the face of the new understanding of the language]. The next three articles comprise deepened considerations on the language in usage and its contextual meanings, including the issue of politeness pragmatics (Polskie zasady grzeczności [Polish rules of politeness]), falsehood (O kłamstwie i zakłamaniu [About falsehood and hypocrisy]) and semantics based on irony and intertextuality of slogans expressing opposition to the political and social situation in the country (Kartonowe wojny słowne [Cardboard word wars]). The third chapter Badania nad gestami [Studies of gestures] presents texts concerning the description and research on non-verbal communication, primarily gestures. In this section, two older articles have been presented, which postulate the necessity of including the studies concerning gestures into the interests of lin-guistics and render their western research tradition: Morfologia gestu. Rozważania metodologiczne [Morphology of the gesture. Methodological considerations] and Gest, mowa a myśl [The gesture, speech and thought]. Three subsequent texts provide the newer examples of the Author’s methodology concerning the description and interpretation of this communicational system with the usage of achievements within the cognitive sciences (including the cognitive linguistics): Mentalne ciało. Gesty jako znaki oswojonych pojęć; Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli [The mental body. Gestures as signs of tamed notions; Gestures – images of notions and schemes of thoughts] and Człowiek negujący. Multimodalne studium cielesnych wyrazów negacji towarzyszących mowie [The man who denies. A multimodal study of the body expressions of denial associating the speech]. A text of Elżbieta Muskat-Tabakowska discussing the works and scientific path of Jolanta Antas is an important introduction to this cross-sectional selection of texts presenting the research interests of their Author. The list of all publications of the Author and her biographical note constitute the supplement of the volume.

Celem prezentowanego artykułu jest zwrócenia uwagi na wybrane językowe i stylistyczne aspekty polskich przekładów mszału. W artykule zostaną omówione najpierw wybrane czynniki, które powinien brać pod uwagę tłumacz tekstów mszalnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na te kwestie, które dotyczą odbiorcy tych tekstów i jego kompetencji językowej, sytuacji komunikacyjnej, w której odbiorca ma kontakt z owymi tekstami, a także te, które związane są ze specyfiką samego języka religijnego jako służącego do kontaktu ze sferą sacrum. Następnie, na podstawie analiz porównawczych Mszału Rzymskiego dla diecezji polskich z 1986 r. i powstającej obecnie polskiej edycji Missale Romanum z 2002 r., omówione zostaną wybrane pozytywne tendencje językowe zaobserwowane zwłaszcza w propozycjach nowego tłumaczenia, jak i kwestie, (pojawiające się w obu porównywanych wersjach), które budzą zastrzeżenia z punktu widzenia poprawności językowej i stylistycznej, a także komunikatywności. The aim of the presented article is to draw attention to selected linguistic and stylistic aspects of Polish translations of the missal. The article will first discuss selected factors that should be taken into account by the translator of liturgical texts, with particular emphasis on those issues that concern the recipient of these texts and his linguistic competence, the communicative situation in which the recipient has contact with these texts, as well as which are related to the specificity of the religious language itself as serving to contact the sphere of the sacred. Then, on the basis of comparative analyzes of the Roman Missal for Polish dioceses from 1986 and the Polish edition of the Missale Romanum from 2002, which is currently under construction, selected positive linguistic tendencies observed especially in the proposals for the new translation will be discussed, as well as the issues (appearing in both compared versions), which raise objections from the point of view of linguistic and stylistic correctness as well as communicativeness.

Rozprawa poświęcona jest semantyce i pragmatyce wybranych kinezycznych znaków liturgicznych stosowanych w obrębie rytu katolickiego. Jej podstawowa część zawiera omówienie następujących wybranych znaków kultowych: postawa stojąca, siedząca, klęcząca, przyklęknięcie, kroczenie, żegnanie się znakiem krzyża, kreślenie małych krzyży na czole, ustach i sercu, wykonywanie znaku krzyża w stronę wiernych, nałożenie rąk, skinienie głową przy przekazywaniu sobie pokoju, podanie ręki przy przekazywaniu sobie pokoju, pokłon, skrzyżowanie rąk na piersi, gest złożonych rąk, gest rozłożonych i wzniesionych rąk, gest bicia się w piersi. Przy wyborze kryteriów omówienia tych znaków kierowano się przyjętym w rozprawie założeniem, że omawiane postawy i gesty mają - w świetle badań dotyczących komunikacji niewerbalnej i typologii gestów - charakter emblematów - kulturowo skodyfikowanych i ograniczonych znaków, o względnie stałej formie oraz dość ściśle określonym znaczeniu, często bez problemu przekładalnych na słowa lub frazy i mogących występować bez towarzyszenia komunikatu werbalnego. Stąd wskazane gesty omawiane są pod względem następujących kryteriów: morfologia, kontekst występowania, relacja w stosunku do wypowiedzi werbalnej lub innych rodzajów działań o charakterze komunikacyjnym, pochodzenie, funkcja, semantyka, ewentualnie występowanie gestu o tożsamej lub podobnej formie w kontekście pozasakralnym (co ma związek z polisemicznością oraz homonimicznością gestów o charakterze emblematycznym). Omówienie każdego ze znaków liturgicznych zakończone jest ponadto przedstawieniem wyników badania, dotyczącego recepcji tego gestu u osób świeckich. W ten sposób każdy ze znaków ukazywany jest nie tylko z punktu widzenia tego, jakie znaczenie jest mu przypisywane w ujęciu liturgicznym, ale także prezentowany jest na szerszym tle kulturowym (m.in. ze względu na uwzględnienie pochodzenia, często związanego z kulturą świecką oraz zestawienie z podobnymi gestami funkcjonującymi w relacjach interpersonalnych), a wreszcie z uwzględnieniem także tego, jak jego semantykę oraz pełnioną przezeń funkcję postrzegają świeccy odbiorcy - w różnym stopniu związani z wyznaniem katolickim. Dzięki badaniu udało się więc uwzględnić w opisie gestów także efekty perlokucyjne związane z ich stosowaniem w liturgii. Badawcza część książki poprzedzona jest rozważaniami teoretycznymi, których tematyka wynika z charakteru obiektu badań: "cielesności" owych znaków, faktu, że badane postawy i gesty nie są jedynie zachowaniami, ale są właśnie znakami, oraz z tego, że można założyć, że mają charakter gestów emblematycznych. Prezentowane są więc kolejno następujące problemy: znaczenie ciała (zarówno jego dewaluacja, jak i nobilitacja) w ujęciach chrześcijańskich, filozoficznych (m.in. dualizm kartezjańsko-platoński, fenomenologia Merleau-Ponty’ego, kognitywna koncepcja ucieleśnionego umysłu) oraz kulturowych (rozdział 1); zagadnienia semiotyczne - począwszy od ogólnych po te związane tylko ze znakami liturgicznymi (tu m.in. typologie znaków liturgicznych, funkcje owych znaków, rodzaje kinezycznych znaków liturgicznych) (rozdział 2, 3 i 4), a wreszcie zagadnienia związane z gestami emblematycznymi - charakterystyka owych gestów (rozdział 5) oraz metodologie badania owych gestów, w tym metodologia badania własnego (rozdział 6). Rozdział 7, jak wskazano to już powyżej, zawiera szczegółowe omówienie wybranych postaw i gestów liturgicznych wyraz z przedstawieniem wyników autorskiego badania, którym zostały objęte te znaki. Prezentowana rozprawa jest więc ujęciem komunikologicznym i językoznawczym, wykorzystującym metody i koncepcje powstałe na gruncie m.in. językoznawstwa kognitywnego, pragmalingwistyki oraz badań nad komunikacją niewerbalną. Korzysta jednakże także z ujęć liturgicznych, a także koncepcji filozoficznych, antropologicznych i socjologicznych. The dissertation is devoted to the semantics and pragmatics of selected kinetic liturgical signs used within the Catholic rite. The main part covers the following selected cult signs: standing, sitting, kneeling posture, kneeling, walking, saying goodbye with the sign of the cross, drawing small crosses on the forehead, mouth and heart, making the sign of the cross towards the congregation, putting on hands, nodding the head when passing peace, shaking hands when passing peace, bow, crossing hands on the chest, gesture of folded hands, gesture of spread and raised hands, gesture of beating one's chest. When choosing the criteria for discussing these signs, the assumption was made in the dissertation that the attitudes and gestures in question are - in the light of research on non-verbal communication and the typology of gestures - as emblems - culturally codified and limited signs, with a relatively constant form and quite clearly defined meaning, often easily translatable into words or phrases and may occur without the accompanying verbal message. Hence, the indicated gestures are discussed in terms of the following criteria: morphology, context of occurrence, relation to verbal statements or other types of activities of a communicative nature, origin, function, semantics, possibly the presence of an identical or similar gesture in a non-sacral context (which is related to polysemicism and homonymity of emblematic gestures). The discussion about each of the liturgical signs ends with the presentation of the results of the research on the reception of this gesture among lay people. In this way, each sign is shown not only from the point of view of what meaning is assigned to it in liturgical terms, but is also presented against a broader cultural background (e.g. due to taking into account the origin, often related to secular culture, and the juxtaposition with similar gestures functioning in interpersonal relations), and finally also taking into account how its semantics and its function are perceived by lay recipients to a different extent associated with the Catholic denomination. Thanks to the study, it was possible to include in the description of gestures also perlocutional effects related to their use in the liturgy. The research part of the book is preceded by theoretical considerations, the subject of which results from the nature of the research object: the "corporeality" of these signs, the fact that the examined attitudes and gestures are not only behaviors, but also signs, and that it can be assumed that they are emblematic gestures. Thus, the following problems are presented: the meaning of the body (both its devaluation and ennoblement) in Christian, philosophical (e.g. Cartesian-Platonic dualism, Merleau-Ponty's phenomenology, cognitive concept of the embodied mind) and cultural terms (chapter 1); semiotic issues - from general to those related only to liturgical signs (including typologies of liturgical signs, functions of these signs, types of kinetic liturgical signs) (chapters 2, 3 and 4), and finally issues related to emblematic gestures - characteristics of these gestures (chapter 5) and the methodologies of examining these gestures, including the methodology of author’s own research (chapter 6). Chapter 7, as already indicated above, contains a detailed discussion about selected liturgical attitudes and gestures with the presentation of the results of the original research where these signs were covered.

Celem prezentowanego artykułu jest zrekonstruowanie obrazu Boga, jaki wyłania się z piosnek religijnych dziecięcego zespołu Arka Noego. Do odtworzenia tego obrazu wykorzystana zostaje koncepcja językowego obrazu świata. W początkowych częściach artykułu krótko omówione jest pojęcie JOS, następnie przywoływane są wybrane prace poświęcone językowemu obrazowi Boga w różnych tekstach. Najważniejszą część rozważań stanowi zaprezentowanie językowego obrazu Boga w piosenkach religijnych Arki Noego, odtworzonego na podstawie sposobów nazywania lub wskazywania badanego desygnatu, łączliwości leksykalno-semantycznej nazw Boga oraz mówienia o Bogu w sposób przenośny, (na bazie 56 tekstów piosenek). W końcowej części artykułu ów obraz zostaje zestawiony z wybranymi aspektami językowego obrazu Boga rekonstruowanymi przez innych badaczy na podstawie różnorodnych tekstów. The aim of the presented article is to reconstruct the image of God that emerges from the religious songs of the children's band Arka Noah. The concept of the linguistic image of the world is used to recreate this image. In the first parts of the article, the concept of JOS is briefly discussed, then selected works devoted to the linguistic image of God in various texts are referred to. The most important part of the considerations is the presentation of the linguistic image of God in religious songs of Noah's Ark, reconstructed on the basis of the methods of naming or indicating the studied referent, lexical and semantic connectivity of God's names and speaking about God in a figurative way (based on 56 song texts). In the final part of the article, this image is juxtaposed with selected aspects of the linguistic image of God reconstructed by other researchers on the basis of various texts.

Artykuł podejmuje zagadnienie statusu gestów i postaw liturgicznych z perspektywy współczesnych badań dotyczących komunikacji niewerbalnej, a szczególnie tych, które koncentrują się na rodzajach i cechach ekspresji kinetycznej. Postawiona jest w nim hipoteza badawcza, według którego gesty i postawy liturgiczne mają charakter emblematów - znaków skonwencjonalizowanych kulturowo, mających stałą formę, ściśle określone znaczenie, łatwo przekładalnych na słowa lub frazy oraz mogących występować bez towarzyszenia komunikatu werbalnego. W kolejnych częściach artykułu przedstawione zostają kolejno: zjawisko samych emblematów - ich istotne cechy oraz specyfika w porównaniu z innymi rodzajami gestów, następnie wybrane metodologie badania i analizowania gestów emblematycznych, a wreszcie metodologia i wyniki badania własnego dotyczącego wybranych gestów liturgicznych: bicia się w piersi, złożonych dłoni, rozłożonych i wzniesionych rąk oraz znaku pokoju, mającego na celu wstępną weryfikację postawionej hipotezy.

W artykule zostaje omówione pojęcie identyfikacji - utożsamienia się z odbiorcą, które można uznać za centralną kategorię koncepcji retoryki w ujęciu jej wybitnego dwudziestowiecznego badacza Kennetha Burke’a. Następnie kategoria ta zestawiana jest z wybranymi koncepcjami i badaniami dotyczącymi identyfikacji z interlokutorem oraz naśladowania interlokutora, które pojawiają się na gruncie badań dotyczących komunikacji międzyludzkiej. Autorka wyróżnia kilka płaszczyzn, na których zachodzić może utożsamienie się mówiącego ze słuchaczem czy też raczej utożsamienie się wzajemne uczestników danej sytuacji komunikacyjnej: płaszczyznę wiedzy i doświadczeń, płaszczyznę języka, płaszczyznę znaczeń/wyobrażeń; płaszczyznę zachowań niewerbalnych oraz płaszczyznę rytuałów i gier komunikacyjnych. Strategia utożsamienia się z odbiorcą jest w artykule rozpatrywana także w odniesieniu do zjawisk perswazji i manipulacji. Article discusses a notion of identification - in this case with a recipient - which can be recognized as the central category in rhetoric, especially that of Kenneth Burke’s, eminent twentieth-century scholar of the subject. This category is then compared to selected concepts and research of identification with an interlocutor and imitating of the interlocutor, which can be found in interpersonal communication studies. Author distinguishes several levels of speaker’s identification with the listener or rather mutual identification of participants in a communicative situation: level of knowledge and experience, level of language, level of meanings/notions, level of non-verbal behaviour, and level of rituals and communication games. Strategy of identification with a recipient is also discussed in the context of persuasion and manipulation. Im Artikel wird der Begriff der Identifikation - also der Identifizierung mit dem Empfänger - erörtert, die als die zentrale Kategorie der Konzeption der Rhetorik nach dem hervorragenden Forscher Kenneth Burke aus dem 20. Jh. betrachtet werden kann. Diese Kategorie wird dann mit den ausgewählten Konzeptionen und Untersuchungen zur Identifikation mit dem Gesprächspartner und zum Nachahmen des Gesprächspartners verglichen, die in der Forschung zur zwischenmenschlichen Kommunikation erscheinen. Die Autorin unterscheidet einige Ebenen, auf denen zur Identifikation des Redners mit dem Zuhörer oder eher zur gegenseitigen Identifikation aller Teilnehmer einer gegebenen Kommunikationssituation kommen kann: Ebene der Kenntnisse und Erfahrungen, Ebene der Sprache, Ebene der Bedeutungen/ Vorstellungen, Ebene der nicht-verbalen Verhaltensweisen und Ebene der Kommunikationsrituale und -spiele. Die Strategie der Identifikation mit dem Empfänger wird im Artikel auch in Bezug auf Phänomene der Persuasion und Manipulation analysiert.

Artykuł prezentuje kognitywną analizę jednego z najistotniejszych dla chrześcijaństwa gestów kultowych - gestu żegnania się znakiem krzyża. W pierwszej części omówione zostają schematy wyobrażeniowe obrazowane przez wskazany gest: związane z przestrzenią: góra - dół oraz prawy - lewy, a także schemat związany z ruchem: żródło - ścieżka - cel. Druga część artykułu wykorzystuje koncepcję wymiarów obrazowania R. W. Langackera, a konkretnie wymiar perspektywy, dla omówienia różnic w obrazowaniu, które w geście żegnania się znakiem krzyża pojawiają się w tradycjach katolickiej i prawosławnej. Celem artykułu jest potwierdzenie użyteczności koncepcji schematów wyobrażeniowych do badań komunikatów niewerbalnych, w tym gestów o charakterze symbolicznym, jakimi są te funkcjonujące w przestrzeni religijnej.

Artykuł prezentuje językoznawczą analizę wybranych kolekt i modlitw po komunii z mszału rzymskiego z roku 1986. Celem opracowania jest wskazanie przyczyn potencjalnej niezrozumiałości i niekomunikatywności języka liturgicznego dla przeciętnego odbiorcy nieteologa.

Artykuł przedstawia studia retoryczne, które są prowadzone na Wydziale Polonistyki UJ. Pierwsza część tekstu poświęcona jest Podyplomowemu Studium Retoryki, które działa nieprzerwanie od 1995 r. i zajmuje się doskonaleniem retorycznych kompetencji osób, w których działalności zawodowej szczególne znacznie ma sztuka skutecznego przemawiania, np. prawników, księży, nauczycieli, polityków czy rzeczników prasowych, oraz wszystkich, którzy są zainteresowani sztuką retoryki i zasadami sprawnej komunikacji. Przedstawione zostają kolejno krótki zarys historii Studium, jego założenia ideowe, sylwetka słuchacza, a także program i wykładowcy. Druga część artykułu poświęcona jest nowej specjalności - Retoryce stosowanej - funkcjonującej w ramach kierunku Język polski w komunikacji społecznej. Retoryka stosowana to specjalność, która proponuje studia interdyscyplinarne, łączące zagadnienia z zakresu komunikacji interpersonalnej i publicznej, retoryki, językoznawstwa i wiedzy o kulturze z elementami socjologii, psychologii i medioznawstwa. Nowoczesny, skupiony głównie na kształceniu praktycznych umiejętności i kompetencji, zwracający uwagę na nowe zjawiska w retoryce i komunikacji autorski program tej specjalności stworzył zespół Katedry Teorii Komunikacji UJ. The article describes rhetoric course conducted on Faculty of Polish Studies JU. First part of the article is dedicated to Postgraduate School of Rhetoric, which has been operating since 1995 and aims to develop rhetoric abilities in people, who might need such skills in their professional life: lawyers, priests, teachers, politicians, press spokespeople, as well as other simply interested in art of rhetoric and efficient communication. The article presents an outline of School’s history, its ideological principles, profile of typical student, syllabus and teachers. Second part of the article is dedicated to new speciality - Applied Rhetoric - available on "Polish Language in Social Communication" course. Applied Rhetoric speciality is an interdisciplinary course combining elements of interpersonal and public communication, rhetoric, linguistics and cultural studies with sociology, psychology and media studies. Original, modern syllabus of this speciality, developed by Department of Communication Theory JU’s team, focuses mainly on developing practical abilities and takes into consideration new phenomena in rhetoric and communication.

Celem artykułu jest przedstawienie powinowactw retoryki i koncepcji oraz modeli wypracowanych na gruncie współczesnych badań nad komunikacją, zaś pretekst do tych rozważań stanowi kwestia zrozumiałości języka prawniczego dla odbiorcy niespecjalisty. Przyjmując w spojrzeniu na język prawniczy perspektywę retorycznego elocutio Autorka skupia się przede wszystkim na dwóch wymienianych w klasycznej retoryce "zaletach wysłowienia": stosowności i jasności, a przede wszystkim wskazuje, jaką rolę w uświadamianiu prawnikom znaczenia owych zalet mogą mieć koncepcje i modele powstałe w ramach komunikologii: m.in. konstytutywne ujęcie komunikacji czy model dwutorowości przekazu perswazyjnego (model ELM) Petty’ego i Cacioppo. The article tries to present the affinities between rhetoric and concepts (or models) developed on the grounds of modern communication research. The issue of comprehensibility of legal language for a layman is the pretext for these deliberations. By looking at legal language from the perspective of rhetoric elocutio the Author focuses mainly on two "virtues of expression" listed in classic rhetoric: appropriateness and clarity, but mainly she shows what meaning in bringing those virtues to lawyers attention can models and conceptions created within the limits of communicology have: for example constitutive model of communication or elaboration likelihood model of persuasion (ELM model) by Petty and Cacioppo.

Celem tego artykułu jest pokazanie, w jaki sposób akt komplementowania może być wykorzystywany jako narzędzie strategii perswazyjnych. Autorka wskazuje na, najważniejsze jej zdaniem (w kontekście podejmowanego zagadnienia), różnice między perswazją a manipulacją, przedstawia wyznaczniki prototypowego aktu komplementowania, a także wyznaczniki aktu komplementowania o charakterze manipulacyjnym i o charakterze perswazyjnym. Przedmiotem dociekań są przede wszystkim te cechy komplementu, które czynią z niego narzędzie użyteczne dla perswazji. Analizując autentyczne, zasłyszane wypowiedzi, autorka pokazuje sposoby wykorzystywania komplementów w celu wywarcia wpływu na partnera interakcji i omawia czynniki, które decydują o jego perswazyjnej skuteczności (m.in. kwestia „twarzy” interlokutorów oraz wpływ na więź interpersonalną). Do analiz aktu komplementowania zostają wykorzystane w artykule m.in. narzędzia wypracowane na gruncie językoznawstwa kognitywnego: teoria kategoryzacji w oparciu o prototyp, model kategorii radialnej Lakoffa oraz model dynamiki sił wg Johnsona i Talmy’ego. The aim of this article is to show how act of paying compliments may be used as a tool of persuasion strategies. The author points the most important (in the context of this topic) differences between persuasion and manipulation, presents determinants of prototypical act of paying compliments and determinants of act of paying compliments in the capacity of manipulation and persuasion. The main subjects of the study here are those features of a compliment which make it a tool usable in persuasion. By analyzing authentic, real life statements the author shows ways of using compliments as a means to influence on the interaction partner and discuss the factors that decide about its persuasive effectiveness (the issue of interlocutors’ “face” and the influence on interpersonal bonds, among others). To analyze act of compliment in this article following tools - based on cognitive linguistics research - are being used, among others: theory of categorization based on prototype, Lakoff’s radial category model and Johnson’s and Talmy’s force dynamics model.

Codzienna aktywność stawia przed nami konieczność wchodzenia w relacje z innymi ludźmi. Moment, w którym człowiek rozpoczyna komunikacyjne spotkanie z drugim człowiekiem, jest zarazem początkiem rytuału interakcyjnego - codziennego i nieodświętnego, a jednak na swój sposób służącego "uświęcaniu" jednostek, a przede wszystkim organizującego i wyznaczającego ramy i porządek wszelkich kontaktów interpersonalnych. Takie założenie przyjmuje autorka niniejszej książki, starając się pokazać, w jaki sposób - w ramach wspomnianego rytuału interakcyjnego - za pomocą działań językowych budujemy więzi międzyludzkie: jak najpierw nawiązujemy je, potem podtrzymujemy oraz pogłębiamy, a także jak chronimy je w sytuacjach interakcyjnego zagrożenia i odbudowujemy, jeśli zostały naruszone lub zerwane. Analizie zostają więc poddane kolejne fazy procesu tworzenia więzi interpersonalnej i przejawiające się w nich współczesne konwencje działań komunikacyjnych oraz stałe i powtarzalne zachowania werbalne i niewerbalne. Przedmiotem zainteresowania autorki jest jednak nie tylko językowy kształt owych zrytualizowanych zachowań, ale przede wszystkim ich skuteczność rozpatrywana na dwóch poziomach: na poziomie pragmatycznym, gdzie miarą owej skuteczności jest osiągnięcie przez mówiącego własnej jednostronnej korzyści, oraz na poziomie interakcyjnym, gdzie za sukces uznaje się utrzymanie relacji z drugim człowiekiem w stanie nienaruszonym, a nawet jej pogłębienie.