Search

Zowel in nationaal als in trilateraal verband geldt als één van de ecologische doelen voor de Waddenzee een zo groot en natuurlijk mogelijk areaal aan kwelders. Actief ingrijpen om bestaande kwelders in stand te houden dient op een zo natuurlijk mogelijke wijze plaats te vinden. In de kwelderwerken en zomerpolders langs Friese en Groninger vastelandskust is een omslag in beheer ingezet richting duurzamer en minder kunstmatig. Langetermijnmonitoring van onder meer de hoogte- en vegetatieontwikkeling begeleidt deze verandering en dient ook om te zien of de meer natuurlijke wijze van beheer zich verdraagt met de effecten van zeespiegelstijging. De resultaten worden jaarlijks op www.waddenzee.nl gepubliceerd en zijn verder onder andere ook input voor de vijfjaarlijkse Quality Status Reports in het kader van de trilaterale samenwerking tussen de Wadddenzee-landen. De Waddenzee is het belangrijkste gebied voor éénjarige pioniervegetaties van Zeekraal. Deze pionierzone is de overgang van wadplaten naar kwelder en beschermt de hoger gelegen kwelderzones. Door opslibbing worden kwelders hoger, waarbij de vegetatie door successie verandert. De vegetatie ontwikkelt zich tijdens dat proces tot een eindstadium of climaxbegroeiing. De biodiversiteit neemt sterk af als een kwelder in zijn eindfase komt door veroudering met als eindstadium een soortenarme vegetatie van Zeekweek. Begreppeling versnelt de veroudering van de kwelderzone. Beweiding stelt de ontwikkeling van een climaxvegetatie uit. De ideale natuurlijke situatie zou cyclische successie zijn, daarbij zijn aangroei en afslag van kwelders in evenwicht. De kwaliteit van kwelders kan worden verbeterd door de variatie aan hoogtezones, geomorfologische vormen (groene stranden, slufters, zandige kwelders, kleiige kwelders) en beheervormen (beweide en onbeweide kwelders) te behouden of te herstellen

Deze rapportage beschrijft de monitoring in het kader van de bodemdaling onder de kwelder de Peazemerlannen. Er wordt een overzicht gegeven van de activiteiten en meetresultaten in de kwelder en zomerpolder van de Peazemerlannen en het referentiegebied in de kwelderwerken in West-Groningen van de jaren 2007 t/m 2012. De meeste gegevens worden weergegeven vanaf 2007, het startjaar van de gaswinning. Oudere data worden, waar nuttig, ook weergegeven of er wordt verwezen naar eerdere rapporten.

Deze vijfde jaarrapportage over de monitoring in het kader van de bodemdaling onder de kwelder de Peazemerlannen bevat een overzicht t/m 2011 van de activiteiten en meetresultaten in de kwelder en zomerpolder van de Peazemerlannen en in het referentiegebied in de kwelderwerken in west-Groningen. De meeste gegevens worden weergegeven vanaf 2007, het startjaar van de gaswinning. Oudere data worden waar nuttig ook weergegeven of er wordt verwezen naar eerdere rapporten. In elk jaarrapport is de rapportage van 2007 als basis gebruikt, aangevuld met de gegevens tot en met het jaar van verslaglegging, zodat voor een overzicht van de beschikbare informatie in principe alleen het laatste jaarrapport nodig is.

In de Waddenzee liggen langs de noordkust van het vasteland van Groningen en Friesland 6000 ha voormalige 'landaanwinningswerken'. Door middel van rijshoutdammen en begreppeling zijn daarin halfnatuurlijke kwelders ontstaan. Sturing van de natuurlijke processen heeft de opslibbing bevorderd, waarna zich spontaan kweldervegetatie heeft gevestigd. Meer dan 50 jaar monitoring blijkt een belangrijke kennisbasis voor beheer van kwelders, biodiversiteit en zeespiegelstijging.

Aanleiding tot dit rapport is de groeiende belangstelling bij beleid en beheer om kwelders aan te leggen, zowel uit natuur- als kustbeschermingsoogpunt. Het doel is op basis van kwantiteits- en kwaliteitskenmerken van bestaande kwelders een overzicht te maken van de randvoorwaarden waaraan een kwelder bij voorkeur moet voldoen. Deze randvoorwaarden zouden een hulpmiddel kunnen zijn bij actieve stimulering van kwelders of verbetering van kwelders.

In de afgelopen jaren zijn verscheidene plannen voor natuurontwikkeling in de Waddenzee ontwikkeld. In essentie leiden deze plannen tot een aanpassing van de reeds aanwezige natuurlijke habitats. Dit gebeurt meestal met een intentie om de natuur te herstellen of te verbeteren, maar het leidt naar de letter van de wet tot een conflict met de Nederlandse natuurwetgeving volgend uit Natura 2000 waarbij behoud van areaal van een bepaald habitattype vaak het instandhoudingsdoel is. In dit rapport wordt uitgelegd onder welke condities en randvoorwaarden toch invulling gegeven kan worden aan natuurontwikkeling. Dit wordt nader uitgewerkt voor een hypothetische casus van kwelderontwikkeling langs de Afsluitdijk.

Door sturing van natuurlijke processen zijn langs de kust van Groningen halfnatuurlijke kwelders gevormd. En wel door middel van rijshoutdammen en begreppeling gevormd en de kweldervegetatie heeft zich natuurlijk gevestigd. De Groninger kwelders verouderen door natuurlijke successie. Dit heeft tot gevolg dat de kweldervegetatie eenzijdiger wordt, het gebied minder aantrekkelijk wordt voor broedvogels en ganzen en de algehele biodiversiteit afneemt. Het Kwelderherstelplan Groningen heeft tot doel de biodiversiteit weer te vergroten door middel van beweiding. Op termijn (minimaal ca. 5 jaar) moet een evaluatie plaatsvinden om te bepalen in welke mate het gevoerde beheer een effect heeft gehad op de biodiversiteit van de kwelders. Om de effecten van het programma te kunnen toetsen is het van belang dat de uitgangssituatie (2009) goed beschreven is. Het voorliggende rapport van IMARES heeft als doel de vegetatie- en maaiveldhoogte in de meetvakken van Rijkswaterstaat in de Groninger kwelderwerken in 2009 te beschrijven. Daarnaast is er een terugblik op de ontwikkeling die deze parameters lieten zien van ca. 1990-2009, waarbij de nadruk ligt op de gegevens uit het beweidbare deel van de kwelder.

Deze vierde jaarrapportage over de monitoring in het kader van de bodemdaling onder de kwelder de Peazemerlannen bevat een overzicht t/m 2010 van de activiteiten en meetresultaten in de kwelder en zomerpolder van de Peazemerlannen en in het referentiegebied in de kwelderwerken in west-Groningen. De meeste gegevens worden weergegeven vanaf 2007, het startjaar van de gaswinning

Dit WOt-werkdocument is een update van het kwelderboek uit 2001 en gaat ook over de bescherming door de kwelderwerken tegen de Allerheiligenvloed van 2006, over de Kaderrichtlijn Water en over de Sylt Conferentie van 2010. In 2007 verscheen in de WOT IN serie al een deel over Monitoring van kwelders in de Waddenzee, met beheermaatregelen voor alle kwelders (www.waddenzee.nl/Kwelders.1982.0.html). In de publicaties is ook aandacht voor beweiding, vegetatiekaarten, veroudering van de vegetatie, zeegras, grondwerk, ontwatering, en duurzaamheid van de rijshoutdammen.

Deze derde jaarrapportage over de monitoring in het kader van de bodemdaling onder de kwelder de Peazemerlannen bevat een overzicht t/m 2009 van de activiteiten en meetresultaten in de kwelder en zomerpolder van de Peazemerlannen en in het referentiegebied in de kwelderwerken in Groningen. De meeste gegevens worden weergegeven vanaf 2007, het startjaar van de gaswinning.

In de Waddenzee liggen langs de noordkust van het vasteland van Groningen en Friesland 6000 ha voormalige landaanwinningswerken. Door middel van sturing van de natuurlijke processen zijn daarin halfnatuurlijke kwelders gevormd. De kwelders zijn door middel van rijshoutdammen en begreppeling gecreëerd en de kweldervegetatie heeft zich natuurlijk gevestigd. De landaanwinningswerken zijn in 1991 omgedoopt tot "kwelderwerken". Zonder de vroegere “werken” zouden de vastelandkwelders er nu niet zijn en zonder “werken” nu zouden deze kwelders weer verdwijnen. Vanaf 1960-2007 is door het RWS Waterdistrict Waddenzee en IMARES Texel de ontwikkeling van de kwelders gemonitord. 25 meetvakken geven een jaarlijkse feedback naar het kwelderbeheer, dat volgens het “hand aan de kraan” principe met de stakeholders wordt doorgesproken in de Stuurgroep Kwelderwerken. Op grond daarvan zijn de kwelderwerken verder aangepast aan de natuurlijke processen. Beperken van de bezinkvelden tot waar ze echt nodig zijn en vakverkleining van de pionierzone tussen GHW-60 cm en GHW zijn de sleutel. De pionierzone beschermt de kwelder. Dit nieuwste monitoringrapport gaat ook over de kustbescherming die de kwelderwerken boden tegen de Allerheiligenvloed van 2006

Midden jaren 90 heeft de NAM door middel van proefboringen gas ontdekt in zeven velden waaronder Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Deze gasvelden maken deel uit van de vigerende winningvergunningen en liggen geheel of gedeeltelijk onder de Waddenzee, net ten noorden van het Lauwersmeer, in het noordoosten van Friesland en het noordwesten van Groningen. Begin 2007 heeft de NAM het genoemde gasveld op de landlocatie Moddergat in productie genomen. In dit deel van Friesland bevinden zich ook de Peazemerlannen, een natuurgebied bestaande uit een zomerpolder en een kwelder. De beschikbare meetgegevens van dit gebied tot en met 2006 betreffende de opslibbing en vegetatie zijn vastgelegd in een rapport met de uitgangssituatie. Om eventuele veranderingen in opslibbing en vegetatieontwikkeling in de Peazemerlannen te kunnen waarnemen worden tijdens de gaswinningsperiode jaarlijks metingen gedaan in het gebied zelf en in een nabijgelegen referentiegebied

Door autonome ontwikkeling vindt in de huidige situatie binnen de kwelderwerken veroudering van kwelders plaats: door opslibbing verdwijnt de lage kwelder ten gunste van de midden kwelder die uiteindelijk voor een groot deel begroeid raakt met Strandkweek. Beweiding kan deze uniforme begroeiing terugdringen en er voor zorgen dat de biodiversiteit verhoogd wordt. Hiermee kan echter niet voorkomen worden dat de ophoging van het maaiveld doorgaat en daarmee in feite ook de veroudering van de kwelder. Voor vogels (ganzen en broedvogels) is het effect van de autonome ontwikkeling voornamelijk afhankelijk van het gevoerde beweidingsbeheer. Vanwege het idee om verjonging van de Friese kwelderwerken door maaiveldverlaging te bewerkstelligen is in opdracht van Rijkswaterstaat Dienst Noord-Nederland een verkenning uitgevoerd waarin twee (cyclische) beheermethodes zijn onderzocht op hun mogelijkheden: cyclisch beheer van kwelders door tijdelijk stoppen van het onderhoud aan de rijshouten dammen. Kleiputten leiden, na afgraven van de midden kwelder, via wad, pionierzone en lage kwelder na ca. 50 jaar weer tot midden kwelder

Deze atlas is samengesteld met informatie uit verschillende bronnen, en bestaat uit gecombineerde kaarten van luchtfoto’s en geomorfologische informatie. Voor het beleid is het belangrijk dat uit de kaarten op te maken is waar kenmerkende landschapstypen liggen, en dan vooral die typen die in nationale of internationale regelgeving een bepaalde status hebben, zoals de habitattypen uit de EU-habitatrichtlijn, of kenmerken die essentieel zijn voor de kwaliteit van de EU-habitats. Binnen de EU-habitattypen zoals droogvallende wadplaten en kwelders is het mogelijk een verdere onderverdeling te geven op basis van sedimentsamenstelling, dynamiek en successiestadium in de vegetatieontwikkeling

Monitoring van de hoogteligging en het areaal kwelders en pionierzone, Vergelijking van vegetatiekaarten 1960-2003

Deze studie is verricht in het kader van het bodemdalingsonderzoek door gaswinning in de velden Nes, Moddergat, Lauwersoog-C, Lauwersoog-West, Lauwersoog-Oost en Vierhuizen. Net zo als de overige vastelandskwelders langs de Friese en Groninger kust is de opslibbing ook in de Peazemerlannen ruim voldoende om de gemiddelde zeespiegelstijging bij te houden. Door de toenemende maaiveldhoogte vindt successie van de vegetatie plaats. Deze successie, ook wel veroudering genaamd, treedt een verschuiving in de vegetatiesamenstelling op naar het climax-stadium. Door veroudering neemt de biodiversiteit af tot een stadium waar Zeekweek als vrijwel enige plantensoort aanwezig is. Deze autonome ontwikkeling wordt in de Peazemerlannen slechts vertraagd waar beweiding is of waar de ontwatering achterblijft

Zowel in nationaal als in trilateraal verband geldt als één van de ecologische doelen voor de Waddenzee een zo groot en natuurlijk mogelijk areaal aan kwelders. Actief ingrijpen om bestaande kwelders in stand te houden dient op een zo natuurlijk mogelijke wijze te geschieden. In de kwelderwerken en zomerpolders langs het vasteland van de Waddenzee is een omslag in beheer ingezet naar duurzamer en minder kunstmatig. Lange termijn monitoring begeleidt deze verandering en dient ook om te zien of de meer natuurlijke wijze van beheer zich verdraagt met de effecten van zeespiegelstijging. De resultaten worden jaarlijks op www.waddenzee.nl gepubliceerd en dienen als input voor vijfjaarlijkse Quality Status Reports in het kader van de drielanden samenwerking in de Wadddenzee. De Waddenzee is het belangrijkste gebied voor éénjarige pioniervegetaties van Zeekraal. Deze pionierzone is de overgang van wadplaten naar kwelder en beschermt de hoger gelegen kwelderzones. Door opslibbing worden kwelders hoger, waarbij de vegetatie door successie verandert. De vegetatie ontwikkelt zich tijdens dat proces tot een eindstadium of climaxbegroeiing. De biodiversiteit neemt sterk af als een kwelder in zijn eindfase komt door veroudering met als eindstadium een soortenarme vegetatie van Zeekweek. Begreppeling versnelt de veroudering van de kwelderzone. Beweiding stelt de ontwikkeling van een climaxvegetatie uit. De ideale natuurlijke situatie zou cyclische successie zijn, hierbij zijn aangroei en afslag van kwelders in evenwicht. De kwaliteit van kwelders kan worden verbeterd door de variatie aan hoogtezones, geomorfologische vormen (groene stranden, slufters, zandige kwelders, kleiige kwelders) en beheervormen (beweide en onbeweide kwelders) te behouden of te herstellen

In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de biologische variabelen in gebieden waar door de gaswinning van de velden Nes, Moddergat, Lauwersoog-C, Lauwersoog-West, Lauwersoog-Oost en Vierhuizen bodemdaling verwacht wordt. De focus is vooral op de buitendijkse vastelandkwelders en de kombergingsgebieden het Pinkegat en de Zoutkamperlaag. Alterra is verzocht een voorspelling te doen ten aanzien van de effecten van de voorziene gaswinning op de plant- en diersoorten in het gebied, waarbij bijzondere aandacht wordt gegeven aan de beschermde dieren en planten als gevolg van de Vogel- en Habitatrichtlijnen. Van habitat-, vegetatietypen en plant/diersoorten met een beschermde status die in de betroffen gebieden voorkomen wordt de huidige staat en de historische ontwikkeling beschreven alsmede relaties met de abiotiek. Aan de hand van de voorspelde bodemdaling worden de verwachte gevolgen voor de relevante habitats en soorten beschreven en worden aanbevelingen voor monitoring gedaan. De algemene conclusie is dat op basis van de voorspelde bodemdaling (vertaald in bodemhoogte, plaatoppervlak en bodemsamenstelling) er geen significante effecten op aanwezige plant- en diersoorten te verwachten zijn.

Het beheer van de kwelderwerken is de afgelopen 15 jaar drastisch aangepast aan de natuurdoelstelling. Het veranderingsproces heeft geleid tot een natuurlijker kwelderbeheer. Het grondwerk aan afwateringen (vnl. greppels) is geleidelijk gestopt. In de periode 1989-1998 is het dammensysteem vrijwel compleet aangepast en gerenoveerd. Dankzij de betere lay-out en werking kon de lengte van het dammenbestand afnemen van 220 km naar 138 km in 2005. Daardoor is tevens het ruimtebeslag van de bezinkvelden op het wad met ca. 2.000 ha verminderd

Alterra bijdrage studie gaswinning Ameland, namelijk deel 5 van de studie

Ten behoeve van maatlatontwikkeling worden in dit document twee parameters ontwikkeld voor de Nederlandse kwelders. En wel: een areaal-referentie (deze studie gaat uit van historische referenties over bedijkingen; soms is het huidige areaal als referentie of als goede ecologische toestand gebruikt) en een kwaliteitsreferentie (de vegetatiezones sluiten aan bij de bestaande vegetatiesleutel (salt97) en bij internationale waddenzee-monitoring (TMAP)

The Water Framework Directive requires the description of reference conditions and good ecological statuses of several ecological parameters and multimetrics for assessment. One of these parameters is 'salt marshes'. Due to many changes (embankments in particular) within the water bodies no directly applicable reference conditions can be developed for them

Het ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee is onder meer gericht op vergroting van het areaal meer natuurlijke kwelders. In het kader van het beheer en onderhoud van de kwelderwerken langs de Friese en Groninger vastelandskust is ten oosten van deHolwerder veerdam in opdracht van Rijkswaterstaat, directie Noord-Nederland, de Krekenproef uitgevoerd. In het onderzoek is gekeken naar de mogelijkheden om het afwateringssysteem van de kwelderwerken zodanig aan te passen dat het beter vergelijkbaar is met dat van een natuurlijke kwelder. In deze eindrapportage wordt een overzicht gegeven van de achtergronden en de uitgangssituatie. Verder worden de resultaten besproken en wordt de proef geëvalueerd aan de hand van de gestelde randvoorwaarden met daaraan gekoppelde grenswaarden.

De ontwikkeling van kwelders