Search

Dâru'l-Hadislerin tesis edilmesinde sosyal, siyasî, dînî ve ilmî pek çok sebep etkili olmuştur.Sistemli, fonksiyonel ve resmî ilk dâru'l-hadis h. VI. yüzyılda Nureddin Zengi tarafından Şamda kurulmuştur. Bundan sonra ise farklı isimlerle İslam dünyasının muhtelif bölgelerinde görülmektedir. Şamda başlayan dâru'l-hadis geleneği, Anadolu Selçukluları ile Anadolu coğrafyasına taşınmış ve farklı şehirlerde vücut bulmuştur.Osmanlı Devleti de hadislerin eğitim ve öğretimine ayrı bir önem atfederek, dâru'l-hadis geleneğini devam ettirmiştir. Bu dönemindeki ilk dâru'l-hadisi, I. Murat zamanında, Çandarlı Halil Hayrettin Paşa İznik'te yaptırmıştır. Süleymaniye Külliyesinin inşası ile birlikte Osmanlı eğitim sisteminin en üst basamağında yer almış ve Dâru'l-Hilafeti'l-Âliye Medreselerinin kuruluşuna kadar bu özelliğini korumuştur.Osmanlı dönemi siyasî başarıya paralel olarak, kurumsallaşmanın da arttığı bir devredir. Bunun neticesinde dâru'l-hadis sayısında ciddi bir artış yaşanmıştır. Sadece Osmanlı Devleti'nin payitahtı olan İstanbul'da tesis edilmiş 63 dâru'l-hadis tespit edilmiştir. Buna Osmanlı hakimiyetinde bulunan diğer şehirlerdekiler eklenince, bu dönemde hayat bulmuş 100'den fazla dâru'l-hadisin olduğu görülmektedir. Osmanlı dönemi dâru'l-hadislerinde ağırlıklı olarak hadis ve hadis ilimleri okutulmakla birlikte tefsir ilminin de öğretimi yapılmıştır. Bu kurumlarda İslam dünyasında sahihlikleriyle ün yapmış Buhârî ve Müslim başta olmak üzere, kütüb-i sitte denilen hadis kitaplarıyla birlikte Mesâbîhu's-Sünne ve Meşârıku'l-Envâr gibi muhtelif hadis kitapları okutulmuştur. Bununla birlikte dâru'l-hadislerin statüsü, ilmî gücü ve müfredatı, zaman, mekân ve imkâna göre farklılık göstermektedir. Many reasons like social, politic, religious, scientific had been effective in founding Dar al-Hadiths. First Dar al-Hadith which was systematic, functional and offical had been founded in Damascus by Noureddin Zengi after that had been arisen in various part of Islamic world with different names. Dar al-Hadith tradition which had begun in Damascus had been transferred to the Anatolia by Anatolian Seljuks and had been come into being in different cities. Also Ottoman Empire had continued hadith tradition by giving particular importance to hadith education. First Dar al-Hadith was established by Çandarlı Halil Hayrettin Pahsa in İznik (780/1378) in the time of Mourad I. with the building of Souleymania Islamic Complex (Külliye) Dar al-Hadiths had taken most important part in Ottoman education system and until founding of Dar al-Khilafah al-Aliyah Madrasah it had maintained its characteristics. Serious increasing of number of dar al-hadiths had been realized in Ottoman period. Only in Istanbul which was capital of Ottoman Empire, 63 dar al-hadiths had been determined and adding other dar al-hadiths in the cities under control of the Ottoman Empire to this number more than 100 dar al-hadiths had been observed. Beside hadith and hadith sciences also interpretation (tafsir) had been tauhgt. Particularly Bukhari and Muslim who had been famous in Islamic world with their correctness and in addition to hadith books calling al-Kutub al-Sittah, various hadith books like Masabih al-Sunnah and Masharik al-Anwar had been instructed in these institutions. Status, scientific power, syllabus of dar al-hadiths had been differed from time, enviroment and capabilitiy.Dar al-Hadith tradition which had begun in Damascus had been transferred to the Anatolia by Anatolian Seljuks and had been come into being in different cities. Also Ottoman Empire had continued hadith tradition by giving particular importance to hadith education. First Dar al-Hadith was established by Çandarlı Halil Hayrettin Pahsa in İznik (780/1378) in the time of Mourad I. with the building of Souleymania Islamic Complex (Külliye) Dar al-Hadiths had taken most important part in Ottoman education system and until founding of Dar al-Khilafah al-Aliyah Madrasah it had maintained its characteristics.Serious increasing of number of dar al-hadiths had been realized in Ottoman period. Only in Istanbul which was capital of Ottoman Empire, 63 dar al-hadiths had been determined and adding other dar al-hadiths in the cities under control of the Ottoman Empire to this number more than 100 dar al-hadiths had been observed. Beside hadith and hadith sciences also interpretation (tafsir) had been tauhgt. Particularly Bukhari and Muslim who had been famous in Islamic world with their correctness and in addition to hadith books calling al-Kutub al-Sittah, various hadith books like Masabih al-Sunnah and Masharik al-Anwar had been instructed in these institutions. Status, scientific power, syllabus of dar al-hadiths had been differed from time, enviroment and capabilitiy. 328

Anahtar Kelimeler: Osmanlı eğitim sistemi, medreseler, ihtisas medreseleri, Dârülhadisler, Süleymaniye DârülhadisiÖZET964/1556-1557 tarihinde tamamlanıp faaliyete geçen Süleymaniye Dârülhadisi, Kanûnî Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan Süleymaniye Külliyesi bünyesinde yer almaktadır. Dârülhadis, Süleymaniye Camii’nin kıble tarafında Kanûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’a ait türbelerin önünde bulunan dershane ile caminin güney-doğusundaki talebe hücreleri binalarından oluşmaktadır. II. Murat devrinden Kanûnî Sultan Süleyman’a kadar Edirne Dârülhadis Medresesi, Kanûnî’den itibaren de Süleymaniye Dârülhadisi Osmanlı Devleti’nin en yüksek kadrolu medresesi sayılmıştır.Süleymaniye Dârülhadisi’nde 1 müderris, 1 muîd (asistan), 15 öğrenci (danişmend), 1 bevvâb (kapıcı), 1 ferrâş (hademe), 1 kennâs-ı helâ (tuvalet temizleyicisi) ve 1 sirâcî (kandilci, aydınlatma görevlisi) olmak üzere toplam 21 kişilik personel bulunmaktaydı. Vakfiyeye göre bunlardan müderris’e 50, muîd’e 5, öğrenciler ile diğer görevlilerden her birine 2’şer akçe yevmiye verilecekti. Müderrisler dışındaki personel yevmiyeleri asırlarca hiç değişmemesine rağmen, müderris yevmiyelerinde bazı dönemlerde farklı uygulamalar bulunmaktadır. Dârülhadis müderrislerinin görev süreleri de farklı olup en yaygın olanı 1 yıl civarıdır. Kurulduğu yıllardan itibaren 997/1589 tarihine kadar Sülemaniye Dârülhadisi’ne öncelikle ma‘zûl mevleviyet kadıları veya kadıaskerler atanmasına rağmen bunlardan bazılarının hadis dersini vermeye ehil olmaması sebebiyle zamanla buraya sadece müderrisler atanmıştır.Ağırlıklı olarak okutulan kitaplar dışında, Süleymaniye Dârülhadisi ve Süleymaniye Evvel, Sânî, Sâlis ve Râbi‘ medreselerindeki eğitim-öğretim plan ve programı hemem hemen aynıdır. Salı, Perşembe ve Cuma dışındaki günlerde eğitim-öğretime devam edilen Dârülhadis’te Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Müslim, Mesâbîhu’s-sünne ve Meşâriku’l-envâr gibi hadisle ilgili eserler ile bunların bazı şerhleri okutulmuştur. Bu çalışmada, Osmanlı eğitim sisteminin zirvesinde yer alan bir kurum binası, eğitim-öğretimi, ekonomik durumu ve personeliyle birlikte farklı yönleriyle incelenmiş ve gün yüzüne çıkarılmıştır.Keywords: Ottoman educational system, madrasas, specialization madrasas, dar al-hadiths, Süleymaniye DârülhadisiABSTRACTSüleymaniye Dârülhadisi (Suleymaniye Dâr al-Hadîth), constructed and finished by the years 964/1556-1557, is placed in the Suleymaniye Complex which is built by Mimar Sinan by the order of Suleiman the Magnificent. Dâr al-hadith consists of the training center at the qibla side of Suleymaniye Mosque which is in front of the mausoleums of Suleiman the Magnificent and Hurrem Sultan and student rooms building at the southeast side of the mosque. Edirne Dâr al-Hadîth had been regarded as the best madrasas of the Ottoman Empire from the age of Murad II until Süleymaniye Dârülhadisi was constructed.There had been 21 staff members at Süleymaniye Dârülhadisi consisted of 1 müderris (professor), 1 muîd (assistant), 15 danişmend (student), 1 bevvâb (gatekeeper), 1 ferrâş (janitor), 1 kennâs-ı helâ (toilet cleaner) and 1 sirâcî (personnel responsible for enlightenment). According to vakfiye, müderris had recieved 50 akçe (coins), muîd had recieved 5 akçe and other staff members had recieved 2 akçe wages per day. The staff wages had been fixed for centuries except for müderris, müderris wages had been altered depending on the age. Although tenure periods of müderrisses (professors) of the Dâr al-Hadîth were changeable, it was generally one year. Retired mevleviyet kadis (Muslim judges) or kazaskers (judges of the army) had been appointed primarily to the Süleymaniye Dârülhadisi from establishment to 997/1589 years. However only müderrisses (professors) had been appointed in time, since some of the kadis and kazaskers had not been qualified enough to instruct hadith lectures. Süleymaniye Dârülhadisi and Süleymaniye Evvel, Sânî, Sâlis and Râbi‘ madrasas had almost the same education curriculum except for the lecture books. Education had been attending on Monday, Wednesday, Saturday and Sunday at Dâr al-Hadîth and the books Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Müslim, Mesâbîhu’s-sünne and Meşâriku’l-envâr related with hadith and explanations of some were taught there.To sum up, an education institution which is at the top of the Ottoman education system is investigated in terms of instruction, economic situation, and staff and brought out in this study.