Search

The Lakai are a Turkish community living in the central and southernregions of the Republic of Tajikistan and in the northern regions ofAfghanistan. In addition, Lakais exist in some parts of Pakistan and Iran.In the 18th and 19th centuries, the Lakais, who were given large plateaus,engaged in husbandry in the Transoxiana region. Until the rebellion, theLakais were attached to the Emirate of Bukhara. In the 1920’s, the Lakaisjoined into the independence movements. However, like other ethnicgroups, Lakais were exiled. These independence movements, includingthe one with Enver Pasha, were unsuccessful. According to Laqay Åvåzijournal published in Koktash near Dushanbe city of Tajikistan, the numberof Lakais today is more than 500 thousand people, and their languageis in danger of extinction. To date, some studies have been done aboutthe origin and language of the Lakai. In these studies, hypotheses havebeen asserted relating the Lakai are descended from Turkish communitiessuch as Kyrgyz, Kazakh, Karakalpak and Uzbek, and sometimes they areaffiliated to theTurkish communitiesin South Siberia.In these hypotheses,the names of the tribes, places and water, and the seals on the horses werecompared and various inferences have been made. In some studies, it isstated that the Lakai language has characteristics peculiar to Kazakh, andin others it is indicated that the language is influenced by Uzbek. As aresult of the research on vocabulary, it was influenced by Persian andTajik. However, there is no extensive study on the Lakai language. In thisarticle, phonetic and morphological characteristics of the Lakai dialectare emphasized and a new language classification is proposed., Lakaylar, Tacikistan Cumhuriyeti’nin merkezi ve güney bölgeleri ileAfganistan’ın kuzey bölgelerinde yaşayan bir Türk topluluğudur. Bunundışında Pakistan ve İran’ın bazı bölglerinde de Lakay varlığından sözedilebilir. XVIII-XIX. asırlarda kendilerine büyük yaylalar tahsis edilenLakaylar Maveraünnehir bölgesinde hayvancılıkla uğraşmışlardır. İsyana kadar Lakaylar Buhara Emirliğine bağlı olmuşlardır. 1920’li yıllardaLakaylar da bağımsızlık hareketlerine katılmışlardır. Fakat diğer etnikgruplar gibi Lakaylar da sürgüne uğramışlardır. Enver Paşa’nın da içindebulunduğu bu bağımsızlık hareketleri başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 1991yılında Tacikistan’ın Duşanbe şehri sınırına yakın Köktaş’ta Özbekçeyayımlanan Laqay Åvåzi isimli mecmuada verilen bilgilere göre günümüzde bu etnik grubun sayısı 500 bin kişiden fazladır ve dilleri yok olmatehlikesiyle karşı karşıyadır. Bugüne kadar Lakayların kökeni ve dillerihakkında bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda Lakayların bazenKırgız, Kazak, Karakalpak ve Özbek gibi Türk topluluklarıyla bazen deGüney Sibirya’daki Türk topluluklarıyla akraba oldukları tezleri ile sürülmüştür. Bu tezlerde boy isimleri, yer ve su isimleri, atlar üzerindeki damgalar karşılaştırılarak çeşitli çıkarımlarda bulunulmuştur. Bazı araştırmalarda dillerinin Kazakçaya özgü özellikler taşıdığı bazı araştırmalarda iseÖzbekçenin etkisinde olduğu belirtilmiştir. Söz varlığı üzerinde yapılaninceleme neticesinde Farsça ve Tacikçenin de etkisini görmek mümkündür. Ancak Lakayların dilleri üzerine ayrıntılı bir çalışma yapılmamıştır.Bu makalede Lakay diyalektinin karakteristik fonetik ve morfolojik özellikleri üzerinde durulmuş ve Lakay diyalektinin de içinde bulunduğu yenibir dil tasnifi önerisinde bulunulmuştur.

Bu çalışmada; Türk dünyası ortak alfabe iletişim dilinin tarihi gelişiminin ana hatları, dil birliğinin ulusal ve uluslararası boyutunun önceliği ve değeri ile bilimsel bilgiye ortak erişimin önemi ele alınmaktadır.Türklerin kurmuş olduğu devletlerde; dil ve alfabe asimilasyonuna bağlı sözlü ve yazılı kültür sorunu, eğitim, bilim ve siyasi yetersizliklere veya kararsızlıklara yol açmaktadır.Bilgi, evrensel güç ve yeterliliktir. Ortak alfabe ve ortak bilim dili, ulusal bilinç ile küresel egemenliğin temelidir. Türk Cumhuriyetleri, Türkiye ile bilgi ve belgenin organizasyonu ve paylaşımında, henüz gereken düzeyde standart işbirliğine sahip değildir.Bilgi ve belge erişiminin üç temel unsuru, yazar adı, eser adı ve konu başlığı otorite kütükleridir. Bu üç unsurun veya erişim başlıklarının, Türk Cumhuriyetleri bağlamında, bilgi ve belge ortamlarına yönelik olarak ulusal ve küresel erişimi sağlayacak yeterlilikte olmadığı bilinmektedir. Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri ortak ağ sisteminin geliştirilebilmesi için mevcut durum değerlendirilmektedir.Bilgi ve belge iletişim alanının planlanması ve küresel uygulamalara eklemlenerek etkin düzeye yükseltilmesi çalışmalarının, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Türk Cumhuriyetleri veri paylaşımı ortaklığı için, planlama ve programlaştırma önceliği ele alınmaktadır.

In the address of the President of the Republic of Kazakhstan N.Nazarbayev "Striving for the future: spiritual renewal" - cognitive and ideological work that determines the position of the nation in the modern world and determines the general directions of ways to change public consciousness. The issue of phased translation of the Kazakh alphabet into the Latin alphabet was a hot topic in the society. The transition to Latin is the main way to achieve world civilization. The transition to the Latin alphabet allows us to wake up and revive the consciousness of our nation. That is, a new version of the Latin alphabet, adopted by the Kazakh people, is a symbol of spiritual revival. In the article, the main attention will be paid to the transition to the Latin alphabet, which has serious disputes in the society. Also in the International Kazakh-Turkish University, Khoja Akhmet Yassawi, the ideas voiced in the article of the President of the Republic of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev were informed and informed of the planned, systematic work on the systematic implementation of these areas., Қазақстан Республикасының президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» Жолдауы – Қазақстанның бүгінгі өмірінде ұлттың ұстанымын айқындайтын және қоғамдық сананы өзгерту жолдарының жалпы бағыттарын белгілейтін дүниетанымдық-идеологиялық еңбек. Жолдауда айтылған қазақ жазуын латын әліпбиіне кезең-кезеңмен көшіру мәселесі қоғамда қызу пікірталас тудырды. Латын тіліне көшу – әлемдік өркениетке қол жеткізудің басты жолы және бұл ұлт санасын оятып, қайта жаңғыруына жол ашады. Яғни Қазақ елі қабылдап отырған латын әліпбиінің жаңа нұсқасы – рухани жаңғырудың темірқазығы. Мақалада қоғамда қызу пікірталас тудырған латын әліпбиіне өту мәселесіне шолу жасалады. Сондай-ақ Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде Қазақстан Республикасы президенті Н.Ә.Назарбаевтың мақаласында айтылған идеялар насихатталып, айтылған бағыттарды жүйелі түрде жүзеге асыруда атқарылып жатқан жоспарлы, жүйелі жұмыстар жайынан хабардар еткен.

Hoca Ahmet Yesevî ve onun müritleri tarafından yazıya geçirilen hikmetler bütünTürk Dünyasının manevi gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Hikmetler, 11-12. yüzyıllardasöylenmiş olmakla birlikte daha geç bir dönemde ve genellikle Çağatay Türkçesiile kaleme alınmışlardır. Hikmetlerin toplandığı kitaplara “Dîvân-ı Hikmet” adıverilmiştir.Biz, şimdiye kadar “Dîvân-ı Hikmet”in üç nüshasından haberdar idik. 2016 yılı-nın Aralık ayında Kazakistan’ın Kökşetav şehrinde Akmola Eyaleti Kültür İdaresinebağlı Edebiyat ve Sanat Müzesi tarafından “Hoca Ahmet Yesevî Mirası: Önemi, Niteliğive Etkileri” isimli ulusal bir konferans düzenlenmiştir. Bu konferansta “Dîvân-ıHikmet”in yeni bir nüshasının bulunduğu haberi verilmiştir. Bu nüsha Kökşetav’dabulunmuştur ve Kökşetav’daki Edebiyat ve Sanat Müzesinde korunmaktadır.Kazak bilim adamı İymangazi Nurahmetulı bu nüshayı Kazakçaya aktarmıştır.Biz yazımızın giriş kısmında Nurahmetulı’nın çalışmasını da göz önünde tutarak bugünekadar “Dîvân-ı Hikmet” üzerine yapılan çalışmalar hakkında genel bilgiler verdiktensonra yeni nüshanın nasıl bulunduğuna ve Kökşetav’daki müzeye nasıl ulaştırıldığına değindik. Ayrıca nüshayı diğer nüshalardan ayıran imla ve gramer özellikleriüzerinde durduk. Hayati Bice’nin Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlarından çıkan“Divan-ı Hikmet” çalışması esas alınarak yeni nüshanın ilk 10 sayfasının transkripsiyonuve Türkiye Türkçesine aktarmasına yer verdiğimiz bölümde farklılıkları dipnotlarlagösterdik. Yazının son bölümünde ise değerlendirme ve önerilerde bulunduk.Ekler bölümünde nüshanın ilk 10 sayfasının tıpkıbasımı bulunmaktadır.