Search

Artykuł prezentuje interpretację wiersza Adama Zagajewskiego Zimorodek z tomu Asymetria (2014) w kontekście utworu Gerarda Manley’a Hopkinsa [As kingfishers catch fire, dragonfies draw flame], którego pierwsze słowa przytoczone w oryginale stanowią motto Zimorodka. W artykule przypomniane zostały znaczenia motywu zimorodka w poezji i w kulturze. Możliwe odczytania wiersza związane są również z symboliką barw i ognia, co pozwala odsłonić jego sensy ontologiczne i metapoetyckie. The article presents an interpretation of Adam Zagajewski’s poem Kingfisher from the 2014 volume Asymmetry in the context of Gerard Manley Hopkins’s [As kingfishers catch fire, dragonflies draw flame], whose initial words, cited in English, were used as the motto. The article reviews the motif of the kingfisher in poetry and culture. The possible readings of the poem also relate to the symbolism of colours and fire, through which its ontological and metapoetic senses are revealed.

This article presents a reappraisal of the concept of the 1890–1918 literary period from the perspective of sociology of literature, and in particular Pierre Bourdieu’s theory of literary field (le champ littéraire), set out in his Les règles de l’art (1992). It goes without saying that the turn of the 19th century saw the emergence of a modernist movement, or, an autonomous literary field, dedicated to ‘pure’ art and literature, divorced from any social obligations. Within the Bourdieuesque perspective the dynamics of the literary field can be examined from a number of perspectives with the aim of assessing the success or failure of its strategies of consecration (i.e. the building of legitimacy and prestige), the habitus of its key figures, or its role as a space of mediation between external forces (les logiques externs) and the autonomy of literary production. The ultimate aim of conducting all those probes is to validate the claim that the 1890–1910 modernist literary field was indeed autonomous. In fact, its emergence in Poland bore a marked resemblance to the developments in mid-19th century French literature, as described by Bourdieu. The peculiar character of the Polish literary field resulted mainly from the one external factor, Poland’s political status until the declaration of independence in 1918.

This article is an attempt to re-read Tadeusz Miciński's poem ‘Blood-red Snow’ (‘Krwawy śnieg’, 1914) in the context of a tragedy that took place in February 1914 at Zakopane, or more precisely, in Kościeliska Valley in the Tatras. It was there that Jadwiga Janczewska, Stanisław Ignacy Witkiewicz's fiancée, took her life by shooting himself in the head. Her suicide prompted Miciński, a close friend of Witkiewicz, to write the ‘Blood-red Snow’, a poetic reportage infused with ambiguity, which presents a highly subjective vision of the tragic event and its circumstances. Read out of context, the poem seems be just another product of the poet's fascination with the philosophy of the occult (Luciferianism). However, when its real-life context is restored, the heady symbolism turns out to be a camouflage of a poème à clef, a genre which ‘Blood-red Snow’ actually exemplifies. The poem is an instant reaction to a dramatic event. To make sense of it one does not need to be familiar with the whole story of the relations between Miciński and Witkiewicz. What is perhaps worth noting is that their relationship soured after Jadwiga Janczewska's suicide, which triggered an unending blame game on all sides. While the public held Witkiewicz responsible for the young woman's death, he himself put the blame on Miciński and, first and foremost, on Karol Szymanowski. These controversies are, however, beyond the scope of the 'Blood-red Snow'.

Artykuł stanowi interpretację wyłącznie jednego szkicu literackiego Bolesława Leśmiana, zatytułowanego Próby twórczości literackiej na Ukrainie, który został opublikowany w "Kurierze Warszawskim" w marcu 1910 roku. Poeta omawia w nim wydany w Kijowie almanach poetycki zatytułowany Noworocznik literacki autorów polskich i ukraińskich. Leśmian wita tę inicjatywę z nadzieją na pogłębienie wzajemnych związków między twórcami obu słowiańskich narodów. Widoczne jest, że Leśmian był świadom wielu problemów, które utrudniały wzajemne kontakty twórców polskich i ukraińskich a także zdawał sobie sprawę z opóźnień kulturowych artystów działających w Kijowie na początku XX wieku, w tym zwłaszcza z oddalenia od światowych centrów rodzącego się wówczas wielkiego modernizmu. Mimo to miał nadzieję na zmiany w tej dziedzinie i na pogłębienie wzajemnych kontaktów. Wypowiedź jest również dla poety okazją do wyrażenia jego własnego programu literackiego, w którym wielką rolę odgrywa muzyczna strona poezji i związek słowa poetyckiego ze śpiewem. Leśmian odwołuje się przy tym do tradycji lokalnych, do wyobrażeń o kulturze ludowej i o "starej ziemi ukraińskiej", ale także, nazywając twórców z Kijowa "felibrami ukraińskimi", wprowadza nawiązanie do działalności poetów z południa Francji z drugiej połowy XIX wieku i do ruchu felibrów dążących na czele z Frederikiem Mistralem do odrodzenia języka i kultury prowansalskiej. Analogie te pozwalają na wprowadzenie do interpretacji szkicu Leśmiana szerokich kontekstów komparatystycznych. The article discusses just one of Bolesław Leśmian’s literary essays, namely, "Attempts at literary creation in Ukraine," published in Kurier Warszawski in March 1910. In it, the poet discusses the collection of poems published in Kiev entitled Noworocznik literacki autorów polskich i ukraińskich [The Literary Yearbook of Polish and Ukrainian Authors]. Leśmian welcomes this initiative with the hope of deepening the mutual relations between the poets of the two Slavic nations. It is evident that Leśmian was aware of many problems that hindered the mutual contacts of Polish and Ukrainian writers; he was also aware of the cultural delay of the Kiev artists at the beginning of the 20th century, in particular, of their remoteness from the world centres of the emerging great Modernism. He hoped, however, for changes in this field and for deeper mutual contacts. The essay also gave Leśmian an opportunity to spell out his own literary program, in which the musical side of poetry and the relationship between the poetic verse and singing played a significant role. In this context, Leśmian referred to local traditions and to ideas concerning folk culture and the “old Ukrainian land” however, by calling the Kiev poets “Ukrainian félibres,” he introduced a reference to the South French poets of the second half of the 19th century and to the movement headed by Frédéric Mistral created to revive the language and culture of Provence. These analogies make it possible to introduce broad comparative contexts to the interpretation of Leśmian’s essay. Стаття є інтерпретацією літературного нарису Болеслава Лесьмяна "Спроби літературної творчості в Україна" ("Próby twórczości literackiej na Ukrainie"),опублікованого у "Варшавському Кур’єрі" в березні 1910 року. Поет розглядає виданий у Києві поетичний альманах "Літературний щорічник польських та українських авторів" ("Noworocznik literacki autorów polskich i ukraińskich"). Поет говорить і про власну літературну програму, в якому важливу роль відіграють музична природа поезії і зв’язок поетичного слова зі співом. При цьому Лесьмян посилається на місцеві традиції, уявлення про народну культуру і «давню землю українську», згадує й про алюзію до творчості французьких поетів ХІХ століття. Ці аналогії дозволяють застосувати інтерпретації з нарису Лесьмяна у широкому компаративістичному аспекті.

This article examines the relationship of Maryla Wolska with the poets and artists of the Young Poland in Lwów and, more broadly, with the literary community of the early 20th century. She was a leading light of Płanetnicy (The Rainmakers), an informal group of artists who met at her house in Lwów. The role of a friend and mate, someone who was treated equally as a writer, did not sit well, however, with her role as mistress of the house, hostess of a literary salon and representative of a family which occupied a high position in the social hierarchy. To ride on the crest of the wave she strove to combine two strategies, a modern jauntiness and a studious attention to 19th-century proprieties. Although she did well for herself, her success was by no means complete.

Telluric symbolism plays a crucial role in George MacDonald’s diptych addressed to the young reader. The meanings of mountains and underground caves are of major significance here. The chthonic space inhabited by fantastic creatures, the goblins, is a dangerous and frightening territory. The imagination of the Scottish writer, inspired - as indicated by scholars - partly by the German Romanticism, reveals fascination with the work of the miner and its spiritual - apart from purely physical - dimension (like in Novalis’s Henry von Ofterdingen). The child heroes, the princess and little miner, overcome their personal limitations and become victorious thanks to the strength coming from “the heart of Earth” and their own hearts.

Cykl wierszy Stanisława Miłaszewskiego "Shakespeare" opublikowany w jego tomie "Gest wewnętrzny" stanowi hołd dla wielkiego dramaturga i przykład wielopoziomowych nawiązań do jego twórczości, między innymi do "Cymbelina", kronik historycznych, "Otella", "Hamleta", "Romea i Julii", komedii "Jak wam się podoba". Poeta, który czytał dramaty Szekspira w dzieciństwie, wprowadza też nawiązania do sonetów Szekspira, traktowanych jako wypowiedź artysty o swoim dziele. Widać tu ślad refleksji z "Portretu pana W.H." Oscara Wilde’a. Miłaszewski zna również esej Wilde’a "Krytyk jako artysta" i traktuje swój cykl poetycki jako wypowiedź krytyczną i wyraz własnego program twórczości jako "gestu wewnętrznego". Stanisław Miłaszewski’s cycle of poems entitled "Shakespeare" and published in his volume "Gest wewnętrzny" [An Internal Gesture] is a tribute to the great playwright and example of multilevel references to his works, such as "Cymbeline", the history plays, "Othello", "Hamlet", "Romeo and Juliet", and the comedy "As You Like It". The poet, who read Shakespeare’s plays as a child, also introduces references to Shakespeare’s sonnets, treated as the artist’s statement about his work. A trace of reflection from "The Portrait of Mr. W. H." by Oscar Wilde is visible here. Miłaszewski was also familiar with Wilde’s essay "The Critic as Artist" and treats his cycle of poetry as a critical statement and expression of his own creative program as an "internal gesture."

Pobyty Jarosława Iwaszkiewicza w Rabce znalazły swoje odzwierciedlenie w jego korespondencji a także w dziennikach pisarza. W Rabce przebywali też wielokrotnie członkowie jego najbliższej rodziny. Natomiast w twórczości Iwaszkiewicza Rabka nie odgrywa wielkiej roli, w żadnej mierze nie może zostać porównana do ważnych dla niego miejsc na mapie Polski, takich jak Sandomierz czy Zakopane, a zwłaszcza jego siedziba - Stawisko. Wiele innych miejscowości można wskazać jako istotne pod względem emocjonalnym i inspirujące w sensie literackim dla Iwaszkiewicza, nim zwróci się uwagę na Rabkę. Osobista mapa Jarosława Iwaszkiewicza powinna jednak zostać uzupełniona właśnie o Rabkę, która w biografii pisarza odgrywa przede wszystkim rolę schronienia, miejsca prawdziwego, prywatnego odpoczynku, a także punktu, z którego rozpoczyna się wędrówki po górach. To również jedno z miejsc, "skąd widzieliśmy Tatry", by posłużyć się cytatem z poezji Iwaszkiewicza. Ten "nieoficjalny" charakter miejscowości uzdrowiskowej, w której można się całkowicie oderwać od dręczących na co dzień problemów, stanowił dla autora Podróży do Polski najważniejszy powód przyjazdów, ale też sprawiał, że nie da się odnaleźć u Iwaszkiewicza ani osobistej, ani literackiej "rabczańskiej mitologii". Jarosław Iwaszkiewicz’s visits to Rabka left their traces in both his correspondence and journals. Many times the closest members of his family stayed there, too. However, in Iwaszkiewicz’s writing Rabka wasn’t so significant, and in no way could it be compared to other places on the map of Poland important to him, such as Sandomierz, Zakopane, and, especially, his residence in Stawisko. One can mention many places that were emotionally significant and literary inspiring to Iwaszkiewicz before even thinking of Rabka. Nevertheless, the personal map of Jarosław Iwaszkiewicz should be supplemented by this town, which in the writer’s biography played mainly the role of a shelter, a place of genuine private rest, as well as a starting point of mountain hikes. It was also one of the places "from where we saw the Tatras," to quote from Iwaszkiewicz’s poetry. This “unofficial” character of a health resort, where one can get away from problems and vexations of everyday life, was for the author of Podróże do Polski [Trips to Poland] the chief purpose for going there, but, as a consequence, it is impossible to trace any "Rabka mythology," either personal, or literary, in Iwaszkiewicz’s writing.