Search

During the Russian rule in the territory of the Kingdom of Poland, all the activities of the Polish population aimed at patriotic nature, such as celebrations commemorating historical events and figures, were forbidden. Despite the temporary thaw in the years 1905–1907, significant transformations in this matter took place only with the evacuation of the Russians in the summer of 1915, and then the takeover of power by the armed forces of the states central. Austrians by virtue of their attempts to improve relations with the occupied population introduced many freedoms in the sphere of culture and education, incl. allowing organizing public national celebrations. In Lublin, the capital of the Austro-Hungarian occupation, a series of celebrations took place, the nature of which evolved along with the conditions political, changing its form and size. W okresie panowania rosyjskiego na terenie Królestwa Polskiego wszelkie działania ludności polskiej o charakterze patriotycznym, takie jak obchody upamiętniające wydarzenia i postacie historyczne, były zakazane. Mimo chwilowej odwilży w latach 1905–1907, znaczące przeobrażenia w tej kwestii nastąpiły dopiero wraz z ewakuacją Rosjan latem 1915 r., a następnie przejęciem władzy przez wojska państw centralnych. Austriacy z racji podejmowanych prób poprawienia stosunków z okupowaną ludnością wprowadzili wiele swobód w sferze kulturalnej i oświatowej, m.in. zezwalając na organizowanie publicznych obchodów o charakterze narodowym. W Lublinie będącej stolicą okupacji austro-węgierskiej odbyło się szereg uroczystości, których charakter ewoluował wraz z uwarunkowaniami politycznymi, zmieniając swoją formę i rozmiar.

The article surveys the question how the past of the Grand Duchy of Lithuania and the Commonwealth of Both Nations is used in region’s cross‑border issues, and the question could it be the ideological basis for the idea of the Intermarium is raised. The analysis of the countries of the region revealed that these themes in Lithuania, Poland and Belarus are basicaly used for the creation of the identity of the societies, however in any country these topics of the past are not dominating, moreover in Ukraine the theme of the Grand Duchy of Lithuania and the Commonwealth of Both Nations is in marginal position. The central position in the memory culture of these societies take the events of the 20th century. Obviously such secondory position of the understanding of the events of the past showed the commemoration of the anniversary of the Union of Lublin in Poland in 2009. The analysis of the historical research demonstrates different view. Evaluations of the historians in four countries do not differ so cardinally as it was before 1990. Such situation is as a signal that probably it is a time to think about the preparation of the general textbook for schoolchildren of four countries, or synthesis of the history.

When the Constitution was ratified on May 3, 1791, establishing good relations with Russia was the most important issue for the security of the Commonwealth. As leaders of the Great Diet noticed that prosperous situation in the Polish-Lithuanian state’s international relations was ending, they suggested Stanisław August to turn to Russia. Because of their initiative, the king introduced several members of the St. Petersburg court to the Guardians of the Laws. Yet, it did not reorient Polish foreign policy. Having strengthened his position, Stanisław August was delaying direct talks with the empress. He was convinced, that to avoid Russian intervention in the Commonwealth’s internal affairs, one should not provoke Russians and appease any internal conflicts. That assumption turned to be wrong, though. Contrary to the views of the vast majority of Polish historians, who believed that Russian intervention in Poland was predetermined, the St. Petersburg court was divided, when it came to the policy on the Polish-Lithuanian state. Some advisers of Catherine II believed, that without a final agreement with German courts, one should not start a war with the Commonwealth, because it would be hard, long-lasting and costly. Yet, views of Polish malcontents and empress’s favorite, Platon A. Zubov, were taken into account, and a military operation was launched, without looking at Vienna and Berlin’s position. A passive diplomacy turned out to be a fatal mistake of the Polish king and his advisers. The concept of a limited warfare was equally wrong. The weak resistance of the Polish army strengthened the position of the empress’s favorite. When Stanisław August’s letter to Catherine II arrived at St. Petersburg, already in the course of war, at the Russian court a group of war opponents took a final attempt to stop hostilities, and start negotiations with the Commonwealth’s ruler. However, successes of empress’s troops, that rapidly moved towards Warsaw after the withdrawing Poles, favored supporters of an armed intervention. The king and his advisers ceased to believe in the possibility of victory too soon, and capitulated at the time, when there was still a chance to continue the war, a prolongation of which by several weeks might have prompted the empress to start peace negotiations. It was a great political mistake, which turned out to be the beginning of the end of the First Republic. Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja ułożenie stosunków z Rosją było najważniejszą kwestią z punktu widzenia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej. Widząc wygasanie pomyślnej dla państwa polsko-litewskiego koniunktury w stosunkach międzynarodowych, przywódcy Sejmu Wielkiego zasugerowali Stanisławowi Augustowi dokonanie zwrotu ku Rosji. To z ich inicjatywy król wprowadził do Straży Praw kilku stronników dworu petersburskiego. Nie pociągnęło to jednak za sobą reorientacji polskiej polityki zagranicznej. Umocniwszy swoją pozycję, Stanisław August zwlekał z nawiązaniem bezpośrednich rozmów z cesarzową. Był przekonany, że wystarczy nie prowokować Rosjan i łagodzić wszelkie konflikty wewnętrzne, żeby uniknąć rosyjskiej interwencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Założenie to okazało się błędne. Wbrew twierdzeniu ogromnej większości historyków polskich, którzy uważali, że rosyjska interwencja w Polsce była z góry przesądzona, na dworze petersburskim do ostatniej chwili trwały spory i dyskusje dotyczące kształtu polityki wobec państwa polsko-litewskiego. Część doradców Katarzyny II była zdania, że bez ostatecznego porozumienia z dworami niemieckimi nie należy zaczynać wojny z Rzecząpospolitą, gdyż będzie ona ciężka, długotrwała i kosztowna. Namowy polskich malkontentów sprawiły jednak, że ostatecznie zwyciężyła, lansowana przez faworyta cesarzowej – Płatona A. Zubowa, koncepcja rozpoczęcia działań zbrojnych bez oglądania się na stanowisko Wiednia i Berlina. Bierność dyplomatyczna okazała się fatalnym błędem polskiego króla i jego doradców. Równie błędna była koncepcja prowadzenia wojny w ograniczonym tylko zakresie. Słaby opór polskich armii umacniał bowiem pozycję faworyta cesarzowej. Już w trakcie działań wojennych, po nadejściu do Petersburga listu Stanisława Augusta do Katarzyny II, grupa przeciwników wojny na dworze rosyjskim podjęła ostatnią próbę przerwania działań zbrojnych i rozpoczęcia rozmów z władcą Rzeczypospolitej. Sukcesy wojsk cesarzowej, które w ślad za wycofującymi się Polakami zmierzały szybko w kierunku Warszawy działały jednak na korzyść zwolenników zbrojnej interwencji. Król i jego doradcy zbyt szybko przestali wierzyć w możliwość odniesienia zwycięstwa i skapitulowali w chwili, kiedy wciąż istniały szanse na kontynuowanie wojny, której przedłużenie o kilka tygodni mogło skłonić cesarzową do wyrażenia zgody na rozpoczęcie negocjacji pokojowych. Był to fatalny błąd polityczny, który okazał się w konsekwencji początkiem końca pierwszej Rzeczypospolitej.