Search

Gerek el işçiliği ile yapılan üretimlerde gerek makinalar ile yapılan seri üretimlerde, kalite kontrol üretim sürecinin ayrılmaz parçasıdır. Kalite kontrol işlemi üretimden daha fazla dikkat isteyen hata oranlarının minimize edilmesi gerektiği süreçtir. Kalite kontrolünün insan tarafından gerçekleştirilmesi, birçok işte olduğu gibi yorulma kaynaklı olması, hız gerektirmesi ve/veya fark edilemeyecek kadar küçük kusurların olması açısından zor ve hataya açıktır. Bu zorluklara kontrol edilecek malzemenin enjektör gibi saydam malzemeden yapılmış olması da eklenirse kontrol sürecinde hata yaşanma durumu ciddi şekilde artmaktadır. Bu nedenle bu süreçte kalite kontrol işleminin mümkünse tamamen makinalarla olması tercih edilmelidir. Tamamen makinalar tarafından olmaması durumunda en azından makine destekli olarak insan tarafından gerçekleştirilmesi tercih edilmelidir. İnsan gözü ile yapılan kalite kontrol prosesinde günümüzde görüntü işleme kullanılması sistemin geliştirilme sürecini kolaylaştırmakta ve tasarım sonrası kullanılabilirliğini arttırmaktadır.Bu tez çalışmasında görüntü işleme teknikleri kullanılarak enjektör (şırınga) üretimi yapan bir işletmenin enjektör paketleme aşamasında kalite kontrol işlemini gerçekleştiren personele yardımcı olacak sistem tasarlanmıştır. Literatür taramasında enjektör üretiminin paketleme aşamasına yönelik oluşturulan kalite kontrol çalışmasına rastlanılmamıştır. Bu sebeple çalışmanın ilk olduğu düşünülmektedir.Çalışmada görüntü almak için aydınlatma sistemiyle birlikte bir platform oluşturulmuş ve 12.2 MP endüstriyel kamera kullanılmıştır. Problemlerin çözümüne yönelik görüntü işleme tekniklerinden sıkça kullanılan şablon eşleştirme, haar-cascade sınıflandırıcısı, renk filtreleme, morfolojik işlemler gibi yöntemler birleştirilmiştir. Enjektör ve iğne ucu paketlenmesi aşamasında paket görüntüsü içinde enjektör/iğne ucu nesnelerine yönelik var/yok/adet/yabancı madde tespit-kontrol üzerine çalışılmıştır. Kullanılan yaklaşımlar, kullanım amaçları ve doğruluk oranları ile şu şekilde sıralanabilir; şablon eşleştirme ile nesne tespiti %99.87, haar-cascade sınıflandırıcısıyla nesne tespitinde %90.49, renk filtreleme ile nesne tespiti %90.85 ve leke tespiti ile yabancı madde aranması %85.58'dir. Yöntemlerin ortalama çalışma süreleri; şablon eşleştirme 2.13sn, haar-cascade 0.015sn ve renk filtreleme-yabancı madde aranması 0.01sn olarak ölçülmüştür.Anahtar Kelimeler: Enjektör-şırınga üretimi, görüntü işleme, haar-cascade, renk filtreleme, şablon eşleştirme Quality control is an inseparable part of the production process both in handmade production and in mass production with machines. The quality control process is the process in which error rates that require more attention from production should be minimized. It is difficult and error-prone to carry out quality control by the human being, as with many jobs, due to fatigue, speed and / or imperceptible defects. Adding to these difficulties that the material to be controlled is made of transparent material such as an syringe, the error in the control process increases significantly. For this reason, it should be preferred that the quality control process in this process should be entirely with the machines. If it is not entirely by machines, it should be preferred that it is carried out by humans at least with machine support. The use of image processing in the human eye quality control process facilitates the development process of the system and increases its usability after design.In this thesis, a system was designed to assist the personnel performing the quality control process in the syringe packaging stage of an enterprise producing syringe using image processing techniques. In the literature review, no quality control study for the packaging stage of injector production was found. Therefore, the study is considered to be the first.In the study, a platform was created with the lighting system and a 12.2 MP industrial camera was used for image acquisition. Image processing techniques for solving problems; template matching, haar-cascade classifier, color filtering and morphological processing methods are combined. During the syringe and needle tip packaging phase, the presence/absence/quantity/foreign matter detection-control for syringe/needle tip objects was studied in the package image. Approaches used, purposes and accuracy rates can be listed as follows; object detection by template matching was 99.87%, object detection by haar-cascade classifier was 90.49%, object detection by color filtering was 90.85% and foreign matter detection by stain detection was 85.58%. Average working time of the methods; template matching was 2.13sec, haar-cascade 0.015sec, and color filtering-foreign matter search was 0.06sec.Keywords: Color filtering, haar-cascade, image processing, syringe production, template matching 65

Estetik ve fonksiyonel problemler yaratan iskeletsel sınıf 3 dentofasiyal deformitenin tedavisinde, ortognatik cerrahi önemli bir seçenektir. İskeletsel sınıf 3 anomalisi olup, ortognatik cerrahisi yapılan hastalarda hava yolu darlığı ve uyku apnesi riski normal popülasyona göre daha yüksek olarak görülmektedir. Bu çalışmada; iskeletsel sınıf 3 hastaların tedavisinde uygulanan çift çene ortognatik cerrahinin, hastalarda posterior hava yolunda darlığa ve obstruktif uyku apnesine yatkınlığa, polisomnografik ve anatomik parametrelerdeki değişikliklere etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Operasyon öncesi ve operasyondan sonraki minimum 3. ayda, mandibular geriletme ve maksiller ilerletme miktarının hava yolu hacmine ve minimum aksiyal alana etkisi, konik ışınlı bilgisayarlı tomografiyle; uyku parametrelerine etkisi polisomnografi ile birlikte değerlendirilmiştir. Çalışmaya H. Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi ABD'ye iskeletsel sınıf 3 deformitesinin tedavisi için başvurmuş, maksiller ilerletme ve mandibular geriletme cerrahi tedavisi yapılmış 26 hasta dahil edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, orofarinks ve nazofarinks hacim boyutu T1 ölçüm ortalamaları, T0 ölçüm ortalamalarından anlamlı derecede yüksektir (p0,05). Cinsiyet grupları arasında, T0 ve T1 zamanlarındaki, orofaringeal boyut ve uyku parametreleri arasında anlamlı farklılık bulunmamışken (p>0,05); nazofarinks hacim boyutu anlamlı derecede artmıştır (p0.05). There was no significant difference between oropharyngeal size and sleep parameters at T0 and T1 times between sex groups (p> 0.05); nasopharynx volume increased significantly (p

Bitkisel tasarım, kentsel, kırsal ve doğal mekânlarda estetik ve işlevsel amaçlarla mekân ve zaman koşullarına göre bitki materyalinin seçimini, düzenlenmesini ve bakımını kapsayan, insan ile doğa, sanat ile bilim arasındaki en doğru, en etkili ve en devamlı ilişkiyi kurmak süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda; bitkisel tasarım için kullanılabilecek çok zengin bitki tür ve çeşitlerinin bulunması, kullanım amaç ve tiplerinin giderek artması, dijital teknolojinin gelişmesi ve kullanımının artması vb. nedeniyle bütüncül bitki bilgi sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla bitkisel tasarım için kullanılacak detaylı bitki veri tabanının oluşturulması ve bitkisel tasarım için dijital sorgulama ve kullanılabilirliğin sağlanması hedeflenmiştir. Çalışmada; yerli ve yabancı literatür taraması yapmak suretiyle günümüzde kullanılan bitki veri tabanları ve sorgulama modelleri içeren bazı yazılımlar incelenmiş olup bitkisel tasarım ve Peyzaj Mimarlığı kavramsal çerçevesi açısından eksiklikleri ortaya konulmuştur. Bu bağlamda; bütüncül açıdan bitkisel tasarıma yardımcı olabilecek ve diğer yazılımlara göre özgün değeri bulunan bir yazılım üretilmiştir. Bu yazılım; SQLite veri tabanında oluşturulan veri tabloları ve göstergeleri, SQL veri tabanı yönetim sistemi ve PYTHON programlama dili kullanılarak web uygulaması şeklinde üretilmiştir.Sonuç olarak; bitkisel tasarıma yönelik detaylı ve çok farklı açılardan sorgulanabilir bir bilgi sistemi modeli oluşturulmuştur. Bitkisel Tasarım Amaçlı Bitki Bilgi Sistemi'nde (BBS); bitkilerin görsel özelliklerinden teşhis yapılabilen Bitkileri Teşhis-Tanıma Menüsü, bitki türlerine yönelik özelliklerin bulunduğu Bitki Bilgi Bankası Menüsü, bitkisel tasarıma yönelik sorgulamaların yapılabildiği Bitkisel Tasarım İhtiyacına Yönelik Sorgulama Menüsü, bitkisel tasarım öge ve ilkeleri ile sorgulamaların yapılabildiği Bitkisel Tasarım Görsel Estetik Özelliklerine Göre Sorgulama, bitkilerin işlevsel özelliklerine yönelik sorgulamaların yapılabildiği Bitkisel Tasarım İşlevsel Özelliklerine Yönelik Sorgulama Menüsü ve bitkisel tasarımda peyzaj kullanım tiplerine yönelik sorgulamaların yapılabildiği Bitkisel Tasarım Kullanım Amacı/Tiplerine Yönelik Sorgulama alt menülerini içermektedir. Planting design is defined as the process of establishing the most accurate, most effective and continuous relationship between human and nature, art and science, involving the selection, arrangement and maintenance of plant material according to space and time conditions for aesthetic and functional purposes in urban, rural and natural spaces. In this context; a holistic plant information system is needed due to the very rich plant species and varieties that can be used for planting design, the purpose and types of use are increasing, the development and use of technology is increasing. For this purpose, it is aimed to create detailed plant database to be used for planting design and to provide digital query and usability for planting design.In the study; some software including plant databases and query models used today were examined by searching the domestic and foreign literature, and their deficiencies were revealed in terms of planting design and landscape architecture conceptual framework. In this context, a software that has a unique value compared to other software has been produced that can assist in planting design. This software has been produced as a web application using data tables and indicators created in SQLite database, SQL database management system and PYTHON programming language. As a result, a detailed and questionable information system model for planting design was created.In Plant Information System for Planting Design Purposes (PIS) contains sub-menus such as; Plants Diagnosis-Recognition Menu, which can be diagnosed from the visual properties of plants, the Plant Knowledge Bank Menu with features for plant types, Planting Design Inquiry Menu where inquiries for planting design can be made, and Query by Planting Design Visual-Aesthetic Properties, where inquiries can be made, The Inquiry Menu for Planting Design Functional Features, where inquiries regarding functional features can be made, and the Inquiry Subject Menus for Planting Design Use Purposes / Types, where inquiries regarding landscape use types in vegetative design can be made. 121

Yazılım sistemlerinin modellemeleri sırasında yapılan eksiklikler ve oluşan tutarsızlıklar, bu modeller kullanılarak yapılan tüm geliştirmelerde de yüksek maliyetlerle sonuçlanan istenmeyen sonuçlara sebep olabilmektedir. Yazılım modellemesi sırasında yazılım mühendislerine verilebilecek öneriler ile daha iyi modeller oluşturulabilir ve bu sayede kullanıcı beklentilerini daha iyi karşılayan sistemler oluşturulabilir. Yazılım modellemede kullanılan yöntemlerden bir taneside, grafik kullanıcı arayüzlerinin analizinde kullanılan olay akış grafikleridir. Bu tezin hedefi olay akış grafikleri üzerinde yer alan bileşenler arasında unutulmuş veya eksik bağlantıları grafik yapay sinir ağları kullanarak tahminleyecek bir yöntem öndermektir. Bu yöntem beş basamaktan oluşan bir süreçten oluşmaktadır: (i) veri toplama, (ii) grafik yapay sinir ağ modelini eğitmek, (iii) eğitilen modeli doğrulamak ve (v) modeli daha önce görmediği veriler ile test etmek. Eğitilen grafik yapay sinir ağ modellerinin performansını ölçmek için çapraş entropi kaybı, eğri altında kalan alan ve doğruluk performans metrikleri kullanılmıştır. Farklı veri kümeleri ve farklı grafik yapay sinir ağı varyasyonları ile yapılan deneylerin incelenmesi sonucunda, nispeten küçük ölçekli veri kümelerinde dahi başarı elde edilebildiği gözlemlenmiştir. Deficiencies and inconsistencies introduced during the modeling of software systems can cause undesirable consequences that may result in high costs and negatively affect the quality of all developments made using these models. Therefore, creating better models will help the software engineers to build better software systems that meet expectations. One of the software modelling methods used for analysis of graphical user interfaces is Event Sequence Graphs (ESG). The goal of this thesis is to propose a method that predicts missing or forgotten links between events defined in an ESG via Graph Neural Networks (GNN). A five-step process consisting of the following steps is proposed: (i) data collection from ESG model, (ii) dataset transformation, (iii) GNN model training, (iv) validation of trained model and (v) testing the model on unseen data. Three performance metrics, namely cross entropy loss, area under curve and accuracy, were used to measure the performance of the GNN models. Examining the results of the experiments performed on different datasets and different variations of GNN, shows that even with relatively small datasets prepared from ESG models, predicts missing or forgotten links between events defined in an ESG can be achieved. 95

Etmen-yönelimli Yazılım Mühendisliği (AOSE) alanında Çok-etmenli sistemlerin (MAS) geliştirilmesi için çeşitli alana-özgü modelleme dilleri (DSML) ortaya çıkarılmıştır. Etmenlerin iç yapılarının Kanı-İstek-Hedef (BDI) gibi modellere göre tasarlanması, MAS sistemi içerisinde etmenlerin ortak kullanabileceği hesaplama ortamlarının oluşturulması ve etmen organizasyon yapılarının tanımlanması bir MAS'ın oluşturulması için önemlidir. Bu bağlamda, DSML4BDI AOSE alanında ortaya çıkmış bir DSML'dir. Jason platformuna uygun bir üstmodele sahip olan dil, etmenlerin iç yapılarının modellenmesini desteklese de MAS'ların oluşturulması açısından yetersiz kalmaktadır. Geliştiriciler etmenlerin kullanacağı ortak çalışma alanlarının oluşturulması ve organizasyon yapısının tanımlanması gibi konularda zorlanmaktadırlar. Bu tezde DSML4BDI'ın sözü edilen bu eksikliklerini gideren ve oluşturulan modellerin çalıştırma platformu zenginliğini arttıran DSML4BDI 2.0 adı verilen bir DSML geliştirilmiştir. DSML4BDI 2.0 için öncelikle Etmen, Ortam ve Organizasyon bakış açılarını içerecek bir üstmodel tasarlanmıştır. Sonrasında bu üstmodele dayanan bir grafiksel somut gösterim geliştirilmiştir. Geliştiriciler bu grafiksel gösterimi kullanarak üzerinde çalıştıkları MAS'ları modelleyebilmektedir. Modelden metne dönüşümler üzerinden sağlanan bir semantik ile DSML4BDI 2.0 modelleri çevre programlamayı destekleyen JaCaMo platformunda çalıştırılabilmektedir. Böylece DSML4BDI 2.0 ile oluşturulan MAS modellerinden kod çıktısı üretebilir duruma getirilmiştir. Son olarak çeşitli MAS'ların geliştirilmesini içeren durum çalışmalarından elde edilen sonuçlar analiz edilerek DSML4BDI 2.0'ın bir değerlendirilmesi de yine tez kapsamında yerine getirilmiştir., In Agent-oriented Software Engineering (AOSE) research field, various domain-specific modeling languages (DSMLs) are introduced for the development of Multi-agent Systems (MASs). It is important to design the internal structures of the agents according to architectures such as Belief-Desire-Intention (BDI), to create execution environments that can be used by the agents in the MAS system and to define the organizational structures of the agents. Within this context, DSML4BDI is one of the DSMLs proposed for AOSE. The language, which has a metamodel conforming to the Jason platform, supports the modeling of the internal structures of the agents. However, provided modeling elements are insufficient especially for the creation of MAS, i.e. developers are struggling both to create common execution environments which agents will use and to define organizational structures. In this thesis, a DSML, called DSML4BDI 2.0, is developed which eliminates the aforementioned deficiencies of DSML4BDI and increases the execution platform richness of the created models. A metamodel is designed to include Agent, Environment and Organization viewpoints for DSML4BDI 2.0. A graphical concrete syntax is derived to create MAS models conforming to this metamodel. Hence, developers can model the MASs to be implemented by using this graphical notation. Based on the semantics provided from model to text transformations, DSML4BDI 2.0 models can be run on the JaCaMo platform which supports environment programming. Thus, it is possible to generate code output from the models created with DSML4BDI 2.0. Finally, an evaluation of DSML4BDI 2.0 is carried out by analyzing the results obtained from various MAS development case studies.

Bu çalışmada, erişkin yaylı çalgı icra eden müzisyenlerin performans boyunca icra postürleri değerlendirilerek ergonomik risk düzeyine etki etmesi beklenen parametreler ile arasındaki ilişki incelendi. Dahil edilme kriterlerini sağlayan 18-53 yaş aralığındaki keman veya viyola icra eden 15 müzisyen çalışma grubuna alındı. Katılımcıların; performans boyunca video analizle ölçülen müzik icra postürü ergonomik risk düzeyleri ile kas-iskelet sistemi şikayetleri, müzik performans anksiyetesi seviyesi, fiziksel aktivite düzeyi, eklem hipermobilitesi ve dominant el tercihi değerlendirildi. Çalışmanın sonucunda, sağ üst ekstremite müzik icra postürü performans sonu ergonomik risk düzeyine sırt bölgesinde görülen kas iskelet sistemi rahatsızlıklarının (KİSR) (p=0,029), sol üst ekstremite müzik icra postürü ergonomik risk düzeyi zamana bağlı değişimine el/el bileğinde görülen KİSR'in (p=0,04), sol üst ekstremite icra postürü performans sonu ergonomik risk düzeyine gövde fleksiyonu hipermobilite düzeyinin (p=0,026) pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı etkisi olduğu sonucuna ulaşıldı. Müzik icrası performans başlangıcı (p=0,04) ve performans sonu (p=0.01) ergonomik risk düzeyleri, lisans ve doktora sonrası eğitim seviyesine sahip müzisyenlerde yüksekti, ancak risk seviyesi lisans üstü seviyedeki müzisyenlerde düşüktü. Çalışmada icra postürü ergonomik risk düzeyi ve zamana bağlı değişimine; fiziksel aktivite düzeyi, müzik performans anksiyetesi ve el tercihinin anlamlı düzeyde etkisi bulunmadı (p>0,05). Bu çalışma sonucunda keman ve viyola icra eden müzisyenlerde icra postürünün ergonomik olarak oldukça riskli olduğu ve icra postürlerine etki eden pek çok parametre bulunduğu görüldü. Çalışmamızda elde edilen verilerin, müzisyenlerin bütüncül bir şekilde ve ilgili semptomları referans alarak hedef bölgelerin daha sağlıklı değerlendirilmesinde multidisipliner bir bakış açısıyla koruyucu yaklaşımların oluşturulması için yol gösterici olacağını düşünmekteyiz. In this study, the relationship between the parameters' expected to affect ergonomic risk level of performing posture evaluated in adult strings musicians with video analysis method. 15 musicians who played violin or viola between 18-53 years were included in the study group. The ergonomic risk level of participants' music performing posture during the performance measured by video analysis and musculoskeletal complaints, music performance anxiety level, physical activity level, joint hypermobility, dominant hand preferences were evaluated. As a result of the study, there was a significant positive relation between end of performances of ergonomic risk level of right upper extremities music performing postures on musculoskeletal complaints in the back region (p=0.029), time-dependent changes of the ergonomic risk level of left upper extremities music performing postures and musculoskeletal complaints in the hand/wrist area (p=0,04), mid-performances of the ergonomic risk level of left upper extremities music performing postures and trunk flexion hyper-mobility level (p=0.026). The beginning (p=0,04) and end of perfomances' (p=0,001) of the ergonomic risk level of left upper extremities music performing posture was high in musicians with graduate and post-doctorate education level, but the risk level was low in musicians with postgraduate education level (p=0,01). There was no significant relationship between the ergonomic risk level of performing posture, physical activity, anxiety and hand preferences (p>0.05). As a result of this study, it was found that the performing postures of string musicians' have a high level of ergonomic risk and there are many parameters that affect the performance postures in violin and viola musicians. The present study will guide the professionals to evaluate musicians according to the symptoms that need attention in a holistic way to create protective approaches from a multidisciplinary perspective. 117

Yapılan bu tez çalışmasında video ya da kamera görüntülerinden insanları tespit ederek, insanların aktivitelerini(ayakta, koşuyor, zıplıyor, oturuyor ve yatıyor) derin öğrenme tekniklerini kullanarak tahmin edilmesi amaçlanmaktadır.Çalışmada veri seti olarak 10000 den fazla farklı internet kaynağından elde edilen resim ve video görüntüleri kullanılmıştır. Çalışmada faklı yazılım ve donanım teknolojileri kullanılmıştır. Verileri düzenleme ve etiketlemede java dili, eğitim ve model oluşturmada DIGITS, framework olarak Caffe, testlerde ise Python dili kullanılmıştır.Sonuç olarak 8458 adet resim kullanılarak yapılan çalışmada farklı insan aktiviteleri derin öğrenme teknikleri kullanılarak ortalama %97 gibi büyük bir doğrulukla sınıflandırılmıştır. Tek bir resim ile yapılan DIGITS testinde %90.88, 1341 resim ile yapılan Python testinde ortalama % 97.4, video testlerinde ise ortalama 4 fps ve %92 doğruluk ile insan aktivitesi sınıflandırılmıştır. In this thesis, it is aimed to detect people from video or camera images and to predict people's activities (standing, running, jumping, sitting and lying) by using deep learning techniques.In the study, pictures and video images obtained from more than 10000 different internet sources were used as data set. Different software and hardware technologies were used in the study. Java language was used for data editing and labelling, DIGITS was used for training and modelling, Caffe was used as framework and Python language was used for tests.As a result, different human activities were classified with an average accuracy of 97% by using deep learning techniques in the study, which was conducted using 8458 images. In DIGITS test with a single image, human activity was classified as 90.88%, Python test with 1341 images, and 97.4% on average, 4 fps and 92% accuracy on video tests. 50

Amaç: Laboratuvar Bilgi Sistemi, klinik laboratuvarlar için verileri kaydeden, yöneten ve depolayan bir yazılım sistemidir. Bu çalışmada laboratuvar örneklerinin belirli kurallar çerçevesinde sınıflandırılıp, optimum örnek miktarlarının alınması, otomatik kabulü, hızlı ve kolay ulaşımın sağlanması için Clarion, C#, VB.NET yazılım dilleri ve Oracle 11g, Sql Server 2014 veri tabanları kullanılarak, mevcut LBS'nin ek modüller ve karar destek sistemleri (KDS) ile performansının arttırılması hedeflenmiştir. Yöntem: Yazılım geliştirilme süreçlerinde: Öncelikle optimum örnek miktarlarının ve kapların belirlenmesi için veri tabanı tasarımı ve ara yüz yazılımları geliştirilmiştir. Geliştirilen sistem, girilen verilere ve kurallara göre alınacak örnek kapları ve miktarlarını otomatik olarak hesaplar duruma getirilmiştir. Bulgular: Bu sistem Akdeniz Üniversitesi Hastanesi kan alma biriminde otomatik etiketleme cihazı ile entegre edilerek kullanıldığında, yapılan tetkiklerde aynı türden eski sistemde en fazla 5 tüp, yeni sisteminde en fazla 2 tüp kullanılırken, hastaların etiketleme için ortalama bekleme süresi 3 dakikadan 2 dakikaya düşerek %33 azaltılmış, cihazdan verilen örnek kapları için %0,174 olan hatalı örnek kabı verme durumu ortadan kaldırılmıştır. Çalışmada saat başına kabul sayıları değerlendirildiğinde, yeni sistem ortalama 176 örnek kabulü, personel ise ortalama 21 örnek kabulü yapmıştır. Bu sayılara göre yeni sistemin kabul alma konusunda da daha verimli olduğu görülmüştür. Sonuç: Çalışma sonucunda oluşan yeni sistemin değerlendirilmesinde seçilen 1701 hasta örneklemi üzerinde yapılan analizlerde; eski sisteme göre, saatlik kabul sayının arttığı, hastalardan alınan örnek tüp sayısının ve hata sayısının azaldığı, iş akışının hızlandığı, iş yükünün ve kurum maliyetlerinin azaldığı, yapılan anketler sonucunda hastaların memnuniyetinin ve kuruma olan güvenlerinin arttığı görülmüştür. Ayrıca, iyileştirilen yazılımın LBS'ye etkileri ortaya koyularak, ideal laboratuvar sistemlerinde olması gereken örnek alım ve kabul işleyişi hakkında bilgi verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Laboratuvar bilgi sistemi, optimum örnek miktarı, karar destek, laboratuvar analiz öncesi süreç Objective: A Laboratory Information System (LIS) is a software system that records, manages and stores data for clinical laboratories. In this study,it is aimed to increase the performance of existing LIS with additional modules and decision support systems (DSS), classification of laboratory samples within the framework of certain rules, taking optimum sample quantities, automatic acceptance, ensuring fast and easy access by using Clarion, C #, VB.NET software languages and Oracle 11g, Sql Server 2014 databases.Method: In the software development processes: First of all, the database design and interface software has been developed to determine optimum sample quantities and containers. Then the developed system calculated the sample containers and quantities according to the entered data and rules.Results: When this system is used by integrating it with the auto-labeling device in the Blood Collection Unit of Akdeniz University Hospital, In the examinations of the same type of system, up to 5 tubes were used in the same kind of system, while up to 2 tubes were used in the new system, while the average waiting time for patients was reduced by 33% from 3 minutes to 2 minutes, the case of giving a sample of the wrong sample, which is 0.174%, is eliminated. When the number of receptions per hour was evaluated in the study, the new system received an average of 176 samples, while the staff received an average of 21 samples. According to these numbers, it can be seen that the new system is more efficient in terms of receptions than the old system.Conclusion: In the analysis conducted on 1701 patients selected in the evaluation of the new system as a result of the study; It is seen that compared with the old system, in the new system the number of hourly receptions increased, the number of sample tubes taken from the patients and the number of errors decreased, the work flow was accelerated, the workload and the institution costs decreased, as a result of the surveys, satisfaction of patients and confidence in the institution has increased. In addition, the effects of the improved software on LIS have been presented, and information is provided about how the sample procurement and reception process should be in ideal laboratory system.Keywords: Laboratory information system, optimum sample quantity, decision support, pre laboratory analysis period 74

Yıllar boyunca dış dünyanın bilgisayar tarafından insan beyni gibi verileri işlemesi için sayısallaştırılma işlemleri araştırılmıştır. Bu süreçte en çok zorlanılan problemler arasında görüntü işleme, nesne tanıma, ses tanıma sayılabilir. Uzun yıllar bu problemleri çözmede geliştirilen algoritmalar yeterli başarı oranına ulaşamamıştır. Bilgisayar görüsünün yeterli başarı oranına ulaşması yapay sinir ağlarıyla sağlanmıştır. Günümüzde yapay sinir ağlarının bir alt dalı olan derin öğrenme birçok zor problemin çözümünde kullanılmaktadır. Derin öğrenme, insan beyninden esinlenilerek geliştirilen bir makine öğrenmesi yöntemidir. Günümüzde ticari, finansal ve kişisel gereksinimlerden biri de döviz kurlarının hızlı bir şekilde birbirine dönüştürülmesidir. Bu tez çalışmasında görsel derin öğrenmenin bir modeli olan Evrişimsel Sinir Ağları ile mobil cihaz üzerindeki kameradan anlık olarak alınan görüntünün içerisinde yer alan Türk Lirası, Euro ve Amerikan Doları cinsinden banknotlar tespit edilmektedir. Tespit edilen banknotların günlük döviz kurları üzerinden diğer para cinslerine göre karşılığı hesaplanmaktadır. Geliştirilen sinir ağının eğitimi sırasında 11.400 adet etiketli fotoğraf kullanmıştır. Fotoğrafların tamamı manuel olarak etiketlenmiştir. Geliştirilen model 3 farklı para birimini yaklaşık olarak %80 oranında tespit edebilmektedir. Over the years, digitization processes have been researched for computing the external world as a human brain by computer. In this process, the most challenging problems are image processing, object detection and voice recognition. The algorithms have not achieved sufficient success rate which were developed to solve these problems for many years. Achievement of satisfying success rate of computer vision was provided by neural networks. Deep learning, which is a sub-branch of artificial neural networks, is used for many difficulties nowadays. Deep learning is a machine learning method inspired by the human brain. Nowadays, one of the increasing requirement is the rapid transformation of exchange rates into one another in commercial, financial and personal fields. In this thesis, Convolutional Neural Networks, which is a model of visual deep learning, is used to identify banknotes in Turkish Lira, Euro and American Dollars within the image taken by the camera on the mobile device. The equivalents of the determined banknotes are calculated according to the other currencies at daily exchange rates. 11.400 tagged photographs are used during the training of the developed neural network. All photographs were tagged manually. The developed model can detect 3 different currencies by approximately 80%. 62

Bu tez çalışmasının amacı ortaöğretim kurumlarında, disiplin iş ve işlemlerini yürütmek üzere model olabilecek bir sistem tasarımı yapmak ve yazılım geliştirmektir.Gelişen teknolojiyle beraber doğru bilgiye, doğru zamanda hızlı bir şekilde erişim sağlayabilmek birçok kurum için hayati önem arz etmektedir. Bir ülkenin gelişebilmesi için, genç nüfusunun eğitimi yadsınamaz bir faktördür. Dolaysıyla buradaki eğitim ve öğretimin sağlıklı bir ortamda sürdürülmesi ülkenin geleceği açısından çok önemlidir. Sınıf içi ve okulda sağlıklı bir disiplin anlayışıyla eğitim kalitesinin artabileceği bilinen bir gerçektir. Ortaöğretim kurumlarında disiplin olaylarının takibi, yönetmelik çerçevesinde önleyici ve caydırıcı tedbirlerin alınması uzun vadede ülke geleceğini olumlu yönde etkileyecektir. Yapılan literatür çalışmasında okullardaki disiplin üzerine bir çok çalışma yapılmakla beraber bu alanda disiplin iş ve işlemlerinin yürütülmesi için geliştirilmiş bir yazılıma rastlanmamıştır. Bu iş ve işlemlerin takibi çoğu okul tarafından bilişim teknolojilerinden yararlanılmaksınız eski yöntemlerle yürütülmektedir. Bu da hem zaman hem de enerji israfına yol açmaktadır. Tüm bunların yanısıra hızlı bir erişim sağlanamayan klasik bir arşiv ile her okul kendine uygun eğitim politikaları gerçekleştirememektir. Bu çalışmada sahada görüşmeler yapılarak ortaöğretim kurumaları tarafından kullanılabilecek bir yazılım hazırlanmaya çalışıldı. Öncelikle bu görüşme sonuçlarından yola çıkılarak varlık ilişki diyagramlarıyla bir yol haritası oluşturulmuş böylece geliştirilen yazılımın sağlam bir alt yapı üzerine bina edilmesi sağlanmıştır.Bu çalışmada ortaöğretim kurumlarında yürütülen disiplin işlemleri için bir yazılım geliştirilerek bilgi ve iletişim teknolojilerinden azami ölçüde faydalanılarak hızlı, etkin bir disiplin yönetimi hedeflenmiştir. Böylece tüm disiplin vakaları düzenli bir şekilde arşivlenebilecek, herhangi bir dosyaya veya öğrencilerin bilgilerine hızlı bir şekilde erişim sağlanabilecektir. Ayrıca veri tabanındaki bu bilgilerden faydalanılarak geleceğe yönelik çeşitli eğitim politikaları üretilebilecektir. In order to develop a country, education of young population is an undeniable factor. A key parameter for the young population's education to continue in a healthy way is to maintain and follow the discipline regulations in the schools effectively. For most secondary schools, inflicting and monitoring disciplinary punishments are carried out without using information technologies in current situation. Keeping discipline without using a software system leads to both time and energy wastage. For this reason in this study, it is aimed to develop a software model for discipline management in school using information processing systems. In the first stage of the study, the disciplinary regulation was examined and a model was created by classifying disciplinary crimes. Thus, it is aimed that users of software can access the related disciplinary crime comfortably. Later on, interviews were conducted with the staff members of the disciplinary committee at the school, and the requirements analysis was then obtained. From these needs, UML (Unified Modeling Language) diagrams have been created and the developed software has been aimed to be built on a solid infrastructure. The prepared software model has also been tested in the physical environment. By using this software, all disciplinary cases can be archived on a regular basis, quick access to any file can be sustained and various reports can be generated. Moreover, by making use this information in the database, various education policies for future can be produced. 95

Bu çalışma kapsamında, istemci taraflı web uygulaması geliştirme sürecinde kullanılan çerçeveler ve ortaya koydukları yaklaşımların, web sayfası yükleme performansına etkileri araştırılmıştır. Çalışmada şablonlama ve dom oluşturma yaklaşımları referans uygulama üzerinde, araştırma kapsamında geliştirilen yardımcı performans ölçüm kütüphanesi ve gezinme zamanlaması programlama ara yüzü aracılığıyla farklı tarayıcı platformları üzerinde ölçülmüştür. Çalışmada 100 nesnelik veri boyutlarında çerçeve kullanımının dom oluşturma süresini ve buna bağlı olarak sayfa yükleme zamanını, kullanıcı tarafından farkedilebilir sürelerde etkilemediği sonucuna varılmaktadır. Veri boyutu 1000 nesneye çıkarıldığında ise sanal dom oluşturma yaklaşımının yükleme zamanları bağlamında düşük performans gösterdiği sonucuna ulaşılmaktadır. Sonuç olarak, istemci taraflı web uygulamalarında küçük veri boyutlarında ortaya konulan mimari yaklaşımların günümüz donanım kapasitesinde kullanıcı deneyimi düşünüldüğünde ihmal edilebilir sürelerde fark oluşturduğu gözlemlenmektedir. Ancak veri boyutu büyüdükçe çerçevelerin sayfa yükleme süreleri arasında oluşan farkın arttığı gözlemlenmiştir. In this study, the frameworks used in client-side web application development process and their effects on web page loading performance were investigated. Templating and dom construction approaches were measured on the reference application through different browser platforms with NavigationTimingAPI and with a performance measurement library developed within the scope of the research. We found that the usage of frameworks with data size up to 100 objects does not affect the page load time with a noticeable time period by the user. When the data size is increased to 1000 objects, it is shown that the virtual dom creation approach performs poorly in context of loading times. As a result, it is observed that the architectural approaches revealed in the small data sizes in client-side web applications make a difference in negligible periods in today's hardware capacity, considering the user experience. However, as the data size increased, the gap between the page load times of frameworks also increased. 88

Mini-İmplant Uygulamalarında Farklı Maksillar Uzunluğa Sahip Bireylerin Palatinal Bölgelerindeki Kemik Miktarının Üç Boyutlu DeğerlendirilmesiAmaç: Bu çalışmanın amacı; Konik Işınlı Bilgisayarlı Tomografi (KIBT) görüntülerini kullanarak, palatinal üçüncü ruga bölgesindeki kemik kalınlıklarını değerlendirmek ve bu bölgeye uygun mini vida uzunluğunu belirlemektir.Materyal ve Metot: Araştırmamızda, tanı amacıyla alınmış KIBT görüntülerinde, maksillanın anteroposterior yöndeki uzunluğuna göre iki gruba ayrılan bireylerde(kısa maksilla grubu ve normal maksilla grubu) palatinal üçüncü ruga bölgesindeki kemik kalınlıkları ölçülmüştür.Yapılan ölçümler Dolphin 3D yazılımı kullanılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler SPSS 20.0 programı kullanılarak istatistiksel değerlendirmeye tabi tutulmuştur.Bulgular:İki gruptaki bireyler arasında, vertikal, oblik ve horizontal olarak yapılan kemik kalınlığı ölçümlerinde istatiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmemiştir. (p>0.05).Sonuç: Çalışmamızın sonuçları kısa ve normal maksilla gruplarında damaktaki üçüncü ruga bölgelesinde kemik kalınlıklarının benzer olduğu ve bu bölgeye 6 mm boyundaki mini vidanın güvenle uygulanabileceğini göstermiştir.Anahtar Kelimeler: Mini vida uygulaması, Palatinal bölge, Konik ışınlı bilgisayarlı tomografi,Dolphin yazılım programı Three-Dimensional Evaluation of Bone Thickness in Palatinal Regions for Mini Screw Applications at Individuals with Different Maxillary Length Objective: The aims of this study was; to evaluate bone thickness of palatal third ruga region using the cone beam computed tomography (KIBT) images and to determine suitable mini screw length for the application in this region. Materials and Method: In this study, bone thickness in the palatal third ruga region was measured in two group individuals (short maxilla group, normal maxilla group) by using KIBT images which taken for diagnostic purposes. Measurements were done on cone beam computed tomography images by using Dolphin 3D ( 11.9 version) software. The data were statistically analyzed using the SPSS 20.0 program.Inter-group comparisons were done by using Independent Samples t test.Results: There was no statistically significant difference was found between the two groups in terms of vertical, oblique and horizontal bone thickness measurements. Conclusion: Our results indicated that individuals with short and normal maxilla have similar bone thickness in palatal third ruga region and the mini-screws in 6 mm length can be applied safely in this region. Keywords: Mini screw application, Palatinal zone, Dolphin 3D software, Cone-beam tomographyKeywords: Mini screw application, Palatinal zone, Dolphin 3D software, Conebeam computed tomography 85

Anlık mesajlaşma, iletişim aracı olarak yaygın olarak benimsenmiştir. Çoğu anlık mesajlaşma uygulaması, üstverileri toplar veya sızdırır. Birçok insan, çağdaş ve popüler anlık mesajlaşma uygulamalarının getirdiği güvenlik ve kişisel gizlilik konularının farkında değildir. Hem güvenli hem de tamamen anonim olan merkezsiz ve kullanımı kolay mesajlaşma sistemi öneriyoruz. Bir saldırganın tehlike yaratabileceği merkezi sunucular olmadığından, önerilen sistem sansüre karşı dayanıklıkdır. Ethereum ortamında hafif bir istemci aracılığıyla çalışan uygulamayı, Android ortamında gerçekleştirdik. Önerdiğimiz uygulamanın yalnızca güvenli ve anonim değil aynı zamanda pratik de olduğunu göstermek için başarım değerlendirmesini yaptık. Instant messaging has seen wide adoption as a means of communication. Most instant messaging applications either actively collect or leak metadata. Most people are not aware of the security and privacy issues that come with modern popular instant messaging applications. We propose a decentralized, easy-to-use messaging system that is both secure and completely anonymous. It is censorship-resistant as there are no centralized servers for an attacker to compromise. We have implemented the application on the Android platform and runs a light client on the Ethereum platform. We have evaluated the performance of our proposed application to show that it is capable of not only being secure and anonymous but also practical. 68

İtfaiyeci giysilerinin termal koruyucu performansı birincil öneme sahiptir. Giysi performansı tasarımdan, boyuttan, aksesuardan ve bir giysinin nasıl giyildiğinden etkilenmektedir. Kullanıcı rahatlığı, giysi performansı için değerlendirme kriterlerini belirlemektedir. ISO 13688 Standardında önerilen boyutlar tüm kullanıcılar için uygun değildir. Bu çalışmada itfaiyeci giysilerinin uyum problemleri tespit edilmeye çalışılmış ve bu problemleri giderebilecek yeni tasarımlar ortaya koyulmuştur. Bu amaçla, iki farklı itfaiyede çalışan ve farklı beden özelliklerine sahip 20 erkek itfaiyeci ile çalışılmıştır. İtfaiyecilerin tüm vücut bölgeleri mezür ile elle ölçülmüştür. Her kişi için bir ölçüm tablosu hazırlanmıştır. Giysinin itfaiyecilere uygunluğu CLO 3D Yazılımı ile değerlendirilmiştir. Yazılımda tüm itfaiyecilerin üç boyutlu (3D) avatarları oluşturulmuştur. Daha sonra, tüm itfaiyeci giysilerinin kalıp ölçüleri yazılıma aktarılmıştır. Hazırlanan kalıplar, itfaiyecinin giysi bedenine (S-M-L-XL-XXL) göre avatarlar üzerine giydirilerek 3D giysiler simüle edilmiştir. Bu aşamada ISO 13688 standardında tanımlanan ölçüler ile gerçek giysilerin boyutları karşılaştırılmıştır. Bir itfaiyecinin hareket halinde iken alabileceği dört pozisyon seçilmiştir. Fit kontrolü sonucunda her hareket için ayrı ayrı olmak üzere bölgesel kalıp problemleri belirlenmiştir. 20 itfaiyecinin tamamında genel uyum sorunları tespit edilmiş ve giysi kalıplarının düzenlemeleriyle birlikte tespit edilen problemler ortadan kaldırılmıştır. Elde edilen verilerle yeni giysi tasarımları oluşturulmuştur. Yeni tasarlanan giysilerin 3D simülasyonları yapılmış ve çalışmada incelenen giysiler ile karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak geliştirilen yeni kalıp ölçülerinin itfaiyeci giysilerinin uyum problemlerinin büyük bölümünü giderebildiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, daha rahat itfaiyeci giysisi tasarlarken uygun kalıp ölçüleri için bir kılavuz niteliğinde olacaktır. Thermal protective performance of firefighter's clothing is of primary importance. Clothing performance is also affected by design, size, accessory, and how a garment is worn. User comfort determines the evaluation criteria for clothing performance. The sizes recommended in ISO 13688 standard are not suitable for all users. In this work, the conformity problems of the firefighter clothing were tried to be determined and new designs that could solve these problems were introduced. For this aim, 20 male firefighters working in two different fire department with different body characteristics were selected. The human body was divided into 56 different areas such as neck circumference, shoulders, arms, thighs, calf, front and back knee area. All body parts of firefighters were measured manually by tape measure. A size chart was prepared for each person. Suitability of clothing for firefighters was evaluated by CLO 3D Fashion Design Software. Three-dimensional (3D) avatars of all firefighters were created in the software. Then, the pattern dimensions of all firefighter clothing were also transferred to the software. Prepared garments by new pattern dimensions were dressed on the avatars according to each firefighter's clothing size (S-M-L-XL-XXL) and 3D clothes were simulated. At this stage, the size chart defined in the ISO 13688 standard and the measurements of the actual garments were compared. Four positions were selected for a firefighter to take while on moving. As a result of the fit control, regional pattern problems were determined separately for each movement. Common fit problems were identified in all 20 firefighters and these problems were eliminated by the developed new pattern sizes. New garment designs were developed based on the obtained data. The 3D simulations of the newly designed clothes were made and compared with the clothes examined in the study. As a result, it has been found that the new pattern dimensions developed in this work can solve most of the adaptation problems of firefighter clothing. The results obtained in this study will serve as a guideline for appropriate pattern dimensions when designing more comfortable firefighter clothing. 206

Bu çalışmada çok şekilli olarak parçalanmış 2B nesnelerin bilgisayar desteğiyle daha hızlı ve daha az hatayla yeniden oluşturulması amacıyla bir sistem tasarlanmıştır. Önerilen sistemde parçalanmış nesneler ile ilgili referans görüntüler kullanılmıştır. Parçalanmış nesnelerin yeniden oluşturma süreci, oldukça zorlayıcı alt problemler içerdiğinden alt aşamalara ayrılarak irdelenmiş ve literatüre çeşitli katkılar yapılmıştır. İlk aşamada ele alınan problemlerle ilgili İnternet ortamında veri setleri bulunmadığından kapsamlı bir veri seti oluşturulmuştur. Parçaların referans görüntüler ile eşleştirilmesi aşamasında anahtar nokta tabanlı SIFT, SURF, BRISK ve AKAZE yöntemleri karşılaştırılmıştır. Önerilen Borda sayısına dayalı yaklaşım ile eşleştirme aşamasında AKAZE yönteminin kullanılmasına isabetli bir şekilde karar verilmiştir. Ayrıca anahtar nokta tabanlı yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlar için Zernike momente dayalı blok tabanlı bir yöntem geliştirilmiştir. Parçaların hizalanma problemleri için minimum kapalı çevrim tabanlı alternatif bir yöntem geliştirilmiştir. Parçalara ait piksellerin belirlenmesi aşamasında önerilen CIELAB renk uzayı tabanlı yaklaşım ile tarayıcılardan kaynaklanan renk problemlerinin üstesinden gelinmiştir. Çoklu yeniden oluşturma işlemlerinde parçaların kenar ve renk bilgilerinin benzerliklerini dikkate alan yaklaşım ile global tutarlılık sağlanmıştır. Ayrıca nesnelere ait parçaları kendi içlerinde gruplandıran bir yöntem ilk kez önerilmiş ve gruplandırma işlemi ile problem çözümünün hızlandırılabileceği ortaya konmuştur. Önerilen yeniden oluşturma sisteminde yüksek başarı oranında sonuçlar elde edilmiştir. In this study, a system is designed to reconstruct multi-fragmented 2D objects with faster and less errors with the computer aided. In the proposed system, the reference images related to fragmented objects are used. Since the reconstruction process of fragmented objects contains quite challenging sub-problems, it is divided into sub-stages and various contributions are made to the literature. In the first stage, since there are no datasets on the internet, a comprehensive dataset is created. At the stage of matching the pieces with reference images, the keypoint based SIFT, SURF, BRISK and AKAZE methods are compared. Owing to the proposed Borda count based approach, AKAZE method is decided to use at the matching stage. Also, a block based method that used Zernike moments is developed for sub-problems where keypoint based methods are insufficient. An alternative method based on minimum convex hull is developed for the problem of alignment of pieces. At the determination of the pixels of the pieces, the CIELAB color space based approach is proposed to overcome the color problems arising from the scanners. Global consistency are achieved by approach that takes into account the edges and color information similarities of the pieces at the multiple reconstruction process. In addition, a method that grouped the pieces of the 2D objects within themselves is proposed for the first time and it is shown that the problem solving can be accelerated by grouping process. 173

Artan elektrik enerji ihtiyacını karşılamak ve elektrik enerjisinin ulaştırılmasının mümkün olmadığı durumlarda alternatif olarak güneş enerjisinden elektrik üretimi kullanılmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynağı kullanılarak FV sistemden ve Stirling motordan elektrik üretimi sağlanmaktadır. Sistemde çanak tipi yansıtıcı, güneş paneli, Stirling motor, arduino uno mikrodenetleyicisi, gerilim ve akım sensörü, bluetooth modülu, internet modülu, sıcaklık nem sensörü, android studio editöründe geliştirilmiş android arayüz yazılımı, verilerin tutulduğu web sayfası ve arduino yazılımı kullanılmaktadır. Mikrodenetleyici sayesinde okunan güç değerleri, sıcaklık ve nem bilgisiweb sayfasında kayıt altına alınmaktadır. Ayrıca Visual Studio yardımıyla yazılan C# programıyla da verilerin analizi yapılmaktadır. Aynı şekilde mobil cihazdan da okunan bu değerler kullanılan veri tabanı sayesinde saatlik olarak saklanmaktadır. Elde edilen veriler incelendiğinde motordan en fazla güç 0,7 W, fotovoltaik pilden ise 0.9 W enerji üretimi gözlenmektedir. Prototip amaçla kurulan bu sistemde elde edilen güçler yeterli düzeydedir. Sistemin verimliliği acısından kıyaslama olanağı sunan bu tez kurulum yapacak kişilere yardımcı olmaktadır.Sistem çalışma prensibi çanak tipi yansıtıcı uygun şekilde odaklanarak Stirling motorun çalışmasını sağlanmaktadır. Uygun açıyla yerleştirilen fotovoltaik panelden de elektrik üretimi sağlanmaktadır. Elde edilen veriler sayesinde web sayfasında grafikler dinamik olarak çizilip, mobil cihaz tarafından da kıyaslama yapılmaktadır. Grafiklerin görüntülenmesi istenirse yakın mesafeden istenirse internet üzerinden anlık olarak takip edilebilmektedir. Sistem verimliliği hakkında bilgi veren bu tez çalışması yapılacak yatırımlara yön verecektir. Electrical power production is used alternatively from solar energy to provide increased electrical energy needs and in impossible situations such as electrical energies can't be supplied. Electrical power production is provided from the FV system and the Stirling engine by using renewable energy sources.Dish reflector, solar panel, Stirling engine Arduino Uno microcontroller, voltage, current components, Bluetooth module, internet module, heat and humidity sensor, interface software which is developed in the android studio system, a web page which including input and Arduino software are used in the system. Read power rates providing with microcontrollers are saved on the web page including heat and humidity information. Besides, analyzing inputs(data) is made with MATLAB which written with helping of a web page. In the same form, mobile devices are saved hours by providing the user database.When the acquired data are examined, the most power from the engine is 0.7 W and 0.9 W energy production is observed from the photovoltaic battery. In this system which held for prototype aim, acquired Powers are insufficiently level. This thesis provides to compare with the efficiency of the system which helped the people to make an installation.Also, electrical productions are provided from the right placed photovoltaic panel providing with acquired data, graphics can be drawn dynamically on the web page and can be compared from mobile devices. If the graphics are wanted to show and wanted from the closed destination, it can be followed form the net momentarily. This system gives information about the efficiency of the system and shapes for investment decisions. 115

Regresyon testi, değiştirilmiş bir yazılımda tüm parçaların işlevlerinin doğruçalıştığını güvence etmek için gerçekleştirilen bir test türüdür. Artan modern,çevik ve büyük kapsamlı yazılım sistemleri ile birlikte yazılım geliştirmedöngüsünün bir parçası olabilmek için regresyon test seçiminin de etkili, hızlı,verimli ve pratik olması gerekmektedir. Bu amaç doğrultusunda bu tezkapsamında modern hibrit bir regresyon test seçim yöntemi önerilmiştir.Regresyon test alanının etkin kavramlarını tanımlamak ve görsel olarak daha iyianlamak için ayrıntılı bir literatür taraması ile birlikte bir konsept modelisunulmuştur. Hem sınıf hem de üçüncü-parti metin dosyaları için fark tabanlıteknikler kullanarak farklı detay katmanlarında çalışabilen bir teknik anlatılmıştır.Önerilen teknik okunabilir dosyalar için sözcük tabanlı karşılaştırma metotlarıkullanırken, herhangi bir ikili dosyalar için de sağlama toplamı yöntemlerini dosyaveya metot detay seviyelerinde kullanmaktadır. Kullanıcıların farklı performansisterlerini karşılamak amacıyla ayarlanabilir bir benzerlik eşiği sunulmuştur.Ayrıca, önerilen tekniğin verimini artırmak için varsa test ve hata verileri dekullanılmıştır. Önerilen teknik ve diğer modern, gelişmiş teknikler, açık kaynakivkodlu projeler kullanılarak gömülü, çoklu bir durum çalışması şeklinde geniş çaplıbir değerlendirmeye tabii tutulmuştur. Sonuçlar önerilen tekniğin, diğer tekniklerkadar etkili olduğunu ve hata tespit oranını yüksek seviyede tutarken daha az testseçtiğini göstermiştir. Regression testing is the type of testing in which a modified software is validatedto ensure its functionality is not broken. With the increase of modern, agile andlarge size software systems, regression test selection needs to be efficient,effective and practical to coexist within the software development cycle. To thisneed, a modern hybrid technique for regression test selection is proposed in thisthesis. A detailed literature analysis and a conceptual model are presented inorder to better visualize and identify the target concepts of the field. We introducea technique operating on different granularity levels using difference basedtechniques of files for both class files and third-party text files. Our technique useslexical comparison methods for readable files and checksum comparison for anybinary files with file or method level granularity. A tunable similarity threshold isoffered to users to be used in fulfilling different performance needs. Any availabletest or fault history data is also used to increase the effectiveness of the proposedtechnique. We provide an extensive evaluation study in the form of embedded,multiple case study of the proposed technique with other state-of-the-arttechniques with respect to performance and cost-efficiency using different opensource projects. The results showed that the proposed approach is effective asiiother state-of-the-art techniques and selects fewer tests while keeping the faultdetection rate at a high level 96

Teknoloji ve internet sayesinde veriler anlık olarak üretilmektedir. Bu verilerin çoğalması ile birlikte bilgi çıkarımı işlemleri önemli hale gelmekte ve veriden çıkarılacak bilgiler çok değerli olabilmektedir. Teknolojinin gelişmesi ve haberleşme ağlarının çoğalması ile birlikte günümüzde bilginin büyüklüğü ve değerli olması daha net bir şekilde görülmektedir. Günümüz teknolojisinde birçok cihaz anlık veri üretebilmekte, verileri kayıt altına almakta ve bu kayıtlar çoğaldıkça veriler yeterince incelenemeden veri deposuna gönderilmektedir. Araştırma ve geliştirme çalışmalarını bu yönde yürüterek karmaşık ve çeşitli verilerin altında zengin kaynaklarının yattığının farkına varan birçok araştırmacı `Büyük Veri` denilen bir yapıyı ortaya çıkartmıştır. Büyük veri işleme yöntemleri sayesinde anlamlı, faydalı ve önemli verilerin ortaya çıktığı görülmektedir. Büyük Veri, sadece büyük miktardaki veri anlamına gelmemekle birlikte geleneksel metotlar ile işlenemeyen veri anlamına da gelmektedir. Bu çalışmada, uluslararası haber ajanslarından ve kaynaklardan elde edilen verilerin oluşturulduğu dünyada yaşanmış olan terör olaylarını içeren Global Terrorism Database (GTD) veri kümesi ele alınmıştır. Bu veri kümesi üzerinde büyük veri kapsamında makine öğrenmesi yöntemleri ile analiz ve sınıflandırma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Yaşanan bir terör olayının hangi örgüt tarafından gerçekleştirildiğini tahmin eden bir uygulama geliştirilmiştir. Bu çerçevede, terör saldırısının saldırı tipi, kullanılan silah türü, saldırı yapılan ülke, bölge ve saldırıdaki hedef kitle bilgileri kullanılarak yaşanan terör olayının hangi örgüt tarafından gerçekleştirildiğini tahmin eden Apache Spark tabanlı açık kaynak büyük veri işleme aracı Python dili kullanılarak geliştirilmiştir. GTD veri kümesinden, en çok saldırı gerçekleştiren ilk 10 terör örgütü seçilerek altı farklı makine öğrenmesi algoritması uygulanmış olup, algoritmaların performansları arasında karşılaştırma ve değerlendirme yapılmıştır. Uygulanan algoritmalarda en yüksek doğruluk oranı K-En Yakın Komşu (KNN) algoritması ile % 98,2 olarak bulunmuştur. Lojistik Regresyon (LR) algoritmasının büyük veri kümesi için uygun olmadığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Büyük veri, Apache spark, Terör olayları, Makine Öğrenme Algoritmaları Thanks to technology and the internet, data is produced instantly. With the reproduction of this data, information extraction processes become important and the information to be extracted from the data can be very valuable. With the development of technology and the proliferation of communication networks, the size and value of information has come to the forefront today. In today's technology, many devices can produce instant data, record the data, and as these records increase, the data is considered insignificant and sent to the data store. By carrying out research and development efforts in this direction, many institutions and organizations realized that the rich resources underlie the complex and varied data have emerged as a structure called Big Data. It is seen that meaningful, useful and important data emerge thanks to large data processing methods. Big Data means not only large amounts of data, but data that cannot be processed by conventional methods. In this study, the Global Terrorism Database (GTD) data set, which includes the terrorist incidents that took place in the world where data obtained from international news agencies and sources, was discussed. Machine learning methods and analysis and classification operations were performed on this data set within the scope of big data. An application has been developed which predicts the organization of a terrorist incident. Within this framework, the Apache Spark-based open source big data processing tool, which uses the information about the type of weapon, type of weapon, country, region and target group in the attack, was developed using Python language. Six different machine learning algorithms have been applied by selecting the first 10 terrorist organizations performing the most attacks from the GTD dataset and comparisons and evaluations have been made between the performances of the algorithms. The highest accuracy rate in the applied algorithms is 98,2 % with K-Nearest Neighbor (KNN) algorithm. The logistic regression (LR) algorithm was specified according to the situation appropriate for the big data set.Keywords: Apache spark, Big data, Terrorist incidents, Machine Learning Algorithms 78

Bu tez çalışmasında, yazılım sistemlerinin geliştirme sırasında ve dağıtım sonrasında ortaya çıkabilecek güvenlik açıklarının hem geliştiriciler hem de son kullanıcılar açısından riskleri incelenmiştir. Güvenlik açıklarının kök nedenlerinin daha iyi anlaşılması açısından sadece entegrasyon ve dağıtım aşamalarında değil yazılım geliştirme aşamasında da meydana gelebilecek güvenlik riskleri ele alınmıştır. Birçok farklı durumda ortaya çıkabilecek güvenlik sorunlarına çözüm tanımlayan güvenli tasarım desenleri açıklanmıştır. Yazılıma sonradan belirli güvenlik mekanizmalarının uygulanmasına odaklanmak yerine, güvenlik açıklarını önlemek üzere yazılım geliştirme aşamasında güvenli yazılım tasarım desenlerinin uygulanması üzerinde durulmuştur. Güvenli tasarım desenleri mevcut en iyi güvenlik tasarım uygulamalarını genelleştirerek ve mevcut tasarım desenlerine güvenlik özellikli işlevsellikleri eklenerek türetilmiştir. Bu çalışmada, güvenli tasarım desenleri örnek bir yazılım üzerinde uygulanarak yazılım geliştirme aşamasında güvenlik açıklarının nasıl önlenebileceği gösterilmiştir. In this thesis, the risks of both the developers and the end users were examined in terms of software security vulnerabilities. In order to better understand the root causes of security vulnerabilities, security risks that may occur not only during the integration and deployment phases both also in software development phase, were also discussed. The secure design patterns which describes solutions to various security problems that may occur in many different situations are explained. Instead of focusing on the application of certain security mechanisms after software deployment,this study focused on the implementation of secure design patterns in the development phase to avoid security vulnerabilities. Secure design patterns are derived by generalizing the best available security design applications and adding security-specific functionality to existing design patterns. Furthermore, the implementation of secure design patterns in a sample software application was performed in order to show how to avoid security vulnerabilities in development phase. 103

Günümüzde birçok şirketin veritabanında bulunan verilerini REST tabanlı web servisleri aracılığıyla üçüncü şahıs firmaların kullanımına açması oldukça yaygın bir yaklaşımdır. REST(Representational State Transfer), istemci ile sunucu arasında hızlı ve kolay iletişimi sağlayan HTTP tabanlı bir web servis mimarisidir. Bu sebeple birçok IOT ve mobil uygulamada bu mimari tercih edilmektedir. Veritabanları için RESTful servislerin hızlı bir şekilde geliştirilmesini sağlayan birçok yazılımkütüphanesi mevcut olsa da verinin yapısında meydana gelen bir değişim geliştirilen web servisini geçersiz kılabileceği gibi yeni bir geliştirme eforuna neden olacaktır. Bununla birlikte farklı geliştiriciler tarafından geliştirilen birbirine benzeyen servislerin olması (Örn : CRUD: Create, Read, Delete, Update işlemleri) bir standarda uyulmasını zor hale getirmektedir. Yazılım otomasyonu perspektifinden bakıldığında bir veritabanının REST tabanlı web servislerine dönüştürülmesiotomatize edilmesi gereken bir süreçtir. Bu sayede diğer otomasyon uygulamalarında olduğu gibi birim iş için gereken efor azalabileceği gibi ortaya çıkan ürünün kalitesinin de artma potansiyeli olacaktır. Veritabanlarından web servisleri üreten önceki çalışmalar ve araçlar otomasyonu belli bir seviyeye kadar sağlasa da bu çalışmaların çoğu halihazırda varolan bir veritabanı için çözümüretmemektedir. Ayrıca önceki çalışmalarda veritabanında meydana gelen değişimlere duyarlı bir yapı bulunmadığından yeni geliştirme eforu gerekebilmektedir. Tez çalışmasında önceki çalışmaların eksik ve iyileştirilebilir yönlerini de ele alarak kendi yaklaşımımızla web servislerini otomatize bir şekilde üretmeyi hedefledik. Bu bağlamda tersine mühendislik ve kod üretimi yöntemleriile veritabanından REST uyumlu web servislerini otomatize bir şekilde üreten, değişimlere duyarlı APIGEN isimli yeni bir araç geliştirdik. Nowadays, it is a common approach for companies to expose their data that exist in a database through RESTful APIs for variety of clients. REST (Representational State Transfer) is an HTTP-based web service architecture that enables quick and easy communication between client and server. For this reason, REST has started to take a place as a preferred approach in IoT and mobile applications. Although there are many libraries that provide rapid development of RESTful web services with various programming languages, any subsequent modification to the data source requires a new development effort and rewriting the boilerplate code. Any changes that occurin a relational database table is a good. Moreover, the fact that there are similar services (i.e. CRUD: Create-Read-Update-Delete operations) written by different developers makes it difficult to comply with the standards and best practices. In terms of software automation, exposing a database to the world with RESTful architecture is a process that needs to be automated. Also every automated process has the potential to reduce effort and improve quality. While existing tools provide automation to a certain extent, most of these tools don't have a solution for an entiredatabase schema and extra development effort is required when a customization is needed. Besides, in previous studies, there is a possibility for services generated by automation process to lose their validity when any modification happens to database. In this paper, while discussing the improvable aspects of previous works, we will be presenting our approach with a tool named APIGEN (API Generator) converting a database into RESTful services in an automated manner. 55

Bu çalışmanın amacı sosyal media üzerindeki olayları mevcut çözümlerin doğruluk ve süre performanslarını arttırarak algılamaktır. Bir olay, belirli bir yerde belirli bir zaman aralığında gerçekleşen şeyler olarak tanımlanabilir. Bu tezde, bu sorun işlem tabanlı akış işleme problemi olarak modellenmiştir. Üç değişik olay algılama yöntemi bizim problemimize uyarlanmıştır. Bunlardan ilki anahtar kelimeye dayalı olay algılamadır. Kısa süre içerisinde sayısal olarak fazla artışa sahip olan anahtar kelimeleri bulur. İkincisi kümelemeye dayalı olay algılamadır. Bunu hiyerarşik kümelemenin bir versiyonu olarak da tanımlayabiliriz. Son olarak, hibrid olay algılama yöntemi ile ilk iki yöntem birleştirilmiştir. Problemimizi işlem tabablı akış işleme problemi olarak tanımladığımız için tüm yöntemler S-Store üzerinde uygulanmıştır. S-Store, dağıtık, ölçeklenebilir ve garantili sıralı iletim özelliklerine sahip bir işlem tabanlı akış işleme moturudur. Tüm olay algılama yöntemleri Twitter'dan alınan gerçek veri seti ile çalıştırılmış ve performansları değerlendirilmiştir. The aim of this study is detecting events on social media by improving current solutions in terms of accuracy and time performance. An event is something that occurs in a short duration of time in a certain place. In this thesis, the problem is modelled as a streaming transaction process. Three different event detection method is adapted to our solution. First one is the keyword-based event detection method that looks for bursty keywords in a period. The second one is the clustering-based event detection method which is a version of the hierarchical clustering algorithm. And the last one is the hybrid event detection method of keyword-based and clustering-based algorithms. To specify the problem as streaming transaction process, all algorithms are implemented on top of S-Store. S-Store is a streaming OLTP engine having distributed, scalable and guaranteed ordered delivery features. All of the event detection methods are run and evaluated their performance with a real data set obtained from Twitter. 107

Tek Taraflı Üst Premolar Çekimli Olarak Tedavi Edilen Sınıf II MalokluzyonluHastalarda Maksiller Ark Formundaki Değişimlerin DeğerlendirilmesiAmaç: Bu retrospektif çalışmanın amacı, tek taraflı üst birinci premolar çekimliolarak tedavi edilmiş Sınıf II hastalarda maksiller ark formundaki değişimleri incelemekve maksiller ark simetrisini değerlendirmektir.Materyal ve metot: Bu araştırmanın materyali sabit tel tedavisi uygulanan tektaraflı üst birinci premolar çekimi ile tedavi edilmiş 30 hastadan (araştırma grubu) vesabit tel tedavisi yapılan çekimsiz tedavi edilmiş Sınıf I ve II 30 hastadan (kontrolgrubu) tedavi öncesi ve sonrasında alınan dijital modellerden oluşmaktadır. Modellerüzerinde yatay ve ön-arka yönde ölçüm yapmak ve maksiller ark formunu oluşturmakiçin, Autocad Version O.49.0.0; Autodesk, San Rafael, California) programıkullanılarak elde edilmiştir. Ölçümler SPSS 25.0 programı kullanılarak istatiksel olarakdeğerlendirilmiştir. Matlab (Version 9.2;MathWorks, Natick, Mass) programıkullanılarak ark formları çakıştırılmıştır.Bulgular: Tedavi öncesi ve sonrası ölçümler karşılaştırıldığında araştırmagrubundaki ön-arka ve yatay yön ölçümlerin çoğunda istatistiksel olarak önemlifarklılıklar bulunmuştur. Kontrol grubunda sadece ön-arka yön ölçümlerindeistatistiksel önemli farklılık bulunmuştur.Tedavi öncesi gruplar arası karşılaştırmada sadece ön-arka yön ölçümlerindeönemli gruplar arası farklılık bulunurken, tedavi sonrası gruplar arası karşılaştırmadaher iki ön-arka ve yatay yön ölçümlerinde önemli gruplar arası farklılık gösterilmiştir.Tedavi öncesi ve sonrası modellerin her ikisinde önemli ark içi asimetrileribulunmuştur. Ama araştırma grubunda tedavi sonrası modellerde asimetri belirgindir.Sonuç: Sonuçlarımız maksiller ark içi asimetrilerinin her iki tedavi yöntemindeolabileceğini öne sürmektedir. Tek taraflı premolar çekimi yapılanlar kontrol grubuylakarşılaştırıldığında daha dar ve asimetrik maksiller ark formuna sahiptir.Anahtar Kelimeler: Maksiller ark formu, Dental asimetri, Tek taraflı premolar çekimi, Autocad ve Matlab yazılımları Evaluating Changes in Maxillary Arch Form in Patients with Class IIMalocclusion Treated with Unilateral Upper Premolar ExtractionPurpose: The aim of this retrospective study is to examine changes in maxillaryarch form in Class II patients treated with unilateral upper first premolar extraction andto evaluate arch symmetry.Material and Method: The material of this study included digital orthodonticmodels taken before and after the fixed appliance treatment from 30 patients treatedwith unilateral upper first premolar extraction (study group) and from 30 Class I and IIpatients underwent fixed appliance treatement without extraction (control group).Creating of maxillary arch forms and model measurements on sagittal and transversaldirections were done by using Autocad(Version O.49.0.0; Autodesk, San Rafael,California). The measurements were statistically evaluated by using SPSS 25.0.Superpotioning of the arch forms were done by using Matlab (Version 9.2; MathWorks,Natick, Mass).Results: Statistically significant differences found in study group in the most ofthe dental dimentional measurements on sagittal and transversal directions whenpretreatment and posttreatment mesurements were compared. In the control group,statistically significant difference were found only in the measurements in sagittaldirection.Pretreatment intergroup comparisons showed statistically significant differencesonly in sagittal direction measurements, while posttreatment intergroup comparisonsrevealed statistically significant differences in both sagittal and transversal directionmeasurements.Significant intra-arch asymmetries were found in both groups at pretreatmentand posttreatment models, but the asymmetries were prominent in posttreatment modelsat the study group.Conclusion: Our results suggested that both treatment modalities results inmaxillary inter-arch asymmetries, but the subjects with unilateral premolar extractionhave a narrower and more asymmetric maxillary arch compared to those in controlsubjects.Key Words: Maxillary arch form, Dental asymmetry, Unilateral premolarextraction, Autocad and Matlab software 96

TEZ12208 Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2019. Kaynakça (s.105-108) var. IX, s. 135 :_res., tablo ;_29 cm. Metinden Konuşma Sentezleme (MKS) kısaca yazılı haldeki bir metnin elektronik ortama aktarılarak ses sinyallerine dönüştürülmesi demektir. Bu yazılı metin bir belge veya elektronik kitap da olabilir, bir web sayfası da olabilir. İdeal bir TTS sisteminden insanın okuyabildiği her metni doğal insan sesi gibi işleyebilmesi beklenir. Ülkemizde metinden konuşma sentezleme çalışmaları daha çok yetişkin kadın ve erkek seslerinin üretilmesine yoğunlaşmıştır. Bu tezde ise çocuk seslerinden oluşan bir ses veritabanı tasarlanmış ve sentezlenecek sesin çocuk sesi olması hedeflenmiştir. Ses sentezleme çalışmalarında doğallığa en yakın sesin, eklemeli (concatenative) ses sentezleme yöntemleri ile sağlandığı görülmüştür. Bu tez kapsamında ses verisi olarak ikili heceyi kullanan ve eklemeli sentezleme yöntemine dayanan bir metin seslendirme sistemi gerçeklenmiştir. Metinden konuşma sinyali oluşturma genel olarak iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sentezlenecek metin, dil kurallarına uygun olarak normalize edilmekte ve hecelerine ayrılmaktadır. Tasarlanan system için bir heceleme algoritması geliştirilmiş ve girilen metnin hecelerine ayrılması sağlanmıştır. İkinci bölümde ise ses hece sinyalleri işlenerek bir araya getirilmekte ve konuşma sentezleme işlemi gerçekleştirilmektedir. Ses sinyallerinin işlenmesinde farklı teknikler bulunmakla beraber bu tez çalışmasında SOLA(Synchronous Overlap and Add) yöntemi temel alınarak ses sinyalleri uzatılmakta ve kısaltılmaktadır. Sistem, girişte aldığı metin bilgisinden heceleri oluşturur. Üçlü heceleri ikili hecelerden üretilecek şekle getirir. Daha sonra bu hecelere ait ses dosyalarını kullanarak ikili veye tekli heceleri kayıtlı oldukları dosyalardan alır ve belirli algoritmalar dahilinde birleştirir. Bu aşamada hecelerin birleştiği yerlerde seslerin türlerine göre belirlenen kurallar uygulanır ve gerçek ses dosyalarındaki doğallık elde edilmeye çalışılır. Bu doğallık gerekli yerlerde hecelerin başında ya da sonunda uzatma ve kısaltma yapılarak sağlanmaya çalışılmıştır. Sistem basit teknikler kullanıyor olmasına rağmen, seçilen eklemeli method Türkçe’nin yapısına çok uygun olduğu için verimli sonuçlar üretmektedir. Text to speech (TTS) shortly means to convert a written text into audio signals electronically. This written text may be a text document, electronic book, or a web page. An ideal TTS system is expected to be able to process every readable text in the quality of natural human voice. In our country, text to speech studies mostly focus on the production of adult male and female voices. In this thesis, an audio database consisting of children's voices was designed so the synthesized sound is aimed to be children's voices. In voice synthesis studies, it is seen that the closest sound to naturalness was provided by concatenative voice synthesis methods. Within the scope of this thesis, a TTS system that is based on additive synthesis technique which uses binary syllable as the length of voice unit is implemented. In general, conversion of text to audio signal process consists of two main parts. In the first part, the text to be synthesized is normalized according to language rules and is divided into syllables. A hyphenation algorithm is developed for the designed system and the entered text was separated into syllables. In the second part, audio syllable signals are processed and merged so that the speech synthesizing process is performed. Although there are different techniques in processing the audio signals, they are extended and shortened based on the Synchronous Overlap and Add (SOLA) method in this thesis. The system generates syllables from the text information it receives as an input. It makes triple syllables to be produced from double syllables. Then, by using the audio files belonging to these syllables, syllables are taken from the recorded files and began to be merged. At this stage, rules determined according to the types of sounds are applied at the junction points of syllables and naturalness is tried to be created similar to the waveforms in real sound files. This naturalness has been tried to be provided by extending and shortening the beginning or end of syllables where necessary. Although the system uses simple techniques, the selected additive method is very suitable for the structure of Turkish and so produces efficient results.

Orta ve büyük ölçekli yazılım geliştirme projeleri genellikle bir çok takım üyesi tarafından birlikte geliştirilirler. Takım üyelerinin koordine edilmesi, grup için uygun geliştirme yöntemleri kullanılması ve grubun yazılım geliştirme sürecinin kontrolü zor problemlerdir. Yazılım geliştirme metotları yoğunlukla bu zor problemlerin çözümü için kullanılmaktadırlar. Var olan yazılım geliştirme metotları her ne kadar endüstrinin ihtiyaçlarını karşılasalar dahi, akademisyenler tarafından üniversitelerde yürütülen araştırma tabanlı yazılım geliştirme proje ihtiyaçlarını sağlamaya yönelik değillerdir. Bu çalışmada; araştırma tabanlı yazılım projeleri için yeni bir metotun gerekli olduğunu ortaya koymak adına, bu alanda çalışan kişilerin ihtiyaçları ve üstün yöntemleri nitel bir çalışma ile toplanıp, toplanan veriler ışığında da, araştırma tabanlı yazılım projeleri için yeni bir yazılım geliştirme metotu sunulmuştur. Önerilen metot alan uzmanlarının sağladığı uzman görüşleri ile değerlendirilip araştırma tabanlı yazılım projeleri için uygun bulunmuştur. Çalışma sırasında toplanmış olan alan problemleri ve üstün yöntemler, araştırma tabanlı yazılım projelerinde yer almak isteyen proje yöneticileri, takım üyeleri, üniversiteler ve destekleyici kurumlara öneriler olarak bir çerçevede sunulmuştur. Bu öneriler kullanılarak ilerde gerçekleştirilecek olan benzeri projelerin verimlilikleri artırılabilir. Software development in mid-sized or large-scale projects is usually carried by a group of individuals, whose coordination, choosing suitable development practices for the group and keeping track of the software development process are all challenging tasks. Software development methodologies are heavily utilized for these purposes. Although previously proposed methodologies manage to meet the needs of the industry, they are not tailored to do so for academicians developing research-based software projects at universities. Therefore, in this thesis, our first aim is to show the necessity of a new software development methodology for research-based projects carried by the universities. Then, through current literature, interviews and questionnaires, the needs and the best practices of research-based projects are collected using grounded theory qualitative method. Finally, after completing the analysis of the findings, a new software development methodology is proposed tailored to the needs of the researchers that are working on research-based software projects. The proposed methodology is evaluated by the experts and it is found useful for the research-based software projects. Collected issues and best-practices are proposed as a guideline for the project managers, team members, funding agencies, universities, and the end-users of research-based software projects. These guidelines can be utilized to increase the productiveness of such projects. 138

Son yıllara damga vuran Web 2.0 ile insan yaşamı dijitalleşme sürecine girmiş ve dijital kültür oluşmaya başlamıştır. Dijital ortamda bilgi erişimi ve fırsatları herkese açıktır. Kullanıcılar, sosyalleşme ve eğlenmenin yanı sıra birbirleri ile deneyimlerini, bilgilerini paylaşmak, bilgi oluşturmak ve yaymak için dijital ortamda çok fazla zaman geçirmektedir. İnternet kullanıcılarının coğrafi bilgiyi birbirleri ile paylaşması Gönüllü Coğrafi Bilgi (GCB) kavramını ortaya çıkarmaktadır. Wikimapia, OpenStreetMap gibi platformlar aracılığı ile kullanıcılar coğrafi bilgiye katkı sağlayabilir. Google Earth gibi sanal dünyalarda kendi uygulamaları ile verilerini oluşturabilmektedirler.Bu çalışma öncelikle Gönüllü Coğrafi Bilgi (GCB) ile ilgili bir kılavuz olması ve gönüllülerden toplanan verilerin geometrik doğruluğunun uygulama üzerinde değerlendirilmesi için tasarlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Gönüllü Coğrafi Bilgi (GCB)ile ilgili temel bilgileri sunmak, kullanıcıların neden GCB'ye yöneldiklerini, kullanıcının girdiği verinin doğruluğunu, çeşitli alanlardaki kullanım örneklerini incelemek, coğrafi bilgi sistemleri ve bu fenomenin karşılaştırılması ve de bir GCB uygulaması geliştirerek gerçek veriler ile gönüllü kullanıcılardan toplanan veriler arasındaki benzerliği incelemektedir. With Web 2.0, which marked the last years, human life has entered digitalization process and digital culture has started to come into existence. In the digital environment, information access and opportunities are open to everyone. Users spend a lot of time in the digital environment to share their experiences, knowledge with each other, to form information and to dissemination this information as well as socializing and having fun. The fact that internet users share geographic information with each other reveals the concept of Volunteered Geographical Information (VGI). The users can contribute to geographic information through platforms such as Wikimapia and OpenStreetMap. They can also generate data by themselves with their own applications in cyber worlds like Google Earth. This study is primarily designed to be a guide regarding Volunteered Geographical Information (VGI) and to evaluate the geometric accuracy of data collected from volunteers on application.The main purpose of this study is to present basic information about Volunteered Geographical Information (VGI), why users are tending to use GCB, the accuracy of the data entered by the user, to examine the examples of use in various fields, to learn about geographic information systems and to compare this phenomenon and also by developing a GCB application to examine the similarity between the actual data and the data collected from volunteer users. 91

Hata yönetimi, bir projede hatanın keşfedilmesinden raporlanmasına kadar geçen süreci kapsar. Hata, yazılım geliştirme yaşam döngüsünün herhangi bir adımında çıkabilir ve yazılım geliştirme süreçlerini iyi yönetebilmek çıkabilecek hata sayısını azaltır. Özellikle geniş ölçekli yazılım projelerinde yazılım geliştirme süreçlerini daha iyi tanımlayabilmek, birbirleri ile olan ilişkilerini yönetebilmek için UYY (Uygulama Yaşam Döngüsü Yönetimi) adlı yaklaşım geliştirilmiştir. UYY, yazılım geliştirme projelerinde kodun geliştirilmesi, yönetilmesi ve bakımının yapılması gibi adımları kapsayan bir süreçler bütünüdür.Bugün, yazılım mühendisliğinde karşılaşılan zorluklardan biri Uygulama Yaşam Döngüsü Yönetimi (UYY) araçlarının yazılım geliştirmede verimli şekilde kullanılamamasıdır. Teslimat sürecinde, geliştirilen ürünün olabildiğince az hata içermesi, yazılım kalitesinin ve müşteri memnuniyetinin artmasını sağlar fakat bunun için sadece ürünün iyi test edilmesi yeterli olmayabilir. İş planlaması sırasında ilgili hata kayıtlarının yazılım geliştiricilere zaman açısından olabildiğince verimli dağıtılması ve hızlı çözülmesi de önemlidir. Bu noktada oyunlaştırma ve ödüllendirme mekanizmalarını kullanmak yazılım hatalarının dağıtımı ve çözümünde daha verimli olunmasını sağlar. Oyunlaştırma, bir iş veya süreç için yeni teknolojiyle geliştirilen araçlar ile geleneksel oyun metotlarını birleştirerek öğrenme işlemini zorlaştıran, iş verimini azaltan engelleri ortadan kaldıran yöntemler sunar. Ödüllendirme mekanizmaları ise oyun içindeki her oyuncuyu bir hedef doğrultusunda motive edip, başarılı olması koşuluyla ödüllendirerek oyuncudan alınan verimi artırmayı amaçlar.Bu çalışmada, oyunlaştırmanın yazılım geliştiricilerin hata çözmelerine olan etkisi Monte Carlo simülasyonu kullanarak gözlemlenmiştir. Çalışma HAVELSAN bünyesinde geliştirilmiş bir proje üzerinde gerçekleştirilmiştir. İlk olarak bir pilot proje seçilmiş ve bu projedeki hata kayıtlarının çözüm süreleri incelenmiştir. Daha sonrasında, oyunlaştırmanın gerçek kullanıcıların eğitiminde kullanıldığı bir başka çalışma incelenmiş ve oyunlaştırma kullanımının eğitim sonucu yapılan sınav sonuçlarına etkisi matematiksel olarak hesaplanmıştır. Bu hesap ile elde edilen değer üzerinden Monte Carlo simülasyonu tasarlanmış ve pilot projeye ait hata kayıtlarının çözüm sürelerine olan etkisi incelenmiştir. Simülasyonda sanal açık artırmalar ve sanal oyuncular yaratılmış, açık artırmalara bu oyuncular tarafından teklif verilmiştir. Her açık artırma öğesi hata kayıtları üzerinden yaratılmıştır. Pilot projeye ait hata çözüm süreleri ile simülasyon sonunda elde edilen çözüm süreleri kıyaslanarak oyunlaştırmanın hata çözümünden alınan verimi artırdığı gözlemlenmiştir. Bug management involves all the processes from discovering to reporting in a project. A bug may occur at any stage of software development lifecycle, and managing software development processes better reduces the number of bugs that may occur. In particular, in large-scale software development projects, the approach called ALM (Application Life Cycle Management) has been developed to define software development processes well and to manage their relationship with each other. ALM is a set of process covering the development, management and maintenance of source code in software development projects.One of today's software engineering problems is the inability to use the Application Lifecycle Management (ALM) tools efficiently in software development. Within the delivery process fewer bugs improves software quality and customer satisfaction, however it may not be enough to test the product well. It is also significant that the relevant bug records are distributed to software practitioners as efficiently as possible and quickly resolved during business planning. At this point, using gamification and reward mechanisms can be more efficient in the distribution and solution of software bugs. Gamification provides methods that make learning easier and therefore eliminates barriers to work efficiency by combining methods developed with new technology for a business or process with traditional game methods. Rewarding mechanisms aim to motivate each player in the game in line with a goal and increase the efficiency of the players by rewarding them provided that they are successful.In this study, the effect of gamification on software developers' bug solving was observed by using Monte Carlo simulation. The study was carried out on a project developed within HAVELSAN. Firstly, a pilot project was selected and the resolution times of the bug records in this project were examined. Later, another study in which gamification was used in the training of real users was examined and the effect of gamification on the test results was calculated mathematically. We calculated a metric named as `gamification ratio` by comparing the pre-test and post-test results in this study. Monte Carlo simulation was designed on the value obtained with this calculation and the impact of the bug records of the pilot project on the resolution times was examined. In the simulation, virtual auctions and virtual players were created and these auctions were bid by the players. Each auction item has been created through bug records. After all, by comparing the bug resolution times of the pilot project with the resolution times obtained at the end of Monte Carlo simulation, it was observed that gamification increased the efficiency obtained from the bug resolution. 88

Daha iyi çocuk bakımı için çocukların fiziksel gelişimine katkı sağlayan faktörleri belirleyen güvenilir ve faydalı sonuçlar gerekliliği açısından çocuk gelişiminin takibi her geçen gün daha fazla önem kazanmaktadır.Bu çalışmada yaşa bağlı olarak çocukların boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve vücut kitle endeksi verilerinin modellenmesini sağlayan matematiksel bir metot oluşturularak çocukların fiziksel gelişiminin takibine yönelik bir uygulama geliştirilmiştir. Çalışmada Türkiye'deki çocuklara ait boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve vücut kitle endeksi değerlerini içeren 7 yüzdelik dilim grubundan oluşan veri seti kullanılmıştır. 0 - 18 yaş aralığı için verilen 7 gruptaki ayrık boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve vücut kitle endeksi değerleri kullanılarak, en küçük kareler yöntemiyle sürekli bir fonksiyon, kesirli kalkülüs teorisi yardımıyla geliştirilmiştir.Bu matematiksel model 0 - 18 yaş aralığı için verilen 7 gruptaki ayrık, boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve vücut kitle endeksi değerlerini sürekli birer fonksiyona dönüştürmektedir. Örneğin veri setindeki 0 ay, 3 ay, 6 ay, 12 ay v.b. şeklinde aralıklı sürelerde yapılan ölçümlere dayalı olarak herhangi bir andaki normal şartlar altında beklenen gelişim değerinin hesaplanması mümkün hale gelmiştir.Böylece, çocukların sadece 7 yüzdelik dilim grubunda sınırlandırmak yerine, 3-97 yüzdelik dilimleri arasında hangi dilime dahil olduklarını ve herhangi bir zamanda bu dilime dayalı olarak normal şartlarda ne kadar gelişme göstereceğini bulmak mümkün hale gelmiştir.Geliştirilen model, Lineer ve Polinom modellerine nazaran oldukça başarılı sonuçlar üretmektedir. Bu model ile çocukların yüzdelik grubunu belirleyerek gelişiminin takip edilmesinin yanında çocukların geçmişte elde edilen ölçümleri ile 18 yaşına kadarki değerlerini tahmin etmeyi de sağlamaktadır.Böylece, geliştirilen matematiksel modelden faydalanılarak hem sağlık personelleri hem de ebeveynler için kolay kullanılabilir ve modern bir web uygulaması ile; Android ve iOS platformları için mobil uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygulamalar ile çocukların periyodik gelişim takiplerinin daha kolay ve daha verimli yapılması amaçlanmaktadır.Uygulamalar alternatiflerine kıyasla kullanıcı dostu arayüzü ve sağladığı kolay kullanım itibarıyla farklılık göstermektedir. Ayrıca alternatiflerinden farklı olarak ek özellikler ile hasta kaydına, gelişim geçmişinin her hasta için özel grafikler ile değerlendirilmesine imkan sağlamaktadır. Development of a mathematical model out of observations regarding surrounding physical environment is always a need for scientists. Because, nature of science requires to be deterministic. In this study an answer is looked for the question: `How to model mathematically children's growth?`.It is getting more and more important to keep track of the children development, because good care is vital for children. Determining quality of the care is a must to take precautions in this regard. To do so, various growth charts are developed by taking samples from children raised under good conditions. These charts include weight, height and body mass index values with respect to age in 7 percentile groups. Percentile groups are seperated by birth weight, birth height and birth body mass index.In this study, a mathematical approach developed for analysis of factors such as weight, body height and body mass index with respect to age. 7 groups for weight, body height and body mass index values from Percantage Chart of Turkey (Neyzi et al.) is used in the study. A continous curve is developed which is valid for any time interval by using discrete values of weight, height and body mass index data of 0 - 18 years old children along with the least squares method. By doing so, it became possible to find the percentage of the children. This new mathematical method is advanced with help from fractional calculus theory. Formula (9) shows the curve function developed with fractional calculus. Function is divided to two parts in formula (17) and formula (19) for convenience.Fractional calculus has been in the literature for more than 300 years. Fractional calculus is expanded version of calculus to include derivative and integrals of arbitrary orders. It is applied in the fields of science, engineering and mathematics. Fractional calculus allowed us to construct better curves for the growth charts of children's of Turkey. To calculate fractional derivative Laplace Transfrom and Inverse Laplace Transform are used.Related works in this area use linear and polynomial regression. Fractional calculus allowed us to produce better curves that minimizes margin of errors based on the dataset of percentage chart. Coefficients in the mathematical model developed with fractional calculus, is found with help from least squares method. Regression is done along with inverse Laplace transform following the Laplace transform. With this way not only coefficients for each percentile is found, but also best alpha factors are determined too. Coefficients with alpha and f(0) values of height – percentile of boys is shown on Figure 2.1; height – percentile of boys is shown on Figure 2.2; body mass index – percentile of boys is shown on Figure 2.3. Coefficients with alpha and f(0) values of height – percentile of girls is shown on Figure 2.4; height – percentile of girls is shown on Figure 2.5; body mass index – percentile of girls is shown on Figure 2.6. f(0) values in these tables are taken from the dataset used (Neyzi et al.). The new method produces quite successful results compared to Linear and Polynomial Model analysis. The newly developed method makes it possible to predict expected development values of children for the future by using previous data obtained.Results show that fractional calculus model performs better in regard of error margins settled with the Mean Absolute Percentage Error (MAPE). MATLAB program is used for comparison of the three model which are Linear, Polynomial and Fractional Model in these two error calculations. Table 3.1 shows MAPE scores in age – height distribution of the Linear, Polynomial and Fractional models. Table 3.2 shows MAPE scores in age – weight distribution of the Linear, Polynomial and Fractional models. Table 3.3 shows MAPE scores in age –body mass index distribution of the Linear, Polynomial and Fractional models. In Figure 3.1 continuous curves from linear, polynomial and fractional model are shown for each percentiles of boys' and girls' weight distribution. In Figure 3.2 continuous curves from three models are shown for each percentiles of boys' and girls' height distribution. In Figure 3.3 continuous curves from three models are shown for each percentiles of boys' and girls' body – mass index distribution.A ready to be used modern web application along with the native mobile applications for Android and iOS platforms is also developed based on the newly introduced mathematical model. Source code is in three parts. One library for core functions to be shared with the native mobile application and the web application; one for Android / iOS application; one for the web application. Source code is written in JavaScript for interoperability between web and native platforms. JavaScript allowed us to operate in maximum code reuse with high cohesion and low coupling.Web application is developed on top of open source, massively adopted defacto UI library React. Component architecture and clean API helped a lot during development.For mobile applications it is inevitable to be cross platform for efficiency. So for code reuse and share work as much as possible, on JavaScript strong and trustworthy React Native is engaged. In this way we shared core library between these two projects and provided the same functionality in three platforms (web, Android, iOS). Applications provide useful functions especially for pediatric endocrinologists. They provide not only trusted expected growth measures but also consolidate doctors with built in patient records, easily perceived results evaluation and custom history charts for each patient. Figure 3.4 shows new patient entry user interface. Figure 3.5 shows patient measures evaluation while follow up dignosis.It is also very important for individual patient data privacy. So there is no central place for data transfer and service point. All of the produced data stored in the computer, mobile phone or tablet of the user. And there is no list of stored patients anywhere in the applications. Endocrinologists should enter patient identity number to access individual patient data. This way data privacy of patients is secured. Figure 3.6 shows patient search user interface.Finally, a mathematical method based on fractional calculus is developed. Regression on the model is done with help from Laplace transforms and Least Squares method. Continuous curves developed with the model introduced are compared with Linear and Polynomial alternatives and results showed that newly introduced fractional model performs significantly better. With the continous curve function which is valid for any time interval and for any percentile, we can calculate the expected body weight, height and body mass index of an individual child. If child's measures taken during follow up diagnosis is easily evaluated. So future growth measures can also be calculated along with current expected measures with the model we introduce. On top of this mathematical model a up-to-date, modern computer and mobile applications are developed to make evaluation even easier. So pediatric endocrinologists can easily start using our method with a single click. 69

Teknolojik gelişmeler kapsamında mobil cihazlar ve uygulamalar her geçen gün baş döndürücü bir hızla gelişmekte, bu tür yazılımlardan işletme ve müşteri beklentileri de çok yönlü olarak artmaktadır. Bu doğrultuda karşılaşılan güçlükler ise çoğunlukla teknik düzeyde ele alınmakta ve alan bağımlı sınırlı çözümler üretilmektedir. Bu araştırmanın konusuyla ilgili bir diğer önemli problem ise mobil yazılım geliştirme süreçleridir. Yazılım mühendisliği araştırma alanı ve endüstrideki uygulamalar incelediğinde, faydacı yaklaşım çerçevesinde hali hazırdaki geleneksel veya çevik yazılım mühendisliği yöntem ve tekniklerinden faydalanıldığı gözlenmektedir. Ancak, teknolojik, yöntemsel ve bağlamsal açıdan farklı niteliklere sahip Mobil Yazılım Mühendisliği (MYM) uygulamalarının gittikçe karmaşıklaşacağı, bu alana özgü ve kuramsal temellere dayalı üst seviye mobil yazılım geliştirme yöntem ve tekniklerine ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir. Bu araştırmada söz konusu probleme çözüm üretebilmek amacıyla MYM'ne yönelik Öz Çerçeve'ye (Esence Famework) (ÖÇ) dayalı bir yazılım süreç modeli geliştirilmiş, siber güvenlik eğitimine yönelik bir mobil yazılım projesinde uygulama sonuçları gözlemlenerek tartışılmıştır. Çalışma Karma Araştırma Yöntemleri doğrultusunda, Eylem Araştırması (Action Research) ve Tasarım Bilimi Araştırma Yöntemleri (Design Science Research) (TBAY) kullanılarak bütünleşik yapıda yürütülmüştür. Elde edilen bulgu ve gözlemlere dayanarak ÖÇ'nin, MYM araştırma ve uygulama alanlarındaki eksikliklere belirli ölçüde çözüm getirebileceği, farklı bilgi alanları arasında da bir köprü vazifesini görebileceği düşünülmektedir. Within the scope of technological developments, mobile devices and applications are evolving with each passing day at an incredible pace, and therefore, business and customer expectations from these types of software are also increasing in many ways. The difficulties encountered in this context are mostly handled at a technical level and domain-specific solutions are usually produced. Another important issue, which is also related to the topic of this research, is mobile software development processes. As the software engineering research area and applications in the industry are reviewed, it is observed that traditional or agile software engineering methods and techniques are mostly used. However, it is considered that Mobile Software Engineering (MSE) applications, which are technologically, methodically and contextually different, is expected to be more complicated in near future. Therefore, we think that theoretically high-level mobile software development methods and techniques are required. In order to produce solutions to this problem, a software process model, which is based on EF (Essence Framework) is developed, and its application is observed in a mobile software development project for cyber security education. The research study is carried out in an integrated way using Action Research and Design Science Research. Based on the research findings and results obtained, it is possible to state that EF may bring some solutions to the problems of MSE to some extent, and also it may be a bridge between different software engineering knowledge areas. 126

Değişen ve gelişen teknoloji tüm sektörlerde etkisini göstermiş; işletmeleri değişen şartlara ayak uydurmaya ve rekabet güçlerini korumaları için teknolojik yeniliklere adapte olmaya zorlamıştır. Bankalar için de aynı durum geçerli olmuştur. Günümüzde, zorlu piyasa şartlarına adapte olabilmek için teknolojinin bütün imkânlarından faydalanmak bankalar için adeta bir zorunluluk halini almıştır. Her bir banka; bir yandan rakiplerinin arasından sıyrılacak farklı bir yenilik bulmak için inovasyon atölyeleri kurarken, diğer yandan yine rakiplerindeki yeniliklerden kopmamak için yoğun çaba sarfetmektedir.Yazılım projeleri genellikle karmaşık ve maliyeti yüksek projelerdir. Teknoloji geliştirmek ve gelişmeleri takip etmek, özellikle meslek konusu para olan bankalar için daha da önem kazanmaktadır. Çünkü oluşabilecek en ufak hatanın bile maddi ve manevi kayıpları çok büyük olabilmektedir. Bu bakımdan yazılım projelerinin yönetimi ve maliyetlendirilmesi bankalarda çok önemli bir konu haline gelmektedir.Çalışmanın amacı, bilgi teknolojilerinde yazılım projeleri maliyetleri konusunda ayrıntılı bir inceleme yaparak, maliyetlerin belirlenmesini açıklamaktır. Çalışmada, bir banka üzerinde yapılan uygulama ile bu şirketin yazılım projelerinin maliyetlerinin belirlenmesi ve hesaplanmasının incelenmesi amaçlanmıştır. Changing and developing technology has shown its effect in all sectors; it has forced enterprises to adapt to changing conditions and to adapt to technological innovations in order to maintain their competitiveness. The same was true for banks. Nowadays, it has become a necessity for the banks to benefit from all the opportunities of technology in order to adapt to the challenging market conditions. Each bank; while setting up innovation workshops to find a different innovation that will stand out from its competitors, on the other hand, it is making intense efforts not to break with the innovations in its competitors.Software projects are often complex and costly projects. Developing technology and following the developments are becoming more important for banks that have money in particular. Because even the slightest error can be material and prestige losses can be very large. In this respect, the management and costing of software projects is becoming a very important issue in banks.The aim of the study is to explain the determination of costs by making a detailed examination on the costs of software projects in information technologies. In this study, it is aimed to determine the costs and the calculation of the costs of the software projects of a company with the application had been made on a bank. 136

Büyüme ve gelişimini tamamlamış normodiverjan 90 bireyin KIBT'si (50 kız, 40 erkek) araştırmaya dahil edilmiştir. Seçilen bireyler iskeletsel yapılarına göre kız ve erkek sayıları benzer olacak şekilde 3 ana gruba ayrılmıştır. ANB açılarına göre Sınıf I (04) ve Sınıf III (ANB4) and Class III (ANB

YÖK Tez ID: 514187 Yazılım geliştiriciler tarafından sıkça kullanılan Entity Framework'ün farklı veri tabanları ile kullanılarak performans analizlerinin yapılması ve böylelikle ilgili framework için veri tabanı seçimine yardımcı olacak öneriler çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu amaca ulaşmak için çalışma sürecinde bir yazılım geliştirilmiştir. Geliştirilen yazılım, profesyonel bir yazılım geliştirme süreci takip edilerek tamamlanmıştır. Yazılım geliştirme süreçlerini yönetmek için şelale modeli tercih edilmiştir. Yazılım, Entity Framework'ün farklı veri tabanlarında (MYSQL, MSSQL, ORACLE, POSTGRESQL gibi) performansını test etmek için kullanılmıştır. Bunun için yazılımda farklı veri kümeleriyle kayıt ekleme, silme, güncelleme arama ve sıralama gibi temel veri tabanı işlemleri yapılırken İŞLEM SÜRESİ, RAM, CPU gibi kaynakların kullanımı karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. Karşılaştırma sonuçları grafiksel olarak bulgular ve değerlendirme bölümünde detaylı olarak verilmiş ve yorumlanmıştır. This research intends to conduct the performance analysis of The Entity Framework, which is frequently used by software developers, using different databases and thus to make suggestions that will help select a database for the relevant framework. In order to achieve this goal, a software was developed during the study period. The developed software has been completed by following a professional software development process. The waterfall model was chosen to manage the software development processes. The software was used to test the performance of the Entity Framework in different databases (such as MYSQL, MSSQL, ORACLE, POSTGRESQL). For this purpose, the use of resources such as TIME, RAM, CPU were analysed comparatively while basic database operations such as creating, deleting, updating, searching and sorting are done in the software with different data clusters. The comparison results are presented and interpreted graphically in the Findings and Evaluation section in detail.

Bilgi teknolojileri departmanındaki yazılım kalitesi, büyük oranda mühendis bulma sürecindeki başarıya bağlıdır. Mühendis seçimi sırasında yeterli sayıda ve uygun özelliklere sahip mühendis adayının bulunamaması, departman içerisindeki bazı boş işlerin doldurulamamasına ya da işin gerektirdiği özelliklere yeterli derecede sahip olmayan mühendislerin işe alınmasına sebep olabilir. Uygun mühendisin aranan işe alınamaması; verim düşüklüğüne, motivasyon ve dolayısıyla iş tatmininin düşmesine, proje süresinin uzamasına, eğitim ve ücret maliyetlerinin artması gibi bazı olumsuz durumlara yol açacaktır. Eğer işe yerleştirilen mühendis adayının özellikleri, işin aradığı niteliklere uymuyorsa bu durumda yanlış mühendis seçimi yapılmıştır.Bu çalışmada bilgi teknolojileri departmanında mühendis işe alım süreci konusu araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda Kocaeli'de bulunan özel bir bankanın bilgi teknolojileri departmanındaki takım liderlerine ve yöneticilere olmak üzere 40 kişiye anket uygulanarak anket sonuçları SPSS 18 programında değerlendirilmiştir. Ankette elde edilen bulgular şu şekildedir: firmanın insan kaynakları politikalarını belirleyen birim ile firmaya mühendis alınan dönem arasında ilişki olmadığı belirlenmiştir. Kişilerin eğitim düzeyine ve yaşlarına göre, mühendis seçerken iş başvurusunda bulunan adayın, önceki işindeki mesleki gelişimini ölçülmesi gerektiğine dair görüşleri arasında farkların olduğu belirlenmiştir. Firmanın mühendis yerleştirmede en fazla dikkat ettikleri kriterlere ilişkin kişilerin görüşlerine bakıldığında; büyük çoğunluğu mühendis adaylarında ilgili bölümle ilgili bir lisans programının bitirilmiş olmasının, işle ilgili yeterli bilgiye sahip olmasının, mesleki deneyiminin olmasının en fazla dikkat ettikleri kriterler olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Bilgi Teknolojileri, İK Yönetimi, Eleman İşe Alımı Software quality in Information technology department majorly depends on the success in the process of finding qualified engineers. Not finding the sufficient number and appropriate properties for the engineer candidates during the recruitment process may lead to missallocating or not allocating job tasks within the department or recruiting unqualified engineers that is insuffient for job requirements.Not recruiting the right candidate may lead to unfavorable situations such as low efficiency, less motivation in consequence of lowering the job satisfaction, extending time limits for projects and increasing costs for training and salary. If the job requirement does not exactly fits the characteristics of the hired engineer, this means unqualifed candidate is selected for the job.In this study, the subject `process of recruiting engineers in information technology department` is searched. In parallel with this purpose, a survey conducted for fourty people which are team leaders and managers in a private bank's information technologhy departmant in Kocaeli and the result of the questionnaire evalueated in SPSS 18 program. Questionnarie results show that there is a correlation between the job entity which determines the human recources policy and the specific job period during the recruitment process of engineers to the business firm. According to the survey candidate's education level and age, there are differences determined between the candidate who applies for the job while selecting the engineer and the views with regards to the idea that job development should be measured regarding the candidate's previous job expericences. While looking into survey candidate's views, the criterias that business firm's mostly pay attention during job allocation process of engineers are having an undergraduate degree regarding the related department and having sufficient information regarding the job.Keywords: Information Technology, Human Recources Management, Personnel Recruitment 74

Bilgisayar teknolojilerindeki artan işlemci gücü ve bellek kapasitesi, bununla birlikte giderek azalan ölçekli mimari boyutları sayesinde endüstride yeni bir devir başladı, Endüstri 4.0. Bu gelişmeler gömülü sistemlerin kapasitesini artırarak, bunların kullanıldığı otonom sistemlerin her geçen gün daha fazla yaygınlaşmasını sağlamıştır. Nesnelerin _Interneti (Internet of Things - IoT) gömülü sistemlerin insan etkileşimine gereksinim duymadan birbiriyle etkileşebilmesini sağlayarak, endüstride pek çok yeniliğin başarılmasına yol açmıştır. IoT cihazlarından oluşan bir sistemlerin sistemi (SoS) geliştirmek büyük ölçekli sistem tasarımında yeni bir zorluk olarak karşımızaçıkmaktadır (örn., ortam destekli yaşama (ambient assisted living - AAL) uygulamasında onlarca cihaz kullanılırken, akıllı şehir uygulamalarında binlerce cihaz kullanılabilir). Bu yüzden, IoT cihazlarından oluşan SoS'lerin yazılımı geliştirilmesi ve doğrulama süreçlerinde karşılaşılan zorlukların üstesinden gelebilmek için yeni yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Biz bu tezde IoT cihazlarından oluşan SoS'lerin koşum zamanı doğrulamasının yapılabilmesi problemini ele aldık. Öncelikle, IoT mesajlaşma öğelerinin temel davranış modelini tanımlayan bir olay kalkülüsü (event calculus - EC) öneriyoruz. EC, bize IoT cihazları arasındaki Constrained-Application Protocol(CoAP) mesajı gönderme ve alma şeklinde gerçekleşen haberleşme aksiyonlarını olaylar türünden tanımlayabilmemizi, dolayısıyla CoAP uç noktaları davranışlarını, daha sonra koşum zamanı gözlemcileri olarak kullanacağımız, karmaşık olay işleme (complex-event processing - CEP) şablonları tanımlamamıza imkan sağlıyor. Koşum zamanı doğrulama (runtime verification - RV) alanındaki mevcut çalışmalar genellikle ağır formal yöntemler içeren çözümler önermektedir; bu nedenle, RV endüstridepek yaygın kullanılmamaktadır. Bu problemi de dikkate alarak biz bu araştırmada, model-güdümlü mühendislik (model-driven engineering - MDE) yaklaşımlarını kullanarak IoT sistemlerinin RV faaliyetleri için formal yöntemlere kıyasla daha kullanılabilir bir çözüm sunduk. Bizim yaklaşımımızda, UML2.5 prolinde IoT alanınaözgü ddeğişiklikler yaparak, alana-özgü modelleme (domain-specic modelling - DSM) prensibine dayalı bir MDE çözümü sunulmuştur. Ayrıca, IoT için önerilen DSM kullanılarak davranış modellerinden CEP ifadeleri biçiminde koşum zamanı gözlemcilerini otomatik olarak üretebilmek için modelden-yazıya dönüşüm (model-to-text - M2T) tekniği ile yeni algoritmalar geliştirilmiştir. Tezde önerilen katkıların gösterimi için MDE ve M2T teknikleri çeşitli durum çalışmalarında kullanılmıştır. Increase in the computing power and memory accompanied with decreasing architectural footprints has enabled conquering new frontiers in proliferation of technology in the next industry revolution. More autonomous systems have been deployed thanks to the advancing capabilities provided by embedded systems with such computing power. Internet of Things (IoT) has emerged as an enabler of many achievements in the industry through presenting a seamless integration of computing units, usuallyin the form of an embedded system, by allowing interconnection of such embedded systems without requiring human interaction. Engineering a system of systems (SoS) constituted by IoT devices has been the new challenge of designing large scale systems, as the scale of such a system could range from tens of devices in an ambient assisted living (AAL) example to thousands of devices in a smart city application. Therefore, the complexity of software engineering and verification of those SoS's necessitates new approaches that would facilitate those processes. In this thesis, we tackle the problem of verifying IoT SoS's at runtime. We first propose an event calculus that capturesthe fundamental behavioral model of IoT messaging primitives. The event calculus allows us to specify interaction of IoT devices in terms of events that represent sending and receiving Constrained-Application Protocol (CoAP) messages. Representing the behavior of CoAP endpoints in EC helps us define complex-event processing (CEP) patterns that will later be used as runtime monitors. Existing research on runtime verification (RV) usually presents a solution with heavy formal methods, which hinders the usefulness of method by intimidating the practitioners. We, therefore, propose a model-driven engineering (MDE) approach for RV of IoT systems, which is expected to promote the utilization of RV in industrial scenarios. We propose an extension to the UML2.5 profile, which enables us to customize a modeling tool so that we can develop a domain-specific model (DSM) for verifying IoT systems. Later, in order to allow automatically generating runtime monitors in the form of CEP statements, we contribute a model-to-text (M2T) transformation utility in the modeling tool. The contributions of the thesis are demonstrated in several case scenarios. 135

Adli bilişim genel olarak, her türlü bilişim teknolojisi aygıtının üzerinde kayıtlı ses, video, resim, metin, veritabanı vb tüm verilerin sayısal delil niteliği taşıyacak şekilde elde edilmesi, saklanması, incelenmesi ve mahkemeye sunulacak rapor haline getirilmesi aşamalarından oluşan sürecin tamamıdır şeklinde tanımlanabilir. Adli bilişim sürecinde çok çeşitli yazılımlar ve donanımlar kullanılmaktadır. Teknolojinin hızlı gelişimine paralel olarak dijital delillerin toplandığı cihazlar da hızla çeşitlenmektedir. Bu cihazlardan biri de android işletim sistemine sahip mobil telefonlardır. Android mobil telefonlardan toplanan dijital deliller yardımı ile bu telefona sahip kişinin arkadaşlarının ve bu arkadaşları ile ilişkilerinin derecelendirilerek tespit edilmesi, literatürde çalışılmış ve üzerinde çalışılmaya devam eden konulardan biridir.Adli bilişim genel olarak, her türlü bilişim teknolojisi aygıtının üzerinde kayıtlı ses, video, resim, metin, veritabanı vb tüm verilerin sayısal delil niteliği taşıyacak şekilde elde edilmesi, saklanması, incelenmesi ve mahkemeye sunulacak rapor haline getirilmesi aşamalarından oluşan sürecin tamamıdır şeklinde tanımlanabilir. Adli bilişim sürecinde çok çeşitli yazılımlar ve donanımlar kullanılmaktadır. Teknolojinin hızlı gelişimine paralel olarak dijital delillerin toplandığı cihazlar da hızla çeşitlenmektedir. Bu cihazlardan biri de android işletim sistemine sahip mobil telefonlardır. Android mobil telefonlardan toplanan dijital deliller yardımı ile bu telefona sahip kişinin arkadaşlarının ve bu arkadaşları ile ilişkilerinin derecelendirilerek tespit edilmesi, literatürde çalışılmış ve üzerinde çalışılmaya devam eden konulardan biridir.Bu çalışmada geliştirilen yazılım, android işletim sistemine sahip mobil cihazlardan fiziksel ve mantıksal imaj alma, imajın incelenmek üzere açılması, imaj içinde farklı dosya türlerinin incelenmesi, veritabanı incelemeleri gibi dijital delil niteliği taşıyan bir çok veriye erişilmesini sağlamaktadır. Delil elde etme, delilleri inceleme ve raporlama işlemlerini yapabilen bu yazılım aynı zamanda geliştirilen analiz modeliyle mobil cihazlardan elde edilen sosyal medya uygulama verileri, telefon rehberi ve görüşme kayıtları arasındaki ilişkileri inceleyerek şüphelinin veya hesapları incelenen kişilerin, ilişkili olma ihtimali yüksek kişileri tespit edebilmektedir. Birçok işlemi tek bir arayüzden yapabilmesi ve veri analiz yöntemi bakımından, özgün bir çalışma olarak gerçekleştirilen yazılımla incelenen deliller ve elde edilen bulgular bu çalışmada sunulmuştur. Digital forensic in general can be defined as a process which consists of collecting, preserving, analysing and reporting all data such as sound, video, picture, text database stored on the digital storage media in a way that can be used as digital evidences in courts.During the digital forensic process, different software and hardware tools are used. The devices from which the digital evidences are collected have been varied in parallel with the developments in technology. Mobile phones with Android operating system are one of those devices. The issue of identifying the mobile phone owner's friends and assessing his relationship with them with the help of digital evidences collected from the Android mobile phones has been studied in the literature and it is still under investigation. The software developed in this work enables accessing a variety of data that have evidential value in the court proceedings; these include physical and logical acquisition of images from mobile phones with Android operating system, extracting images for investigations, examining different file types in images, and databases. This software can collect and examine the evidences and then produce reports. At the same time, it can identify suspect or people with potentially have connections to those people whose accounts are under investigations by using developed analysis model which examines the relationships between social media applications` data, phone contacts and calling histories collected from the mobile devices. In this work, the evidences examined by using a novel software developed by the authors which performs multiple tasks using a single interface and the corresponding results are presented. 121

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte akademik dergilerin çevrimiçi ortama geçmesi de kaçınılmaz olmuştur.Bu durum dergilerdeki içeriklerin de çevrimiçi olarak yayım evine iletilmesi ve iletildiği platformdan yayımlanması talebini de beraberinde getirmiştir. Günümüzde çevrimiçi makale üzerine hazırlanmış birçok sistem bulunmaktadır. Bu çalışmada, hali hazırda geliştirilmiş uygulamaları inceleyip, sağladığı üstünlükleri ve eksilerini analiz ederek daha fonksiyonel yeni bir çoklu dil desteği altyapısına sahip parametrik olarak tasarlanmış çevrimiçi bir çoklu elektronik dergi yönetim sistemi geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çoklu Elektronik Dergi Yönetim Sistemi (ÇEDYS) ulusal ve uluslararası hakemli bilimsel dergiler için, gönderilen makalelerin kayıt, kabul, editör ve hakem değerlendirme süreçlerinin çevrimiçi olarak yürütülebilmesini ve sonuçlandırılmasını sağlayan bir yazılım sistemidir. ÇEDYS yazarın makale girişinden çevrimiçi yayınlanması veya basımına kadar geçen süreci posta veya basılı materyal kullanmadan olabildiğince hızlı ilerlemesini sağlamaktadır. Diğer makale kabul ve değerlendirme yollarına göre mali kaynakları çok daha az tüketir ve daha az insan kaynağını kullanımını sağlar. Bu tez çalışmasında tamamen web tabanlı, tüm tarayıcılar ile uyumlu çoklu dil desteği ön plana çıkarılarak bulut bilişim gibi yeni teknolojik süreçler ile tam uyumlu bir sistem geliştirilmesi hedeflenmiştir. With the development of technology, online academic journals has become inevitable. This brought along the demands that the contents of the journals transmitted online to publishing house and published from the online platform. Today, there are many systems based on online articles management. In this study, it is aimed to develop an online multi-electronic journal management system (MEJMS) that is parametrically designed with a new functional multi-language support infrastructure by examining the already developed applications and analyzing their advantages and disadvantages. The Multi-Electronic Journal Management System (MEJMS) is a software system that enables the registration, acceptance, editor and referee evaluation processes of submitted articles to be conducted and finalized on an on-line basis for national and international scientific journals. The EDYS allows the author to proceed as fast as possible without the use of postal or printed material until the publication or publication of the article online from the article entry. According to other article acceptance and evaluation methods, it consumes financial resources much less and enables to use fewer human resources. In this thesis study, it is aimed to develop a system fully compatible with new technological processes such as cloud computing by creating web based, multi language support compatible with all browsers.

Bu çalışma, içten yanmalı dizel motorlar için silindir içi yanma, ısı transferi, sürtünme ve emisyon hesaplamalarının matematiksel modelleri kullanılarak, `Python` programlama dili ile bir dizel motor performans ve tasarım yazılımının oluşturulmasını kapsamaktadır. Oluşturulan yazılım, motorun ana boyutları, yakıtın kimyasal özellikleri ve aşırı doldurma sisteminin karakteristiklerine dayalı olarak, 4 veya 2 zamanlı bir dizel motorun, silindir içerisindeki basınç ve sıcaklık durumunu 0,1 krank mili açısı hassasiyette anlık olarak hesaplamaktadır. Bu yazılım sayesinde yeni bir motor geliştirme projesinde gerekli olan tasarım parametreleri elde edilebilmekte, motorun performansı, dayanımı, ömür süresi ve en önemli güncel çevresel konulardan biri olan emisyon sınırlamaları hakkında gerekli iyileştirilmeler, daha tasarım aşamasında iken belirlenebilmektedir. This study involves the creation of a diesel engine performance and design software with the `Python` programming language, using mathematical models of in-cylinder combustion, heat transfer, friction and emission calculations for internal combustion diesel engines. With that created software, the pressure and temperature conditions in the cylinder could be calculated with 0.1 crank angle degree sensitivity depending on main dimensions of the engine, the chemical properties of the fuel and the characteristics of the air-charging system. With this software, the design parameters required in a new engine development project can obtained, and the necessary improvements in engine performance, durability, lifetime and one of the most important current environmental issue emission limitations, can be determined at the design stage. At the same time, it is possible to analyze the extent to which the changes to be made on a motor that has been designed will affect these mentioned criteria. 119

Amaç: Meme kanserlerinin erken tanısı için değişik görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları, Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) ve ultrasondur. En sık kullanılan yöntem ise mamografidir. Mamografi sisteminin maliyetinin yüksek olması ve bazı tümör yapılarını ayırt edememesi gibi dezavantajları vardır. Son yıllarda, dokuya zarar vermeyen dalga boyunda ışık kullanılarak, gönderilen ışığa dokunun verdiği yanıtı inceleyerek görüntü oluşturabilen Difüz Optik Tomografi (DOT) sistemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu tezde, bir klinik DOT sistemin elektronik devre tasarımı ve uygulamasının yapılması amaçlanmıştır.Yöntem: Bir Difüz Optik Tomografi sisteminin, görüntüleme oluşturabilmesi için gerekli olan veriyi elde etmek üzere, gelişen teknolojinin sunduğu yeni devre elemanları ve yazılım geliştirme olanaklarını kullanarak, örnek bir elektronik donanım, mikrodenetleyici yazılımı ve donanımı kontrol edip elde edilen ham görüntüleme verisini bilgisayar ortamına aktaran bir bilgisayar yazılımı geliştirildi. Mikrodenetleyici yazılımı Rowley Crossworks For Arm geliştirme ortamında, bilgisayar yazılımı Visual Studio geliştirme ortamında C# dili kullanılarak oluşturuldu.Bulgular: Geliştirilen sistemin mikrodenetleyici tabanlı donanımı ve bu mikrodenetleyicide çalışan yazılım ile bilgisayarda çalışan C# tabanlı olarak geliştirilen yazılımın, benzetilmiş çalışma şartları altındaki performansı incelendi.Sonuç: Arm cortex M3 temelli donanım sistemi ve yazılımı yapıldı. Optik seçici düzenekle birlikte test edildi. Bilgisayar arayüz programı yazıldı. Elektriksel performans ölçümleri yapıldı ve ham görüntü veri dosyaları elde edildi. Objective: Several different imaging techniques have been used for early diagnosis of breast cancer. Magnetic resonance imaging (MRI), positron-emission tomography (PET) and ultrasound imaging are some of them. Most often used technique is mammography. The mammography technique has some disadvantages as having high cost and not being able to differentiate some types of tumors. In recent years, diffuse optical tomography (DOT) systems that use near infrared light that are not harmful to tissue and can generate images by examining the response of the tissue to the light, have been put into use. In this theses, circuit design and implemention of a clinical DOT system have been targeted.Method: In this study, in order to obtain the necessary data for a Diffuse Optical Tomography system to generate an image, and electronical hardware system, a microcontroller firmware, and a computer software which controls the hardware and conveys obtained raw imaging data to computer environment have been developed and implemented by taking advantages of the new circuit components and software development tools presented by developing technologies. Microcontroller software was developed in Rowley Crossworks development environment and computer software was developed in Visual Studio development environment by using C# language.Results: System performance of the developed microcontroller based hardware, the code that runs in the microcontroller and the C# based computer program, have been examined under simulated working conditions.Conclusion: Arm cortex M3 based hardware system and it's firmware implemented. The system tested with an optical switching device. Electrical performance measurements of the system was carried out and raw imaging data files obtained. 73

Bugünün gelişmiş yazılım sistemlerinin boyutundaki ve karmaşıklığındaki artış nedeniyle, gerekli tedbirler alınmadığı zamanlarda projelerde yapısal kusuru bulunan sınıfların sayısı da artmaktadır. Yapısal kusuru olan sınıflar, iç uyumları düşük, karmaşıklıkları yüksek, diğer sınıflara bağımlılıkları fazla olan sınıflardır. Kötü tasarlanmış sınıfları değiştirmek, test etmek ve düzeltmek zaman aldığından, bakım maliyetleri de yüksek olur. Bu çalışmada, testlerdeki hataların çoğunu üreten, yapısal kusurları bulunan sınıfları saptamak için bir makine öğrenmesi tabanlı yöntem oluşturma yaklaşımı amaçlandı. Bu amaç ile yazılım geliştiricilere ve test uzmanlarına hata eğilimli sınıfları öngörme, hataların kaynaklarını hakkında bilgi vererek tasarım kusurlarını ortadan kaldırma ve bakım maliyetlerini azaltma konularında yardımcı olmak hedeflendi. Öğrenme tabanlı yöntemlerde, modeli eğitmek için kullanılan veri kümesi, tahmin modelinin doğruluğunu kuvvetle etkiler. Bu nedenle, mevcut yazılım projelerinden toplanan verileri ve farklı metrikleri kullanarak doğru veri setini oluşturmak hedeflendi.Veri kümelerini oluşturmak için yazılımlar belli sayıda sürümler (version) boyunca gözlemlenerek üç farklı gruptan metrik değeri toplanır. Birinci grupta evrimsel (tarihsel) metrikler yer alır. Örneğin refaktör sayısı, revizyon sayısı ve hata düzeltme sayısı gibi metrikler tarihsel metriklerdir. İkinci grupta yazılımın yapısı hakkında bilgi veren kod metrikleri bulunur. Örneğin kod satır sayısı, bağlama (coupling) ve birleşme (cohesion) gibi metrikler kod metrikleridir. Üçüncü grup metrikler ise yazılım geliştiricilerinin etkileşimleri hakkında bilgi içeren mikro etkileşim metrikleridir. Örneğin, bir sınıf üzerinde değişiklik yapan geliştirici sayısı, bir geliştiricinin aynı anda sahip olduğu görev (task) sayısı gibi metriklerdir.İkinci adım, etiketleme adımı modelin performansını etkileyen çok önemli bir adımdır. Bu çalışmada, sınıf üzerinde gerçekleştirilen hata düzeltme sayısının sınıfın geçirdiği reviyon sayısına oranına bakılarak etiketleme yapıldı. Bu oran önceden belirlenmiş olan eşik değerinden yüksek olursa sınıf `Buggy` olarak, küçük olursa `Clean` olarak işaretlenir. Bu yöntemin dayandığı düşünce; yapısal kusurları olan sınıfların herhangi bir değişime (revizyon) uğradıktan sonra hata çıkarma olasılıklıklarının sağlıklı sınıflara göre daha yüksek olduğudur. Bu nedenle etiketleme yapılırken mutlak hata sayısı değil, hata sayısını revizyon sayısına oranı dikkate alınmaktadır. Sık hata çıkaran sınıflar `kusurlu` olarak işlaretlenirken, az hata üreten veya hiç hata üretmeyen sınıflar ise `sağlıklı` olarak işaretlenmektedir.Üçüncüsü, ilgisiz metrikleri kaldırarak en uygun metrik alt kümesini elde etmek için CFS (Korelasyon Temelli Özellik Seçimi) ve PCA (Temel Bileşen Analizi) yöntemleri kullanıldı. Bu özellik seçimi işlemi, modelin anlaşılabilirliğini ve hata algılama performansını artırır. CFS, öznitelikler ile sınıfın etiketinin öngörülebilirliği arasındaki korelasyonu dikkate alarak metrik seçimi yapar. CFS ile seçilen metrikler sınıfların etiketiyle yüksek korelasyona sahipken, metrikler arası korelasyon düşük olur. CFS adımında belirlenen bazı metrikler, PCA yöntemiyle kolayca toplanıp yorumlanabilecek daha anlamlı metriklerle değiştirildi. Metrik sadeleştirmesi yapılırken elde edilmesi kolay ve çıkarım yapılabilecek anlamlı metriklerin seçilmesine dikkat edilmelidir. PCA kullanarak, aynı temel bileşende bulunan metrikler arasından toplanması ve yorumlanması daha kolay olan metrik seçildi. Bunu yaparken proje liderlerine, test uzmanlarına ve yazılım geliştiricilerine sağlıklı bilgi vermek amaçlandı.Dördüncü olarak veri kümeleri dengesizliğini gidermek amacıyla çoğunluk sınıflar üzerinde, projelerin özellikleri de değerlendirilerek sadeleştirme yapıldı. Genellikle, toplanan eğitim verileri, kusurlu olanlardan (azınlık) çok daha fazla sağlıklı sınıflar (çoğunluk) içerir. Bu dengesiz dağılım neticesinde makine öğrenme yöntemlerinin azınlık sınıflarını öğrenme performansları düşük olmaktadır. Veri kümesi dengesizliği giderilerek sınıflandırma performansının arttırılması amaçlanmıştır. Son olarak model oluşturma yaklaşımımızda Rastgele Orman sınıflandırma yöntemi olarak seçildi. Yaklaşımımız çeşitli açık kaynaklı Eclipse alt projelerinden toplanan verileri içeren beş farklı veri kümesini kullanarak değerlendirildi. Veri kümeleri, Eclipse alt projeleri olan Mylyn, Team, Jdt ve birçok küçük projeden oluşan Etc'dir. Ayrıca bu dört veri kümesinin birleşimi olan All veri kümesi vardır. Herbir veri kümesi 81 metrikten oluşmaktadır. Sonuçlar, yaklaşımımızın, kusur eğilimli sınıfları saptamak için öğrenme tabanlı modeller oluşturmada başarılı olduğunu gösteriyor. Önerilen yaklaşımlar, sistemdeki hataya eğilimli sınıfları %70'ine kadar bulabilmektedir. Bununla birlikte, hataya yatkın sınıfların belirlenmesinde hangi metriklerin etkili olduğu incelendi, bunların projelere göre farklılıklar göstediği görüldü. Bu sebeple farklı yazılım sistemleri için farklı modellerin oluşturulması gerektiği sonucuna varıldı, çünkü her proje kendi karakterine sahip olduğu görüldü.Mylyn projesinde, belirli bir görev üzerinde çalışan yazılım geliştiricinin, çalışırken çalışmasının kesilme sıklığını gösteren `NumInterruptions` metriğinin etkili olduğunu görüldü. Bu metriğin belirli bir değerin (

The aim of this study is to examine students’ awareness level of copyright issues in relation to digital products. In addition, the divergence between the various demographic characteristics of students, such as socioeconomic characteristics, ICT access, literacy levels and awareness about copyright issues in relation to digital products was investigated. The study group of this research, which is a descriptive study, consisted of 902 students attending in education faculties of different universities in Turkey. Findings showed that the vast majority of education faculty students have insufficient knowledge of copyright concepts and software types. Education faculty students’ behaviors about copyright differ with gender, class level, daily Internet usage time, computer usage level and Internet usage level. Students in the CEIT department exhibit more copyright infringement behaviors with digital products. As with the level of computer usage, users who have Internet usage ability at "advanced" level also show more copyright infringement behaviors. Those who think that they will be caught when they downloaded content in violation of copyright are found to be in less copyright infringement behaviors. In this study, it is emphasized that educators, students and their families should be informed about computer ethics and Internet ethics and IT related legal issues. In addition, well-structured training programs are at the forefront in reducing the most of the problems that arise. It is also suggested that increasing the users’ awareness level about open source software might help the prevention of copyright infringement. Öz ii Abstract iii Teşekkür iv Tablolar Dizini vii Şekiller Dizini ix Simgeler ve Kısaltmalar Dizini x Bölüm 1 Giriş 1 Problem Durumu 1 Araştırmanın Amacı ve Önemi 6 Araştırma Problemi 6 Sayıltılar 8 Sınırlılıklar 8 Tanımlar 8 Bölüm 2 Araştırmanın Kuramsal Temeli ve İlgili Araştırmalar 9 Etik Kavramı 9 Etik ve Hukuk 11 Fikri Mülkiyet Hakları 11 Telif Haklarına İlişkin Kavramlar 12 Uluslararası Düzenlemeler 20 Türkiye’de Telif Haklarına İlişkin Gelişmeler 23 Telif Hakları İhlallerinde Uygulanacak Hukuk 23 İlgili Araştırmalar 25 Bölüm 3 Yöntem 47 Araştırmanın Yöntemi 47 Çalışma Grubu 47 Veri Toplama Araçları 51 Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi 53 Veri Toplama Araçlarının Uygulanması 55 Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi 55 Araştırmanın İç ve Dış Geçerliği 58 Bölüm 4 Bulgular ve Yorumlar 59 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Haklarına ve Bu Konudaki Kavramlara İlişkin Bilgi Düzeyleri 59 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Hakları İle İlgili Davranışları 61 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Hakları ile İlgili Davranışlarının Çeşitli Değişkenlere Göre Farklılaşma Durumu 64 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Hakları İhlallerine İlişkin Görüşleri 80 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Hakları İhlallerinin Nedenlerine İlişkin Görüşleri 81 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Telif Hakları ile İlgili Davranışlarının Telif Hakkı İhlalleri ile İlgili Görüşlerine Göre Farklılaşma Durumu 83 Bölüm 5 Sonuç, Tartışma ve Öneriler 90 Sonuç ve Tartışma 90 Öneriler 93 Kaynaklar 97 EK-A: Telif Hakları ile İlgili Farkındalık Anketi 108 EK-B: Etik Komisyonu Onay Bildirimi 111 EK-C: Etik Beyanı 112 EK-Ç: Yüksek Lisans Tez Çalışması Orijinallik Raporu 113 EK-D: Thesis Originality Report 114 EK-E: Yayımlama ve Fikrî Mülkiyet Hakları Beyanı 115 Bu çalışmanın amacı eğitim fakültesi öğrencilerinin dijital ürünlerle ilgili telif hakları konusundaki farkındalık düzeylerini incelemektir. Araştırmada ayrıca öğrencilerin, sosyoekonomik özellikleri, BİT’e erişim ve okuryazarlık düzeyleri gibi çeşitli demografik özellikleri ile dijital ürünlerle ilgili telif hakları konusundaki davranışları arasındaki farklılaşma durumlarına bakılmıştır. Betimsel bir çalışma olan bu araştırmanın çalışma grubu Türkiye’deki farklı üniversitelerin eğitim fakültelerinde okuyan 902 öğrenciden oluşmaktadır. Bulgular, eğitim fakültesi öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun telif haklarına yönelik kavramlar ve yazılımlar konusundaki bilgilerinin yetersiz olduğunu göstermektedir. Eğitim fakültesi öğrencilerinin telif hakları ile ilgili davranışları; cinsiyet, okudukları bölüm, bulundukları sınıf düzeyi, günlük İnternet kullanım süresi, bilgisayar kullanım düzeyi ve İnternet kullanım düzeyine göre farklılık göstermektedir. Bu bulguya göre BÖTE bölümü öğrencileri, dijital ürünlerle ilgili telif haklarını daha fazla ihlal etmektedirler. Bilgisayar kullanım düzeyinde olduğu gibi İnternet kullanım düzeyinde de “ileri” düzeyde İnternet kullanım becerisine sahip kullanıcılar daha fazla telif hakkı ihlali içeren davranışlar sergilemektedir. Telif haklarını ihlal edilerek içerik indirildiğinde yakalanacaklarını düşünenler daha az telif hakkı ihlal eden davranışlarda bulunmaktadırlar. Bu sonuçlar göz önünde bulundurularak, eğitimciler başta olmak üzere öğrencilerin ve ailelerin bilgisayar ve İnternet etiği, bilişim hukuku konusunda bilgilendirilmelerinin önemli olduğu vurgulanabilir. Ayrıca, ortaya çıkacak sorunların en aza indirgenmesinde iyi yapılandırılmış eğitim programları da ön plana çıkmaktadır. Telif hakkı ihlallerinin önlenmesinde ayrıca, bireylerin açık kaynak kodlu yazılım konusundaki farkındalık düzeyinin artırılması önerilmektedir.

Siparişe göre üretim yapan firmalar, artan rekabet koşulları altında müşterilerini ve pazar paylarını korumak ve arttırmak için her geçen gün daha fazla çaba sarfetmektedir. Bu firmalarda; siparişleri müşterilerin istediği tarihlerden önce üretmek kapasitede yığılmalara neden olacağı gibi müşterilerin talep ettiği tarihlerden daha geç bir tarihte üretmek de siparişin hatta müşterinin kaybına sebep olabilmektedir. Dolayısıyla firmaların müşteri önceliklerini dikkate alırken kendi amaçlarını da dengede tutacağı teslim tarihi politikaları kullanmaları hem firmaların amaçları hem de müşteri memnuniyeti açısından oldukça zaruridir. Yapılan tez çalışması ile siparişe göre üretim yapan firmaların satış ve pazarlama birimi yöneticileri için bir karar destek modeli önerilmektedir. Önerilen model ile siparişler yedi farklı yöntemle belirli bir kapasite için sıralanmaktadır. Ayrıca her bir yöntem için, sıralı siparişlerden ilgili kapasite için elde edilebilecek toplam sipariş tutarları ve sıralanan her siparişin teslim tarihi hesaplanarak yöneticilere maksimum sipariş gelirine ulaşmak için karar desteği verilmektedir. Geliştirilen uygulama yazılımı üç farklı veri seti için çeşitli senaryolarda çalıştırıldığında en iyi performansı gösteren sıralama yöntemleri Moora referans noktası ve doğrusal fonksiyon2 olmuştur. Buna karşın fcfs ve edd en başarısız yöntemler olmuştur. Yapılan çalışmada, yöneticilerin kullanabilecekleri bir uygulama yazılımı geliştirilerek genelde teorik formül çalışmalarından oluşan teslim tarihi literatürüne yenilikçi bir bakış açısı kazandırılmıştır. Firms that manufacture according to orders are making more efforts every day to maintain and increase their customers and market share under increasing competition. In these companies, producing orders before the dates requested by the customers may result in overburdening capacities or producing them later than requested may also lead to the loss of the order or even the customer. Therefore, it is quite necessary for the companies to use the delivery date policies which will keep their own goals balanced while considering the customer priorities, both in terms of company goals and customer satisfaction. This thesis proposes a decision support model to the sales and marketing unit managers of the companies that produce according to the order. With the model in question, orders are sorted for a specific capacity in seven different ways. In addition, for each method, decision support is provided to the managers to reach maximum order income by calculating the total order amounts that can be obtained for the respective capacity from the sequenced orders and the delivery date of each order. When the application software is run in various scenarios for three different data sets, the best performing sorting methods have been Moora reference point and linear function2. On the other hand, FCFS and EDD are the least effective methods. In this study, an application software was developed for managers to provide an innovative perspective on the delivery date literature, which usually consists of theoretical formulas. 182

Bu tez çalışmasında belirli bir bölgenin jeoteknik kesit grafiğini otomatik olarak oluşturmak için bir web uygulaması geliştirildi. Elektrik özdirenç, sismik kırılma ve mekanik sondaj parametrelerinin bulanık mantık kullanılarak yorumlanması ile elde edilen sonuçlar düzenlenebilir bir jeoteknik kesit olarak kullanıcıya sunuldu.Komşu noktaların ilişkilendirilmesiyle oluşan jeoteknik kesitte el ile yapılan çizimlere kıyasla farklılıklar olduğu gözlemlendi. Komşulukların düzenlenebilir olması ile jeoteknik kesitin gerçeği yansıtma yüzdesi artırıldı. Arka planda bir dosyadan okunarak elde edilen verilerin doğruluğunun da jeoteknik kesitteki doğruluk yüzdesini etkilediği belirlendi. Çizim işleminin yazılım ile yapılmasının, jeoteknik kesitin istenilen ölçekte alınabilme özelliği ve el ile çizimle yapılmasına oranla daha pratik olduğu gözlemlendi.Bu nedenle geliştirilen yazılımın zamandan tasarruf etmeyi mümkün kılan, özgün bir yöntem olduğu sonucu çıkarıldı. In this thesis, a web application was developed to automatically generate a geotechnical section graph of a given region. The results obtained by using electrical resistivity, seismic refraction and mechanical drilling parameters using fuzzy logic were presented to the user as an editable geotechnical section.Geotechnical cross-sectional view of the neighboring points revealed differences compared to manual drawings. The fact that the neighbors were editable increased the percentage of reflection of the geotechnical section. The accuracy of the data obtained by reading from a file in the background also affected the accuracy percentage in geotechnical section. It has been observed that the drawing process is done with software, geotechnical section can be taken at desired scale and it is more practical than hand drawing.Therefore, it was concluded that the software developed was a unique method that made it possible to save time. 79

Yazılım projelerinin gün geçtikçe kullanımının artması ve sürekli değişime ihtiyaç duyması sebebiyle yazılımda kalite kavramı önemli hale gelmiştir. Yazılım kalitesinin analiz, tasarım, geliştirme ve test süreçlerinin her biri için değerlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Günümüzde yazılım projeleri için müşterilerin sürekli değişen istekleri, teknolojik gelişmeler ve yazılımdaki hataların giderilmesi şirketler için yüksek miktarda zaman ve kaynak maliyetine neden olmaktadır. Bu gereksinimleri karşılamak için şirketler farklı proje yönetim metodolojileri aracılığıyla yapılacak işleri alt parçalara bölerek sürekli olarak müşteriye proje hakkında bilgi vermeyi ve değişen müşteri isteklerine kolay adapte olarak maliyeti düşürmeyi amaçlamaktadır. Bu sebeple sürekli güncellenmesi gereken yazılımların bakım maliyetini düşürmek için kalite ölçüm metodolojileri yazılım dünyasında önem kazanmaktadır. Yazılım ürün kalitesini artırmak için yazılımın bakım kolaylığını ölçmek oldukça önemlidir. Bakım maliyeti azaltmak için yazılım geliştirme döngüsünde bir yazılım kalite modeli kullanılarak sistemin kalitesi sürekli olarak değerlendirilebilir ve geliştirilebilir. ISO / IEC 25010 Yazılım Kalite Modelleri Standardına [1] göre, yazılım ürün kalitesinin bakım kolaylığı özelliği beş alt karakteristikten oluşur; modülerlik, değiştirilebilirlik, yeniden kullanılabilirlik, analiz edilebilirlik ve test edilebilirlik. Bu çalışma, yazılım sistemlerinde bakım kolaylığını, yeniden kullanılabilirlik ve değiştirilebilirlik karakteristikleri bakımından değerlendirmek için bir kalite ölçüm modeli önermektedir. Model, boyut, karmaşıklık, uyum, bağımlılık ve kalıtım gibi yeniden kullanılabilirlik ve değiştirilebilirlik ile güçlü bir şekilde ilişkili yazılım özelliklerini içermektedir. Bu çalışmada, önerilen kalite modeli özellikle büyük ölçekli nesne yönelimli yazılım sistemlerinin bakım kolaylığını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Yazılım geliştiriciler, projelerin farklı aşamalarında veya başka projelerde hangi sınıfların yeniden kullanılabileceğini bilmeye ihtiyaç duymaktadır. Benzer şekilde, projeye yeni özellikler eklemek, yazılım sınıflarını yeniden düzenlemek veya hata düzeltmek için sınıfların değiştirilme maliyetini bilmeleri gerekir. Hiyerarşik modelimizde yeniden kullanılabilirliği ve değiştirilebilirliği ölçmek için boyut, uyum, bağımlılık, karmaşıklık ve kalıtım gibi nesne yönelimli sistemlerin özellikleri kullanılmıştır. Her özelliğe uygun olarak yazılım kod metrikleri tanımlanmıştır. Metrikler, incelenmesi istenen programlardan kolaylıkla elde edilebilir. Metrik değerleri kullanılarak bir yazılımın bakım kolaylığını ölçülmesi ve sonuçlar doğrultusunda yazılımın iyileştirilebilmesi sağlanmaktadır.Modelimizde öncellikli olarak, test sistemindeki yazılım sınıflarının metrik değerlerini düşük, orta ve yüksek olarak sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, referans yazılım sistemlerinden elde edilen metriklerin ortalama ve medyan değerlerine dayanılarak yapılır. Her metriğin karşılık geldiği özelliğin artması durumunda yazılımın negatif mi yoksa pozitif mi etkileneceğine karar verilir. Daha sonra, önerilen ölçüm yöntemi, sistemdeki her bir sınıfın yeniden kullanılabilirlik ve değiştirilebilirlik puanlarını hesaplamak için metriklerin seviyelerini kullanır. Toplam puanlama sonucunda yazılım sınıfları beş kategoriye ayrılır; Çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek. Yazılım geliştiricileri, düşük ve çok düşük puanları olan sınıfları inceleyebilir ve gerekirse bunları yeniden düzenleyebilir. Bu sürekli değerlendirme ve geliştirme sırasında yeniden yapılanma, sistemin kalitesini artırabilir ve bakım maliyetlerini azaltabilir. Modelimiz iki büyük ölçekli endüstriyel mobil uygulama üzerine uygulanmıştır ve sonuçlar yazılımı geliştirme ekipleriyle tartışılmıştır. Değerlendirmeler sırasında geliştirme ekiplerinin görüşlerini almak için modelde değerlendirilen her bir özelliğin birbiri ile karşılaştırıldığı bir anket hazırlanmıştır. Anket ve model sonuçlarının tutarlılığı istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda yaklaşımımızın, yeniden kullanılabilirlik ve değiştirilebilirlik özellikleri hakkında sınıfları uygun olarak sınıflandırabildiği görülmüştür. Gelecek aşamalarda bakım maliyetinin azalmak için yazılımın farklı özellikleri incelenerek önerilen modelin geliştirilmesi planlanmaktadır. Because of the increasing use of software projects and the need to constantly change, the concept of quality in software has become important. Software quality needs to be evaluated for each of the analysis, design, development and testing processes. Today, constantly changing demands, technological developments and elimination of errors in software for software projects cause high cost and time and resources cost for companies. In order to meet these requirements, companies aim to divide the work to be done through different project management methodologies continuously to inform the customer about the project and reduce the cost as easy adapting to changing customer requests. It is expected that the software systems could be developed, modified, extended, and corrected in a short time without a degradation in its performance. Therefore, many researchers study on models for measuring the maintainability characteristic of the software product quality. The objective is to help developers in detecting modules that are not properly designed and need refactoring to decrease maintenance costs. For this reason, quality measurement methodologies are gaining importance in the software world in order to reduce the maintenance cost of software that needs to be constantly updated.The internal and external characteristics of the ISO 25010 standard are used by software developers and project managers to ensure that they have knowledge of the quality of the project. Usage quality criteria are used to define where customers and users can expect the project-related expectations. The characteristics within the scope of the standard include abstract meanings. In order to be able to interpret the quality expectations of both users and developers, the characteristics have to be expressed numerically. For this reason, various quality measurement models are created considering the quality standards. During the creation of quality models, the most suitable characteristics are selected for the content of the software. Subsequently, the required numerical values for measuring the characteristics are collected. The quality models created are of great importance in terms of the rate at which the expectations of technical persons, customers and users involved in the software development process can be met.Software maintainability is defined as the necessary effort for addition of new features to the software system and elimination of defects. Measuring software maintainability is of vital importance for improving software product quality. Using a software quality model in the development life cycle, the quality of the system can be continuously evaluated and improved to reduce the maintenance cost. According to ISO/IEC 25010 Software Quality Models Standard, the maintainability characteristic of software product quality is composed of five sub characteristics; modularity, modifiability, reusability, analyzability and testability In our proposed model, we consider reusability and modifiability characteristics, because they are main factors that affect the maintenance cost. Reusability is defined as the degree to which a software component can be used in more than one system or in implementing other software components. Modifiability is expressed as the degree to which a software system can be efficiently modified without introducing defects or degrading existing product quality [1]. This paper proposes a quality measurement model to evaluate the maintainability of software classes in terms of their reusability and modifiability characteristics in large-scale software systems. The model is based on software properties that are strongly related to reusability and modifiability, such as size, complexity, cohesion, coupling, and inheritance.Software developers need to know which classes can be reused at different stages of the systems or in other projects. Similarly, they need to know the cost of modifying classes for adding new features, refactoring or bug fixing. In our hierarchical model, to measure reusability and modifiability we use properties of object-oriented systems such as size, cohesion, coupling, complexity, and inheritance. We assigned software code metrics for each property. The metrics can be easily from programs obtained and using their values the maintainability of a system can be measured and enhanced.In our study, the proposed model first categorizes metric values of software classes in the test system as low, medium and high. This categorization is done based on the average and median values for these metrics that are obtained from reference software systems. Then, the proposed measurement method uses the levels of the metrics to calculate the reusability and modifiability scores of each class in the system. The scores fall in one of the five categories; very low, low, medium, high, and very high. The developers of the software system can examine classes with low and very low scores and then refactor them if necessary. This continuous evaluation and refactoring during the development can increase the quality of the system and reduce maintenance costs. During project-based evaluation, the project was interpreted according to sub-characteristics. At this stage it is aimed at project stakeholders to have an idea of the proportion of the project that meets the quality criteria. Customers can take advantage of the category values resulting from the model to evaluate the projects they want to buy. For example, a customer who wants to reuse a software in different projects may have an idea about the project by looking at the reusability category values of the project. Customers who want to purchase software projects that require frequent updates in a similar way can evaluate the project based on the category values of modifiability. Software project managers and developers can make assumptions by looking at the model's results during the calculation of the project's maintenance period. During class-based evaluation, the maintainability characteristic of each class of the project have been examined in terms of reusability and modifiability. It is intended that evaluation of the reusability characteristic leads to software developers on the reusability of all classes in software projects. It is also aimed to evaluate the modifiability characteristic and to guide the characteristics that should be improved during the change of a software class.We applied our model on two large-scale industrial mobile applications and discussed the results with the development teams of the systems. We saw that our approach could reasonably grade classes on their reusability and modifiability characteristics. Consequently, our model shows that object-oriented metrics can effectively be used as predictors to evaluate maintainability of software systems. Our model results provide different advantages in the software development phase. It generally helps to determine software class quality in terms of their maintainability level. Software developers can focus on software classes that have low quality. Moreover, the model gives information about reasons for their low or high quality levels, such as cohesion, coupling etc. Hence, developers can easily refactor classes to increase their quality level and significantly reduce the maintenance cost of the system.The most critical and difficult part of the software development phases is undoubtedly maintenance phase. The fact that software developers are adequately knowledgeable about quality software, develop their software in accordance with certain quality criteria as well as the maintenance process to be properly planned will be very useful in terms of the correct use of quality models. Because it is not possible to correctly interpret quality models for project stakeholders who have without adequate knowledge and experience in a maintenance process.In the future, it is planned to examine the modularity, analyticity and testability sub-characteristics of ISO / IEC 25010: 2011 for evaluating the ease of maintenance of the software. Thus, it is aimed to evaluate the software from different aspects for test-driven development, which is becoming popular nowadays. 85

MikroRNA'lar kodlamayan RNA moleküllerinden olup şimdiye kadar çalışılmış bütün omurgasız hayvanlar dahil pek çok organizmada işlevsel roller alırlar. Farklı omurgasız türleri göz önüne alındığında, 200'e kadar farklı gen, mikroRNA kodlamasında görev alabilir. İlk olarak 20 yıl önceki keşiflerinden bu yana, hücre içerisindeki görevleri, hangi biyolojik yolaklarda regülatör olarak görevler aldıkları çok çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Bu araştırmalar sonucunda, apoptoz, homeostaz, gelişimsel biyoloji, kanser olusumu ve virus enfeksiyonları sonucu aktive olan yolaklar dahil farklı birden çok önemli biyolojik mekanizmalarda etken rol aldıkları gözlemlenmiştir. MikroRNA'lar bu mekanizmalara genel olarak post-transkripsiyonel aşamada mesajcı RNA moleküllerine bağlanıp, bu moleküllerin stabilitesini bozarak yön verirler. Evrimsel süreçte incelendiklerinde, nükleotitdizilimlerinin korunmuş olduğu fark edilmiştir ve bu da hücre içerisindeki görevlerinin önemini vurgular niteliktedir. 'Odyssey' mikroRNA'ların bağlandıkları genlerle olan ilişkilerini etkileşimli ağlar yoluyla çizmek için R programlama dilinin Shiny paketi kullanılarak geliştirildi. Bu web uygulaması geliştirilirken, kullanıcıların kendi biyolojik ekspresyon datasını yükleyebilecekleri ve bu data üzerinden karşılaştırmalı ekspresyon analizi yapabilecekleri, ayrıca bu analiz sonucunda çıkan sonuçları etkileşimli ağ olarak çizebilecekleri kullanımı kolay bir arayüze sahip olmasına özen gösterildi. Ayrıca Odyssey'de bu ağları oluşturan mikroRNA veya genlerin ekspresyon analizi sonucunda çıkan değerler üzerinden filtrelenebilmesi için modüller eklendi. Web uygulamasının nihai amacı olarak kullanıcının analizini yaptığı data fenotipini açıklayıcı nitelikte güçlü bir öngörüaracı olarak kullanılabilmesi hedeflendi. MicroRNAs (miRNAs) are non-coding short RNA molecules that are found in all metazoa studied so far. When distinct metazoa genomes considered up to 200 genes encode for unique miRNAs that show variability between species. Regulatory functions of miRNAs have been studied for 20 years starting after their discovery. The research suggests that they are involved in a wide spectrum of biological activities including apoptosis, tumorigenesis, development, homeostasis and viral infections. miRNAs regulate these cellular processes at the posttranscriptional level by binding to the messenger RNAs (mRNAs), leading to an unstable derivative of the initial biological molecule. miRNA targets are under strict evolutionary pressure which further implicates the importance of underlying biological mechanisms. Although there are several Gene/mRNA-miRNA interaction visualization and analysis tools `Odyssey` was built for improved interactive visualization the interaction network of miRNAs with along with their target expressions for a user uploaded dataset. It is built using Shiny package of the R programming language leading to seamless online access and modularity. In the end, I aim to provide users a user-friendly web-application which consists of modules that allows: uploading of their own data; performing differential expression (DGEx) analysis; and visualization of the network of which `Odyssey` builds from either experimentally validated or predicted interactions for individual miRNAs queried by the user. Odyssey further enables the user to filter selected nodes of the networks using fold change cut-offs obtained in DGEx step or expand the network using Gene Ontology (GO) terms to act as a strong predictor of the phenotype of interest for the user-specified biological data. Furthermore, the application has been demonstrated using two different public miRNA-mRNA expression datasets. 105

Çalışma iki ana bölümden meydana gelmektedir. İlk bölümde Bilişim Sektöründeki güncel çalışma pozisyonları üç aşamada araştırılmıştır. İlk aşamada var olan ulusal ve uluslararası mesleki sınıflandırmalar incelenmiştir. Daha sonra Türkiye Bilişim Sektöründeki ilk 500 firmadan sırasız rastgele seçilen 40 firma ile yüz yüze görüşmeler yapılmış, organizasyon şemaları çıkartılıp güncel sektör içerisinde kendiliğinden doğan çalışma pozisyonları belirlenmiştir. Son aşamada ise Türkiye'nin en çok ziyaret edilen üç IK sitesi iki ay boyunca takip edilmiş ve verilen ilanlar taranmıştır. Tüm bu aşamalar sonucunda içerik analizi ile güncel çalışma pozisyonları tespit edilmiştir. İkinci bölümde ise, beş faktörlü kişilik modeline uygun kişilik envanteri geliştirilmiştir. Ölçek geliştirme kriterlerine ve prensiplerine uygun olarak hazırlanan envanter web tabanlı kolay ve hızlı uygulanabilir bir formatta düzenlenmiş, envanterin gerekli teknik geliştirmeleri yapılmıştır. Ölçeğin geçerli ve güvenilir olabilmesi için analizler yapılmış ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Son olarak ölçek, çalışma pozisyonlarında görev alan uzmanlar tarafından değerlendirilip sadece kişilik envanterinden ziyade ilgili çalışma pozisyonlarının karakteristik yapısı ve modeli belirlenmiştir. Böylece yerel değerlere dayanan ve sektörün ihtiyacına uygun olarak hazırlanmış bir mesleki uygunluk ölçeği elde edilmiştir. The study is divided into two main sections. In the first part, current working positions in the sector of IT have been researched in three stages. In the first stage, the national and international occupational classifications are examined. Later on, interviews were made face to face with 40 randomly selected companies from the first 500 companies in the Turkish Information Sector and organizational charts were taken out and the positions of self-emergence within the current sector were determined. At the last stage, the three most visited websites of Turkey were followed up for two months and the job advertisements were scanned. As a result of all these stages, content analysis and current working positions were determined. In the second part, a personality inventory suitable for the five-dimensional personality model was developed. The inventory prepared in accordance with the scale development criteria and principles has been organized in an easy and fast applicable format with the web and necessary technical developments have been made. Analyzes were conducted to ensure that your scale was valid and reliable and positive results were obtained. Finally, the scale is assessed by the experts working in the work positions and the characteristic structure and model of the related work positions are determined only from the personality inventory. Thus, an occupational suitability scale based on local values and tailored to industry needs has been achieved. 135